Skip to main content <#maincontent>
We will keep fighting for all libraries - stand with us!
Internet Archive logo A line drawing of the Internet Archive
headquarters building façade.
Search icon An illustration of a magnifying glass.
Search icon An illustration of a magnifying glass.
Upload icon An illustration of a horizontal line over an up pointing
arrow. Upload
User icon An illustration of a person's head and chest. Sign up
| Log in
Web icon An illustration of a computer application window
Wayback Machine
Texts icon An illustration of an open book.
Books
Video icon An illustration of two cells of a film strip.
Video
Audio icon An illustration of an audio speaker.
Audio
Software icon An illustration of a 3.5" floppy disk.
Software
Images icon An illustration of two photographs.
Images
Donate icon An illustration of a heart shape
Donate
Ellipses icon An illustration of text ellipses.
More
Hamburger icon An icon used to represent a menu that can be toggled by
interacting with this icon.
Internet Archive Audio
Live Music Archive Librivox Free
Audio
Featured
* All Audio
* This Just In
* Grateful Dead
* Netlabels
* Old Time Radio
* 78 RPMs and Cylinder Recordings
Top
* Audio Books & Poetry
* Computers, Technology and Science
* Music, Arts & Culture
* News & Public Affairs
* Spirituality & Religion
* Podcasts
* Radio News Archive
Images
Metropolitan Museum
Cleveland
Museum of Art
Featured
* All Images
* This Just In
* Flickr Commons
* Occupy Wall Street Flickr
* Cover Art
* USGS Maps
Top
* NASA Images
* Solar System Collection
* Ames Research Center
Software
Internet Arcade Console
Living Room
Featured
* All Software
* This Just In
* Old School Emulation
* MS-DOS Games
* Historical Software
* Classic PC Games
* Software Library
Top
* Kodi Archive and Support File
* Vintage Software
* APK
* MS-DOS
* CD-ROM Software
* CD-ROM Software Library
* Software Sites
* Tucows Software Library
* Shareware CD-ROMs
* Software Capsules Compilation
* CD-ROM Images
* ZX Spectrum
* DOOM Level CD
Books
Books to Borrow Open Library
Featured
* All Books
* All Texts
* This Just In
* Smithsonian Libraries
* FEDLINK (US)
* Genealogy
* Lincoln Collection
Top
* American Libraries
* Canadian Libraries
* Universal Library
* Project Gutenberg
* Children's Library
* Biodiversity Heritage Library
* Books by Language
* Additional Collections
Video
TV News Understanding 9/11
Featured
* All Video
* This Just In
* Prelinger Archives
* Democracy Now!
* Occupy Wall Street
* TV NSA Clip Library
Top
* Animation & Cartoons
* Arts & Music
* Computers & Technology
* Cultural & Academic Films
* Ephemeral Films
* Movies
* News & Public Affairs
* Spirituality & Religion
* Sports Videos
* Television
* Videogame Videos
* Vlogs
* Youth Media
Search the history of over 835 billion web pages
on the Internet.
Search the Wayback Machine
Search icon An illustration of a magnifying glass.
Mobile Apps
* Wayback Machine (iOS)
* Wayback Machine (Android)
Browser Extensions
* Chrome
* Firefox
* Safari
* Edge
Archive-It Subscription
* Explore the Collections
* Learn More
* Build Collections
Save Page Now
Capture a web page as it appears now for use as a trusted citation in
the future.
Please enter a valid web address
* About
* Blog
* Projects
* Help
* Donate
* Contact
* Jobs
* Volunteer
* People
* Sign up for free
* Log in
Search metadata
Search text contents
Search TV news captions
Search radio transcripts
Search archived web sites
Advanced Search
* About
* Blog
* Projects
* Help
* Donate Donate icon An illustration of a heart shape
* Contact
* Jobs
* Volunteer
* People
Full text of "Beschryving van 's Graven-hag
"
See other formats
mmige > ae rd plee,
en Ee rm aenene e t
had
. re teeven EN ij
: ent : datt,
d des «
A Bee
Er,
u.
ene
a 4
ae
De
_J
PS
ze
de Mol van Otterloo
L he ah en zi
e KA be Di ne 4
id e-
fen la
„rr
sd dr,
Ve oade a
Rode ln
' nemer
“
$
rl vir De Wk
fe
:s et ne Ee oe” Cai ne ep TE TN
be / wi ke „ nt p t jà < 7 r' zr ‚ ps p =S) ce À id '
u h - En . Ì A £ gn » G - s, haf Pp .
En es - < \ f « „« p
B pi : k 8 ee N nd - 8 r Z ht ae d Add rn … e-
8 > 7 N h de ° nn, RISE ve AE
he: ee 7 Kd n - 5 3 ES AAG « el 4 re, 5 4 4 pe re rn "ae ge er en os COT « B Da
haer RE rn
Rd
BESCHRYVING
sSGRAVEN-HAGE,
MMEEDE. DEEL
BESCHRYVING
BEV AN
sGRAVEN-HAGE,
BE MRI AND K
DESZELFS OORSPRONG, BENAMING,
GELEGENTHEID, UITBREIDINGEN,
ONHEILEN EN LUISTER;
MITSGADERS
STIGTINGE VAN HET HOF, DER KERKEN,
RS TERS, KAPELLEN, GODSHUIZEN, EN
ANDERE VOORNAAME GEBOUWEN.
Zittinge der Hooge Collegien zoo van Politie als Juftitie ;
Inftelinge van het Kapittel ten Hove.
ALS MEDE DE
PRIVILEGIEN HANDVESTEN, KEUREN.
E N
WYZE per REGERINGE.
Uit zeer veele nooit gedrukte oorfpronkelyke Charters en
befcheiden getrokken, opgeheldert en begeef »
DOOR
M.FACOB DE RIEMER, RG.
Met veele nieuwe afbeeldingen verfiert.
TWEEDE: DEEL.
MGR A ME N-H A G Ey
Gedrukt by JOHANNES pr CROS, Mocoxzxix
\
Kad ES Kad
4 pn v
pe
hs
Dd
nae
uik Ci
… 8
8 Mw
!
„
t
Î {
NN
N
Ö
:
b 4 Ki P]
- « 1
2
„ip B.
’ Ì
Ni N e e
4 * » 4
â
hd
Dr 1e
8.
2 pi 4
…n
4
„2
kp AEL IE bs
WE,
«& 4
.
.
wee did. OE
; Ed
pe h. bd 4
A «
\
e id e Eed
el OE ë
ders, $
er
‘ hi Es je
6
.
_
Ë
hof
&..
re ï
ROE. fs
. {
Eu al £ od
EE ik Ô
4 „< h d PD.
E/ Ld
Ed h *
Ee 4%
U
ie De
: ‘\
« N
Á 4
»
Le .
p
n
t «
‘ 3 M
EN e «
uK rs Ld F4
/ < 3
\ f
B E Ki
*
es
“
4 ES
N , k,
. . Ä
TE”. kt Ae r
AU fer Ll rj
;: wad ik, kn vlak 410 valid ETEN ib
4 bk »
ary
,
kk:
' ér
4 nd
A
_ F m * í di  ° N Ne kid le \ tr
EL eN VR #4 Ki WD dd ven
led _n
Er fv r DE À
"4 zi _ ! if Î id
er str aak en TOS
p Mt d 4 Ed
ERR RENK Ye
Ke ade” Saed did} cies PE dij Se din AES S 4.
of kaf Let
, \ Ld EN
- f /
ft A: : r eee 5 er
_ ï 4, } 4) #
KS ad he Gar OE 3 ER ven il kas,
Hos dt ribs 8. Hooft
rk OO
Rae „ en ww _ De Pd
ENE 1 eg | EK LS
ES ke er hs
hr ekeanek n e MR
‘
\
|
BE Pe Kh
WEKE A:
E, 9 " k ns;
k
dn soer onl Shdedlhacersedkalt
d
4
ey, GE Me
5
EN | | 5
ik an a erk PO Warne Een
HEE wa RARE e ME RC p PM 4 Wsw hadle!
. : ! rib ht 14 EA Ld í hi f 5
eh 8 d ver ese nen je GEER NL,
has d | gak |
At vn hl WEE ri bul ad: GE HE
5 Eke oee! } | Kk
FR 1 el: u
10 KOOPS AEN
ht 4 e, b a
APT
Tj
d
la
ej zer
ed 5 ARD
vele Let
Ea,
Ta 4
Ar leien)
OOR REDE
A AN D E N
BESCHEIDEN eN WEETGIERIGEN
gaf het eerfte Deel van deze Befchry-
vinge , behelzende de Stigtinge, Aan-
het Lighaam van ’s Graven- Hage be-
hoort, ín meninge, gelyk ik in myne
Voor-rede oder. van ook eene Befchryvinge der
Regeerings-beftellinge , Lyften der Regeerderen , Hand-
veften en andere zaaken , welke Ae beftieringe dezer
Stede betreffen , te laaten volgen : dagt ik niet, dat
zoo lang een tyd verloopen zoude , eer ik aan dezel-
_ve myne belofte zou konnen voldoen.
Maar men hoopt alles van den toekomenden tyd ;
fchoon men doorgaans van den voorledenen niet vol- .
daan is. My is dit ook wedervaren. Want hoewel ik
de materialen doe al gereed had ‚, en dus hoopte , die
binnen een beknopten tyd te zullen in ordre brengen,
ben ik in de bewerkinge van dien voornamentlyk ver-
hindert , door eene taaye ongezondheid en knagende
pynlykheden , jaaren lang ondergaan , en waarvan ik
zelfs weinig uitkomft zie. Die ik ook niet melden
zoude, dagt ik niet , dat ze my billyk zullen ontfchul-
digen by allen, die weeten , wat het inheeft ernftig en
geduurzaam bezig te zyn met een pynlyk lighaam ,
zonderling in jaaren „ die al den naam van ouderdom
dragen moeten.
«2 Ik
Ik ben niettemin ten einde geraakt van ’t geen dl.
gemeent heb wezentlyk tot myn beftek te gehooren. En
hoope nu , dat ik zal betoogt hebben, 't geen ik voor
had ; namentlyk de geftalte der fas en _heden-
de Magiftratuure. De aanzienlykheid der Bailliuwen
en Schouten , van de eerfte tyden af , wanneer ’s Gra-
wen- Hage meer gelieft als-geagt wierd. De wiflel
valligheid , welke deze Regeeringe ondergaan heeft , eer
ze erlangde dat vaft beftel , waar toe ze thans geraakt is: dat
niet weinig toebrengt, om Mannen van deftige Familien
aan te moedigen, om dezelve Magiftratuure, zoo wel als
van die der groote Steden te zoeken. Waarby ik ook
gevoegt heb ’t geen in opzigt van de Vroedfchappen
en Rykdommen en derzelver vermogen in onze Ste-
den , mitsgaders de bezorginge der ouderlooze Weezen
voormaals plaats had ; benevens de beginzelen* van on-
ze Weeskamers , In Let algemeen , en die van ’s Gra-
ven- Hage in ’t byzonder , met alle de my voorgekome-
ne Ordonnantien van dezelve. Wyders mede hoe , en
wat men , tot voorkominge van bedrog zegelde:, in ty»
den , waarin lees-en fchryf- kunde , zelfs onder goede
burgers ongemeen. was. En meer andere zaaken , wel-
ke ik hier ‚ gelyk in ’t voorige Deel, uit oude Hand-
velten , Charters en bizonderlyk ma uit de Memoria-
len van den Hove van Holland , heb getragt klaarder
te bewyzen , als , myns weetens , tot nog toe gefdhied
is. | | | f
En men zal in dit Deel weder vinden een getal van —
ruim twee honderd vyftig Authentyke Stukken, die, bo-
ven de geringer gedeeltens van anderen , waaruit ik me-
de bewys genomen hebbe , geheel , of voor het grootfte
gedeelte ‚ voor 't. eerft hier ter drukperfle gebragt Zyn;
onder ieder van welke ik , ter beveftiginge van derzel-
‘ver egtheid en ontwyffelbaar gezag ‚ naaukeurig heb aan-
getekent het Regifter , waaruit ieder derzelve door my
getrokken: of immers te vinden is. Behalven dat dezelve
Bj
my gelegentheid hebben vérfchaft tot verfcheide aanmer-
kingen , welke ter ophelderinge onzer oudheden verftrek-
‚ken zullen , dog waarvan ik alhier geen verhaal maken
zal. En nadien alle die de oudheden der middel -eeuwe,
gänfch onvoorzien van goede Schryvers , nafpeuren, hoe
langs hoe meer ondervinden: de nuttigheid der oorfpron-
kelyke Handelingen , Aêten, Hantveften , enz., waarvan
de geduurige zorge der geleerden , in‘het opzoeken en
uitgeven van oude Charters , en het verklaaren derzelve,
onwederfprekelyke getuigenifle geven , hoop ik iets ver-
dient te zullen hebben by myne Landsgenooten , door
het aan den dag brengen van ontrent vyf honderd tot
nog toe onbekende Stukken , al had ik het geluk niet,
dat myn eige arbeid de goedkeuringe der Kenners mogte
gewinnen.
Eindelyk heb ik ook agter dit werk gevoegt de Coftu-
men van den Hage , bevoorens door Gysbert de Cretfôr vol
misftellingen en drukfouten uitgegeven , dog nu door my
tegens andere affchriften nagezien , vermeerdert met on-
uitgegevene ‚ mitfgaders door aantekeningen op veele
plaatzen verftaanbaar. gemaakt. |
Ik weet wel, dat veele die aanzien , als waren ‘’t beu-
zelingen. Op wat grond, is my nog niet gebleken. Zy
komen in ’t algemeen uit op byna gelyke Coftumen , hier
te Lande eertyds in gebruik geweeft ; eenige zelfs nog niet
geheel verdweenen. . Én waarom , zoo men onzydig han-
delen wil , zoude niet zoo wel gelooft werden , dat te
dien tyde, in ’s Graven- Hage , zulke gewoontens voor
regt gehouden zyn geweeft , wanneer Magiftraats-perfoo-
nen , Secretariffen , f Taalluiden , enz. , in vereifchten
getale daarvan getuigen ; &s men het voor bewezen regt
houd , ’t geen van dien zelven aard , en met geen meer-
dere plegtigheden belegt, voorkomt onder de Coftumen
van andere Steden of Diftricten ; gelyk-de Handveften ,
Keuren , enz. der Stad Amfferdam defwegen aanmerkelyke
EN
| â voor-
_ + Procureurs.
voorbeelden aan de hand geven. Egter heb ik niet voor,
derzelver agtbaarheid alhier breeder te beweeren. Dat:
oordeel blyve aan de Regtbank. Maar die de Befchry-
vinge van den Hage zullen gelieven te lezen , zullen ook
teffens zien, dat ik verfcheide, enal goede omftandighe-
den de Regeeringe betreffende , uit die zoo zeer veragte
Coftumen hen opgeheldert, eenige Bailltuwen en Schouten
ontdekt, en vooral veele €. Burgemeefteren ‚ Schepenen,
Vroedfchappen, enz. van vroege jaaren , daarin gevonden,
die ik niet weet, dat men elders ontmoet. Dat was genoeg
voor my ‚ om ze ‚ met goeden grond , agter dit werk te
plaatszen.
__Dit is, ’t geen ik vooraf kortelyk te beric heb. En
ik wenfch, dat deze verzamelinge moge erlangen de goed-
keuringe van zulke, aan welker oordeel ik my gaarne zal
gedraagen ; kundige namentlyk en onzydige onderzoekers
van onze Vaderlandfche Coftumen en gebruiken, die de
waarheid wel zekerlyk een gunftige hand zullen bieden,
Vaart wel.
Gefibreven in den Hagê
den 14 Septemb. 1739.
KJ ND S
ed
Een
K O R-
n ka
ORE INKE O GD
HOOFT-STUKKEN.
Et Bailliuws en Schout - 4mpt wan den Hage meeft door een , zomtyds
door twee perföonen bedient, Aanzien en magt der Bailliuwen. On-
derfcheiden wermogen van den Bailltuw en van den Schout. Berigt van
de oeffeninge der Crimineele Jurifdictie in den Hage. Voorregten en luifter
der Bailliuwen. Lyfe derzelwe zedert den jaare MeeeLrv. bladz. r.
XX VII.
Van den Schout wan-’s Graven-Hage, wanneer die pleeg te zyn een
byzonder. perfoon , en waarin zyne bedieninge beffaan hebbe. Van den -
Schout van Scheveninge, die aangeftelt werd door den Bailliu van den
Hage. Lyfte der geene die het Schoutfchap van den Hage hebben be-
dient afzonderlyk van! het Balliufchap. 5ó.
XXVIIL
De inftellinge van Burgemeefteren hier te Lande in ’t algemeen jonger als
_die wan Schepenen. Eerfte inftellinge van twee Burgemeefteren alhier
__án155g. Eenderde in15gt. daartoe gevoegt. Derzelver Inftruitie. Ma-
giffraats-beftellinge albier. Aanzienen voordeelen der Burgemeefteren.. 63.
MIK:
De oudfte Magiflratuur albier , die wan Schepenen, al bekend in 1311.
Magtiginge derzelve in 1325. om met ’s Graafs Hofmeefter Keuren te mogen
maken. Oudtyds aangeflelt door den Bailliuw , zonder bepaalinge van tyd,
tot dat by Hantveft van 1407. de tyd der aanftellinge en ’t getal der
perfoonen bepaalt is. Vereijchte hoedanigheden om Schepen te konnen
zyn. Bewoegtheid om eene nominatie te maken door de Staaten beveftigt. De
Schepen van Scheveninge waarfchynlyk al in 1407 in het Gerecht
geplaaift. Zyn aanzien voormaals grooter als jegenwoordig. rie
KKK.
De opkomft der Collegien van Raaden of Vroedfchappen onzeker. Wie
door de Kykdommen in de Steden werftaan wierden, en wat aandeel die
hadden in de beftieringe van zaaken. OËfrooien tot het getal en verkiezinge
der Vroedfchappen behoorende, van tyd tot tydeenigzintsverandert. Van
het ampt der Vroedfchappen én *t algemeen ; en byzonderlyk der Haagfche.
Verminderinge van derzelver vermogen in 1560. 84.
KR 2 XXXL
KORTE INHOUD DER HOOFT-STUKKEN.
| ee De |
Waarneminge der bedieninge tot bet Treforierfchap behoorende. Onzeker, wan.
neer afzonderlyke Treforiers in den Hage zyn geftelt. Hun getal en het doen
wan der zelver rekeninge. Reguleringe, hoe en voor wien dezelve jaarlyks te
doen. Wanneer en by wien de Treforiers te verkiezen, als mede derzelver In-
« sflruêtie. In1556. opeen gebragt „dienuby de Wet aangeftelt werd. _Bladz. os.
_Naam-Lyflê der Burgemeefteren „Schepenen, Vroedfchappen ex Treforiers
van ’s Gravenhage, mitfgaders Hiftoriele aanwyzinge der weranderingen in
de nominatie en aanftellinge van de Magiftraat gevallen. 99.
Naam-lyfle der Perfoonen, die het Klerk- of’ Schryf- Ambagt, nu bet Secré- |
tarisfchap van den Hage bekleed hebben zedert den jaare 1350. „179.
XXXIT.
Onderzoek , wanneer de Wees -Meefteren hier te Lande, en wel inzonderheid
in ’sGraven-Hage zyn opgekomen ; Over wien zy zyn geftelt ; en wat van
derzelver bewind en verrigtinge zy. 187.
Ordonnantie van de Weeskamer, en Ampliatien en Alteratien van dien. 193.
“_Naam-Lyfte der Wees-Meefteren wan ’s Gravenhage, zedert 1480. 215.
ie X XXIII. z&
Van het Zegel van ’s Graven-Hage, en de zegelinge aldaar , mitsgaders van
bet Wapen derzelve flede. | Ll ZED
XXXIV. | 1
Het Collegie wan de Societeit wanneer en by welke gelezentheid alhier is opge
_ regt; uit wat Leden het zelve beftaat ; en wat zaaken onder defzelfs bebee-
ringe en beftieringe, als mede wat ampten ter begevinge van ’t gemelde Col-
legie behooren. 234
XX XV.
De Neering-en Ambagt doende Gilden, en andere Broeder fchappen in den Ha-
ge, hoe beftaan. Wanneer dezelwe aldaar zyn opgekomen „ onbekent. Had-
den in woorige tyden bunne altaaren in de St. Jacobs Kerk. Jaar-pennink,
en onderfcheide benaaminge der Gilden. „284.
À
Priwilegien, Handveften, Oftrooien en Placaaten; als mede Keuren, Ordonnantien,
Refolutien en Sententien van den Hove van Holland; mitfgaders Giften,
Commiffien , Inftruêtien en andere voornaame Aten , betreffende ’s Graven-
Hage en defzelfs furifdiltie, diènende mede tot Bylaagen. ‚203.
Korte inhoud der Handwveften, Privilegien,„Oltrooien, Placaaten en Ordonnantien,
mitfgaders Commiflien , Refolutienen andere voornaame Stukken , zoo in ’t werk
als daarna by wyze van Bylaagen afzonderlyk in't geheel gedrukt; geftelt
na de ordre der jaaren. | 497
Coflumen van ’s Graven-Hage. — | | PI:
BE-
EN
Pag. I
BESCHRYVINGE
VAN
GRAVENHAGE.
oid5ie 00DERO UTED 0500 UIERO 050 01500 0650 EEE 00TEO OÙ EGO OEERO 0TEGD OURER0 OU TE0 04PER
XXVI. HoorrsrTux.
Het Bailliuws en Schout -ampt van den Hage meeft door
een, zomtyds door twee perzoonen bedient. Aanzien en
magt der Bailliwwen. Onderfcheiden vermogen van den
Bailliuw en van den Schout. Berigt van de oeffeninge der
Crimineele Furisdiktie inden Hage. Voorregten en luifter
der Baillinwen. Lyfle der zelve zedert den jaare 1354.
ET A dat wy in het eerfte deel dezer onzer Befchryvinge
(ANG van ’s Graven-Hage, als in een Tafereel hebben ten
en pragtige huizen , zoo tot den Geeftelyken en Werreldlyken
Ítaat, als ter inwooninge veeler aanzienlyke en hoogverhevene Per-
zoonaadjen gefchikt; en verders al ’t geene deeze zoo glansryke
plaatze alomme vermaart maakt; zoo {taat ons vervolgens in dit
tweede deel te verhandelen op wat wyze dit overheerlyk Lighaam
geregeert en beftiert werd; als mede met wat Handveften, Privi-
legien en andere voortreffelyke Voorregten de ingezetenen door de
Graaven en ’s Lands Hooge Overheid begunftigt zyn geworden;
Wwaarinne, wy dan voor eerft zullen aanmerken uit wat Leden de
Haagfche Regeeringe te zamen is geftelt.
Want tis onder alle, die de kennifle van Landen en Steden
zoeken, voor eene bekende waarheid aangenomen, dat het befte
en edelfte gedeelte van dien daarin is gelegen, dat men weete hoe
de Magiftraaten van ieder Land beftaan „’ welke derzelver magt en
waardigheid zy, en waartoe dezelve ten dienfte van het gemeen
zyn verpligt, zoo ten opzigte van het Staats-beftier , als ook ten
aanzien van de handhavinge eener ongekreukte geregtigheid, zoo
wel den armen als den ryken. Hoe de Befchryvers van eenige
Landen kundiger waren van hunnen pligt, hoe ze ook meerder
werks maakten van de geftalte der regeeringe te onderzoeken en
II Deel, A voor
Het Bail-
liuws en
Schout-
ampt van
den Hage
dan door
een, dan
door
twee per-
foonen
bedient.
Het Bail-
liuws
ampt
wierd in
vroege
tyden
door een
aanziene-
lyk man
bekleet.
BBS LCEHERAY MeaN:GasE nn vens
voor te dragen; en men vind naauwlyks eenig gedeelte van der-
zelver gefchriften zoo uitvoerig behandelt, als het geene deze zaa-
KONDEN tenen | Ten
Egter zal het ons werk niet behoevente zyn, in het breede uitte
leggen, wat het ampt zy van een Bailliu, Schout, Burgemeefter of Sche-
pen; want dat is in het algemeen overvloedig bekent. Maar wy
zullen alleen pogen aan te wyzen, wanneer in ’sGraven-Hage die
ampten hebben beginnen plaats te krygen, en wat daarontrent, on-
zes agtens, in het byzonder ftaat aan te merken. Het geen wy ons
egter niet vermeeten te doen met die netheid, dat wy het juift be-
gin van elk Lid der regeeringe zouden weten aan te toonen: want
alle, die ooït eenig gedeelte onzer Vaderlandfche Oudheden on-
derzogten, weeten hoe onbezonnen het zoude zyn zig des te wil-
len vermeeten. Maar hier voor durven wy blank ftaan , dat wy
niets als zeker zullen voortbrengen, waarvan wy niet duidelyk be-
fcheid gezien hebben. En nadien ’er in het opdelven van begrave
Óúdheden altoos eênige plaats aan giflingen moet werden overgc-
laatens. zoo zullen wy dezelve altoos van bevonde waarheden on-
derfcheiden.
_Om van de byzondere Leden der Haagfche regeringe te fpre-
ken, eïfcht de ordre, dat wy eerft gewagen van den Barruriuw
en Scnour, welke twee ampten, fchoon merkelyk verfchillende
in magt en waardigheid, wy egter bevinden, dat niet alleen in de
eerfte tyden, maar tot in de vyftiende, ja zelfs nog in de zeftien-
de eeuw , en wanneer de Hage nu van een Dorp, reets tot een
Vlek was uitgedegen , zomtyds door een en den zelven perzoon,
en dan weder door twee verfcheide perzoonen zyn bedient gewor-
den, (a) ’t geen niet zeldzaam is, en nog heden op vecle plaat-
zén gebeurt. Maar vreemd is het, en in het byzonder aan te mer-
ken, dat in de vroegfte tyden, waar van men de heugeniffen heeft
over behouden, de Graaf het Bailliuwfchap van den Hage heeft
doen bedienen door iemand , die daarenboven eenig ander ampt van
meerder aanzien waarnam, waarvan WY vermoeden de rede deze
te zyn geweeft. Dat aan de eene zyde het geriùg getal van onvet=
mogende Buurluyden zoo weinige zaaken uitleverde, dat de Bail-
liu van dat ampt alleen niet zoude hebben konnen beftaan; en dat
aan de andere zyde egter de Graaf heeft gewilt, dat de Bailliuw
van een ftreek en plaatze, daar hy zelf meeft zyne Herberge hield,
en welker ingezetenen hem en zynen Hove veele dienften, en on-
der anderen die van den aanvoer der proviande fchuldig waren,
zoude zyn een man van aanzien, en door wiens beftel de behoef-
ten
ä
(a) Zie hierna de Lyfte der Bailliuwen en Schouten. En derhalven twyffel
ik of het wel juift is *t geen men vind in ’t Berigt van den Hove van Holland,
pag. 33. te weten , dat de Schout na den jaare 1370. Baillin zoude gyn geheeten.
Want daar uit zoude ligt iemand befluiten, IL. dat voor dertien honderd ze-
ventig de benaaminge van Bailliu ontrent den Hage geene plaats zoude hebben
gehad. II. Dat alleen, als by misbruik, aan den Civilen Schout van den Ha-
ge, de hooge titel van Bailliu gegunt, of by hem genomen zoude zyn; fchoon
hy het wezentlyke van dien, de criminele regtsvorderinge, niet zoude hebben
‘gehad. Egter zal het tegendeel , in opzigte van beïden, blyken.
SGRAVEN-HAGE, XXVI. Hoorrs. 3
ten van den Hove des te gemakkelyker zouden konnen werden
verzorgt.
Dog welke cok daarvan de rede zy geweeft, het fchynt voor
‘eerft, dat ’s Graafs Hofmeefter in den tyd van Graave Willem den
derden het ampt van Bailliuw van den Hage heeft bekleed, dewyl
de gemelde Graaf by Handveft van den jaare dertien honderd vyf
en twintig (4) door den zelven Hofmeefter met de Schepenen de-
de doen het geene in die tyden, zoo lang een plaats geene Burge-
meefteren had, eigentlyk was het werk van Bailliu en Schepenen,
of ook van den Schout en Schepenen. Zeggende namentlyk, „dat
> wi onfen lieven en getrouwen luden uter Haghe alfulke gratie
‚ gedaan hebben, dat die Scepen uter Haghe med onfen Mevyfter
» uter Haghe, die onfe Hof aldaer verwaert, maken mogen voir-
„ boden op wyn, op broet, op bier, op voeder coirn, en op voy-
„ der ten paerde, en alfulke Coere en Voerbode als fi maken ful-
„ len, foe wie die brake, die verboerde tieghens ons drie pond
„, Hollants, alfoe dicke als hi et dede; Voert zoe wat Keuren dat
» die Scepen med onfen Meytter van onfen Hove voorfz. maken
„ fullen op weghen,op{ftraeten en op weteringhen, die houden wi
» geftade, enz. Behalven dat niets van dat alles den dienft van
het Hof in het byzonder was betreffende, zoo wierd in der waar-
heid door dat Handveft aan den Hofmeefter met de Schepenen van
den Hage gelaaten het beftel van genoegzaam alles, wat in die klein-
heid van het Dorp kan werden gerekent te zyn geweeft van het
vereifch der Burgerlyke beftieringe ten dienfte der Buurluiden.
Want het is kennelyk „dat het keuren over lyftogt tot onderhouden
van de leden der gemeenfchap, en over wegen, ftraaten en wete-
ringen, tot gebruik en gemak van de ingezetenen , zaaken zyn die
onder de allereerfte noodzakelykheden van een gemeenfchap mo-
gen getelt werden. En het zyn zodanige zaaken, die tot het be-
ftel van de Magiftraat behooren, en ook naderhand aan Bailliu,
Schout en Schepenen zyn aanbevolen geweeft. Want by het zesde
artikel van de Inftruêtie, (c) welke in den jaare vyftien honderd
zeftig voor de als toen nieuwelyks geftelde Burgemeetfters van ’sGra-
ven- Hage wierd gemaakt, werd onder anderen geordonneert ,
» dat die Bailliu, Schout, Burgemeefteren en Schepenen by advy-
» fe van den Vroetfchappe, als ’t noot was, zouden maeken gene-
» ralicken alle de Keuren en Ordonnantien de Politie en t welvae-
» ren van den Hage’ aengaende, als op den Brand en Brandfchou-
» we, de befchouwinge van de Straeten, Plaeten, Wegen, Ka-
» den, buiten en binnen den Hage, op ‘t Brood, Coorne , Vleyfch ,
» Vifch, Bier, Wyn, ende andere provianden, Coopmanfchap-
» pen, Maeten, Gewichten, en diergelyken, {tellende daar op
» alfulke boeten en breucken, groot en kleyn, als henluyden goet-
„ duncken zoude, ende als tot hier toe by den Bailliu , Scout en
„» Scepenen van den Hage gedaen es geweeft. Invoegen dat al-
daar werd gezegt door den Bailliu, Schout en Schepenen gekeurt
ik te
(5) Hierna in geheel gedrukt onder de Bylaage, No. I.
(c) Zie deze Inftruêtie hierna onder de Bylaage. No, XLVII.
JI. Deel, A2
Onge-
twyffelt
eerftdoor
’s Graafs
Hofmee-
fter.
hoofde
ook Bail-
liu van
den Hage
was.
Zyn magt
_en ver-
mogen.
4 Be ESS GEEIR: SVEN GIEL ov AIN
te zullen werden boven veele andere zaaken meer, ook over die
pointen, welke in het gemelde Handveft van den jaare dertien hon-
derd vyf en twintig werden geftelt onder het gezag van den Hof-
meefter ende Schepenen. Zulks dat Schepenen werdende geoc-
troyêert, omme met den Hofmeefter te keuren, zonder dat eenig
gewag van Bailliu of Schout werd gemaakt, (alhoewel het zeker
is, dat ’er in den jaare dertien hondert zeftien al een Schout in den
Hage was, gelyk hierna onder het Hooftftuk van den Schout na-
der zal werden aengetoont,) daar uit aftenemen is, dat die Hof-
meefter de funétie van den Bailliuw en Schout in deze heeft waar-
genomen. j | ij
Dit noemden wy nu wel een giflinge, om van een zeer oude en
ongewoone zaak niet al te fterk te fpreeken, maar ’t fchynt onseg-
ter toe, dat die giflinge genoegzaam toteen vol bewys werd ge-
bragt, als men overweegt dat Philips van Leyden , fprekende van
‚de tyden der Hertogen Willem en Aalbert van Beyeren, die hy be-
leefde (d), dat is van den jaare derthien honderd vyftig af en ver=
volgens tot in derthien honderd tagtig duidelyk gewaagt van den
Bailliu van den Hage (e), maar teffens ook getuigt (f), » dat
„ voorheen de Rentmeefter van Noort-Holland uit kragte van het
„ zelve zyn ampt pleeg te zyn Bailliu in den Hage, alhoewel (zegt
> hy) by onze tyden die twee (ampten ) gefcheurt en gefcheiden
» zyn, en miffchien qualyk „dewyl die aaneenhegting is uitgevonden
» geweeft, en zy door de zamenvoeginge van wedden verknogt
» wierden, op dat de Heer-dienften te ligter aan den gewaonen
„ Paleize en des Graven Hove zouden konnen werden gedaan en-
„ de de bedieninge van de algemeene behoeften en eetwaeren niet
„ verdeelt zoude zyn. Waaruit te zien is, dat’er al voor zyne
tyden een Bailliu n den Hage is geweeft , en dat die Bailliu was
de Rentmeefter van Noeortholland, een Amptenaar ; toen en zedert
altoos van meerder aanzien, al. de kleine omtrek van ’s Graven-
Hage in die tyden fchynt vereifcht te hebben, indien niet de Gra-
ven daarvoor een byzondere zorge hadden willen dragen. — Be,
En dat het Bailliuwfchap van den Hage in die tyden door een
aanzienlyk Amptenaar is bekleet geweeft , waarvan het eigentlyk
zynen luifter had , zal aanftonds nog nader daaruit blyken , dat
wanneer het Bailliufchap van het Hofmeefterfchap of van het Rent-
meefterfchap van Noortholland gefcheiden was, het zelve dan is
gegeven geweeft aan perzoonen , welker benaminge iets gerings
medebrengt , en te kennen geeft „ dat men die aan den anderen
Amp-
(d) Hy had in 1379. zyn huis en wooning alhier in de Parenftraat en ftierf
den 6. Junü dertien honderd tagtig te Utregt.
(e) In zyn traêtaat de Cura Reipubl. Cafu LXXXV. pag. 297.
(f) Cafu XX XII. pag. 93. Deszelfs woorden zyn weder zeer aanmerke-
Iyk: Aliud etiam exempluin ponas, ut qui — —. Vel qui receptor fit in aliquibus
partibus eo ipfo Balivus habeatur in certo-loco, ut ef]e confuevit de Receptore Nort - Hollan-
die, qui efJé Balivus eo ipfo confuevit in Haga, licet temporibus noftris quandoque illa duo
Jetta fint Ë feparata, €$ forfitan male, cum annexitas illa adinventa fuit © flipendio-
rum confungebantur copula , ut fervitia dominica facilius folemnì Palatio €& Comitis. Curie
adhibitentur ‚ nec de conmodis &$ annonis publicis divifa foret adminifratto. f
SGRAVEN-HAGE, XXVI. Hoorrs, 5
Amptenaar heeft willen onderwerpen. Dus wierd in den jaare der-
thien honderd zes en vyftig door Hertog Willem van Beyeren het
Bailliufchap van den Hage op aanpryzinge van Heer Claye den Hert ,
Priefter en Rent-Meefter van Noortholland bevolen aan eenen Ghys-
ken van Ammers (g), dog met zoo weinig gezags, dat hem de
Hertog belaít „ dat hi eenen Scoute zal zetten in *t Hage ambocht,
„ foe wien onfe Rentemeefter wil, mitsgaders alle ambochten die
„ tot ’er voerfz. Bailjufcip en Scout-ambocht behooren „alfe Scepen
» tefetten, Kerkmeyfters, Heylich Geeftmeefters, Boden ende
> andere dienften ; dat hi dien fal fetten , ofdoen , aendoen en
> vernieuwen alfoe dicke als ’t oirbaerlic es ende et onfen Rent-
‚. meefter voerfz. oerbaerlic dunken zal. Zulks dat wel de voorn.
Ghysken den naam droeg van Bailliu, dog dat de klem en luifter
van het ampt was in. handen van den Rentmeefter van Noorthol-
land, ’t geen het verhaal van Philips van Leyden grooten nadruk
byzet. En de rede waarom niet Heer Clays den Hert zelf het Bail-
liufchap bediende , doed zig van zelfs daardoor op, dat hy een
Priefter zynde niet konde bedienen een ampt, waarin hy zoude
konnen verpligt zyn geworden, omme te vorderen verbeurte van
lid of lyf , en zulks het vergieten van bloed te eyfchen , dat den
Geeftelyken niet geoorloft en is.
Wanneer ook Hertog Aelbrecht van Beyeren, als Ruwaart in het
jaar derthien honderd vyf en tzeventig (5) den Schepenen en Schot-
baare luiden in den Hage veroorlofde zelf hun fchot te zetten en
den Schepenen om zelf het te innen, zoo gaf hy teftens bevel, niet
aan den Bailliu van den Hage, maar aan den Rentmeefter van Noort-
holland, om van de onwillige zulks uit te panden door zynen Bo-
de, ’ geen al mede doed zien, dat den zelven Rentmeefter wierd
gek te doen, dat anderzints zoude zyn geweeft het werk van den
Bailliu, indien ’sGraven-Hage als toen een afzonderlyken Bailliu
gehad hadde.
Ferwyl wy nu bewyzen, dat vermoedelyk eerft ’s Graafs Hofmee-
fter, en zekerlyck daarna de Rentmeefter van Noortholland zyn
geweeft Bailliuwen van ’sGravenhage , zoo is te gelyk gebleken,
van wat tyd af men kan vaft ftellen , dat ’er iemand geweeft is, die
het Schoutampt of Bailliufchap oeffende, namentlyk van de tyden
van den goeden Graave Willem af. Dog wy durven niet bepalen,
wanneer een Bailliu is aangeftelt voor de eerftemaal , hoewel in een
Handveft van Hertog Willem van Beyeren den vyfden van dien naam ,
(2) en zynde van den jaare derthien honderd vyftig woordelyk
van den Bailliu van den Hage gemelt werdende, en blykende dat
Adam van Berwairde in derthien honderd vier en- vyftig (4) en
Ghysken van Ammers in derthien honderd zes en vyftig (/) Bailliu-
wen
(g) De commiffie van Ghysken van Ammers is te vinden agter het eerfte deel
Bylaage E. E. pag. 839.
(h) Zie het Handveft in ’t geheel hierna onder de Bylaage No. V.
bi By Ant. Mattheus Anal. vet. evi tom. VL. pag. ros.
k) Zie in ’t vervolg de Lyfte der Bailliuwen.
(1) Zie dezelve Lyfte, die vervolgens de fucceflie der Bailliuwen al vry vol-
komen zal uitleveren. é
A 3
Stelt een
Subfti-
tuit, als
hy een
Geefte-
lyk per-
foon was,
Dog bly-
vendede
klem van
de regee=
ringe in
zyne han-
den.
Te zien
in Ghys-
ken van
Ammers,
Onzeker
wanneer
voor de
eerfte-
maal een
Bailliu is
aange-
ftelt,
Dog ze-
ker ze-
dert1350.
Rede,
waarom
het Bail-
liufchap
enSchout
amptdoor
twee per-
zoonen
wierden
waarge-
nomen.
Adam van
Berwaer-
de, een
man van
aanzien,
in 1354.
tot Bailliu
en Schout
gecom-
mitteert.
Eugel
Pieterfz
in 1389:
Schout.
6 BIESSIC CH RY VI NGE vn
wen zyn geweeft; uit dat alles zeker fchynt, dat van doen af aan
een vaft en bekend perzoon dat ampt heeft bekleet gehad.
Wy moeten vervolgens onderzoeken of het Bailjuwfchap en
Schout-ampt door een of door twee perzoonen zy bedient geweeft.
En dit fchynt zeer vlottende en zonder vaften regel door de Graa-
ven of derfelver Gunftelingen te zyn behandelt, na maate dat zy
den Bailltu meer of min aanzien, of meer of min profyts gunnen
wilden. En wanneer de Ampten van Rentmeefter van Noorthol-
land en Bailliu van den Hage door een perzoon bedient wierden,
zoo is te vermoeden, dat die Rentmeefter het Schoutampt, als te
gering zynde, niet zal hebben bekleed, maar eenen anderen Schout
zal hebben aangeftelt. Wanneer ook de Rentmeefter van Noort-
holland een Geeftelyk perzoon was, kon hy het Baillituws-ampt om
de bevoorens aangehaalde rede, en het voorbeeld van Heer Claes
den Hert niet bedienen.
Dit kan men niet zien, nog in den brief waarby Hertog Willem
van Beyeren het Schryfambagt van den Hage in het jaar derthien
honderd vyftig beveelt aan Pieter Willem Lfaaks zoon; (m) nog in
een verbod (u) uitgegeven in den jaare derthien honderd zes en
vyftig, ten einde niemand over de Beek of Graften van den Ho-
ve zoude hebben te komen op het Hof. Want in die beide werd
wel gemelt van den Bailliu, dog zonder eenige andere byvoe-
ginge. |
Maar in den jaare derthien honderd vier en vyftig vereerde de-
zelve Hertog Adam van Berwaerde, een man van goeden aanzien ,
en zoo ik meen, zynen Raad en Cancelier (0) met opene brieve
het Bailliufchap uter Hage en Schout-ambagt tot zynen wederzeg-
gen. En de gemelde Adam van Berwaerde moet het niet lange
bedient hebben, nadien uit het hiervooren (p) beweezene reets
kenbaar is, dat Ghysken van Ammers ìn den jaare dertien honderd zes
en vyfcg tot Bailliu verheven wierd; en wel zoo dat hy eenen zul-
ken tot Schout zoude moeten zetten als het Heer Claes den Hert
Rentmeefter van Noortholland zoude welgevallen.
Nopende den tuffchen-tyd tot den jaare veerthien hondert negen,
is ons tot nog toe niets anders gebleken, als dat eenen Engel Pie-
terszoon in den jaare derthien honderd negen en tagtig tot Schout
zynde aangeftelt , om %t zelve Schout-ambochte te bedriven en te be-
waeren onder den Baillin van den Hage, in den zelven jaare veer-
thien honderd vier door Hertog Willem, wanneer hy na ‘t overly-
den van zynen vader Melbregt aan ’s Lands beftier geraakt was,
onder anderen mede in dat Schoutampt beveftigt wierd, in de
Lyfte der Schouten breeder te melden. En wy meenen buiten
twyffel te zyn, dat toen en vervolgens altoos het Bailliufchap en
Schoutampt zyn geweeft zekere ampten, die zonder aanmerkelyke
tuffchen-pozinge , nu door een dan door verfcheide perzoonen
zyn
(mm) Zie zyne Commiffie in ’t geheel hierna in de lyft der Secretarif}en.
(n) Gedrukt te vinden in ’t eerfle deel IV. Hoofft. pag. 108.
(0) Zie zyne Commiffie in de lyfte der Bailliuwen, op 't jaar 1354.
(p) Pag. 4-
ennn tn en
EE ed
Mi
enne a enn en en en nn ee ne Sk er er er
SGRAVEN.HAGE, XXVI Hoorrsr. 4
zyn bedient geworden, ’t geen ook in ’t vervolg (q) nader zal
blyken. ' | |
Wyders flaat ons aan te toonen , waarinne het ampt van den
Bailliu ten opzigte van de gemeenfchap van ’s Gravenhage hebbe
beftaan gehad. Daar toe zal het niet nodig zyn alhier anxtelyk uit
te pluizen, wat eigentlyk zy van het befchik van een Bailliu, en
wat het werk van een Schout; want behalven dat fulks vry wel be-
kent is, zoo moet ook dat elders werden nagefpeurt (7). Maar men
moet den Schout niet aanmerken voor zodanig een, als men thans
ziet de Onder-Schouten of Schouten ten platten Lande, die geen
commiflie krygen van den Souverein, maar aangeftelt werden of
door bezondere Heeren , Leenmannen zynde van den Prins, ofte
ook ouds,tyds, voor het verkopen der Ambagts-Heerlykheden we-
gens haar Ed: Gr: Mog: door de Bailliuwen der groote ftreeken,
als zyn Rynland, Delfland „enz. plegen aangeftelt te werden. Want
van Engel Pieterfz is 7oo even gebleken, dat hy , fchoon alleen-
Iyk Schout genaamt, een commiflie van den Graaf hadde. Maar
dewyl de Graaven den Hage aanmerktenals een Heerlykheid , zoo
hebben zy ’er zodanige Amptenaaren geplaatft, als men in hooge
Heerlykheden vind. Een Bailliuw namentlyk, voor zoo veel de
Hooge en Lyfftraffelyke gerigtsdwang aangaat, en een Schout tot
waarneminge van 't geen betreft de middele en laage gerigts-
dwang.
En di verbeelden wy ons, dat in het algemeen zoude mogen
werden vaftgeftelt, ten waare men gezien hadde, dat door de Hee-
ren Raaden van den Hove in der zelver Berigt (s) is beweert ge«
worden, dat het Geregt van den Hage voor den jaare derthien hon-
derd zeventig niet zoude hebben gehad eenige lyfftraffelyke ge-
rigtsdwang: en dat zodanig een ftellinge in een uitvoerig werk ge-
maakt, verdient naaukeurig te werden overwogen. Want behal-
ven dat hier vooren (#£) is gebleeken, dat al in den jaare derthien
hondert elf, dat is maar zes en vyftig jaaren na de dood van Ko-
Bing Willem werd gefproken van Schepenen van den Hage, en
zulks wel mag gezegt werden, dat die aéte aan de gemelde Hee-
ren Raaden niet bekend zynde geweett, de inftellinge van den
Schepenftoel van den Hage veel te jong aan dezelve Heeren moct
voorgekomen zyn, wanneer by het gemelde Berigt (v) gegift
werd, dat die wel honderd jaaren na de dood van Koning Willem
eerft plaats zoude hebben gegrepen. Zoo geeft de benaminge van
het Baillinfthap uter Hage, ‘t welk in de bereids aangehaalde com-
_miflie van Adam van Berwaerde al in den jaare derthien honderd
vier en vyftig voorkomt, vry eenig bedenken, dat de Schepenen
van den Hage als doen ook wel zouden mogen hebben gehad Cri-
mineele Jurisdictie.
Pag. 1o.
: Dog
sd
é
Ss
td 1. Deel. VI. Hooftft. pag. 174. en Bylaage Y ; als mede hierna onder het
XXIX, Hooftft. van de Schepenen. _(v) Pag. 8.
7 In de Liyften der Bailliuwen en Schouten hieragter te voegen.
Men zie hierop na Spelman, du Cange , en andere Schryvers.
Waarin
het Ampt
van Bail-
liu hebbe
beftaan.
En waar-
in het
Schout-
ampt.
Of het
Geregt
van den
Hage
voorI370.
Crimine-
le Jurif-
ditie
hebbe
gehad.
In ’t Be-
rigt van -
den Hove
hettegen-
deel be-
weert ;
immers
niet alsde
Graaf of
zyne Ge-
zellinne
daar te-
genwoor-
dig was.
Uitde
aanftel-
linge van
een Bail-
liu volgt
niet, dat
Schepe-
nen met
hem in ’t
Crimineel
teregt
hebben
gezeten.
Den Haag
als een
Heerlyk-
heid aan-
gemerkt ;
8 BEB LOA RINVEENEGIE 7 VLIEN
Dog hoe groot ook zoude mogen zyn de waarfchynlykheid,
welke ’er ontftaat uit de aanftellinge van een Amptenaar , die de
hooge en criminele Regtsvorderinge konde oeftenen „ die waar-
fchynlykheid bewyft egter in geenen deele, dat de Schepenen van!
den Hage ook zouden hebben gehad het vermogen, om met den
Bailliu in zodanige zaaken te regt te zitten. Want het volgt geen-
zints, om dat ’er een Bailliu is geweeft, dat daarom het Geregt
ook hooge en criminele Jurisdiëtie zoude hebben gehad , maar in
tegendeel is bekent, dat de Regters (w) van eens Bailliuws Hof
of Vierfchaar in de Bailliufchappen en opene plaetzen of hooge
Heerlykheden eigentlyk zyn, niet Schepenen, maar Welgebooren.
Mannen. En zoo bevind men ook dat de Bailliu van den Hage
met zodanige Welgebooren Mannen alhier (x ) mede te regt heeft
gezeten, en dat dezelve nog tot ontrent den jaare veerthien hon-
| | derd.
(w) H. de Groot, Inkid. tot de Holl. Regtsgel. 1. Boek 14. Deel aan ’t einde.
S. van Leeuwen , Roomfch-Holl. Regt. L. boek 2. deel No. 25. en g. deel No. 16.
(x) Dit is kennelyk uit verfcheide Sententien „ Appoinétementen en ande-
re Atens, waarvan wy ’er flegts drie ter beveftiginge alhier zullen bybren-
gen: als eerft een Declaratoir , waarby het Hof voor goed verklaart het vry
gelei door den Bailliu van den Hage verleent aan eenen, die een manflag in
Brabant hadde begaan, dog dewelke egter by den Procureur Generaal was ge-
apprehendeert. Waarop die vrienden van den voorfz Pan van Gorel verant-
„ woirden en feyden , hoe dat Heer Koert Baftairt van Hollant ‚ Bailliu van den
, Hage, wien defe faeken mitten Mannen van den Lande die kenni(Je toebehoeren zoude ,
„ indien datter misdaen wair, gelyc die claegers feyden, den voirfz Jan van
„ Gorel goet, vry, vaft en zeker geleyde gegunnet en gegeven hadde, &c.
zynde van den xx. April veertien honderd agt en veertig ; geregiftreert in ’t
Sententie- boek gequoteert A. fol. 67. Ten tweeden een. Appoinétement by
het Hof verleent den 16. Septemb. veertien honderd vyf en vyftig , waarvan
_ het begin aldus is luidende: „ By den Hove van Hollant foe is op huyden
> partyen gehoirt zoe veer yegelicken dat aengaen mach, als Dirc Jan/3 Gla-
… femaker an die eene , en Joos de Bruyne Bailliu van den Hage , an die andere
zyde, roerende der bruecken en boeten van thien ponden, dair voir dezel-
ve Bailliu den voirfz Dirc albier verwonnen hadde voer den Mannen van den Lande je
om der quetfinge en leemte wille by hem gedaen aen den perfoon van Jan
Kempe &c. geregiftreert in ’t Sententie-boek van den Hove, getekent E
be
23
3
bk
fol. 87. Enten derden een Sententie, waarby het Hof zeker proces , waar-
van de Eyffcher, als hebbende twee of drie vonniflen van Schout en Schepe-
nen van den Hage voor zig, hadde geappelleert aan den Hove, dog waarje-”
gens by-de Verweerders was gefuftineert 't zelve te behooren aan den Bailliu-
en Mannen van den Lande in den Hage, renvoyeert aan den Bailliu en voorfz
Mannen. En waaruit gevolgelyk blykt, dat ter zelver tyd- in den Hage wa-
ren twee afzonderlyke Vierfchaaren of Regt-banken, beftaande de eene uit den.
Schout en Schepenen, en de andere uit den Bailliu en Welgebooren Mannen.
De woorden van de gemelde Sententie zyn deze: |
„, Gezien by den Hove van Hollant dat proces declinatoir vuytftaende en
‚ hangende tuffchen Dirk Boudinft eyflcher an die eene zyde, Geryt Symonf&
‚, Deurwaerder van den voorfz Hove, en Jan Oom van Wyngaerden. Bailju van
‚ den Hage eyffchende dat renvoy van die Verweerders an die andere ; fprui-
„ tende ter caufe van zekere huyre van lant , daervan dat de voerfz eyffcher
„‚ feyde twee of drie vonniflen tot zynen proffyte gehadt te hebbeny die by den
voirfe Bailliu en Mannen van den Haige niet en behoeren gereformeert te werden,
maer by den voorfz Hove , en welke vonniflen dat gewefen waren by den
Schout en Scepenen van den Hage , dairjegens de voorfz Verweerrers die contrar
| … rie
25
bhd
22
r
E. LE a nn eK and
SGRAVENHAGE, XXVI Hoorrsr. 9
dert zeven en negentig in den Hage in wezen en in bedieninge zyn
gebleven (y). En dewyl, gelyk getoont is, de Hage door de
Graaven is aangemerkt als een Heerlykheid, zoo moet het ook daar
voor werden gehouden; dat aldaar heeft plaats gehad, het geen in
andere Heerlykheden wierde gepleegt, tot dat het tegendeel met
goede befcheiden werde betoogt.
| Dit
» rie fuftineerden mit meer andere feyten en redenen by den voerfz eyflcher
> voergefeyt en geproponeert, ende dairop dat die zelve eyffcher verfocht te
», hebben recht en dair van henl. op huyden dag beteykent is, over recht te
‚hooren. ’t Voirfeyde Hof mit rype deliberatie van Raede overgewegen
» alle 't gunt dat tot defer materie dienende was in den naeme en van wegen
„, myns genadichs Heeren en Vrouwen van Oiftenryk en van Bourgondien,
‚, Grave en Gravinne van Hollant, Zeelant en Vrieflant, gefeyt en gewyft
‚> heeft, deyt en wyft voir recht, dat mit recht en veele redenen de voirfz
„, Bailliu dat renvoy van dien geeyfcht heeft, remitterende dairomme dat berecht
„ van defer faeke voor den Bailliu en Mannen van den Lande van den Vierfchare van den
„> Jelen Bailliu , omme aldair berecht te wefen die proceduuren by den vorrfz Geryt Sy-
» monfa en Dirk Boudynft aldair begonnen, condemnerende den voirnoemden
> Dirk Boudynf2 in de coften, die de voirfz Bailliu en Geryt tot defe inftantie
„> gedaen hebben, ter tauxatie van den zelven Hove. Aétum den xxv. Mey
„> anno veertien hondert een en tachtigh. Prefent AfJendelft, Ruyfch, Werve ,
>> Almonde, Ponge, Berendrecht, en Mye. Geregiftreert in ’t Sententie-boek ge-
„> tekent S. fol. 172.
En of wel de voorfz Sententie niet en fpreekt van eenige Criminele proce-
duuren ‚ maar in tegendeel fchynt mede te brengen, dat het gefchil hebbe be-
ftaan in een civile aêtie, als fpruitende ter oorzaake van landhuur , zoo kan
men nogtans daaruit volkomen befluiten, dat men in den Hage heeft waarge-
nomen zodanige manier van regtspleginge, als men gewoon was te houden
voor hooge Vierfchaaren, ’t zy van Rynland, Delfland, enz. of andere Heer-
Iykheden, die hooge, middele en laage Jurisdiétien zyn hebbende. Zie S. van
Leeuw. Cofluim. van Rynland pag. 273. in notis Q. 13. en Merula, Praë. Civil.
lib. IW. Tit. 3. Cap. 1. Num. 3. Dog om alle verdere twyffelingen weg te
nemen, die men nog zoude mogen maken, of wel de Bailliu met Welgeboo-
ren Mannen de hooge en Criminele regtsvorderinge alhier hebbe geoeffent ge-
had, zoo kan tot overtuiginge dienen zekere Aéte, welke men geregiftreert
vind in ’t tweede Memoriaalb. van Rofe, getekent A. 2. lo. fol. ooo. by ons
om derzelver groote hierna gebragt onder de Bylaage. No. XIX., waaruit te
zien is , hoe de Bailliu van den Hage in den jaare veertien honderd zes en
dertig niet met Schepenen, maar met Welgebooren Mannen heeft geprocedeert
tegens een perfoon, dren hy wegens diefftal gevangen en op de Voorpoorte
(als toen de gewoonlyke gevangen-plaatze van den Hage) gezet hadde, al-
waar hy zig zelven met eene potfcherf de keel had afgefneden. Hier toe kan
ook nog dienen een Sententie van den Hove in der zaake van den Procureur-
Generaal eiffcher tegens Lievyn Cats Bailliu van den Hage, die een van des Pro-
cureur-Generaals Dieners gevangen gezet had, om dat dezelve een van ’s Bail-
liuws Dieners vaft gehouden had, terwyl een ander hem quetfte , ’t geen de
voorn: Bailliu beweerde te berechten mit Mannen van den Lande &c. zynde van
den 22. Oëtob. 1477. geregiftr. in ’t Memoriaalb. van Sententien gequot. R.
fol. 95. Men voege hier nog by, zeker appointement, waarby de Raad ver-
klaart, dat deliëten, die in den Hage buiten ’s Graven-hof gefchieden , ftaan
len van ’t Geregt van den {Hage , mede hierna te vinden onder No.
(y) Coftuim: van den Hage Num. XLVI. pag. 39. dog deze brief of Sen-
tentie werd veel naaukeuriger geregiftreert gevonden in ’t kleine francyne Re-
giter, beruftende in ’t Heilige Geefthuis alhier fol. 454.
II. Deel, B
en over-
zulksal-
daar een
Bailliuws
Vier-
fchaar ge-
plaatft,en
daarin
niet Sche-
penen,
maar
Welge-
booren
Mannen ;
’ geen
reduurt
eeft tot
in 1497.
Hetge-
voelen
van den
RadePro.
vincaal
nopende
het Cri-
mineel
weder-
legt.
En aange-
toont, dat
het uit
het Privi-
legie van
Hertog
Aelbregt
van 1370. -
nietis te
haalen.
Io BESCHRYVINGE var
Dit nu voor af aangemerkt hebbende „ zoo ftaat vervolgens’ te
onderzoeken de rede, die den Heeren van den Raade Provinciaal
bewoogen heeft, om in hun ampel Berigt ter neder te ftellen , dat”
die van den Hage voor den jaare dertien honderd zeventig geen’
Criminele Jurifdiëtie , hoe gering die ook moge zyn geweeft, heb-
ben gehad , maar dat dezelve hen allereeft by ’t Handveft van Her-
tog Aalbregt (z) van den gemelden jaare zoude zyn gegeven ge-
weeit; en wel als toen nog niet volkomentlyk , maar alleen, zoo
wanneer de Graaf of zyne Gefellinne of zyne Nakomelingen aldaar
niet tegenwoordig zouden zyn: HEeneftellinge die onzes oordeels
uit het meergemelde Privilegie niet wel te haalen is. Want voor
eerft, zoo werd by het zelve Handveft in ’t minfte niet gedifponeert-
over eenige criminele of hals-ftraftelyke misdaaden; aangezien de
regtspleginge de Steden over. haare burgers en ingezetenen, zoo in
het civiel als in het crimineel, al van oude herkommen, gelyk by
het groot Privilegie van Vrouwe Marsa van den jaare veertien hon-
derd zeven en zeventig werd gezegt, heeft toebehoort, als hebben-
de dezelve volgens het regt der natuure en Volkeren in haar zelve ;
fchoon de Graaven daarin van tyd tot tyd grooten inbreuk heb-
ben gedaan (a). Weshalven het zelve regt ook doorgaans het
Landregt genoemt werd. En van dat begrip waren ook de Hee-
ren Raden van den Hove al in zeer vroege tyden , wanneer ze by
een appointement van den veertienden Februarii veerthien honderd.
drie en veertig (b ) partyen, die zig aan den Hove hadden ver-
voegt wegen eenen manflag in den Hage begaan, wysden-aan
Geregt aldaar, datis aan Bailliu en Welgebooren Mannen; zeg-
gende, „ dat nadien ’t voirfz vechtelic op der {traête en niet in
> Mmyns genadichs Heeren Hof gefchiet is, noch ook niet en roer-
» de eenige dienft, die mynen genadigen Heere of fynen Dienres -
» aentreffen mogen, maer flechts gefchiet is van lichten en fwaeren
» woirden, die fy mit malcanderen gehad hebben, dat die voirfz
» Philips en Gillis gebroederen 't recht van hoiren dooden broeder ver-
> volgen zullen na den Lantrechte, als men van outs van zulken zae-
»» ken Coftumelic. 15 te doen, want ’t woirfz recht een vegelyc feerp
» genoeg is. De Graaf dan dit in zyn geheel laatende , verleende
aan die van ’s Gravenhage als een byzondere gunít, alleen dat nie-
mand, binnen de geftelde limiten aldaar woonagtig , ergens over
eenen doodflag of leemte zoude werden bedwongen tot het ftel-
len van borgtogte; en onthefte overzulks daardoor den zodanigen
van ’t geene, waartoe hy volgens het Landregt anderzints was ver-
pligt; ’t geen gevolgelyk niets ten bovengemelden einde uitlevert.
_ Gelyk dan ook het tweede lid niet anders in zig vervat, als het
ftellen van zekere boete tegens vegters en twiftmakers , ’t welk al
wederom geen criminele, maar flegts een civile atie uitbrengt;
waar
(2) Zie dit Handveft agter het Berigt, onder de Letter E. 1. loco pag. Tog.
als mede in ons eerfte deel II. Hooftft. pag. 71.
(a) Hierop kan nagezien werden Mr Johan Uytenhagen de Myít. Erf.
Gravel. Bedieninge in Holland ro. deel pag. ror. en 192. |
(b) Dit appointement hebben wy hierna in ’t geheel geplaaft onder de By-
laage Num. XVIL.
ln nd en en
SGRAVENHAGE, XXVI. Hooerrstr, Ir
waaromme ook de bekeuringe en beteringe daarvan niet aan den
Bailliu, maar aan den Schout en Geregté werd aanbevolen. Want
de Graaf bevindende, dat tegens het vegten en parlement (c) ma-
ken alhier in den Hage, tot nog toe geen ftrafte of boete was
geftelt, en dat overzulks die zaaken of ongeftraft wierden gelaa-
ten, of ook wel door de Schouten deswegen knevelaryen wier-
den aangewent, gaf die van den Hage de magt, dat ze zig ten
dien opzigte zouden gedragen na de Keure en boete, die men
te Leiden tegens de zodanige hadde gemaakt en geftelt.
… Wel is waar, dat Hertog Aelbrecht deze ftraf-ocffeninge niet
abfoluit en t'eenemaal aan den Schout en ’t Geregt laat , maar
daarby voegt deze uitzonderinge, dat (ys’ hem niet zouden bewin-
den, als by of Dne Gezellinne of Nacomelingen in den Hage waren:
dog dit had, na ons gevoelen zyne byzondere rede, om dat de
Graaf oordeelende, dat als zodanige onbehoorlykheden voorvie-
len in zyne tegenwoordigheid , dezelve moeften werden aange-
merkt, als gepleegt tot kleinagtinge van de eerbied en ontzag voor
zynen perzoon, en zulks als eene daad, die hem in ’t byzonder
raakte, en dienvolgende ook de judicatuure en ftraf -oeffeninge
daarover toebehoorde, welke hy derhalven alsdan aan zig wilde
behouden. Want men moet alhier wel inzonderheid aanmerken,
dat te dezer tyd de tweefpalt tuffchen de Hoekfche en Kabeljaauw-
fche nog in zwang ging, ’t geen dagelyks gevegt, twift en zamen-
rottinge veroorzaakte, om welke te dempen Hertog Aelbregt al
zyn vermogen in ’t werk ftelde, en daarom zulke overtreders des
te waarder, als hy of zyne Gezellinne of zyne Nacomelingen zig in
den Hage bevonden , wilde ftraffen. AAD. |
Maar ten tweeden, zoo men al eens zoude willen onderftellen,
dat ’er eenige Criminele fchikkinge in het meergemelde Privilegie
te vinden zoude zyn, zoo zoude dezelve immers alleen beftaan in
't laat{ftgemelde point , waarontrent de Graaf de voorfz uitzonde-
ringe aan zig heeft willen behouden , en dienvolgende zoude de-
_ zelve maar enkel en alleen haare betrekkinge hebben en met geene
mogelykheid verders konnen werden uirgeftrekt , dan tot de te-
genwoordigheid der gemelde perzoonen, en den tyd van derzel-
ver verblyf in den Hage ; buiten welk geval aan de Regeerders
teenemaal werd gelaaten de bekeuringe en ftraf-oeffeninge tegens
den geenen, die vocht of parlement maekte. vi
_Wat nu aanbelangt het Hantveft van Hertog Willen van Beveren
vanden jaare veertien honderd zeven; daaruit meenen wy ook, dat in’t
minfte niet en blykt, dat die van den Hage als doen nog geene Crimi-
neele Jurisdictie zouden hebben gehad, maar dat veel eer het tegendeel
klaarlyk daaruit aftenemen is; gemerkt de Graaf by het zelve Pri-
vilegie aan t Geregt van den Hage volkomen laat de magt ‚die
het reets hadde, om te vangen alle misdaadigen, zonder onder-
{cheid; dog alleen aan de ingezetenen als een voorregt geeft , dat
men niemand aldaar vangen, nog zn hegteniffe zoude mogen houden,
dre
Cc) Betekent allerlei zamenfpraak. Hier eifcht de zin onruftige zamen:
fpraake , kyvagie. |
JI Deel, | B 2
Nog ook
uit het
Handveft
van Her-
tog Wil.
lem van
B eyeren
van den
jaare
1407.
In tegen-
deelblykt
daar uit,
dat die
van den
Hage al
voorheen
criminele
geregts-
dwang
hebben
gehad.
2 BESCHRYVINGE vaN
die zig zelven verborgen konde te recht te komen, mit alfôo goede en
ryke luiden als hy zelve was; ronder dat nogtans daardoor aan ’t
Geregt werd benomen de magt, om tegens denzelven criminelyk:
te mogen procederen, en zodanige 4traffe oeffenen, als het na be-
vindinge van zaaken zoude goeddunken te behooren. Uitgezon-
dert, zegt de Graaf, dat het Geregt niet zoude laaten verborgen
of zig bemoeyen met zodanige breuken die wy of onfd Nacomelingen
mit onfèr Heerlykheyt fchuldig zyn te beregten (d ); dats te weten,
als wy of onfè Herberge aldair tegenwoirdich fyn. Welke misdaa-
den hy dan vervolgens ook duidelyk en met naamen uitdrukt, ge-
vende alzoo met deze uitzonderinge volkomen te kennen, dat de
regtspleginge en. ftraf-oeffeninge over alle andere misdaaden , en
zelfs ook over deze in zyne afwezentheid:, aan ’t Geregt zoude bly-
ven; volgens den bekenden grondregel van her regt, guod exceptio
confirmat regnlam in cafibus non exveptis. En dit is ook t'eene-
maal overeenkomende met het geene men in een oud geding
voor den Hove van Holland bygebragt vind, te weeten , dat alle
zaaken en misdaaden tot den Lantrechte beboeren, wigenomen die in
die Lantbrieven en Hantveften van dien geexcipteert en wtgeftoken
zyn. ’t Welk ook alzoo by den zelven Hove wierd verftaan , by
uitfpraake van den 25. Mei veertien honderd twee en veertig (e),
en dienvolgende de gevangen, dien de Procureur Generaal be-
weerde voor den Hove wegens betigte Sodomie te moeten te regt
ftaan , aan zynen dagelykfchen en competenten Regter overgegeven;
om by hem na ’t Landregt geftraft te werden. Ook blykt uit het
hiervooren aangehaalde appointement van den Hove van den 14.
Februari 1442. fl. Cur. klaar, dat de Bailliu. van den Hage terzel-
ver. tyd een volkome criminele regts-oefteninge hadde: want de
Raad zegd daar duidelyk , „, en gemerkt dat die gebroederen den
Bailliu dairinne partye houden of beleggen willen, zoe fal die
„ Gouverneur eenen anderen Bailju niet fufpeét aen beyde zyde
» committeren en ordineren van myns genadichs Heeren wegen,
» die deze zaeke hanteren en berechten fal, als van rechtswegen be-
» hoeren fal. |
Behalven dat deze bovengemelde uitzonderinge ten opzigte van
’s Graven-Hage niets finguliers of byzonders in zig vervat, vermits
de Graaven by het verleenen van Handveften en Privilegien aande
Steden en zommige Landítreeken van Holland, de ftraf-oeffenin=
ge over deze-en diergelyke zwaare misdaaden afzonderlyk aan zig
behielden, waarvan wy in ’t befchryven van de Gevangen - poort
Cf) reets eenige voorbeelden hebben bygebragt ; en om geen an-
dere meer op te halen , zoo zullen wy alleen daarby nog voegen de
voorwaarden, waarop aan. Willem den Baftaert van Egmont in den
jaare veertien honderd een en dertig het Bailliufchap van Rotterdam
te bedienen wierd gegeven. …„ Des zoo zal Willem alinge berech-
5 ten
(d) Dit is aanmerkelyk. Hier zietmen Cafus gefpecificeert, die de Graaf
aan zig gereferveert had, Comitivi te noemen; gelyk dezulke in Vrankryk Ca-
Jus regi hieten.
| ( Te vinden in ’t agtfte Memoriaelb. van Mr. Johan Rofe fol. 23. verfo.
) Eerfte deel IV. Hooftft. pag. 169. in de aanmerkingen x. y. 2.
a
SGRAVEN-HAGE, XXVI. Hoorrsr. 13
» ten fulcke bruecken en misdaden , als bynnen fynen bedryve ver-
„‚ vallen fullen, na wtwyfinge fynre bevelinge, uytgezet van moiw-
„ de, moirtbrande , Ree-roef, Vrouwe-vercrafte , Zee-drifte en doit-
„ flage, die welke hy onfen Gouverneuren_en Rade anbringen fal,
„ die diezelve berechten zullen, mair die Bailju fal dair of hebben,
„die berecht wefende , den vyfden penning, enz:; zynde deze
brief (g) gedagtekent den 9. Novemb, veertien honderd een en
dertig. Waaruit men dan ook zoude konnen befluiten , dat die van
Rotterdam insgelyks als toen geen volkomen Criminele Jurifdictie
zoude hebben gehad , en dienvolgende zoude men ook met het zelve
regt konnen en mogen vragen, hoe en wanneer zy aan een abfòlute
Criminele Fuflitie zyn gekomen, dewylgeene Handveften of O&trooien
dier Stad voor handen zyn, waarby het zelve aan hen is verleent
geworden. Én deze vraage zoude men ook op gelyke wyze aan de
meefte Steden en hooge Heerlykheden mogen doen; dog wy kee-
ren ons liever tot het voorig verhandelde , daarvan wy eenigzints
afgeweken zyn.
In den jaare veertien honderd zeven en negentig de Welgeboore
Mannen in den Hage nog hebbende bekleed ’s Bailliuws Vierfchaar,
gelyk aangewezen is, zoo vermoeden wy evenwel, dat kort naden
jaare vyftien honderd Schepenen van den Hage met den Bailliu al-
daar hebben te regt gezeten ; dewyl in een oud Formulier (4),
’s Bailliuws Vierfchaar betreffende, werd gewaagt van het fpannen
derzelve van ’s Connex wegen als Grave van den Lande, omme
recht te doen van Hoog , van Laege, van Crimineel , Givyl, &c. en
meldende, dat de Bailliu zynde gaan zitten, met recht vraegde de
outfte Schepen, of de Vierfchaer gefpannen es, Ec. Want dat For-
mulier fchynt gebragt te moeten werden tot den tyd tuffchen het
jaar vyftien honderd vyf, als wanneer Philips ,bygenaamt de Schoo-
ne tot Gemalinne hebbende Johanwa, door overlyden van haare
moeder Z/abella, wierd Koning van Caftilien , en tuflchen het jaar
vyftien honderd negentien, als wanneer Karel Koning van Spanje ,
die benaminge van Koning onder den hoogen titel van Keizer ( 2)
dede fchuilen, ’t welk tot de overdragte der Landen in den jaare
vyftien honderd vyf en vyftig hebbende geduurt, wy in groote
twyffel zvn of de gemelde Formulieren onder Koning Philips wel
zyn in gebruik gebleven. Want zulks werdende onderftelt, zoude
het gemelde Formulier tot dien tyd ook konnen werden getrok-
ken, en dierhalven niets uitleveren tot bewys van de zaake in vroe-
gere tyden voorgevallen, Immers het is zeker, niet alleen dat in
den jaare vyftien honderd drie en veertig (4), dat is, onder Kei-
zer Karel hooge en laage Vierfchaare in den Hage is geweeft,
maar ook, dat de Bailliu over alle Criminele misdaadigen met de
Schepenen aldaar te regt heeft gezeten, tot zoo verre , dat: als in
den jaare vyftien honderd drie en vyftig de Bailliu eenige perzoo-
nen
(eg) Geregiftr. in ’t eerfte Memoriaalb. van Rofe, fol. LO2.
({h) Te vinden onder de Coftuimen van den Hage, pag. 6o.
(4) Zie Coftuimen van den Hage, Num. XIX. XXII.-en XXIII, pag. or.
22. en 23;
(k) Coftuimen van den Hage, No. XI. pag. 17.
1 KE
Het Cri-
mineel
kort na
Isoo.ver-
moede-
lyk van
Welge-
booren
Mannen
aan de
Schepe-
nenge- :
bragt.
Luifter
van ’t
Bailliu-
fchap van,
den Hage
af tene=
men uit
het aan-
zien der
perzoo-
nen, wien
de bedie-
ninge is
aanbevo-
Jen.
’t Zelve
aange-
merkt als
een prin-
‚ cipaal
ampt van
’ Land.
Drie aan-
merkely-
ke voor-
regten
van den
Bailliu.
Stelt een
Schout te
Scheve-
ninge.
14 BESCHRYVINGE var
nen by hem eriminelyk gevangen, wilde té regt ftellen; dog door-
dien de nieuw gekoorene Schepenen wéigerig bleven in den dienít
te treden , „ hem overzulks niet mogelyk was tegens dezelve ge-
vangenen te procederen; ’t Hof de oude Schepenen auêtorifeer-
„ de en niet min gelafte, om de gevangenen te hooren en exami-
» neren , zoo verre het niet gedaen en was, en tot vermaninge
„ des Bailliuws in dien te wyfen, zulx zy bevinden zouden te be-
„ hooren (4). EE
Dan hoe het daarmede moge zyn gelegen geweeft; de luifter
van ’t Pailliuws-ampt was egter zeer groot, en klaarlyk te befpeu-
ren uit het aanzien der perzoonen , wien de bedieninge van het
zelve is aanbevolen, veeltyds zynde geweeft Edelluiden, en zom-
mige daarenboven hebbende bedient groote ampten , andere zynde
geweeft Extra-ordinaire Raaden van den Graaf, alle welke , voor
zoo veel dezelve t'onzer kennille (niet zonder groote moeite) zyn
gekomen, wy in ’t vervolg op ordre des tyds zullen ftellen.
En ’t was ook daarom, dat het voor/z Batllinfchap in laatere ty-
den als een principaal officte van't Land (m) wierd aangemerkt,
en dat de Staaten van Holland by het verding, ’t geen zy in den
Jaare vyftien honderd vyf en tagtig met den Graave van Leicefter
op ‘t fluk van ’t bewind dezer Landen aangingen , onder anderen
de benoeminge van drie perzoonen , om daaruit by zyne Excel-
lentie een gekooren te werden, wel duidelyk aan zig behielden ;
gelyk haar Eid. Groot Mogende ook daarna, zoo menigwerf deze
Provintie buiten een Stadhouderlyke bedieninge is geweeft, devol-
kome begeevinge daarvan hebben gedaan, en commiflie verleent,
z00 als thans nog gefchiet. ae ve AN
Wyders dienenwe alhier kortelyk te melden drie aanmerkelyke
Voorregten van den Bailliu van den Hage. Namentlyk, eerff, de-
wyl het Dorp van Scheveninge van zeer vroege tyden zodanig heeft
behoort onder den Hage, dat tot Scheveninge geene afzonderlyke
Regtbank is geweeft, maar dat die van Scheveninge werdende aan-
gemerkt als Leden van het Lighaam van den Hage, zoo ook door den
Geregte van den Hage zyn genoemt geworden onze buurluiden van
Scheveninge (n ); en wanneer die van Scheveninge eenige geregte-
lyke handelingen te pleegen hadden, dat zy dan verfchenen voor
het Geregte van den Hage (vo), of door de Magiftraat, als Voor-
{landers en Regeerders van ’t zelve Dorp, wierden onderfteunt (# )s
dat het dierhalven al van overlange is geweeft een voorregt van
den Bailliu van den Hage, dat hy op Scheveninge heeft geftelt eenen
Schout, (gelyk wy in ’t volgende Hooftítuk nader zullen aantoo-
nen;) die de toezigt hadde over de Vegt-Keuren, boeten, breu-
ken en Ordonnantien , vallende zoo wel op het Strand als in het
Dorp (9). | Het
( Zie hierna Bylaagen No. XLIII. en XLIV.
m) Zie Refolutie van Holland van den 12. Maart 1586.
(n) Zie de Coftuimen van den Hage No. IX. pag. 17. wegens het jaar 1540.
en No. L. pag. 42. wegens het jaar 1551.5 als mede het eerfte deel onzer Be-
fchr. pag. 56. en 57.
6 Dezelve Coftuimen No. XXVI. XXVII. pag. 26. 27. en 28.
p) Zie hiervooren Z. deel, pag. 55. (q) Zie mede Ideel, pag. 57.
rik ie ee di nd
SGRAVEN-HAGE, XXVI, Hoorrst. 15
Het tweede voorregt is, dat aan den Bailliu van den Hage ook
was onderworpen het Ambagt van ’s Graven-Veen of de Niemwe-
Ween, gelegen even buiten den Hage na Voorburg en Ryfwyk,
waarvan ’t zyner plaatze geproken is. In voegen dat de Bailliu
vanden Hage (7) over dat zelve Ambagte niet alleen oeffende
Criminele Regtsdwang, maar dat ook de ingezetenen van dien , wil-
lende turf{laan, ten dien einde de vergunninge moeften verzoeken
niet aan den Dykgraaf van Delfland, maar aan den Bailliu van den
Hage.
Tet derde aanmerkens=waardig voorregt van den Bailliuen Schout
van ’s Graven-Hage beftaat hierin , dat hy ten allen tyde zittinge
heeft in de Kamer van Burgemeefteren, en met dezelve over alle
zaaken het Polityk beftel dezer nu wigtige en aanzienlyke plaatze
betreffende, beraadflaagt en befluit, en alzoo als geduurige Burge-
meefter aan te zien is. Tot zoo verre, dat hy in de begevinge van
alle ampten heeft eene tourbeurte nevens de drie Burgemeefteren ;
en zulks de begevinge van alle ampten, die in de drie maanden
zyner beurte komen open te vallen. ’t Geèn dat, in zigzelfs waar-
dig ampt, geenen geringen luifter byzet, en ook gelegentheid geeft
tot het edelmoediglyk uitdeelen van profytelyke bedieningen.
A MEW SPE
| ED RR nrg pe
RE ZO -O NEN,
Die het Bailliuws-ampt afzonderlyk, en ook het Schouts-
ampt van den Hage te gelyk bedient hebben,
zedert den jaare MC CCLIV.
ADAM VAN BERWAERDE, het Griffiers en Secreta-
ris-ampt van den Graaf eenige jaaren bekleet hebbende, wierd
door Hertog Willem van Beyeren, naderhand bekent met den naam
van den dollen Graaf, tot Bailliu en Schout van den Hage aange-
ftelt by commiffie gedagtekent den eerften Mei dertien honderd
vier en vyftig. Wy zullen de woorden van de commiflie, om dat
ze de eerfte is, die ons noopende het Bailliufchap en Schouts-ampt
van den Hage te vooren is gekomen, alhier byvoegen:
» (s) Hertog WILLEM VAN BEYEREN, &c. maken
„> cont allen luden, dat wi bevolen hebben en bevelen met defen
»» opene brieve „Adam van Berwaerde onfe Bailjufcap wter Hage
» Een Scout-ambocht, durende tot onfen wederfeggen , In oircon-
Hpi gef
e Coftuimen van den Hage No. LX VII. pag. 58.
s) Geextraheert uit het Regifter, genaamt Noort-Höllant ab anno 1350. uf-
qe 1355. B. L. 25. fol. 82. vorfo.
’t Ambagt
van Nreu-
we-Veen
zyn Vier-
fchaar-
onder-
worpen.
Heeftzit-
ting in
Burge-
meefters-
kamer, en
inde be.
gevinge
van alle
ampten
een tour-
beurt.
1354
Adam van
Berwaar-
de tot
Bailliu en
Schout
16 BESCHRYVINGE van
vanden » &c. Datum ’t s'Geertruydenberge op den eerften dag van Meye
Hageaan » anno M. CCC. LILIJ. BET
geftelt. Fu(]u Domini Comitis,
Ad relationem Domini de Cunc de Eemonde Baronis,
Cr Fohannis Zuurmond Mikitis.
TT. DE THENIS.
Sigt. Dominus de Yffelftein.
Maar vermits deze commiffie {legtsinhielt tot wederzeggen „zoo
verleende de gemelde Graaf na verloop van ruim drie jaaren aan
den voornoemden Adam van Berwaerde tynen neeve eene tweede
veel breeder en omftandiger, waarby hy hem volkome magt gaf,
om Schout, Schepenen, Secretaris, Bode en andere dienften, die
tot het voorfz. Bailliufchap behoorden, te zetten en te ontzetten,
zQo menigmaal als ’t hem nut en oirbaar dunken zoude ; ftellende
alzoo in zyne handen het gantfích bewind en beftier over ’s Gra-
ven-Hage. Wy hebben mitsdien niet ondienftig geoordeelt deeze
tweede (4 ) by de voorige eenvoudige commiflie mede woorde-
lyk op te geven, te meer, dewyl dezelve nog andere omftandig-
heden vervat, die haare byzondere aanmerkingen verdienen.
mene „ Hertoge WILLEM VAN BEYEREN, êc. doen condt
en bree- allen luden, dat wi bevolen hebben en bevelen mit defen openen
Bien. „ brieve Heere Adam van Berwaerde onfen neve die Bailliufcip
denzel- » Van onfen Ambochte van der Hage te bedriven ende te verwaeren
ven. » tot onfer eeren ende oerbaer „ende geven hem macht, Scout „ Scepe-
nen,Scryf-ambocht ende Bode-ambocht ende anders dienfte,die der
Bailiufcip voerfz toebehoeren , te fetten en t’ ontfetten , alfoe dicke
als *t hem nuttelick en oirbaerlick duncken fal, ende foe wes
brieve wi dairof gegeven hebben, die te wederfeggen, die we-
derfeggen wi met defen brieve, ende van defèr Basljuftip voerfz
» te bedriven, fal hi hebben te hulpe fien coft mede te doene, twin-
tich pondt Hollants 'sjaers goets gelts, ende hi fal ons of den ge-
» nen dien wy ’t bevelen, goede rekeninge doen van der Pailjufcip
„ voerfz, foe wanneer hys van onfen wegen vermaent wort ; En-
de gebieden naerftelicke allen onfen goeden luden gemeenlicke
„ van onfen Ambochte voerfz, dat fy Heren Adam voerfz onderda-
nich, en gehoerich zyn in allen onfen facken, geliken ons felven,
ende dit fal gedueren ter tyt toe dat Her Adam onfê neve vourfz
> mit anderen dienfte verfien wort of eenigerande goet gegeven wort
van onfen wegen hem mede te helpen. Ìn oirconde &c Gegeven
‚in den Hage op finte Katerinen avont in 't jaer ons Heeren
„ M. CCC. zeven en vyftich. |
hed
hd
We OW
\”
| Juflu Domint,
Prefentibns Dominis Florentio de Borfalia & Wilhelmo de Wan
teringe Militibus, à Magiflro Theod. de Thenis.
W. HEERMAN.
Sizt. ex Coff’.
| | Het
(+) Geextraheert uit het Regifter, Ducis Wilhehmi in Beyeren 1356. tot 1358-
cas B. ZE. L. 29. fol. 139.
ak ee
at vem Ki nen A ed nn bee eenn
hed it eN A in
GRAVENHAGE, XXVI. Hoorrsr, 17
Het Pailliufchap van-den Hage te dien tyde nog niet verheven
en ook niet voordeelig genoeg zynde voor eenen man van dat aanzien ,
verhief hem de Graaf kort daaraan, niet alleen tot Bailliu van Zie-
ritzee, maar gaf hem ook commiflie , om met twee Burgemce-
{teren derzelve. Stede het land van Beooften-Schelde in Zeeland
in zynen naame te regeeren en tc beftieren , zoo als breeder uit de
volgende Ate (v) te zien is.
„ Hertoge WILLEM &c. maken condt allen laden, dat wi
bevolen hebben en bevelen met defen open brieve onfenlieven en
getrouwen Heeren dam van Berwaerde onfèn neve en Bailju on-
fer Stede van Zrerkzee mit onfen twien Burghemeyfters van on-
fer Stede voirfz onfe land Beoetterfchelt in Zeelandt te bewae-
ren, en te regieren tot onfer eeren en ons voerfz lants oirbaer;
Ende geven hem macht te ombieden ende te gebieden, te doen
en te laeten in alle faeken daer onsen ons voerfz lants eere,
profyt en rufte an leget, gelyk ons felven; Ende ombieden en
gebieden naerftelici allen onfen goeden luden van onfen Lande
van Beoefterfchelt in Zeelant binnen Steden en buten gemeen-
licken en elken bifonder, dat fi onfen lieven en getrouwen voerfz
onderdanich en gehoorich fyn in allen onfen faken daers te doe-
ne es, ende fys vermaent worden; Ende waert dat hem yemant
hier in wederítonde of ongehorich ware , dat fouden wi houden
ane fynlyfende ane fyn goet, ende alfoe doen ontgelden als of’
op ons felven ware; Einde foe wes onfe lieve ende getrouwe doen
hier in, dat fullen wi vafte ende geftade houden, gelyk of wy ’t
felver gedaen hadden. Dit fal gedueren tot onfer coemften in
onfen Lande van Zeelant. In oirconde &c. Gegeven des Sa-
terdages na Tranflatio Martini anno M. CCC. feven en vyftich.
Juflu Domini Comitis.
Prefentibus Dominis G. de Eemonde, Yo. de Poele
é Magiftro Theadorico de Thenys. |
W. HEERMAN.
bb
Siet. Dominus de Yfelftein.
Sizillo parvo,
S. van Leeuwen (w) zegt, dat hy in dertien honderd drie en
vyftig Schildknaape en Hof-Jonker van den voornoemden Graaf
was; en uit de voorenftaande afte blykt, dat hy in dertien honderd
zeven en vyftig al Ridder is geweeft, nadien hem aldaar den eerti-
tel van Heere gegeven werd, die door de Vorften aan niemand
hunner onderdaanen vergunt wierd, ten zyze of Priefters of Rid-
ders waren, gelyk wy elders hebben aangemerkt. En ’t is derhal-
ven te verwonderen, dat deze Heer Adam van Berwaerde, diein
zulken aanzien en blakenden gunft by den gemelden Graaf was,
Ja
(v) Geregiftr. in’t Boek, Ducis Wilhelmi in Beyeren 1356. tot 1358. cas B.
JE. L. 29. fol. 15. verfo.
(w) Batt. Illuftr. pag. 1192.
TI Deel,
C
Werd als
Bailliu
van Zre-
rikzeemet
tweeBur-
gemrs.
dier Stad
tot het
beftier
over het
Land Be-
ooften-
fcheld in
Zeeland
gemag-
tigt.
1356.
18 BESC: HR YY WEANIGLE 4 AIN
ja zelfs van hem zyne Neve genoemt werd , niet gemelt ftaat on-
der het getal der Kdelen en Schildboortige Mannen, dewelke vol
gens aantekeninge van den ouden Hollandfchen Kronykfchryver ,
en uit hem Goudhoeven pag. 395. en 406. ten tyde van Hertogen
Willem en Aelbregt van Beyeren in Holland en Zeeland geleeft
hebben.
GHYSKEN VAN AMMERS, Bailliu van den Hage vol-
gens commiflie van Hertog Willem van Beveren, gegeven in den
Hage op Ste. Barbarendag in 't jaar dertien honderd zes en vyftig,
in t eerfte deel gedrukt te vinden onder-de Bylaage E‚ E. pag.
839. » De Graaf gaf hem daarby de magt ‚, om eenen Scoute te fet-
„ten in ’t Hage- Ambogt, zoo wien ons Rentmeefter van Noirt-
„ hollant wil; ende alle Ambochten;, die tot ’er voorfz Bailjufcip
» en Scout-ambocht behoofen , alfe Scepenen te fetten, Kerk-
… meyfteren, Heylich Geelftmeytfters, Boden en anders dienften
„… fal hi fetten, ofdoen, aandoen en vernuwen alfoo dicke als ’
„, Oirbaerlic es, ende et onfen Rentmeefter voerfz oerbaerlic dun-
> ken fal; hier of fal hi onfen RKentemeefter goede rekeninge af-
‚‚ doen, alfoe dicke als hy ’s hem vermanen fal , welke Rentemee-
„ fter dat ’er ons voert of rekenen fal, tot onfen vermanen. „Dit
„> fal gedueren tot ons of tot ons Rentmeefters wederfeggen; dien
>» wy des magtich gemaekt hebben. Waaruit men gevolgelyk
moet befluiten, dat de voornoemde Ghysten van Ammers maar is
geweeft Subftituit-Bailliu van Heere Clays den Hert, die uit hoof-
de van zyn Rentmeefterfchap van Noordholland , gelyk wy hier
vooren reets hebben aangemerkt, zynde eo zpfö jure Bailliu van den
Hage, dog vermits hy een Geeftelyk perzoon was, het voorfz ampt
niet konnende bedienen, het zelve by toeftemminge van den Graaf
aan den gemelden Ghysken te bewaren en te bedriven heeft ge-
even.
5 Wie na den genoemden Ghysken van Ammers in ’t voorfz Bail-
liufchap is gevolgt, en of het zelve wederom is gekomen aan den
volgenden Rentmeefter van Noordholland, dan by een afzonder-
Iyken perzoon is bedient geworden ( dewyl de meergemelde Phz-
lips van Leiden, die Hertog Willems regeeringe en defzelfs broe-
_der AZelbrechts Ruwaartfchap ten meerendeel heeft beleeft, getuigt
(x) dat deze twee ampten , voorheen aan den anderen gehegt,
ten zynen tyde nu en dan van malkanderen zyn gefcheiden gewor-
den) is teenemaal duifter en by ons onbekent. Dit is nogtansze-
ker, dat het Bailliufchap van den Hage na de regeering van Hertog
Aelbrecht altyd van ’t Rentmeefterfchap van Noordholland is afge-
zondert gebleven, zoo als het vervolg klaar zal aantoonen; en dat
het zelve, gelyk andere Bailliu- en Schoutfchappen veeltyds. van
’s Graaven wegen verpagt is geworden , bedragende volgens de
lyfte der pagten van de Bailliuwen en Schouten, ( te vinden by den
Schryver der Erfgravelyke Regeeringe in Holland pag. 125.) in
den jaare veertien honderd zeven zes ponden, negentien fchellin-
gen en tien grooten. De eerfte, die ons na dien tuflchentyd als
Bailliu' van den Hage te vooren komt , is geweeft Cad
DIRC
(x) In zyn boek de Cura Reipublice Pc. Cafs xxxr1. pag. 93.
SGRAVEN-HAGE, XXVI. Hoorrsr. 19
DIRC POTTER; dog van wien wy niets altoos gevonden
hebben, als ‘tgeen zoo aanftonds uit de volgende aantekeningen
blyken zal; namentlyk dat
PIETER POTTER GHERYTSZOON dit Bailliu-
fchap bedient heeft, welken aangaande het volgende genoteerct
flaat : (9) » Item (z) op ten zelven dach beval myn Heer Pie-
> ter Potter Gherytszoon die Bailjufcip van der Hage, mit hoeren
» toebehoeren duerende tot myns Heeren of Dire Potters weder-
» feggen. Waaruit men befluiten zoude, dat deze Pieter , (ge-
Iyk *t gevolg waarfchynelyk maakt, Dercks broeder ) ten verzoeke
van den zelven Dirk die commiflie bekomen heeft, om ziekte of
afwezen van den zelven; en dat hy daarom ook het zelve weder
zoude moeten afftaan , niet alleen tot zeggen van den Graave , maar
ook; ’t geen buiten dien zeer vreemd is, tot zeggen van Dirc
Potter.
HUGE Heer GERAIRTSZOON. Van dezen werd ter
zelver plaatze (a) aangetekent gevonden, dat hy de opvolger was
van den voorgaanden, en dat zyne beveelinge was, als die van
Dirc Potter. ’t Geen toont, dat de voornoemde Dirt commiflie
als Bailliu heeft gehad. De bedieninge van dezen Huge duurde
niet lang, want hy kreeg die den 8. Junit veertien honderd tien,
en al op den 25, Augufti veertien honderd twaalf volgde hem
wederom
PIETER POTTER, waarfchynelyk de hier bovengenoem-
de, dewyl op nieuw ten zynen opzigte vermelt ftaat , (4) dat hy
het Bailliufchap verkreeg, gelyk Dire Potter zyn broeder het ge-
had hadde. Waaruit men mag afnemen ‚dat gemelde Dirk Potter
was overleden of nu van dat ampt t'eenemaal afgeftaan hadde. Na
den evengemelden Pieter werd als Bailliu vermelt
Heer GHER YT JANSZOON VAN KOCKELBER-
GE, die commiflie verkreeg, gelyk aangetekent (c) ftaat, tot
myns Heeren wederfèggen op den leften dag in Auguflo feflien, dat is
1416. Deze fchynt di ampt bedient te hebben, ( vermits in’t vol-
gende Beveel-boek , gehouden ten tyde van Vrouwe Jacob, Her-
tog Fan van Brabant en Hertog Fan van Beveren, geene commif-
fie of regiftratie van Bailliuwen van den Hage aangetekent werde
gevonden) tot dat Hertog Philips van Bourgondie
CLAES VAN DIEPENBURCH tot het voorfz Bailliu-
fchap verhief by commiflie van den r. Oétob. veertien honderd zes
en
(y) In het Beveel-boek IIIJ. ter Leen-kamer beruftende, cas B. fol. -xij.
(z) Thien dagen in Februario Ao. M. CCCC. ende agte na den lope
’s Hoefs.
(2) In ’t gemelde Beveel-boek fol. axij. … (h) Ibidem fol. xlv, verfò.
(c Ibid. fol. xxx. verfo.
1. Deel. Cz
1409,
1410,
1412,
1416,
1426,
Commif-
fie van ’t
Bailliuws
ampt van
den Hage
op Claes
van Dre-
penbarch.
20 B:BS°C HRS V IJN GE GAM
en twintig (d). Wy hebben goedgedagt de woorden van de com-
fniffie zelve alhier by te voegen, om datze van een geheel ande-
ren inhoud is} als die voorheen in 1357. aan Heer „Adam van Ber:
waerde is verleent geworden:
„PHILIPS &c. doen cond allen luden , dat wy bevolen heb=
„ ben ende bevelen mit defen brieve Claes van Diepenburch onfe
„ Bailjufchip van den Hage mit horen toebehoeren te bedriven en
te bewaren tot onfer eeren en oirbair in alre manieren als-dair
„ toe behoirt ende een getruwen Bailju en Diener fchuldich is te
„ doen, ende fo wes bruecken, boeten, wintfel of profyt die
„ voernoemde onfe Schout in finen dienfte voirfz bueren, winnen;
» of gecrigen fal , hoedanich dat fe fyn, fal hi ons alinge ende al
„ rekenen, zonder te verminderen; Des fal hy hebben ende aen
„ hem houden voir finen coft en arbeyt ende voir den coft van fi»
„ nen Clerc, Boden en Knapen den vyften penning van de bruec=
„ ken en winninge voirfz, indien dat hi ons getrouwelic dient, en
„ alle ftucken volcomelick ter rekeninge brenghet zondet vermin-
„ deren als voirfz is; Want wair ’t dat hy ons dat clairlic niet en
„ rekende, gelyk voirfz fiaet, dat fouden wy aen hem houden en
„ verhaelen als an den geenen die ons van 't onfen ontferren wou-
„ de. Ende hier of fal hi ons of den geenen dien wy 't bevelen
„ fullen, goede rekeninge en bewifinge doen tor alre tyt als hy des
van ons of van onfer wegen vermaent fal worden ; Ende {fo wan=
„ neer onfe Bailju vairnoemt ergent reyfet buyten finen bedrive by
„ onfen ontbieden of in onfen faeken, fo fal hy hebben en ons re-
„ kenen elkes dages twaelf Schellingen Hollands, ende foo wes.
„ brueken onfe Bailju voirnoemt ons uit finen bedrive aenbrengen
> fal, die wy mit onfen Rade berechten, dair of fullen wy die eene
» helft van des dair of coemt, opbueren, ende onfe Bailju voirnt.
> die ander helfte, &c. die hy ons rekenen fal in der manieren
» voirfz. En ombieden en gebieden allen onfen onderfaeten en
„ goede luden in den voirfz Bailjufcip gefeten, dat fy onfen Bailju
> voirnt. onderdanich, gehorich, gehulpich en byftandich fyn in
„ allen onfen faeken, fo wanneer fy des van hem of van fynre we-
>» gen vermaent fullen worden; Ende wairt faeke dat dair yemandt
„ overhorich in wair, dat wouden wy aen dien houden en verha-
‚ len, als aen den geenen, die ons van onfen Heerlicheyt vermin-
» deren woude; Dit zal gedueren tot onfen wederfeggen, In oir-
> conde &c. Datum den eerften dach in Oétobri anno M.CCCC.
» fes en twintich. | |
Dezen had Hertog Philips het jaar te vooren tot Kapitein en
Overfte van den Hage aangeftelt, om het Hof'en den Dorpe van dei
Hage met vyftig gewapende Mannen, of zoo veel meer als de nood
zoude vereifchen, te bewaaren, uitwyzens de ate, hierna onder
de Bylaage No. XII. geplaatft. Hy was in veertien honderd De en
er-
(d) Geregiftr. in het Boek geintituleert. CommifJtones Officiorum Hollandie,
Zeelandie, 5 Irifie, 1425-1427. Q, fol. 95. | | Nj-
'SGRAVEN-HAGE, XXVI. Hoorrs at
dertig nog Bailliu van den Hage, als blykt uit zekere acte gedag-
tekent St. Mattheus dag Apoftel en Euangelift des gemelden jaars,
waarby de H. Geeftmeefters van den Hage by goeddunken van
5 Heeren Braems Cureyt im der Prochien van den Hage en den gemel-
» den Claes van Diepenburch Batlliu in der zelver Prochie van den Ha-
» gegunnenen geven Heeren Vraak Zael Priefter die zelve officium,
» dat Eugel Pieterfz voirtyts Schout in den Hage, op des Heyliex
„> Geefts autaer in der moeder kerke in den Hage gemaett heeft
ss mit fulke renten en lafte als in de gemelde ate befchreven ftaen.
In veertien honderd vier en dertig vinden wy hem getituleert Schout
van den Hage; en wierd in ’t zelve jaar nevens andere voornaame
perzoonen ebr den Stadhouder en Raaden befchreven, om te hel-
pen wyzen eene fcheydinge ( want zoo wierden de Sententien van
den Hove doen ter tyd genoemt ) wegens zekere gefchillen , open-
{taande tuflchen den Heer van Waffènaer en Dirk van Zanthorft,
zoo als te zien is uit de volgende Kegiftratie: „ Op ten 22, dach
„in Novembri xüijc. Xxxiv. wert by mynen Heeren van San-
„ tes en anders den Raede overdragen, dat men dagen zal die Man-
wen myus genadichs Heeren, hierna genoemt, te wefen in den Ha-
5 ge-by den Raide des dages naer den Heyligen dertiendach, omte
» wyien en een fcheydinge te doen van de gefchillen ftaende tuf-
„ fchen wynen Heeren van Waflenaer en Dirc van Zanthorft:
$
„ Die Heer van 2yelfteyn. IN mene van Zwieten.
„> Heer Florys van den Abeele. » Gozdfehalt Oom.
„ Heer Gerrit van Zyl. > Jan van der Meye.
> Heer. Gillis van Cralingen. » Florys Paedzenzoon.
» Willem van Nacht. 5 Symon van der Does.
> Florys van Kyfhoeck. > Claes van Diepenborch
s Jan van der Boeckborft. … _ die Scout van den Hage.
Of hy terzelver tyd al Raad zy geweeft, derven wy met geene vol-
le verzekeringe ter nederftellen , maar wel , dat hy van 1436. tot 1440.
onder de Raaden van den Hove bekent ftaat, en ook als Leen-
man tot het helpen wyzen van fententien menigmaal is geroe-
pen (e). Hy flierf in Auguftus des jaars veertien honderd veer-
“tig, en had getrouwt Alytvan Zwieten (f) Zyn vader was Heer
Ghystyn van Diepenburch, Ridder , Raad van Hertog Aelbrecht,
(g ) een man van aanzien, en in 1403. inden Hage van groot ver-
mogen, gelyk ons uit verfcheide a&tens is gebleken.
BEYNGNAERT SEY of SCEY of SAY (#) Bailliu
van den Hage , vermelt in een ate van fchouw van eenen gevan-
| gen
_(e) Zie tweede Memor. van Rofe fol. 95. en 96.
f ) Zie Regifter ter Leenkamer getekent Philippus 4. cas G. fol. 144.
{ g) Als onder anderen te zien is agter het Privilegie aan den Hage verleent
den ro. Septemb. 1400.
(h) Men vind hem ook genoemt Bengart of Benyairt Zey Janfz, (zynde voor
zoo verre wy hebben konnen nagaan ) geweeft van 1434 tot 1448. Procureur
Generzel van Holland, en moet onderfcheiden werden van eenen anderen Ber-
C 3 gaert
1436.
1439.
Bo BEBSSICHHRI NY NIN GE vR
gen van den Hage, die zigzelven op de Voorpoorte van den Ho.
ve, met een potfcherf den keel had afgefneden, van den 8. Maart
1436. flilo Curie (1); alsmedein de opgevolgde fententie van den
Hove tegens het voorfz lighaam. Hy was ook te gelyk Procureur
Generaal van Holland, gelyk ons is gebleken uit eene fententie van
den Hove van den 20. Oétob. 1436. waarby eenen Geryt Snoe ges
bannen zynde, belooft aan handen van den voorn. Benyaert Sey
Fanfz als Procureur Generael van Hollant en Baillru van den Hage,
den zelven ban te houden op verbeurte van verbrand te Wien
aan eenen ftaak , gelyk een openbaare moordbrander (d). Hy
was in 1438. nog Bailliu van den Hage, dog dat hy by zyn leven
en lang voor zyn overlyden van het Bailliufchap afraakte, blykt
daaruit, dat hy nog leefde op den 6. Decemb. 1447. wanneer hy
als geweeze Procureur Generaal aan den Prefident en Raade een
verzoek deed (/). Onderentuffchen wierd hy als Bailliu opge-
volgt door |
Heer WILLEM DE BASTAERT VAN HOLLAND,
(mm) Ridder, eeríte Heer van Schagen, als blykt uit zekere afte
van den 4. Julii 1439. (x) zynde geweeft in 1428, Bailliu van siens
p Crl=
gaert Zey , die terzelver tyd Caftelein van Medenblik was , zie vierde Memor. van
Rofe gequot. B. 2. fol. 14. vers. 2. Memor. van Boflaert fol. 3. vers. —
i) Geregiftr. in’t2. Memor. van Rofe A. 2. fol. 142. en 200.
(k) Ibid. fol. 123. vers.
I) Eerfte Memor. van Boffaert fol. 37.
m) Geregiftr. in ’t 2. Memor. van Rofe A. 2. fol. 225. |
(7) Uit de eenvoudige benaminge van Willem den Baftaert, gelyk hy in de
gemelte ate als Bailliu van den Hage genoemt ftaat, zoude men in twyffel kon-
nen trekken wie eigentlyk deze Willem den Baftaart zy geweeft, nadien deze
naam in verfcheide aétens, ter zelver tyd gepaffeert, met onderfcheidelyke be-
fchryvinge te vooren komt : als Willem den Baftaert van Hollant Caftelein van
Medenblik , 19. Julit 1436. IIL. Memor. van Rofe B. 1. fol. 87. Willem den
Baftaert van Beyeren, 27. Julii 1436. fol. 88. Willem den Baftaert Hertoge Wil-
lemszoene, 31. Junùüù 1436. fol. 87. Willem die Baftaert van Schagen ,‚ 3 Januarü
1436. fl. Cur. fol. 106. en rog. en Willem den Baftairt Heere van Schagen , 16.
Mey 1437. fol. 139. verfo.
Niettemin onderftellen wy vaftelyk , dat deze Willem de Baftaart ‚ Bailliu van
den Hage geen andere is geweeft, dan Willem by uitftekentheid gebynaamt' de
Baftaert van Holland, eerfte Heer van Schagen, natuurlyke zoon, volgens het een-
paarig gevoelen der Schryvers en Geflagt-rekenaars, van Hertog Aelbrecht van
Beyeren, zie Goudh. in ’t Geflagt- Regifter van van Schagen, pag. mihi 201.
zeggende, dat gemelde Hertog hem gewonnen heeft by AdZaria van Bronckhorf? ;
dat hy was Admiraal van Holland en Kaftelein van Medenblik &c. Math. van
der Houve in zyn Handvefl-Chron: pag. 141. zegt ook , dat hy een natuurlyke
gelegitimeerde zoon was van Hertog Aelbrecht ‚ en ontrent den jaare 1394:
dede timmeren het cierlyk kafteel van Schagen. Maar wanneer men de oude
Hollandfche Chronyk of Goudhoeven nagaat in ’t vermelden van de voor-
naamfte Edelen , die geleeft en gefloreert hebben ter tyde Hertoge Willems
van Beyeren den zesden van dien naam, vind men verfcheide verwerringen on-
trent de benoeminge van dezen Willem den Baftaart ; want pag. 421. werd hy
alleen genoemt Heer Willem Baftaert Hertoge Aelberts, en pag. 432. Willem Her-
toge Aelbrechts Baftaertzoon„ d'eerfte Heere van Hoogtwoude , met Heere Lodewyk Rid--
der , fynen broeder ; werdende aldaar twee notoire miflagen by den Samentfteller
van de Holl. Chronyk en Goudhoeven begaan. Want eerftelyk is deze Heer
Wil.
eene de er “rl in a en ne nn Bi Aer an er et mn tE Se ae
sGRAVEN-HAGE, XXVI. Hoorrs. 23
denblik, in 1434. Dykgraaf van Kennemerland en Vriefland , in
1435. Kaftelein van Medenblik, en naderhand. Raad in den Hove
van Holland, te weten van 1436. tot in 1446. (0).
PIE-
Willem geen eêrfte Heer van Hoogwoude geweeft , maar wel eenen Evert,
Baftaart van Willem den VI. zoo, als de gemelde Schryvers zelfs aantekenen ,
als zy even te vooren verhalen, welke Baftaarden de gemelde Willen de VL.
heeft agtergelaaten, namentlyk Lodewyk en Evert de eerfle Heere van Hoochtwoude
&c. Ef ten tweede ís de meergem. Willem de Baftaart, eerfte Heere van
Schage, na hunne voorige ftellinge geen broeder van Lodewyk geweeft, die ze-
kerlyk een natuurlyke zoon van Hertog Willem den VI, genoemt werd. Zie
ons J. deel VI. Hooft. pag. 379. in de aanteken. (m). Zoo als ook nog na-
der by den gem. Goudhoev. werd aangetekent, als hy pag. 46r. optellende
de Edelen die Ao. 1436. in Holland &c. vermaart waren, daaronder ftelt i/-
lem Hertoge Aelbrechts baftaert zoon, eerfte Heer van Schagen, baftaert Oom van Her-
togs- Philips. Evert Hertoghe Willems baftaertzoon eerfte Heer van Hoogwoude. Lodewyk
die baftaert yn broedèr. Maar daarenboven dwaalen de gemelde Schryvers nog
groffelyker, als zy pag. 415. en 431. ter nederftellen , dat Hertog Aelbrecht
zoude nagelaaten hebben twee baftaartzoonen, met naame Jonkheer Adriaenen
Willem de eerfte Heer van Schagen. Want het kennelyk is, dat deze Adriaan geen
baftaardzoon van Hertog dAalbrecht , maâr in tegendeel een baftaard van Her-
tog Willem den VI. is geweeft; Tot bewys daarvan zullen wy alleen bybren-
gen eenen brief , waarby Hertog Willem dezen zynen Baftaartzoon begiftigt
met twee honderd Engelfche Nobelen: „ WILLEM &c. doen condt allen
„ luden, dat wy gegeven en bewyft hebben , geven en bewyfen mit defen
„ brieve Adriaen onfen Baftairt, om hem felven mede te behelpen , en oic om
; dat hi bi onfen wille ende goetdunken in wittachtigen hilic vergadert is mie
Hugen dochter van Wyelenfteyn , twee hondert Yngelfche Nobelen ’s jaers, die
„; hy opbeuren en ontfaen fal wt onfer grooter tollen tot Woudrichem — —=,
;, duerende ter-tyt toe, dat wy hem die voirfz twee hondert Nobelen ’s jaers
„ an anderen goeden bewyft fullen hebben, dair hi aen bewacrt zy, ——.
„‚ In oirconde &c. Gegeven in den Hage op ten vierden dach in Mairte an-
„‚ no XIc. en vyftien na den loep van onfên Hove. Andere fchryven Her-
tog Aalbert onder zyne twee baftäardzoonen, in plaatze van dezen ddriaen toe ,
Heer. Arnolt , vaftftellende. voor den tweeden den meergemelden Willem eerften
Heer van Schagen. Dit dan in diervoege als vooren onderftelt zynde ,‚ zoo
blyft vervolgens onzeker, aan wien men deze Willem die Baftaart Hertoge Wil
lemszoone , waarvan in ’t derde Memoriaal ter aangehaalde plaatze vermelt werd ,
moet toefchryven , ten ware men wilde, dat hy een natuurlyke zoon is geweeft
van Willem den V.; want dat deze Graaf een baftaard zoon heeft nagelaaten ,
genaamt Willem, blykt uit den volgenden brief:
… WILLEM &c. doen condt allen luden, dat wy om menigen dienft wille
„> die onfe Neve Willem die Baftairt Hertoghe Willemsfoen onfen Oom, dien Godt ge-
ss Hadich zy , onfen lieven Heer en vader zaliger gedachten en ons gedaen
„ heeft, en oft Godt wil, noch doen fal, hem gegeven hebben en geven mit
„> defen brief hondert fcilden ’s jaers zulcker als wy van onfen renten nemen,
5 m_ , durende Willems voerfz leven langh , ten wair dat wi hem
„‚ hierenbinnen mit anderen goeden verfagen, die alfo goet waren , en dan
, fouden wy ongehouden wefen hem die voirfz hondert fcilden uit te reyc-
‚, ken, — —, gegeven in den Hage op ten xxvjen. dach in Februario.
„, anno XIIIJe. en vive, fecundum curfum Curia,
Buiten deze twee Willemen zyn ons geen andere bekent met denzelven naam
onder de Baftaardzoonen uit den Huize van Beyeren. Of nu deze laatftge:
melde Willem Baftaard van Willem den V. tot dezen tyd (+436-1439.) geleeft
hebbe, is ten hoogften twyffelagtig : Immers wy vinden van hem nergens on-
trent
I441.
1448.
24 2 BAUSCH Red MET NAGIE VAN
PIETER ENGELSZOON, Bailliu van den Hage, vers
îelt in eene aéte van den Hove , waarby eenige inwoonders van
den Hage door den gemelden Bailliu voor den Hove zynde aange-
klaagt, provifionelyk ontílagen wierden onder borgtogte , den 14,
Junii veertien honderd een en veertig (p ). Nog in eene uitfpraa-
ke van den Hove over confifcatie van goederen van iemand , die
zig verhangen hadde, gedagtekent den 7. Julii veertien honderd
drie en veertig (4). Wanneer in den jaare veertien honderd vyf
en veertig eene Heylkin betigt wierd van haare Jonkvrouwe Yacob
van Groesbeecgs wyt met rotte-kruyd in bieren-brood te hebben
willen vergeeven, bekleed zy het gemelde feit in prefentie van Mr.
Lodewy! van der Eycke, Geryt. Potter, Pieter Engelszoon Baillin
van den Hage, en Derk Boudynfz van Zweten (1 |
Deze Pieter Eingelíz had by zyne commiflie verkregen, ‚ dat hy
> tot fynen prouffyte hebben zoude alle boeten, breucken en ver-
» Vallen, die hy winnen, opbueren en crygen zoude in ’t voirfz
» Bailliufcip, niet vuytgefceyden, dan alleen confpiracye of verga-
» deringe tegens mynen genadigen Heere of zynre Dienres; en dier-
halven wierd hem by dententie van den Hove van den 22. Juli
veertien honderd drie en veertig toegeweezen alle zodanige goe-
deren, als by hem waren aangeflagen, van iemand die zig uit wan-
hoope hadde om ’t leven geholpen , fchoon de Procureur Gene-
raal beweerde, dat deze misdaed eene vuytgenomen zake wair in
»» alle brieven, als beftaende in defperacte, en dat overfulks dezel-
» ve goederen by den Rentmeefter Generael ten behoeve van den
» Graef moeften werden ontfaen en genoten. Naderhand is hy
geweeft Bailliu van ’sGravenzande (s); zynde hem in ’t Bailliu-
fchap van den Hage gevolgt nee
Heer EVERT of EVERARD (dien Vrouw Jacoba in een
ate, in ’t vervolg te melden, noemt Edevaert , dat is, Eduard ,)
Baftaard van Holland, Ridder, natuurlyke zoon van Hertog Wit.
lem van Beyeren den zesden, en gevolgelyk baftaard broeder van
Vrouw Sacoba, eerfte Heer van Hoogwoude en Aartswoude. De-
zen verbood het Hof van Holland by aéte van den 18. April 1448.
(t) aan iemand vry geleidete geven buiten Haag-ambagt, die fchul-
| dig
trent den gemelden tyd gewaagt, ook zoude hy zyn geweeft een buitengemeen
oud man. En mitsdien hebben wy geen zwarigheid gemaakt, om vaft te ftel-
len, dat deze Willem de Baftaert geen ander is geweeft, dan , gelyk wy reets
hebben gezegt Willem de Baftaert van Holland, eerfte Heer van Schagen.
…_ (0) rr Memor. van Rofe A. 2. fol 112. verfo. x1. Memor. van-Rofe
F. J. fol. 52. verfo.
p) Vyfde Memor. van Rofe fol. 174. verfo.
q) Negende Memor. van Rofe gequot. E. 1. fol. 14.
(7) Zie hiervan breeder in ’t agtfte Memor. van Rofe fol. 112. en elfde
Memor. van Rofe fol. 48. en 5o.
(s) Als onder anderen blykt uit eene Sententie van den Hove , gedagte-
kent den 8. Maart 1448. fl. Cur. in de zaake van Pieter Engelfz. Bailliu van
's Gravenzande contra Heer Evert de Baftaart Bailliu van den Hage; geregiftr. in ’t
tweede Memor. van Boflaert fol. 91. | |
(t) Eerfte Memor. van Boffaert fol. 71. verf.
SGRAVEN-HAGE, XXVI. Hoorrs ‘25
dig was aan doodflag of andere criminele misdaaden. Niettemin
wierd het gelei, ’t geen hy als Bailliu van den Hage hadde verleent
aan eenen Jan van Gorel, die naderhand door den Procureur-Ge-
neraal voor den Raade van Holland over een man{lag wierd aange-
klaagt, en vervolgens het gelei tegengefprooken , by uitfpraake van
den Prefident en Raaden van den 20. April 1448. (u) goed en
wettig verklaart, „ aengezien dat van ouden haircommen altyt die
„ geleyden der Heeren en Princen derzelver Landen en van hoe-
» ren Dienaren in hoeren naem gegeven, feer vaft en van grooten
> wairde gehouden en gerekent zyn, zonder eenigzints by iemand
» geredargueert, gemynét of verbroken te wefen of dat yet anders
dair jegens ter contrarie gefocht is geweeft in eeniger manieren.
In handen van dezen Heer Ewert, als Bailliu van den Hage, wierd
by ate van den zo. Junii deszelven jaars veertien honderd agt en
veertig geftelt, om op den Hove in den Hage bewaart te werden
Mr. Gooftwyn de IF'ilde (v), Prefident van Holland, Zeeland en
Vriefland, na dat hy alvoorens by brieve van den 22. Mei (w)
door Hertog Philips van zyn ampt was ontzet (x). De gemelde
Heer Edwart of Evert had ter Vrouwe Jutte van Kyf'hoec, aan
Sk | wel
Eer
u) Geregiftr. in * Sententieb. van den Hovè, gequot. A. fol. 67.
v) Deze was een aanzienlyk man , gebooren in Vlaanderen , hoewel or-
zeker, of hy Ridder zy geweeft, gelyk S, van Leeuw. Bat. Illuftr. pag. 1385.
hem titelt; ja zelfs niet gelooffelyk, dewyl hy in de Memoriaal-boeken van
den Hove den naam krygt van Doêeur in Loyen , XI. Memor. van Rofe fol. r
€9 fegg., dat is Doétor inde Regten of Wetten: ’t welk niet overeen te bren-
gen is met den ftaat van een Ridder. Hy werd vermelt by LEfpinoy Recher-
ches des Antiquitez de Flandre pag. 81. Dog die Schryver vermengt hem ten on-
regte met eenen anderen Gofewyn de Wilde, een voornaam Vlaamfch Edelman
en Ridder, die in den jaare 1374. door Lodewyk van Male Graave van Vlaan-
deren verheven wierd tot het gewigtige ampt van Souverein Baïlliuw van Vlaan-
deren. Een ampt ’t geen de Graaf als doen creëerde tot dempinge der boos-
‚__ heden, die te dien tyde in Vlaanderen boven maaten fchynen in zwang gegaan
__ te hebben. Zyn wapen beftond uit een goud kruis op een blaauw veld met
twaalf goude Merlen. L’Efpin. ibid.
De voornoemde Mr. Goofwyn de Wilde door Hertog Philips tot Prefident van
Holland zynde verheven, in plaatze van Heer Willem van Lannoy, dien hy het
Stadhouderfchap van Holland, &ec. had ontnomen , omi zyne groote païtyfchap
tegens de Kabeljaaufchen , quam in April des jaars veertien honderd vyf en
d jens in den Hage, daar hy minnelyk ontfangen wierd, dog kantte zig kort
daaraan zoo zeer tegens de Hoekfchen als zyne Voorzaat denzelve hadde be-
gunftigt, waardoor hy alomme veele vyanden verwekte. Goudhoev. pag. 464.
en 465. Heemskerk, Bat. Arcad. pag. 224.
(m) Geregiftr. in ’t tweede Memor. van Boflaert fol. 1. en 3. verfo.
_ (£x) Dewyl dit eene zaake is van de uiterfte aanmerkinge , hoewel zeer dui-
Îter in zyne waare omftandigheden, werdende daarvan byna niets gevoriden
in onze gefchied-boeken buiten ’t geen de zamenftelder der oude Hollandfche
Kronyk, en uit hem Goudhoeven pag. 465. ons daarvan mededeelt, zoo heb-
ben wy goedgedagt dit geval, zoo als ’t ons te vooren komt , alhier tot op-
heldering, zoo kort als doenlyk is, ter neder te ftellen. Tuffchen den voorn.
Prefident en Benyaert Scey Kaftelein van Medenblik , een ampt te dien tyd van
ongemeen gewigt, in den beginne goed verftand en vriendfchap zynde ge-
weeft , geraakten zy na verloop van eenigen tyd met den anderen in eene
groote vyandfchap, en vervolgens in eenen onverzoenlyken haat , ongetwyf-
TI. Deel, D fel
26 BESIC HRE VANG E vas
welke hy den 9. Decemb. 1432. de aan haar beloofde duwarie aan
wees, ten overftaan van:Vrouw Jacoba en drie Kaaden van den
| | Ho-
felt uit partyfchap van Hoekfch en Kabeljaauws , dewyl-de Prefident was een
groot begunftiger en voorftander der Kabeljaauwfchen, en overzulks door zyn
gedrag by de Hoekfchen in eenen bitteren haat. _ Benyaert Scey daarentegen
omhelsde de zyderder Hoekfchen.. „De Prefident de Wilde om zig;te ontdoen —
van zynen tegenftrever „ den voorn. Benyaert Scey „befchuldigde hem vaneenen —
moord-begaan te hebben 3, $cey in, weerwraak betigde den Prefident van de gru-
welyke zonde van Sodomie. Dog andere Schryven de oorzaak hieraan toe,
dat de voornoemde Scey, die geweeft fchynt te zyn een man van harden en
wreveligen imborft in de poft hem aanbevolen, en overzulks zeer gehaat en
befchuldigt van doodflagen en andere quaade feiten, die de Prefident met ernft
wilde onderzoeken „ zyne vriendfchap veranderende in haat , zwaare befchul-
digingen en wel inzonderheid van Sodomie tegens den Prefident, inbragt. |
Hoe het zy, deze zaake baarde alomme door ganfch Holland groote opfchud-
dingen en wierd eindelyk gebragt aan Hertog Philips van Bourgondie , ter dier
tyd te Bruflel zynde, die daarop Heer Jan van Lannoy , by commiffie van den
29. Mei veertien honderd agt en veertig als Stadhouder van Holland, Zeeland
en Vriefland na den-Hage zond, vernietigende met eenen by dezelve ate het
Prefidentfchap. _ Heer jan van Lannoy in den Hage gekomen zynde, liet daar-
op den 20. Junit daaraanvolgende den Prefident-en Benyaart Scey gevangen ne-
men; ftellende den Prefident in handen van Heer Evert Baftaart van Holland,
Bailliu van den Hage, en Benyaart Scey in handen van Symon derntfz Bailliu van
Schiedam, omze op den Hove in den Hage ve bewaeren en des vermaent Zynde weder
over te leveren. Van daar wierden zy beide gebragt op ’t kafteel van Heufden.
Dog dewyl men den Prefident van dit gruwel-ftuk niet konde overtuigen , wierd
hy na anderhalf jaar zittens van daar gevoert op 't huis te Louveftein , alwaar
men: hem door dreigementen ‘ehr-belofte tot bekentenifle tragte te brengen.
Men ftelde hem dan op ’t voorhof van ’t kafteel op vrye voeten, buiten pyn
en banden, onder den blaauwen Hemel, daarmen hem vertoonde een brandend
vuur aan de eene zyde, en een rood kleed op de aarde gefpreit aan de ande-
re zyde ; waarop zyne onderzoekers hem aldus aanfpraaken: Ziet, Meefter
Goofwyn, wilt ons miet langer in twyffel houden, uwe dood,ziet gy voor uwe.
oogen, want wy in 't zeker weten, dat gy fchuldig zyt, en derhalven fterve
moet. En nadien gy altyd een eerbaar perfoon zyt geweeft , zoo willen wy
U die genade doen, dat gy moogt kiezen zulken dood, dien gy gelieft. Is ’t
dat gy fchuld bekent, men zal U het zwaard geven; dog zoo gy halftarrig zyt_
en zulks niet en doed, men zal U verbranden, dewyl wy U zekerlyk fchuldig
houden. De rampzalige Heer dit hoorende en zynen gewiflen dood voor oo-
gen ziende, deed eene zoort van bekentenifle, die zyn Biegtvader hem als in
den mond leyde. Waarop de ongelukkige Prefident terzelver plaatze onthooft
wierd, verliezende alzoo met eenen flag , uit enkelen haat zyner begr 4
eer, aanzien en ftaat , waartoe hy drie jaaren te vooren was verheven; te
gelyk met zyn leven. Benyaart Scey geoordeelt werdende flegts eenen manflag
te hebben begaan, wierd los gelaaten en in zyne volle waardigheid herftelt.
zie FV. Memor. van Boffaart fol. 53. en 15r. verfs. \
Des niettemin wierd hy kort daaraan by Sententie van den 6. Decemb. veer-
tien honderd negen en veertig voor al zyn leven gebannen uit Holland , Zee-
land en Vriefland, en voor tien jaaren uit het Sugt van Utregt , mitsgaders
verklaart, vervallen te zyn van alle zyne digniteyten en waardigheden , be-
houdens de penningen, die hy daarop ftaande hadde, voor zyne vrouw en
kinderen. Zonder.dat nogtans în de gemelde Sententie in ’t minfte werd ge-
waagt, of uitgedrukt eenig crimen of misdaad , waarover hy in diervoege
wierde gecondemneert; zynde dezelve Sententie geweezen by den Heere van
Lannoy, Stedehouder-Generaal, Oudaert Chuperel en Louys Dommef}ent Kaaden
myns genadigen Heere en zyne Commiflariffen in deze zaake. Zie Memor.
van Sententien van den- Hove, gequot. B. fol. 165. verfs. ge
e
SGRAVEN-HAGE, XXVI Hoorrsr. 27
Hove; ent isin die aéte dat de voornoemde Gravinne die bewy-
zing goedkeurende, hem noemt onfe baflaert Broeder Heere Edenaert
Baftaert van Holland (y). Hy was in 1436. ook Raad in den
Hove van Holland (z), dog werd zeer weinig vermeld, zulks hv
dien ftaat, vermoedelyk na de dood van Vrouw Jacoba, {chynt te
zyn quyt geraakt. Ook blykt het, dat hy het Bailjufchap van den
Hage niet langer heeft waargenoomen dan tot den jaare veertien
hon-
De Heer Suiker, of wel eigentlyk zyn opvolger de Heer Ifaak Verburg in
zyne algemeene Kerkel. en Werreldl, Gefchied 3. deel. pag. 544. die dit geval van
den Prefident eenigzints , dog zeer gebrekkelyk verhaalt , tekent verders uit
Renerus Snoys, de Rer. Batav. lib. A. pag. 150. No. xx. daarop aan, dat niet
lang daarna de zoon van den voorn. Kaftelein gevat , en van diergelyk gru-
welftuk overtuigt zynde, levendig verbrant wierd ,’t welk van zommige wierd
aangezien als een regtveerdig oordeel Gods, om dat zy meenden , dat de voorn.
Prefident onfchuldig was geweeft , en door pyn gedwongen zig fchuldig te
kennen aan gruweldaaden , die nooit by hem begaan waren. Wy zullen de _
eige woorden van den voorn. Ren. Snoys, als aanmerkelyk, hier by voegen:
Jnterea, Baujardus prefeêlus arcis Medenblica , Gofwuino, velut aliù volunt ‚ invicem obfi-
cere inconcef}a. Cinsedorum furta. …Vinäi ambo, (5 per Pobannem Lannoium ‚ ad Heuf-
deni carceres rapti „ ubi fefquiannum, afJervati , poft quod Gofuuinus Lebeftadii , capitis pa-
nam fubire. _Creditum culpa vacaf]è , non criminis conviëkum , fed tormentorum magnitu-
dine fuperatum, ut fateri tale cogeretur ‚ cum dimifJiis Bauiardus , quod plurimos male ha-
bebat. Nam Philippus Bauiardi filius mox teftimonio ejufce criminis convictus , vivns igne
exuri , exclamantibus multis Gofuuini infontis fanguinem , iftius fupplicio Deum expiare
voluif}e.
_ Dog wy moeten hierop kortelyk aanmerken, eerftelyk, dat R. Snoyus wel
zegt, dat die Philips zoude zyn geweeft de zoon van Benyaart , dog dat zulks
niet te gelooven is, vermits die zaak verkeerdelyk werd gebragt tot het jaar
veertien honderd negen en veertig , daar ze nogtans eerft gebeurt is in veer-
tien honderd vyf en negentig, uitwyzens het Regifter der criminele fententien
van den Hove van Holland, getekent D. fol. 97. t welk wezen zoude zes en
ertig jaaren na de dood van den voornoemden Prefident. Ten tweeden,
à het ook een misflag van alle de Schryvers is, datze van die zaak te vroeg
__fpreeken, gelyk uitde Memoriaalboeken onwederfprekelyk is. En ten derden ,
het fchynt ook, datmen die daad, zoo veel mogelyk was , getragt heeft te
verdonkeren, en dat mitsdien dezelve niet regt ter kennifle van de Schryvers
is gekomen, nadien Pontus Heuterus Rer. Burgund. lib. IW. Cap. LX. in fin. en
Jacobus Meyerus, ad annum 1445. fol. 3oo. verfo, edit. Antwerp. 1561., die
zekerlyk verdienen onder de naaukeurigfte geftelt te werden, van deze , zoo
gewigtige, als zeldzaame zaake, alleen als in t voorbygaan, en niet minder
als omftandiglyk gewagen.
Wat nu verders belangt des Prefidents bedryf ; de Heer Mieris fchynt in
zyne Hift. der Nederl. Vorften 1. deel pag. 63., niettegenftaande alle het vooren
verhaalde en de zoo opentlyke getuigeniffe van Snoyus wegens de onfchult van
den Prefident, egter vaft te ftellen, dat de gemelde Mr. Goofwyn de Wilde aan
het voorverhaalde gruwelftuk fchuldig zoude zyn geweeft , en dat hy vervol-
gens op de klaare bewyfen , die ’er aan de hand kwamen, om de gemelde rede onthooft
zoude zyn. Daartoe op de kant eenig en alleen bybrengende denzelven Snoy
ter even aangehaalde plaatze. Eene tegenftrydigheid zoo groot en doorfte-
kent, dat wy ons des te gemakkelyker konnen ontdoen , van den groven mis-
flag by den gemelden Heer Mieris in deze begaan, nader en klaarder aan te
toonen.
(y) Zie ter Leen-kamer van Holland het boek , van buiten getekent , Hertog
Janvan Brabant, Vrouwe Jacoben Hertog Philips van Bourgoingne 1420-1433. &c.
(2) Derde Memor. van Rofe, B. L fol. 9g.
II. Deel, D2
1449.
1455.
28 Bos CG EVR A MD NAGIE VAN
honderd negen en veertig, wanneer in zyne plaatze wierd aan-
geftelt
JOOS DE BRUYNE, des Graafs Dienaar en Panetiet
Ca)» by commiflie van den 28. September deszelven jaars. Her- -
tog Philips beloofde hem by brieve van den 2. Septemb. veertien
honderd vyftig , (4) niet te zullen ontzetten uit dezenzynen dientt,
voor dat hy voldaan en vergenoegt was van alzulke gelde „ ter
» fomme van xiiüijc. fchilden , geheten Clinkaerts tot 28. groo-
» ten ’t ftuk , als Heer Everaert Baftaert van Hollantop den voorfz —
»-dienft verleyt en ftaende had, en hy aan Heer Everaert betaalt
> hadde by ’t verlaeten van ’t zelve Bailliuws-ampt. _ Tufichen de-
zen Yoos de Bruyne, als Bailliu van den Hage en Geryt Potter van
der Loo, Raad in den Hove, hevig gefchil ontftaan zynde om zaken
wille by den Hove bevolen, waerover de voorfs Geryt him beklaegde
en recht en juflitie begeerde, verbood het Hof by aête van den g.
Novemb. veertien honderd drie en vyftig, (c) den een den ander
niet te misdoen aen Lyf noch aen goede, op verbeurtent(]e van horen ly-
ve en goede, Als in ’t einde des jaar veertien honderd vier en vyftig Yoos
de Bruyne uit penitentie en devotie eenen bedevaert was gaan doen
tot den grooten Heer Sint Jacob in Gallicie , wierd door Hertog
Philips het Bailliufchap van den Hage en Haag-ambagt in dien tuf-
fchen-tyd aanbevolen
DIRK JAN BROEDERSZOON, by commiffie van den
17 Januarii veertien honderd vyf en vyftig (d), waarby de Graaf
hem zelfs de magt gaf, om eenen Subftituit te mogen aanftellen,
als hy het goeddunken zoude. Dogde voornoemde Derk bekleed-
de het zelve ampt niet lang; vermits Joos de Bruyne om het mid-
den des gemelden jaars weder thuys gekomen zynde , denzelven
dienft weder aanvaarde, zoo als te zien is uit een appointement van
den Hove ten zynen behoeve als Bailliu van den Hage verleent abh
16. Septemb. veertien honderd vyfen vyftig (e ). Zedert heeft
zak
(a) Onze Graaven volgden in den trein hunner Hof houdinge „: dien der
allermagtigfte Vorften. Panetier was die Bediende, die de zorg had. over het
brood, dat tot ’s Graaven tafel behoorde. Zie daarvan Ant: Mattheus in zy-
ne aantekeninge op het Rationar. Aule €$ imperii Caroli Audacis ‚ Anal. Vet. evi
tom. 1. in 8. pag. 466. behoorende tot Cap. V. pag. 363. Ende fyn. ter rechter
fyde de 17. Panetiers ende de Wynwaerders PFunckers van den Prince, ende ter luchter
fyde 18. Ponckers fnyders van der efcurie enz. In Vrankryk-was le grand Panetier,
een van de hooge bedieninge van ’s Konings huis. Zie de lyfte derzelve by
Ste. Marthe Hifl. Genealog. de la Maifon de France, tom. 1. pag. too6. en-volg.
van 1217. tot 1646. Van derzelver regtsgebied over de Bakkers, en de ge-
fchillen daarover met den Provooft van Parys en den Lieutenant-Generaal van
de Politie aldaar. Ook dat het zelve ampt is te niete gedaan, zie Furetiere au
mot PANETIER , Mr. de la Mare, traite de la Policie tom. IL. Law. L tit. 10:
chap. 2. ,
(hb) Geregiftreert int Memoriaal- en Sententie-boek, gequot. C. ful. 6. verfo,
bas Te vinden in ’t vierde Memor. van J. Boffaert fol. 200.
53 Geregiftr. in ’t Memoriael- en Sententie-boek, getekent E. fol, 8.
(e) Ibidem fol. 87.
SGRAVEN-HAGE, XXVI. Hoorrsr. 29
hy het Bailluufchap nog eenige jaaren op rekeninge bedient , tot dat
hem in ’t zelve ampt is opgevolgt.
CLAES DE GREBBER. Deze had tot Subftituit of Stc-
dehouder Geryt de Proeft, uitwyzens zekere ate gedagtekent den
13. Septemb. veertien honderd agt en vyftig (f), waarby het
Hof den voorn. Geryt de Proeft in tyne voorfz qualiteit condem-
neert ‚ om aan den Cipier van de Voorpoorte van den Hove het
koftgeld te betalen van eenen gevangen, dien hy hem hadde gele-
vert, gereferveert nogtans desaangaande zyne actie tegens den
Bailliu of den gevangen, zoo als hy te rade zoude werden.
ARENT VAN HODENPYL, Bailliu vanden Hage. t Hof
verbood hem insgelyks by afte van den 29. Decemb. veertien hon-
derd een en zeftig (g ), aan iemand, wie het zy, die binnen zyn
Bailliufchap eenen doodflag had begaan, vry geleide te geven, ten
zy met toeftemminge en bewilliginge der naafte vrienden en maa-
gen van den nedergeflagen.
PHILIPS RUYCHROK VAN DER WERVE. Dat
deze Bailliu van den Hage is geweeft, kan men niet wel tegenfpre-
ken: (h) dog ’t is niet te denken, dat hy het langer kan zyn ge-
weeft als tot veertien honderd drie en zeftig, dewyl hy den 7. Ja-
nuarii veertien honderd vier en zeftig als Raed wierd geintrodu-
ceert (2). Niet, om dat het Bailliufchap te dien tyde incompati-
bel was met het ampt van Raad; want het tegendeel blykt uit deze
lyfte op veele plaatzen; maar om dat men zoo kort daarna van zy-
ne Opvolgers gewaagt vind, gelyk weinige jaaren te vooren van
zyne Voorgangers. Hy was de zoon van Jax Ruychrock, die van
den jaare veertien honderd veertig tot in veertien honderd tweeen
zeftig ook Raad (#), en in veertien honderd vier en zeftig Heem-
raad van Delfland was (/), Hy leefde nog in den jaare veertien
honderd zeventig, nadien hy op den 23. Juni deszelven jaars voor
Leen-
f) Zie zesde Memor. van Boflaert, getekent J. 3. fol. 88. verfo.
í g) Ibidem fol. 260. verfo.
(h) Dat deze twee gebroeders Bailliuwen van den Hage ontrent dezen tyd
zjn geweeft , blykt uit een geding en daarop gevolgde fententie van den Ho-
ve tuffchen de Magiftraat van den Hage en eenen Jacob Zantvoort, Raad myns
genadigen Heere, over vrydom van bede, van den 24. Maert 1471. flilo Cu-
rie, alwaar die van den Hage bybragten, „, dat fyn poorterfchap (van Haecr-
‚ lem) hem niet baten mogte, alfoe daer tot Haerlem geen laften betaelde,
‚‚ en wel veertien jaeren in den Hage domicilium gehouden had, maer mogelyk
‚‚ tot nochtoe verfchoont waer, om dat fyne Vrouwe broeders Philipsen Hee-
„… re Willem Ruychrok van der Werve lange in den Hage Bailliuwen waren geweeft.
Geregiftr. in het Memoriaalb. van Sententien gequot. N. fol. 351-353. verfo.
i) IL. Memor. van Zwieten fol. 222. verfo.
de IV. Memor. van Rofe fol. 99. VL. Memor. van Boflaert fol. 89. verfo
263. en 300. 1. Memor. van Zwieten fol. 3. en veele plaatzen meer tuffchen
beiden.
(1) HI. Memor. van Zwieten fol. 5o. dogwerdby S. van Leeuw. Bat. Illuft.
pag. 1507. onder de Heemraeden van Delfland niet vermelt.
D 3
1458.
T4ÓL,
146. «
30 BE (540 HORANV IJN GEE WAN
Leen Mannen van Holland (xm), „ ten behoeve van zynen zoon
> Claas Ruychrok opdroeg zyn huys en hofitede Ten Werve, gele-
>» gen in den Ambogte van Ryfwyc, mit den fingelen, graften en-
„ de boomgaerden daer toe behorende ende mit 160. mergen lants,
„ &e. Uit den brief deswegens verleden ziet men dat zyn huis-
vrouw Heilzoete genaamt was, ten behoeve van welke hy op dat
goed iets bewezen had; dat hy nog een zoon had Vranck genaamt,
en dat hy gefondeert had een officie, om te bedienen in den Hage
in Sinte Jacobs kerke op Sinte Jans altaar; en nog een ofhicie, om
te bedienen tot Ryfwyk in de kapelle of anderswair, daer’t him be-
lieven zoude. Jan Ruychrock liet veele zoonen en dogteren na (u),
en onder dezelve dezen Philips, waarvan aanftonds breeder;
mitsgaders Joffer Margriet (o), welke trouwde aan Reyzout Baft-
aactzoon van Heer Reynout van Brederode. Philips Ruychrock van
de Werve in den jaare veertien honderd vier en zeftig, als gezegt
is, Raad geworden, bleef dat ampt bedienen tot in veertien hon-
derd negen en negentig ( p) en was ondertuflchen ook Bailliu van
’s Gravelande en deszelfs ambagt, (g) mitsgaders Bewaarder van
de Chartres, Privilegien, Leen-regifters, &c. van Holland. Zyne
huisvrouw was Jonkvrouw Jenne van Schagen (1), dogter van
Heer Yan van Schagen, den tweeden zoon van Heer Willem den
Baftaartzoon van Hertog Aelbrecht van Beyeren. Hy had een eeni-
ge dogter , welke in veertien honderd tagtig (s) gefchaakt wierd.
Zy was de tweede Vrouw van Forts van Brederode (t), Baftaard
van Heer Gysbrecht van Brederode, Domprooft tot Utregt, die ver-
maard is in onze gefchiedeniflen, doordien hy in den jaare veertien
honderd vyf en vyftig tot Biflchop van Utregt gekoren zynde, eg-
ter den ftoel niet verkreeg, maar door David van Bourgondie Batt-
‘aard-
(mm) Verly-brief geregiftr. in *t Boek Carolus A. 1467-1476. fol. 19. verfo.
(n) Jo. a Leydis de Orig. €$ reb. geft. DD. de Brederod. cap. 67. by Anth.
Matth. Anal. vet. evi tum. LL. pag. 400. in 8.
(o) Ibid. Cap. 66. pag. 398.
(p) Regifters van Crimin. Sententien A. fol. 7. verfo, 15. 75. 97. C. fol. r.
verfp, 28. 29. verfo. D. fol. 66. ro2. en rar. In een Sententie gedagtekent 6.
Mei. 1478. (te vinden in ’t Memoriaalb. van Sententien van den Hove gequot.
R. fol. 250.) werd hy genoemt Raed en van ’t huisgezin myns genadigen Heere en
Vrouwe van Oiftenryk, en mitsdien verftaan, dat hy als man en voicht van zyne
vrouw en voor de fchulde van dezelve niet betrekkelyk was voor den Gerechte
van den Hage, dair hi woende, maer voir mynen gen. Heere en Vrouwe of
wel voor den Hove. By de vernieuwinge van de Raadkamer door Eertsher-
tog Maximiliaan in 1480. wierd hy tot een der ordinaris Raaden aangeftelt. En
uit het Memoriaalb. van Sententien gequot. N. 24. beginnende den 9. Junii
1497. en eindigende den 7. Auguft. 1499. blykt, dat hy in ’t laatsgem. jaar nog
Raad was.
(q) IL. Memor. van Swieten fol. 222. verfo. IV. Memor. van Swieten fol.
208. verfo. V. Memor. van Swieten fol. 42. verfo en 250.
(r) Goudhoven pag. mm. 202. dog S. v. Leeuw. Bat. Illuft. pag. 1o77. zegt,
» dat deze Penne van Schagen abufivelyk by Gouthoeven geftelt werd, als een
» dogter van Jun van Scaghen en van Aafje van Berkenroede, gelyk uit oude ge-
‚> fchreve Memorien en aantekeningen klaarlyk confteert.
…_(s) Regifter A. van Crimin. Sentent. fol. 94. verfo.
__(t) Jo. a Leydis van de Heeren van Brederode Cap. 67. pag. 400.
SGRAVEN-HAGE, XXVL Hoorrsr. 31
aardzoon van Hertog Philips van Bourgonje daar uit gehouden
wierd,” * pelt.
Heer WILLEM RUYCHROK VAN DER WERVE,
volgde zynen broeder den voornoemden Philips Rugychrok ‚ in
Bailliufchap van den Hage; welk ampt hy fchynt mede niet lang
bedient te hebben. |
WILLEM PIETERSZ, Bailliu en Willem Engelbrechtz
Schout van den Hage vermelt in een’ uitfpraak tuffchen de Kerk-
meefters van den Hage en de Kapelmeefters van Schevelinge, ge-
dagtekent den 29. Januari veertien honderd vyf en zeftig , hier voo-
ren (w) gedrukt te vinden. Of deze in der daad Bailliu zy ge-
weeft, derven wy met geene zekerheid ter nederftellen. Immers
dat hy in veertien honderd twee en vyftig al Stedehouder des Bail-
linws van den Hage genoemt wierd, blykt uit een appointement
van den 28. Septemb. des gemelden jaars (v) , waarby het Hof
hem in die hoedanigheid ordonneert „dat hy den gevangen, by hem
op de Voorpoorte gehouden, ‚;-bynnen huyden dages Sonnen-
> fchyn vuytter vangenifle leveren en laeten verborgen en him voirt
> ter naefter Vierfchaere die rechte van den Lande doen zal, of
„ andefs by fynen gebreke , foe zal ’t voirfz Hof dairinne voirzien
„» als mogelicken dairtoe dienen en behooren zal. En zoo komt
hy ook voor met den titel van Onder-Bailliu van den Hage, in een
ander appointement van den Hove van den 26. Julii veertien hon=
derd drie en vyftig (w). Zulks datmen hieruit ligtelyk zoude kon-
nen befluiten, dat hy het voorfz ampt niet voor zigzelven, maar in
den naam en voor rekeninge van eenige der bovengemelde Bailliu-
wen bedient heeft. Hoe 't zy, na hem vinden wy vermelt
FLORIS GRYP, in eene Sententie van den Hove, gedag-
tekent den 17.Decemb. veertien honderd agt en zeftig, (x ) waar-
by hy gecondemneert werd in r2. Lyoenen (y) tot vyf fchell.
grooten, ten behoeve van de dienftmeid van Mr. Yan Stuwaert
Dang-
(u) TL. Deel. 2. Hoofift. pag. ar.
v) Geregiftr. in ’t rv. Memor. van Boffaert fol. 79. verfo en 80.
w) Geregiftr. in ’t Memoriael van Sententien , gequoteert. E. fol. 143. verfo.
x) Te vinden in ’t Memor. van Sententien gequot..M. fol. 172.
(y) Lyhoenen of Lyoenen is een fpecie van goude munte , anders genoemt
goude Leeuwen, waarvan men in de Memoriaalboeken van den Hove menig-
maal vermeld vind. Eenen Pacoh Facobf& van Delf op de Voorpoorte gevangen
zittende, wierd by appointemente van den Hove van den 4. April 1462. fl.
Cur. toegelaaten op het Binnenhof te mogen wandelen, zonder daar buiten te
komen, en bleef Philips van Almonde borge voor zyn eer tot vier hondert Lyboenen.
L. Memor. van Dirk Poes gequot. K. IL. fol. 3. Eenen ander gecondemneert
in duyfent goude Lyhoenen te converteren ad pias caufas. Ibidem fol. zr. Verbod
gedaan van geen hout te hacken in ’t Goyersbofch op die verbuerni(}t van twee
hondert goude Lyhaenen, ibidem fol. 56. 57. 59. 61. Zie mede 1. Memor. van
Theodorus Poes gequot. G. 3. loco. fol. 11. alwaar Willem van Zwieten Procu-
reur Generaal. van Holland, by monde van Mr. Adriaen Lottynft Advocaat myns
kh
ge:
146,
1465,
1468.
1469.
32 BESCHRYVINGE var
Sangmeefter van de Hof kapel, om dat hy haar t'onregte op ver
moeden van dief{tal befchuldigt, gevangen en op de Voorpoorte
van den Hove gezet hadde.
Heer PHILIPS VAN WASSENAER, Ridder, Heer
van Voorburch, Bailliu vanden Hage, Schout van Medenblik ( z )s
Bailliu en Rentmeefter van Amfteland, Waterland en Zeevang, by
afftand en overgifte van Aelbrecht van Raephorft (a). Hy waste
gelyk Raad in den Hove van Holland (4), en daarna Eken
a-
genadigen Heere concludeerde „ dat Burgemeefters en Schepenen van Meden-
blik zouden gecondemmneert werden in de fomme van fes hondert goude Lyoenen&c. 7. De-
cemb. 1467. fl. Cur. Staat aan te merken „ dat de gemelde Adr. Lottynfè was
Raad in den Hove van 1462. tot 1468. zie 1. Memor. van Dirk Poes-K. 1. fol.
zo. 79. IL. Memor. van Theodorus Poes G. 3. loco. fol. 11. verfo. Memor. van
Sententien L. fol. 2. 1o. en M. fol. 3. en verders ’t geen wy hierna in de aan-
merkinge op de Bylaage XXV. hebben aangehaalt. |
(2) Oude Chronyk van Holl. divif. zo. cap. 39. en Goudhoeven pag. 495-
Hy had het Bailliufchap van den Hage en het Schout-ambagt van Medenblik
in den jaare 1469. gepagt. Het Bailliufchap van den Hage voor den tyd van
zes agtereenvolgende jaaren , jaarlyks ter fomme van zes honderd twaalf pon-
den van veertig grooten ’t pond, waarvoor aan handen van Claes de Vries Rent-
meefter van Noortholland ten behoeve myns genadigen Heere Hertoge van
Bourgondie borgen waren gebleven Steven van Raephorft zyne neve , Geryt van
der Burch, Porys Janszoon, Jan Stark en Aernt Groeninck , by aête van den 26.
September 1469. Want het was te dier tyde de gewoonte , dat de Officien in
Holland in ’t openbaar by de brandende kaerfe aan den meeft daarvoor bieden-
de in den Hage op de Zaal en ín de Raadkamer verpagt wierden. zie Memo-
riaalb. van Sententien gequot. M. fol. 347. en 349, ’t Welk daaruit was ont-
ftaan, dat het den Graave ondoenlyk was wel na te vorfen of hen deugdelyke
rekeninge en reliqua gedaan wierden wegens alle het geene hen van de Bailliu-
wen en Schouten quam, en wat in derzelver Vierfchaaren voorgevallen was.
Goudhoeven getuigt in ’t Geflagt-Regifter der Heeren van Waflenaer pag.
136., dat de voorn. Heer Philips van Wafenaer in 1471. te gelyk Rentmr. Ge-
neraal van Noortholland zoude zyn geweeft , waarin hy nogtans groffelyk
dwaalt, dewyl het zeker is „ dat Pan van AfJendelft het voorfz Rentmeefterfchap
heeft bekleet van 1462. tot 1480. en ongetwyffelt langer. zie Memor. van
Sententien gequot. O. fol. 204. en S. fol. 62. waardoor dan ook met eenen
komt te vervallen het zeggen van denzelven Goudhoeven in t Geflagt-Regifter
der Heeren van AfJendelft pag. 149., datde voorn. Jan van AfJendelft zoude zyn
geftorven in 1476. Wy zullen in plaetze van het bovenverhaelde met meer-
der zekerheid liever alhier nog aanmerken , dat de meergemelde Heer Philips
„van Wafenaer in 1472. was waernemende die Houtvefterie van Holland, als blykt uit
eene ate gedagtekent den 24. Maert 1471. fl. Cur. geregiftr. in ’t Memor. van
Sententien gequot. N. fol. 318. vers. Want met dit ampt was, Heer Anthonis
Baftaert van Bourgondie den 2. Decemb. 1470. door Hertog Carel van Bours
gondie begiftigt, maer vermits de voorfz Heer den meeften tyd moefte afwe-
zend zyn, ter zake van den geduurigen’ oorlog, deed hy het Houtvefterfchap _
waarnemen door Heer Philips van WafJenaer. S. van Leeuw. Bat. Hlluftr. pag.
1514. « Deez’ laet{tgem. Heer beweerde, over zeker gefchil gerenvoyeert te We-
fen tot Delf dair by poirtier was of in den Hage, dair by woonachtig en huys en hof open
hielde , als te zien is uit eene aête, getekent den ro. Januari 1469. ff. Cur. en
geregiftr. in ’t Memor. van Sententien M. fol. 271.
(a) Zie mede het bovengem. Memor. M. fol. 396. verf?. dj
(b) Dat hy van 147o. tot 1491. Raad in den Hove is geweeft , blykt uit
menigvuldige aêtens , geregiftreert in de Memoriaalboeken , als mede uit de Re-
gifters
.
E « yr id k _ <
onde a Oakes enim oa ln eten de han ek at EF nnn “Sn Sade a en te
SGRAVEN-HAGE, XXVI, Hoorrsr. 33
Kamerling van Eertshertog Maximiliaan (c). Hoelang deze Heer
het gemelde Bailliuws-ampt heeft bedient , is ter onzer kenniffe
niet gekomen, maar alleen dat hy tot opvolger heeft gehad
| LIE-
gifters der Criminele fententien van den zelven.-Hove. Op de Iyfte der Raads-
huiden van Holland, ftaande op het eerfte blad van het Memor. van Sententien
equot. O. beginnende den 27. Junii 1472. werd hy genoemt, Jonkheer Phi-
bs broeder tot WafJènaer. Volgens een Sententie van den 17. Oétob. 1467.
zoude hy doe al Raad zyn geweeft; te vinden by Soeteboom Saenl. drcad. IV.
Boek. pag. 296. Ziet mede Goudhoev. pag. 493. en de Difpofitie van Eerft-
Hertog Maximiliaan op de Weddens van de Raaden van den 1. Maart 1477.
na ftyle van den Hove, gedrukt onder de Privilegien , en Handveften van de
Graaven van Holland in 4to. Av. 5. en laatftelyk het Memor. van Sententien
gequot. W. beginnende den 10. Januarii 1486. fl. Cur. en eindigende den 28.
Septemb. 1491. io
(c) Hy werd in ’t Handveft van Hertog Masximiliaan op de Bede, Confir-
matie van Privilegien, Adminiftratie van Juftitie &c. verleent den 26. Mey
1480. (mede aldaar gedrukt te vinden No. 7.) van den zelven Prins genoemt
onfe Raed en Kamerling. En gelyk hy in zynen tyd in groot aanzien en vermo-
gen was, zoo was hy ook geen van de geringfte hoofden der Kabeljauwsge-
zinden , en gaf in alle gelegentheden ten vollen blyken , dat hy geen minder
vervolger en verdrukker was van de Hoekfchen (die volgens het eenparig ge-
voelen der Schryveren wel de befte en regtveerdigfte zaake voor hen hadden,
maar verre de zwakfte waren ) als zyn Oom Heer Hendrik en deszelfszoon Heer
Fan van Waf]enaar; gaande zyne partyfchap zoo verre, dat zelfs zyne en zynes
gem. neefs dienaaren zig niet ontzagen, om eerft des Stadhouders, Heer //o/-
fert van der Veere, een beguftiger der Hoekfchen, dienaars en huisgenoten en.
daarna deszelfs Valkeniers op de Plaats in den Hage te befpringen en aan te
vechten „ (quid Domini facient , audent quum talia fures?)) Ja zelfs, geholpen zynde
door hunne twiftgenooten de Kabeljauwfche Edelen en onedelen, hen binnen
?s Gravenhof te beftormen. Nauwelyks waren deze belegerden door die van
Dordrecht en andere Hoekfche Stedelingen verloft , en door tuffchenfpreken
van Heer Pieter Lanckhals een verdrag tuflchen beiden getroffen, of men zag
de Kabeljauwfchen onder beleid en aanvoering van dezen Heer Philips en zy-
“\nen neef Jan van Waf]enaar met meer andere Ridderen en Edelen van die ge-
zindheid weer hunnen voorigen gang gaan , haalende des Stadhouders hengften
‘met geweld van ’* ftal, flaande de floten van zyne kiften en koffers op, na
hen nemende de kleinodien en andere juwelen , ja bedryvende allenthalven
groot geweld in zyne huizinge. De Stadhouder, hoewel anders een goeder-
tieren en zagtmoedig man, hier over grootelyks vergramt , quam met veel
volks van wapenen in allerfpoed in den Hage; waarop deze Heer Philips met
de zynen na Leiden vlugte, alwaar hy wederom zynen bitteren haat tegens zy-
__ ne tegenzydigen oeffendde, helpende dezelve van ’t kufle en te gelyk de ftad
_uitdryven. Maar wanneer deze uitgebannene en verdrevene Hoeksgezinden
in ’t begin van ’t jaar 1481. onder geleide van Heer Reyer van Broekhuifen de
ftad beklommen en by verraffinge innamen, wierd onder de 5o. voornaamtfte
van de Kabeljauwfche zyde, die hen meeft tegen geweeft waren , aldaar ge-
vangen Heer Philips van WafJenaar , Ridder, terzelvertyd Kapitein van Leiden. Dog
de Stad kort daaraan weder zynde gebragt onder de magt en gehoorzaamheid
van den Ertshertog Maximiliaan , wierd hy wel haaft uit zyne gevangenis ontflagen.
Heer Philips hier door meer verbictert dan bedaart, woede des te felder tegens zy-
ne tegenftanders en wierd daarom boven zyne twiftgenooten verkoren , om op
’e blokhuis, ’t geen de nieuwe Stadhouder , Heer ooft van Laleyn, in den jaa-
re 1482. na ’t overvallen, innemen en deerlyk plonderen van de Stad Hoorn
tot haaren onfchuld , onder dekzel, dat zy den Prince van den Lande weder-
fpannig hadde geweeft, aldaar had doen bouwen, tot Overfte geftelt te wer-
den met 40. of so. knegten, om de ftad voortaan te bewaaren, de Kabeljauw-
TI. Deel. 5 …____fchen
I 48 Te
149. .
Kn DB BOE EL RAN MTN: GBV BN
LIEVYN VAN CATS, Bailliu van den Hage. Hem wierd
door Stadhouder en Raade zu Confiftorie fittende gefegt en fpecialyk
verboden by aéte van den 22. Oétob. veertien honderd zeven en
zeventig (d ) eenige kenniffe of berigt te nemen van Suppooften en hot-
ve dienaeren, maer zoo hy iets op hen te zeggen of van hen te eif-
fchen hadde, dat hy fehu!dig was het zelve te doen voor den Ho-
ve. Na dezen is gevolgt
JAN OEM VAN WYNGAERDEN, oudfte zoon van
Godfchalk Oem van Wyngaerden, Heer van *t huis te Krooneftein.
Het eerfte, daar hy ons als Bailliu van den Hage te vooren komt;
is in eene Sententie van den Hove gedagtekent den 25. Mei veer-
tien honderd een en tagtig (e). In deze hoedanigheid bezegelde
hy met Claes Willemfz Schout in den Hage in de jaaren veertien
honderd vyf en tagtig en veertien honderd agt en tagtig verfcheide
rentebrieven, die Schepenen van den Hage „ by oorlove en oc=
» trooi van Eertshertoge Maximiliaan van Ooftenryk , als Graave van
„Holland &c. en by contente en believen van de gemeene Bue-
» ren, Vroedfchap, Rykheid en alle die ingezetenen van der Ha-
ge en Hage-ambocht , om noot oorbaer van derzelve Dorpe, en
… om die meefte fcade met den minften te verhoeden , verkoften
> op ’t corpus van den Hage. Ook was hy in veertien honderd ne-
gentig koper van zodanige renten , volgens den brief daarvan
zynde van dato rr. Mei veertien honderd negentig, werdende al=
daar nog genoemt Bailliu van den Hage (f).
bl
hd
hed
DIRK OEM VAN WYNGAERDEN, Knaape,broeder
van Heer Jacob Oem, Ridder, Heer van Wyngaerden , Ruybroek,;,
&zc. was eerft Schepen te Dordregt, daarna Bailliu van den Hage
en in veertien honderd negentig ook Bailliu van Zuidholland (4).
Hy had ten wyve Adriana van Nyvelt, dogter van Heere Gerrit van
Nyvelt, dog verliep zig zoo fchandelyk met eene Vifchverkopers
dog-
fchen op ’t kuffe te fterken en geheel Weftvriefland in onderdanigheid te hou-
den. Goudhoeven in ’t Geflagt-regifter der Heeren van Waflenaar zegt, dat
deze Heer Philips van Waffenaar in den jaare 1484. de Stad Amersfoort hielp
winnen, maar de zamenftelder van de oude Holl. Chron. maakt van hem geen
gewag , en verhaalt in tegendeel , dat de ballingen met Jonkheer Jan van Waflt-
naar Heere Philipszoone de gemelde flad beklommen. Hy ftierf in 1493. zie Heems-
kerk, Bat. Arcad, pag. 234-250. Orlers, Befchryv. van Leyden pag. 410-430.
Oude Hollands. Chron. divifs 31. Cap. or. 22. 23. 28. 29. 44. 56. Goudhoev.
Pag. 493. 494. SIO. 518. 519. 531. 532. en 537- Velius, Befchryv. van
Hoorn, lib. 2. pag. 62-66.
(d) Geregiftr. in ’t Memor. van Sententien gequot. R. fol. o5. |
(e) Geregiftr. in ’t Memor. en Sententie-boek van den Hove, gequoteert —
A OM dee
(f) Geregiftr. in ’t kleine francyne Regifter van de goederen den H. Geeft
alhier toebehoorende fol. 344. 346. en 348. verfo. als mede in ’t Regifter der
Privilegien en andere aêtens van ’t St. Nikolaas Gafthuis alhier.
(2) Goudh. in ’t Geflagt-regifter der Wyngaerden pag. 213. S. van Leeuw’.
Bat. 1lluftr, pag. 995. 1o4o. en 1407: J. van Eyck, en Oudenhov. Befchre
van Zuidholl. in de lyfte der Bailliuwen van Zuidholland pag. 447. '
SGRAVEN-HAGE, XXVI. Hoorrsr. 35
dogter in den Hage, dat hy deswegen voor den Hove ontboden
en gelaft wierd, „ voirtaen geene converfatie meer te houden mit
> Wimcente Zyberts die Vifchvercoepers dochter ( waervan men
„ heel Hollant door reets liedtjes gezongen had ) ’tzyin’t {preken ,
„ in eeten of in drinken, noch in geene maniere, heymelyk noch
„ openbaer binnen of buyten den Hage, op peene van roo. Phi-
„ lips guldens, telken reife als hy bevonden foude werden contra-
„rie gedaen te hebben ; Voirt op arbitrale correctie nae gelegent-
„„ heyt der zaeke. Gelyke aenzegginge wierd ook gedaen aen Vin-
5 cente op peene van gebannen te weten. Gereferveert bovendien
> fodanige punitie als fy beyde ter caufe-van ’t geene voorledenis,
„> misbruykt en verbeurt mogen hebben, met bevel hiervan ate
te maken en in ’t Regifter van den Hove te ftellen ter eeuwiger
s memorie; zynde de voorfz aête gedagtekent den 7. Oëtob. vyf-
tien honderd vyf (5). Hy was terzelver tyd nog Bailliu van den
Hage, en had geduerende deze zyne bedieninge tot Stedehouder
‚„ GODSCHALK OEM VAN WYNGAERDEN, Be- 1497.
zitter van ’t huis te Krooneftein, Dykgraaf van Geeftmeer-ambagt
en Heerfchap in Gryfoorde, die by S. van Leeuwen (2) genoemt
werd Bailliu van den Hage, zonder byvoeginge van tyd; zynde on-
getwyffelt de zelve die zigineene verklaringe, by hem ten verzoe-
ke en ten behoeve van de H.-Geeftmrs. alhier, gegeven den 3. Ju-
lii veertien honderd zeven en negentig, betitelt Stedehouder’s Bail-
liuws van den Hage (k). | 7
Heer WILLEM OEM VAN WYNGAERDEN, 510
broeder van den voornoemden Godfchalk, Ridder, Heer van Al-
brantswaart en Ambagtsheer in Grysoorde , was in vyftien hon-
derd tien Bailliu van den Hage en in vyftien honderd twaalf te ge-
lyk Lieutenant-Houtvefter van Holland. Hy wierd ook inde jaa-
ren 1522. 1523. en 1527. ter dagvaard befchreven onder de Rid-
_derfchap en delen van Holland (4).
FLORIS VAN KYFHOEK, Bailliu van den Hage, als 1515.
ons is gebleken uit een fententie van den Hove tegens een Bode
van den Hove over wangedragt (malsverfatien), gedagtekent den
zo. Julii vyftien honderd vyftien (mz).
_ WILLEM ZONDER DANK, Bailliu en Schout van den Isr.
| Ha-
(h) Te vinden in ’t Memor. van Sententien No. xxrx. hebbende hetzelve
Regifter geene bladzyden.
Gi Bat. illuftr. pag. 1o49. en Goudh. pag. 214.
k) Gedrukt onder de Coftuimen van den Hage No. xrvr. pag. 39. en mede
te vinden in 't meergem. Regifter van ’t H. Geefthuis fol. 454.
(1) S. van Leeuw. Bat. Illuftr. pag. 762. .1To41. 1515. Goudhoeven in ’t
Geflagt-Regifter der Wyngaäerden pag. 213. Van der Houve, Handveft-Chron.
2. boek 15. kap. pag. 175.
(7 ) Geregiftr. in ’t Regifter der Crimin. Sententien van den Hove gequot.
BE. jol. 82.
| LI. Deel, E 2
36 BE EE ARW. VAIJN (GSE) WiASN
Hage. Deve wierd by de Magiftraat van den Hage aangeftelt, die
het Bailliufchap van den Graaf voor zekere jaaren hadde gepagt;,
gelyk onder anderen blykt by het vyfde Artikel van de fententieen
Ordonnantie van Keizer Karel nopende het doen: van ’s Haags rc=
keninge en ’t behandelen-der inkomtten, enz. gedagtekent dei ro.
Augufíti vyftien honderd vier en twintig, alwaar gezegt word ; ‚dat
„‚ men niet en bevind, dat de penningen gecomen vam de vercóes
‚» pinge van defe renten , geemployeert zyn in de betalinge van
» onfe beeden „ maer eensdeels geconverteert in andere fchulden,
» als totten pachte van den Bailliufchbappe van dew Hage. Welk
ampt die van den Hage zedert den: jaare vyftienhonderd vyf opdie
wyze hadden bezeten, en-deswegen veele moeyelykheden zoo met
den zelven Willem zonder Danck, als anderzints, moeften onder-
gaan; als breeder te zien is uit het agtfte aftikel van de gemelde
Ordonnantie.
1524.
TER
1533
Heer FLORIS VAN ASSENDELFT, Ridders Heer van
Goudriaen, was eerft Bailliu van den Hage ; en daarna Kaftelein van »
der Goude in vyftien honderd zeven en twintig en vyftien honderd:
vyfen vyftig (z). Hy was ook een der Edelen , die nevens de
Gedeputeerden der fteden den zeftienden Met vyftien honderd vyf
en twintig ter dagvaard van de Staaten van Holland en Weft-Vriess
land in den Hage verfchenen op het aanftellen: van Mr. Aernt var
der Goes tot ’s lands Advocaat in plaatze van wylen Mr. Aelbrecht
van Loo (Co). Als mede den tienden Januari vyftienhonderd vier.
en veertig by het aanneemên van Mr. Adriaen van der Goes tot op-
volger van zynen voorhoemden vader in't voorfz ampt (pp).
_DIRK COEBEL VAN LOO; of, zoo wy hem elders ges
noemt vinden , Dirk Cobel van den Loo ‚was ontrent drie jaaren Bail-
luvanden Hage en daarna Hoog-Heemraad van Delfland (4 ).
JACOB STALPERT. VAN DER WIELE ddriaans-
zoon, in de jaaren 1508. 15og. en vervolgens Schepen van den Ha-
ge en Bailliu van Waffenaar zynde geweeft, wierd in vyftien hon-
derd agtien Hoog-Heemraad van Delfland, en daarna Bailliu van
den Hage, volgens commiflie gegeven te Bruflel den 3. Maart vyf-
tien honderd drie en dertig (r). By Bort in zyn traêtaat van €
Leenregt pag. 17. werd hy in eene Verklaringe by hem en eenige
Ie
(n) S. van Leeuw. Bat. Hluftr. pag. 854. Goudhoeven, in ’t Geflagt-Re-
gifter der Heeren van Affendelft, pag. 149. /
(0) De aéte van aanftellinge ftaat geregiftreert in ’t derde Memor. van San-
delin fol. 89. zie mede van hem hierna onder het Hooftftuk van de Vroets
fchappen in de aantekeninge (k).
(p) De aéte van Surrogatie is mede te vinden in ’t eerfte Memor. van J.
van Dam, fol. 29. verfo. |
(q) Zie de Coftuime van den Hage No. xxxv, pag. 34. en No. LXVIL
pag. 58. Hy wierd Heemraad van Delfland den ro. Junii 1555. volgens de
lyfte der Heemraaden van Delfland gedrukt in de Inleid. op de Delffche
Oudh. pag. xev. |
(7) Zommige zouden nogtans-ten hoogften in twyffel trekken, of de ien
. 8 1 hd
dn
SGRAVEN-HAGE, XXVI Hoorrs. 37
andere Heeren gegeven den 26. Augufti 1525. genoemt Facob van
der Wyele alias Stalpert Raed van de Rekenkamer en Leenman der
Graaffelykheyt van Holland. Hy werd ook getelt onder de Fde-
len Cs), als mede van den jaare vyftien honderd een en twintig tot
vyftien honderd zeven en twintig orider de Raaden van Holland
(4). In de gefchreve Genealogie van zyn geflagt ftaat hy aldus
vermelt, Sacob Stalpert van der Wiele Adriaenfz , Heemraed van
Delfland, Schout of Baillin van 's Graven Hage en Waffenaer ; want
het Schout-ampt van den Hage heeft hy mede verfcheide jaaren
en op verfcheide tyden afzonderlyk bedient; zoo als uit de Lyfte
der Schouten; die wy hierna zullen laaten volgen, kan werden ge-
zien. Hy was getrouwt met Maria van Montfoort ‚ gezegt van
Arkel, en liet tien levende kinderen na, waarvan de eerfte is ge-
weeft Heer Jan tet Priefteren Kanunnik op't Hof; detwee-
de Maria Stalpert Priorinne der arme Sufteren of beflote Nonnen
in ’t Bethlehem - Proftie - Convent ín den Hage. Den 7. Otober
vyftien honderd zeven en dertig dezer werreld zynde overleden,
is hy in de. Kloofter-kerk alhier in ’t vol harnafch begraaven, al-
waar zyne vrouw mede ter aarde was gebragt.
Mr. AREN T BOOT, Meefterknaap van de Wildernifle van
Holland , was in vyftien honderd vyf en dertig Bailliu van den Ha-
ge (u). Na’teindigen van zyne Commiflie den 31. Decemb. des
gem. jaars, „wierd hy by ’t Hof van Holland, vermits by zyne Kei-
zerl. Majefteit van ’t voorfz Bailliufchap nog niet was gedifponeert,
in den zelven dienft voor den tyd van zes weeken gecontinueert
(v); dog 'efchynt, dat hy ’t zelve ampt langer heeft waargeno-
Ns | men ;
SFacob Stalpert wel Bailliu van den Hage zy geweeft, gemerkt men in zekere
Coftume van den Hage pag. 34. eenen Facob Stalpert als Schout van den Hage
ten tyde van Mr. Arent Boot, en Vincent van Lebeftein Bailliuwen vermelt vind;
te meer nadien in eene andere Coftume (pag: 58.) ter nedergeftelt werd , dat
_ Arent Boot, Dirk ‘Coebel van Loo, Vincent van Lebeftein, Gysbert van Wyngaerdenen
Jonker Louis tSeraets agter den anderen het Bailliuws-ampt bedient hebben , zon-
der denzelven Jacob Stalpert als Bailliu daaronder te tellen. Hoe ’tzy, ’t is ze-
ker, dat zyne Commiffie als Bailliu van den Hage ter Graaffelykheids Reken-
kamer van Holland geregiftreert te vinden is.
s) S. van Leeuw. Bat. Hluftr. pag. 1169.
bis Zie ’t tweede Memoriaal van den Griffier Sandelin fol. 73. Regifter der
Crimineele Sententien , gequot. E. fol. 130. vers. 143. verfo. 154. vers. en
Kas vers. ENZ .
_(u E Dat hy in 1535. Bailliu van den Hage was, blykt uit een Ordonnantie
van den Rade en Rekeninge in Holland „ mitsgaders van den Geregte van den
Hage tegens onvoorzienlyke oproer , dat in den Hage by eenige Secretariflen
of anders zoude mogen gebeuren, van dato 4. Februari 1535. Dog uit de
Coftuimen van den Hage N pag. 34- en 58.) fchynt hy al eerder Bailliu geweeft
te zyn , om dat hy aldaar by de optellinge der Haagfche Bailltuwen genoemt werd
voor Dirk Coebel van Loo, Vincent van Lebeftein, Gysbert van Wyngaerden en Jonker
Louis ’t Serraats, die agter den anderen het Bailliuws -ampt zouden waargeno-
men hebben. Hoet zy, zeker is ’t, dat hy in vroegeren tyd het Schout-
ampt afzonderlyk bedient heeft.
(u) De afte daarvan ftaat geregiftreert in ’ tweede Memor. van J. de Jon-
ge fol. 21. |
ZE 3
1535
1553.
38 BiB SIC HRA VOL NIG/E WAN
men; want het volgende jaar zeker gefchil ontftaan zynde voorden
Hove tuffchen de Magiftraat van den Hage ter eenre, en den De-
ken en kapittel op * Hofter andere zyde over de groote of Latyn-
fche Schoole, was hy, als Bailliu „ een der Gedeputeerden van we-
gen de Magiftraat, uitwyzens de aête daarvan verleden den 30;
Mey-1536. (w ). Naderhand-is hy geworden Droit en Kaftelyn
te Franeker en Grietman vande Bilt in Vriefland , en heeft met
zyne huisvrouw. Geertruid van Leeuwen te Jeruzalem geweeft (x ).
VINCENT VAN LEBESTEIN of anders Zubbeftein,
zoo als hy in verfcheide actens te vooren komt, was Bailliu en ook
zomtyds te gelyk Schout van den Hage, welke ampten hy verfchei-
de jaaren heeft bedient ,-dog.niet zonder moeilykheden zoo nu en
dan te hebben moeten ondergaan, nadien. te zynen tyde de Sche
penftoel menigmaal ledig, de juttitie zonder adminiftratie {tond,
en de verkoorenen niet dan door dwang tot hunnen pligt te bren-
gen waren, waarvan wy de oorzaak te zyner plaatze zullen mel-
den; zulks dat het Hof door de menigvuldige klagten , die dage=
lyks deswegen aan het zelve wierden gedaan, eindelyk genoodzaakt
wierd, den voorn. Vincent van Lebeftein, fchoon zyne voorfz com-
miflie reeds ten einde was, by acte van den 5. Mei 1553. (9).
„ te committeren en te authoriferen, omme als Bailliu en Schout
» van den Hage by hem te ontbieden de perfoonen van de geenen;
die by den Heere van Beveren, van der Vere, &ec. Stadhouder-
> Generael defer. Landen , Catharine leftleden tot Scepenen van
> den Hage voor defe loopende jaere genomineert zyn geweeft,
„ den zelfden den behoorlyken eedc af te nemen en met hen par-
‚> tyen recht en juftitie te adminiftreren, &c. Vincent van Lebe-
flein was een der drie Meefterknaapen van de Houtvefterie van
Holland , in welke hoedanigheid hy in ’t begin des jaars vyftien
honderd negen en vyftig (2) is overleden. Na hem wierd Bailliu
GYSBRECHT OEM VAN WYNGAERDEN,Schild-
knape (a). Deze had Keizer Kare/ verfcheide jaaren in den oor-
log gedient, en daardoor „zoo ’t fchynt, cen leven aangenomen , dat
weinig overeenkomít had met den politiken ftaat. Hy had zig ook
| in
„(w) Te vinden in het tweede Memor. van de Jonge fol. 58.
(xv) Zie S. van Leeuw. Bat. Llluftr. pag. 878.
(y) Geregiftr. in *t vierde Memor. van J. van Dam fol. 83.
(2) In zyne plaatze wierd door ’t Hof den 27. Febr. 1559. by provifie
rd tot Meefterknaap Gysbrecht van Schooten. 1. Memor. van Ernft fol.
177. verfo.
(a) Dus werd hy getitelt in een Coftuime van den Hage van dato 4. Maart
1560. fl. Cur. pag. 33. Wiens zoon deze zy geweeft , konnen wy met geen
volle zekerheid zeggen, ten waare men wilde, dat hy was de tweede zoon
van Mr. Floris Oem van Wyngaarden, in 1518. en vervolgens Raad in den Ho-
ve van Holland, zynde de eenigfte die met den naam van Gysbrecht in ’t ge-
flagt-regifter der Wyngaarden, by Goudhoeven en S. v. Leeuw. Bat. Lllufir.
gedrukt, te vooren komt. Zyne moeder zoude dan zyn geweeft Arnoldyne
van Duvenvoorde , dogter van Heer Arent van Duvenvoorde, Ridder, en hy kin-
derloos overleden.
EE CN Ee TN
an „a
|
|
sSGRAVENHAGE, XXVI Hoorrst, _ 39
in verfcheide fchulden ingewikkelt, weshalven zyne moeder de
alienatie tyner goederen of erfportie, ten zy by confènte van den
Hove, by baare teftamentaire difpofitie hadde verboden (4). Nau-
welyks was hy in de bedieninge zyner ofticie als Baillru getreden,
of quam te begaan eene daad, die hem ten uiterften tot fchande
{trekte ; want hy wierd by Sententie van den Hove van Holland
van den 26. Octob. 1553. (c ). gecondemneert zekere injurien eenen
Yan Soete, woonende alhier in den Hage (dien hy met geweld en
ganfch t'onregt uit zyn huis hadde gehaalt en op de Voorpoorte,
als toen de gewoonlyke zitplaats der gevangenen van den. Hage,
gezet, ) aangedaan, „ eerlyken te beteren, mits ten tweeden regt-
„ dage na de pronunciatie van de gemelde fententie te compareren
» in de Audientie alhier, den Hove in den name van de Fuftitie bid.
dende om vergiffeniffe; Einde daerenboven in handen van den Rent-
„ meefter van de Exploiéten van den Hove tot profyte van de Key-
zerlyke Majefteit te betalen de fomme van 25. Car. guldens. Daar-
na was hy den meeften tyd afwezend en liet zynen dienft door Sub-
ftituiten of Stedehouders, waarvan Adrraan Bennink , Secretaris
ván den Hage , een is geweeft (d ), waarnemen. Maar als hy ein-
delyk geheel agterbleef en na zyn ampt niet om en zag, waardoor
*# zelve onbeheert en onbedient bleef , wierden het Hof en de Re-
kenkamer te rade, zyne borgen te ontbieden en hen te noodzaa-
ken tot het benoemen van een perzoon, nuten bequaam tot het aan-
vaarden van het voorfz ampt ; waartoe de borgen dan voordroegen
Lodewyk tSeraarts, dien 't Hof en Rekenkamer goedkeurden en
by provifie tot denzelven dienft committeerden, uitwyzens de na-
volgende atte (e), welke als aanmerkelyk wy dienftig geoordeelt
hebben, hier nevens te voegen:
_ > Alfoe Ghysbrecht van Wyngaerden jegenwoirdige Bailliu van
den Hage ‘t zelve zyne othcie van Bailliufcap dikwyls verlaet,
> als hy oïck noch jegerwoirdelick doet, in zulcker voegen dattet
_» voirfz officie onbeheert en onbedient leyt, foe hebben die van
den Raede en Rekeninge in Hollant ontboden MZerut van Du-
» wvenwoirde en Pieter van Halmale als borgen voor den voirfz van
> Wyngaerden, en henluyden van wegen Co. Majt. fcerpelick be-
> laft en bevolen te voorzien van een Bailliu, die in defen pericu-
> leufen tyden foude mogen verftaen tot correctie van de deliquan-
» ten en tot inninge van allen boeten en breucken, die als nu on-
» geëxecuteert blyven tot achterdeele nyet alleen van de Co. Majt.,
» maer oick van den voirfz borgen; en hebben die voirfz van den
„ Rai-
(4) Dit blykt uit een afte van authorifatie van den Hove op den voorn,
Gysb. van Wyngaerden, om te mogen verkopen eenige morgen land tot quytin-
ge zyner fehulden, zynde van dato 22. Novemb. 1555. en geregiftreert in ’
V. Memoriaalb. van J. van Dam fol. 99.
(c) Deze Sententie is gedrukt onder de Bylaage W. W. agter het eerfte
deel pag. 896. [
(d) Te zien uit een Coftuime van den Hage, gedagtekent den 20. Oétob.
1559. No. LXvim. pag. 58.
(e) Geregiftr. in ’t vi. Memor. van J. van Dam {ol g2. verfo.
Provifio=
nele
Commif-
fie van’
Zailliuws
ampt op
Lodewyk
Cheraerts,
1557.
40 BESCHRYVINGE VAN
Raide en Rekeninge denzelven borgen foe verde geconftringeert,
dat’zy benodicht zyn geweeft te nomineren een nut en bequaem per
foen tot die defervituere van ’t voorfz officie „en nae dilay van eenen
dach of twee hebben diezelve borgen daertoe genomineert Lode-
wyk Gheraerts , geboeren van Mechelen en hier in den Hage
woonachtich , foe dat ’t Hof van Hollant en die voirfz Luuyden
bki
bp
bb}
93
93
9)
> hebben den voirfz Lodewyk Cheraerts by forme van provifie ge-
committeert en committeert midts defen tot de defervituere en
bedieninge van ’t voirfz oficie van Bailliufcap, immers ter tyt en
wylen toe die voirfz van Wyngaerden wederomme tot paeffyble
en vreetfaemige refidentie gecomen fal zyn, mits dat hy ’t felve
officie fal exerceren en bedienen op rekeninge, die hy gehouden
werd daer van te doene foe wel de voirfz Camere van Rekenin=
ge , als den voirfz van Wyngaerden en zyn borgen elcxs refpec-
tivelyk , dair voeren die voeríz borgen cautie fullen blyven , en
> werd dezelve Lodewyk Cheraerts van hem wel en getrouwelykte
quyten en te voorzien in ’t voirfz officie gehouden den behoer-
lyken eedt te doen in handen van de voorfz Luvden van de Re-
keninge, die dairinne gewaeren fullen ’t recht van de Co. Majt.
„ Gedaen in den Hage den xj. Augutti anno 1557. ir a
Ondergeteykent, J. VAN DAM.
Jonkheer LOUIS tSERAATS of LODEWYK SCHE-
RÁARTS in dezer voege, als gezegt is, tot Bailliu van den Ha-
ge zynde aangeftelt en vervolgens beëedigt, wilden de Staten van
Holland hem in die voorfz qualiteit niet erkennen, beweerende dat
hy een Brabander zynde tot den ftaat van Pailliu niet bevoegt was,
nadien * zelve tegens de wetten en Privilegien der Landen (f£),
en wel inzonderheid tegens het Oétrooi nog onlangs by zyne Kei-
zerlyke Majefteit den Staaten verleent en by zyne Koninglyke Ma-
jefteit bekragtigt, ten hoogtten ftrydende was; weshalven de Staa=
ten den Hove van Holland verzogten (g ), dat den voorn. Louis
tSeraats de exercitie zyner bedieninge mogte werden verboden,
immers ter tyd toe dat hy wettelyk zoude aangetoont hebben de
plaatze zyner geboorte en wel voornamentlyk , dat hy geen Bra-
bander zy, waar toe zy dan het volgende requeft (4) overgaven:
bh
23
bb
53
2
3)
23
bb
59
Ver-
4 53 4
(f) Zie het 1v. art. van ’t groot Privilegie van Vrouw Maria , gedagte-
kent den 14. Maart 1476. luidende in dezer voege: „ Item dat wy niemand
‚, Raed, nog hooft van den Rade, Griffier, Rentmeefter, Droffaert, Caftc-
» lein, Treforier, Dykgrave, Bailju of Schout, maeken nog ordineren zullen „
nog geenrehande ander officien, nog dienften , kleyn of groot, hoedanig die
wefen mogen, in den voorfz Lande van Holland, Zeeland en Vriefland,
geven nog confenteren en fullen, nog doen nog laten bedienen, dan die van
den voorfg Lande gebooren zuilen wefen, en niet van vreemde Landen ,‚ ende indien
eenige giften van de voorfz officien of dienften by ons ofte onfe Voorzaten
contrarie van defer Ordonnantie gegeven waren, of by ons of onze naco-
melingen in toekomende tyden gegeven mogte werden , die en zullen nu
‚ alsdan, en dan als nu, dood en van geenre waerden zyn en blyven; enz.
(£) By Refolutie van den 19. Auguftus 1557.
be
23
(hb) Geregiftr. in t Regifter der Refolutien van Holland, beginnende met |
den 23. Febr. 1557. en eindigende met 26. Oétob. 1558. pag. 82.
van de Rekeninge houdende voor aggreabel die voirfz nominatie,
s-
n akneke
dense Rf Od ne Ae
3
5
sSGRAVEN-HAGE, XXVI. Hoorrsr. 4r
… Vertoonen in aller ootmoet de Edelen en fes groote Steden
van Holland, reprefenterende de Staten van denzelven Lande,
hoe dat hen Supplianten by de Keyzerlyke Mayjeíteit op der 7.
dach van Mey1555.(#) onderanderengeoêtroyeert , geconfenteert
en geaccordeert is, dat voortaen niemant, gebooren uyt de Lan-
den, die de voorfz van Hollant excluderen van de ofhicien, in
haren bedryven vallende, tot eenig officie in den voorfz Lande
van Hollant en Weftvriefland geadmitteert zal werden, nog inf-
gelyks eenige, niet gebooren zynde uyt zyne Majefteits Landen
van herwaerts over; welk Oétroy of Privilegie by de Koningly=
ke Majefteit geconfirmeert is. ’t Is ook zulks, dat die van Bra-
band niemand en admitteren tot eenige officie , binnen haere Lan-
den en Hertogdom vacerende, dan ingebooren Brabanders, en
dat na vermogen zekere Privilegien, ’t welk zy fuftineren vande
Koninglyke Majefteit of fyne Majefteits Voorfaten te hebben ; en
hoewel mits defen niemand van den geenen , die apparentlyk
voor Brabanders gehouden werden, en groote twyftel is, of Bra-
banders zyn dan niet, tot eenig ofhicie , vallende en vacerende
binnen den Lande van Holland, nog tot de exercitie van dien
behooren geadmitteert te werden, nogte ook eenigen eed de-
zelve afgenomen , voor en aleer dezelve by behoorlyke Certifi-
catie ofte andere deugdelyke befcheyden deden blyken van de
plaetfe haerlieder geboorte, en dat zyluyden geen Brabanders
en waren; foo fchynt nogtans, dat onlangs geleden eenen Louis
Scheraerts, geobtineert hebbende den ftact van Bailliufchap van
den Hage, tot doeninge van eedt en exercitie van ’t voorfz offi-
cie geadmitteert is, hoewel de Scheraerts notoirbyk voor Brufflaers
gehouden werden, en mitsdien den voorfz Bailliu ook geprefu-
meert werd eenen Bruflelaer, en zulcx een Brabander te wefen,
en dit al zonder eenig wettelyk document geëxhibeert te werden
van de plaetze van zyne geboorte; ende alfoo by deze manieren
van doen en toelatende eenige gebooren in Brabant tot de offi-
cien, binnen den Lande van Holland vallende, * voorfz Oêtroy
of Privilegie van de Supplianten, 't welk zy met groote moeite
en arbeyd van de Keizerlyke Majefteit verkregen hebben, gein-
fringeert, en eindelyk by de voorfz admiffie te niete gebragt zou-
de werden, tot irreparable fchade van hen Supplianten; SOE ver.
foeken zyluyden , dat U Mogende Heeren gelieven zy, henluy-
den te accorderen appointement op de marge van defen, uyt
kragte van dewelke den voorfz Louss Scheraerts op zekere groo
te poenen, jegens de Koninglyke Majefteit te verbeuren, geinter-
diceert zy de exercitie van ’t voorfz Bailliufchap, ter tyd en wy-
len toe hy by wettelyke Certificatie ofte ander Legitim document
vertoont fal hebben van de plaetfe van fyne geboorte, en dat hy
geen gebooren Brabander is, en in cas van oppofitie , de voorfz
| be-
(2) Gedrukt in ’t groot Placcaatb. a. deel. col. 2072. zie mede het Oëtrooi
van den 2. Novemb. 1555. inhoudende dat geen Uitheemfche eenige bedienin
gen in Holland zullen mogen hebben. ibid. 4. deel, pag. 37.
FE |
TI. Deel.
Requefte
van de
Staaten
van Hol-
land aan
den Ho-
ve, dat
Louis
Scheraets
de oeffe-
nìinge van
’t Bailliu-
fchap van
den Hage
geinterdi-
ceert
werde,
Appoin-
tement
van ’t
Hof op
de voorfz
Requefte.
15ÓI.
42 BESCHRYVINGE van
„ beveelen poenael ftadhoudende, van niet te mogen exerceren ’
„ voorfz ofhcie, voor de exhibitie van ’t voorfz wettelyk docu-
„ ment, zy den Bailliu gedagvaert ommete aenhooren zulken eyích
» en conclufie, als de Supplianten ter caufe van dien zullen doen
en nemen, en zult wel doen. -
Het appointement, ’t geen het Hof des anderendaags daar op ver-
leende, was van dezen inhoude:
“_ Zy deze requefte geftelt in handen van de Luuiden van de Re-
„ keninge alhier, ten einde zy die vifiteren en voor henluyden doen
„ komen den jegenwoordigen Bailltu van den Hage Louss Scheraerts,
„ en van hem te eyfchen de plaatze van zyne geboorte , daervan
… hy gehouden werd fufhifantelyk te doen blyken, en zoo verre; zy
„vinden dezelve een geboorén Brabander te wefen, hem: van ’
„ zelve officie deporteren, volgende ’t Oêtroy, by de Supplianten
„ van de Koninglyke Majefteit geobtineert, en een ander, geen
Brabander zynde, daarvan voorzien.
Louis tSeraets ingevolge van welk appoinétement belaft zynde met
het bewys zyner geboorte-plaats, bragt na veele aangewende moeite
en na verloop van twee maanden eindelyk voor den dag twee Certi-
>, ficatien van twee getuigen , die onder hunnen eed verklaarden, dat
„, dezelve Louis Scheraerts , Bailliu vanden Hage, binnen Mechelen
„ gebooren was (#); welke certificatien den Staten vertoont zyn-
de, verklaarden dezelve by Refolutie van den 8. Oétober des
„ gemelden jaars, dat hy met dezelve certificatien mogt pafferen,
mids dat by den Advocaet een klein Verbael gemaekt zoude wer-
den van ’t vervolg, by de Staten gedaen, omme-de voorfz ver«
» klaringe van zyne geboorte te hebben, en dat hy dezelve Certi-
> ficatien en alle andere gelyke zoude doen regiftreren in een-Re-
» gifter apart ; en dat zulke en andere gelyke Certificatien by den
„ Advocaet bewaert en aan de lyaile gereegen zouden werden.
Hierop wierd de voorfz Bailliu in zyn ampt geveftigt, 't geen hy
vervolgens eenige jaaren heeft bekleet; tot-dat hy in 1561, daarin
wierd opgevolgt door
(4) Jonkheer GUILLAUME LE GRAND. Deze was
te
_(#) Want tuffchen die van Mechelen en Holland was een minnelyk verdrag
en overeenkomft gemaakt, dat d'een des anders inboorlingen tot ampten zou-
de toelaaten, en zulks dat de Mechelaars hier te Lande in dat ftuk als. Hollan-
ders zouden aangemerkt werden ; waaromme het ook waarfchynelyk is, dat S.
‘van Leeuw. Bat: Jlluftr: pag: 757- en 759. hem om die rede fteit onder de Rid-
derfchap-en Edelen, die in Holland, Zeeland en Utrecht leefden ten tyde als
Keizer Karel de vyfde dezelve Landen quam doorreizen en bezoeken ; als mede
in ’t jaar 1549. toen Koning Philips als Graave of liever als erfwagter zyns va-
ders binnen Dordregt gehult wierd. Wy vinden eenen Peronimus tSeraets , Stal-
meefter van Prins Willem den 1. als een Vlaamfch Edelman betitelt.
(1) Dus werd hy betitelt door Merula, in zyn boek van de Wildernif}e pag.
25. en van de manier van procederen, lib. 3. tit. 1. cap. 3. pag. 135- als mede in
eên appointement by Schepenen van. den Hage veerleent den g. Sept. 1561
te vinden onder de Coftuimen-van, den Hage No. Ll. pag. 42. |
SGRAVEN-HAGE, XXVI. Hoorrs, 43
te gelyk (in 1566.) Meefterknaap van de Houtvefterie van Hol-
land (wm). Als in't begin des jaars vyftien honderd agt en zeftig
's Lands Advocaat Mr. Jacob van den Einde op bevel van den Raad
der Troebelen door den Graave van Boffu, die, na t vertrek van
den Prins van Oranje uit dezen LÁnde, het Stadhouderfchap waar-
nam, in den Hage op een verfoeyelyke wyze (want hy was Boflu’s
gaft, ) gevangen genomen wierd, was ’t deze Bailliu, die onder ’
gelei vaneen goed getal zoldaaten denzelven Heer, na twaalf dagen
aldaar zittens, met alle zyne papieren op eenen nagt na Bruffel
bragt. Hy zelf wierd daarna door laft van den Hertog van Cleve
als Gouverneur en Kapitein Generaal van ’s Konings Nederlanden
te Antwerpen (daar hy ontboden was,) gevangen gehouden; dog
om wat oorzaak, en hoe ’t met hem is afgelopen, vinden wy ner-
gens aangetekent. „ En vermits het Baillituws-ampt nyet ledich
» mochte ftaen , foe committeerde (x) en authorifeerde ’t Hof
> van Hollandt by ate van den 12. Maert 1570. na den loope van
den Hove, by provifie totte wedercoempfte van den voorn. Ze
» Grant, of dat van zyne Majefteits wegen anders dairinne zoude
» wefen geordonneert, den oudíten Schepen van den Hage, om-
» me ’t voorfz ofhcie te bedienen en zyne Majefteits recht te-be-
… waeren, zoe dat behoert: Authorifeerde voorts het zelfde Hof
ss den voorfz oudften Schepen in zyn nootelyk afwezen een ander
» vuyttet voorfz Collegie te moegen fubítitueren, De oudfte Sche-
pen terzelver tyd was
bb
CLAES VAN DAM; maar nadien dezelve te gelyk was
Dykgraaf, Heemraad en Waarfman , waardoor hy dan hier dan
daar in verfcheide guartieren geroepen wierd, en overzulks door
de menigvuldigheid van zaaken en bezigheden dagelyks in diervoege
belemmert was, dat hy zig zeer bezwaarlyk tot het waarnemen
van het Pailliuws-ampt van den Hage konde verledigen 5 zoo
> committeerde (0) het Hof, na voorgaande communicatie en ad-
> Vys van de Luuyden van de Rekeninge alhier , by a&e van den
» 26. April 1571., by provifie en tot anders als vooren zoude we-
» zen geordonneert,
„ DIRK PAEUW , mede Schepen van den Hage , omme
» voorfz Bailliufchap te bedienen en ’t recht van de Koninglyke
» Majefteit te bewaeren, alle boeten en breucken die daer vallen
» zouden, mit recht en juftitie te innen, en van de civile boeten
» te mogen compoferen , zulx als van outs andere Bailliuwen op
» Tekeninge bedienende gedaen hebben, mits dat hy van zyne ad-
» miniftratie gehouden werdt behoorlyke rekeninge , bewys en re-
» liqua
(on) Maar wanneer de voorn. Je Grand in 1570. abfent en na Bruffel ver-
trokken was, wierd in zyne plaats door ’t Hof by aéte van den 26. Mei des
gemelden jaars provifionelyk tot Meefterknaap gefubftitueert Pouwels van Hove.
zie ’t vyfde Memoriaal van B. Ernft, fol. 118.
(n) Deze Commiffie ftaat in ’t geheel geregiftreert in ’t V. Memor. van
Ernft fol. 268. verf. |
(0) Deze werd mede in ’t geheel gevonden in ’t zesde Memor. van Ernft fol. 4.
JI. Deel. sik:
Commit:
fie van ’t
Bailliu-
fchap op
den oud-
ftenSche-
_pen‚om ’t
zelvetot
deweder-
komtft van
le Grant
waar te
nemen.
1571.
1571.
1572.
1573.
1573.
1574.
„vervoegde zig
44 BrBSSIC HR MALEN -G SE ZVN
» liqua te doen, zulx dat behoeren zal, mits dat hy by ziekte of-
» te andere nootlyke afwefen een van de andere Schepenen in fyn
„ plaatfe zoude mogen fubftitueren. Dog de voornoemde Dirk
Paeuw bekleedde het Bailliuws-ampt niet lang , want hy wierd
kort daaraan opgevolgt door
DIRK OEM VAN WYNGAERDEN, Bailliu van den
Hage. Maar als deze na verloop van ontrent een jaar van /t zelve
ampt wierd afgezet, (gedeporteert ,) om rede ons onbekent, wierd
in zyne plaatze aangeftelt | |
CORNELIS VAN MYEROP, tot Bailliu en Schout van
den Hage, by commiflie van den 8. Oétob. vyftien hondert drie
en zeventig. Deze bediende dezelve ampten al mede niet lang,
nadien wy vinden, dat nog in ’t zelve jaar door ’t Hof wierd ge-
committeert | | |
WILLEM VAN WERVE, om by provifie het Bailliuws-
ampt waar te nemen. De rede dezer zoo geduurige verwiflelinge
en veranderinge der drie bovengemelde Amptenaaren konnen wy ,
(die de aftens der aanftellinge hebben gezien in t Regifter, beruf-
tende ter kamere van Burgemeefteren van den Hage,) nergens an-
ders aan toefchryven, dan aan de geftadige omkeeringe der zaaken
(p) in dien tyd; werdende ’s Graven-Hage dan door deze dan door
geene partye vermeeftert en bezeten. Maar als in ’t begin van
Oâober des jaars vyftien honderd vier en zeventig, na het geluk-
kig en niet min wonderbaar ontzet der Stad Leiden, deze plaats
door het verlaaten der Spaanfche en het weder in bezit nemen der
Staatfche Soldaaten, tot een vaft en veiliger verblyf wierd (4)
voor de burgers en andere, die voorheen daaruit geweeken waren,
HUGO VAN GROENHOVEN aan de Staaten van
Holland , „ met verzoek om te mogen hebben het Bailliuwfchap
> van den Hage en ’sGravenzande, met den aenkleven van diens
… welk verzoek de voorn. Staten by ’*t believen van-zyne Excellen-
» tie (Prins Willem den eerflen) den 25. Novemb. des jaars 1574. _
denzelven Suppliant accordeerden; en dat voorts hem daar af
; verleent zouden mogen werden by zyne Excellentie brieven van
Commiflie om dezelve Officien (7) te bedienen in zulker voc-
N »” ZE
(p) Hierop kan nagezien werden zekere Remonftrantie by die van den Raa-
de Provinciaal en Rekeninge aan zyne Excellentie Prins Willem den L.. gedaan —
den 27. Maart xvc. Ixxiij. flilo Curie Holl. (geregiftreert in ’t zevende Memo-
riaal van den Griffier Ernft fol. 43. verfo.) waarin aangetoont werd, hoezom-*
mige perzoonen zig in den Hage onthoudende, dan deze dan geene partyever-
lieten of aenhingen, na dat de zaaken aldaar eert keer naamen , aenbangende
„ den vyant en heur vaderlant verlaetende , henzelven buyten,den Lande van Hollant abe
ss Jenteerden, &c. » |
(4) Hierop kan nageflagen werden . deel HIT. Hooftft. pag. 85. en volgende.
r) Alhoewel den voorn. Hugo van Groenhoven by de bovengem. Bei zi
| ail-
SGRAVEN-HAGE, XXVI. Hoorrsr. 45
» ge, als dezelve laatft bedient zyn geweeft. _Waarby wy alhier
moeten aanmerken ‚ dat deze, onzes wetens, deeeríteis geweett „
die als Bailliuw van den Hage by de Staaten benoemt is geworden ,
t geen voorheen by den Graaf, zynen Stadhouder of in zyn afwe-
zen by den Prefident en Raade van Holland benevens de Luiden
van de Rekeninge, in den naam van den Graaf placht te gefchieden.
SALOMON VAN DER HOUVE was eerft Bailliu van
Schiedam: maar zynde een vroom en opregt man ; en mitsdien
„oordeelende, datmen geen menfchen, om opinien en dolingen van
het verftand , maar om misdaaden, moedwillig bedreven „ moetft
ftraften, kon hy niet van ug verkrygen, om ingevolge van het Pla-
kaat van Keizer Karel, als Roomfch Keizer, te Worms gegeven,
en in’ jaar vyftien honderd twintig, zonder bewilliginge der Staa-
ten, ook in Holland ingevoert , onnoozele Chriftenen, om datze
in alles niet overeenftemmen konden met de Roomfche Kerk, te
vervolgen. Dierhalven zag hy zulke door de vingeren, waardoor.
hy de Geeftelykheid in diervoegen in het oog liep, dat hy wegens
ketterye aan den Hove van Holland wierd. aangeklaagt „, van zyn
ampt afgezet en op de Voorpoorte van den Hove gebragt, alwaar
hy zeven jaaren gevangen bleef zitten, ten tvde (s) als de vier be-
kende Priefters, insgelyks wegens kettery betigt, met den vuure
geregt wierden. Daarna zoo gelukkig als wonderlyk uit de gevan-
genifle verloft zynde, wierd in 1572. ontrent het innemen van den
Briel Scheeps-Kapitein (#£); en is eindelyk Bailliu-en Schout. van
den Hage geworden (4), in welke bedieningen hy in 1584. aldaar
zonder oir is overleden. In zyne plaatze wierd by de Staaten van
Holland den 19. Julii- deszelven jaars „om verfcheide refpeeten en
confideratien tot het voorfz Bailliuws- en Schouts-ampt gecom-
mmsttert „rig? | wd
‚Jonkheer AELBRECHT VAN EGMONT'; onder voor-
waaï=
Bailliawfchap wan ’s Gravefande mede wierd toegeftaan , ‘zoo’ is het hem egter
niet gevolgt, gemerkt Pieter van Perfym reeds daarvan commiffie hebbende, het
zelve den Staaten te kennen gaf. Waarop de gem: Staaten by. Refolutie van
den 27. November daaraanvolgende verklaarden , „ dat het Bailjufchap van
ss Gravefande met den aankleven van dien niet impetrabel. was , en overzulks
». dat de impetrant ’t gem. officie zal mogen blyven bedienen na vermogen zy-
> ner voorfz brieve van Commifiie.
(s) Zie hiervan Bor, Nederl. Hift. WV. boek pag. got. Hooft, Nederl. Hiftor.
pag. err. Brande, Hijt. der Reformatie IL, deel X> boek page 51o.en srr. Enook
hebeerfte deel dezer Befch. XI. Hooftft. pag. 457. 0
(4) Deze en nog eenen Jacob Anthonifz, by den Heer C. van Alkemade in
zyne Befchr. van den, Briel pag. 374. vermelt ‚. werden by onfe, Nederlandfche
Schryvers onder de Scheeps-kapiteinen, die met den Graave van Lumey den
Briel hebben helpen inneemen, overgeflagen; Zynde , zegt de Heer Hooft
Nederl. Hiftor. pag. 230., wonder en jammer, dat de Schryvers niet overeen-
komen in de naamen der voornaamften , die met het bemagtigen van de boven-
gemelde Stad den eerften fteen van de vryheid hebben gelegt.
(u) Zie S. v. Leeuw. Bat. Illuft- pag. 992. M. van der Houve, Handveft-
Chron. pag. 188. C. van Alkemade Befthr. van den Driel pag. 374.
Le
1576.
1584.
Jonkr.
Aelbregt
van EÈg-
mont tOt
Bailliu en
Schout
gecom-
mitteert.
1506.
46 BESCHRYVINGE van
waarden (v), „ dat hy gehouden zoude zyn hem als Kapitein te
» laaten gebruiken, zoo verre eenig volk in waartgeld zoude mo-
„ gen werden genomen, zulks met hem dien aangaande alsdan
> zoude mogen werden gehandelt. « „ De Staaten van Holland ver-
» klaarden daarop by Refolutie van den 24. Julii daaraanvolgende,
„ dat de voornoemde Jonkheer Aelbrecht van Egmonde den behoor-
lyken eed zoude doen in de Kamere van Rekeninge in Holland ,
als Bailliu en Schout van den Hage, op de ate Commifloriaal
hem daartoe by de Staaten verleent, en daarop zonder verdere
> Commifflie #4 officto zoude mogen treden, tot dat op de zaaken
„ van Regeeringe zoude wezen: gedifponeert. Dog het fchynt,
dat hy de voorfz ampten niet na behooren heeft waargenomen , zoo
dat de Staaten daarover ganfch te onvrede waren, en derhalven by
Refolutie van den agtften Augufti vyftien honderd vyf en tachtig
(w) » gelaften aan den voornoemden Bailliu te fchryven, dat,
alzoo men wel kan bemerken, en nader onderregt zynde , dat
by denzelven geen behoorlyk devoir en wierde gedaen in ’t ftuk
van zyn officie als Bailltu en Schout van den Hage , niettegen-
{taande dezelve daartoe was gecommitteert , op vaft vertrou-
wen, dat by hem meerder naarftigheid en opzigt op het redres
van ’t geen dat by den voorgaanden Officier zoude mogen we-
zen verzuimt, zoude werden aangewent; Dat hy daaromme niet
na en laate met meerder devoir, authoriteit en ontzag in zyne
voornoemde ampten hem te quyten , zulks dat daarvan geene
vordere klagten voor en komen, of anderzints zouden de Staa-
ten niet konnen verftaan, dat hy hem volgens zynen eed daarin
» quytende was als na behooren. |
Ontrent wat zoort van zaaken zyn wan-devoir heeft beftaan in
die Troebel-tyden, blykt uit de gemelde acte niet, en wy hebben
het ook uit geene andere befcheiden konnen ontdekken. Zeker
ist, dat hy deze berifpinge, als een verwyt , zoo euvel opnam,
dat hy kort daaraan befloot, van de voorfz bedieningen weder af-
ftand te doen, na dat hy daarvan naauwelyks twee jaaren in t be-
23
53
zit hadde geweeft, ftellende dezelve in handen van zyne Excellen-
tie den Graave van Leicefter, die vervolgens het voorfz Bailliu- -
fchap en Schout-ampt (x ) by refignatie van den meergemelden
Jonkheer Aelbrecht gaf aan
DIRK VAN ZYPESTEIN. Maar nadien deze aanftellin=
ge was gefchied zonder voorgaande nominatie van de Staaten van
Holland, welke zy nogtans by het verding (9) met zyne Excel-
lentie op ’t {tuk van het gouvernement van den Lande gemaakt,
aan
(v) Geextraheert uit het Regifter der Refolutien van Holland, beginn. zE
Januarii 1584. en eind. den 24. Decemb. 1584. pag. 418. 431.
(w) Uit het volgende Regifter pag. 458.
(x) Zie Refoluue van haar Ed, Groot Mog. van den 7. tot den 17.
Maart 1586.
(y) Te vinden by Hooft, Nederl. Hift. xxr1r. hoek pag. 1o43. in deze
woorden: „ De voorneemfte ampten van Regeeringe en Rechte, die ter be-
»» fchikkinge van den algemeenen Stadhouder plagten te ftaan , zoud’ hy be-
‘ geeven
a
Ee te DEN nb
SGRAVEN- HAGE, XXVI Hooersr. 477
aan zig hadden behouden , zoo befloten de gemelde Staaten by
hunne Refolutre van den 12. Maart vyftien honderd zes en tagtig,
tot behoudenifle van het regt van den Lande van Holland , door
eenige daartoe gecommitteerde Heeren zyne Excellentie en den
Raade nevens hem geftelt, te verzoeken „ dat de reets gegeve Com-
> vo als tegens het voorfz Verding verzogt en verkregen, te nic-
te mogte werden gedaan. Waarop de Raad verklaarde, „ dat
» zyns Excellenties meeninge niet en was tegens het meergemelde
Iraétaat iets te doen, maar dat door misverftand in de voorfz
„ zaake was geprocedeert; byzonder overmits zyn Excellentie niet
was berigt, dat het voorfz Batllunfhap een principaal officie van
„ t Land was,en dat zy daarom te vree waren te geven eenacte
van won-prajuditie: en verzogten te hebben een declaratie, wat
‚ voor principaale officien in Holland gehouden wierden. Waar
tegens de Gedeputeerden in plaatze van de voorfz aéte van uog-
» prejuditie (in gevolge van de bovengemelde Refolutie) voorfloe-
gen, dat het beter zoude wezen tot converfatie van *t recht van
„ de Staaten en de autoriteit van zyne Excellentie, dat de Staaten
„ zouden nomineren drie perfoonen, en onder dezelve den voor-
» noemden. Sypefteyn voor deze reyfe allen te ftellen. Ende aan-
» gaande de verklaaringe van de principaale Officien„ datmen ver-
„ ftonde, dat alle ofhcien, die van oude tyden by den Gouver-
> neur-Generaal, ’t zy in de Rade, Finantie of anderzints plegen
» gegeven te werden, principaale-ofticien zyn, daarvan de Staaten
de nominatie is competerende. Dit voorflag by den Raade goed-
» gevonden. zynde, bedankten zy de Staaten, dat dezelve de au-
»> thoriteit. van. zyne Excellentie in zeer goede recommandatie wa-
… ren-houdende en beloofden hen in gelyke zaaken te voegen na
„ den Traétaate met zyne Excellentie gemaakt. Hierop wierden
in gevolge van het voorfchreven by de Staaten tot het Bailliufchap
en Schout-ampt genomineert-de voorn. Dirk van Zypefteyn, Wil-
lem van Zonnebergh en Claes de Groot.
Op deze wyze bleef Dirk van Zypefleyn, die ook te gelyk was
_Bailliu van Woerden, in ’t voorig bezit zyner bedieningen ‚waarin
hy. zig int vervolg zoo: flegt heeft gequeeten, dat hy om verfchei-
de wan-bedryven ( exceffèn ). daarinne gepleegt, als mede wegens
overfpel , enz. by Sententie van den Hove van den elfden Mei vyf-
tien honderd negentig van zyne voorfz ampten wierd gefufpendeert,
en eindelyk by fententie definityf van denzelven Hove, gedagtekent
den vyftienden Maart vyftien.honderd zes en negentig (a) afgezet,
en inhabil verklaart, met confifcatie vaneen derde zyner goederen.
Ondertuffchen had het Hof, agtervolgende hunne Ordonnantie en
Inftruêtie, by acte van. den elfden. December des gemelden jaars
ble
‚ geeven aan perfoonen, te kiefen uit twee of drie dubbel getal, hem voor-
‚> teftellen door de Staaten van ’t Geweft, daar zulks te-doen viele.
(2) Geregiftr. in ’t Regifter der Refolutien van Holl. begin. 3. Jan. 1586.-22.
Dec. 1586. pag. ros.
(a) Geregiftreert int Regifter der Criminele Sententien- van-den Hove ,
beginnende den 1o. Julii-1585. en eindigende den 17.Sept: 1622. fol. Sr.
Miffive
van't Hof
aan de
Staaten
van Holl.
nopende
de provií-
fionele
aanftel-
linge van
Lud. van
Lands=
kroox.
1590.
*Provifie.
+ Abfolut.
48 BrEGH B. HRA MVIENIGHE Vist
vyftien honderd negentig (4 ) „by provifie gecommitteert Louffvan
> Landfèroon,omme’t zelve officie van Bailliu en Schout van den Ha-
» ge te adminiftreren en bedienen tot alzulke eeren, profyten , emo-
> lumenten en conditien, als daer toe {taan en behooren ; mids-dat
» hy gehouden word daartoe in de Camere van de Rekeninge te
doen den behoorlyken eed. Van welke aanftellinge het voorfz
Hof haar Ed. Groot Mogende by den volgende brief kennifle gaven:
Edele Mogende Hoochgeleerde, Wye, Paorfienige
Heeren.
» Alfoe Dirk van Sypefteyn Bailliu en Schout van den Hage om
» redenen by ons gefufpendeert es van de exercitie van fyn officie;
» foe hebben wy, navolgende d'Inftruêtie en Ordonnantie van den
» Hove, by provifie in fyne plaetze geftelt en gecommitteert Louff
‚ van Lantscroon, omme ’t felve Ofhcie te adminiftreren en bedie-
nen, waarvan wy Uwer Ed. Mog. volgende de voorfz Inftruêtie
„ by defen hebben willen adverteren
> Edele Mogende Hoochgeleerde, Vyfè , Voorfienige Heeren, wy
bidden den Almachtigen Uwer Ed. Mog. te willen fpaeren in
voorfpoedigeregeringe. Gefchreven in den Hage den rr. De-
» cemmbris 15go.
Jonkheer LUDOLF VAN LANDSKROON , in voege
als vooren gezegt is, het Bailliufchap en Schout-ampt van den Hage
zedert den jaare vyftien honderd negentig by wyze van voorzieninge *
hebbende waargenomen, wierd, overmids het deportement van den
voorn. Dirk van Zypeftein, door de Staaten volkomen + begiftigt
met dezelve bedieninge, by commiflie van den 22. Oétober vyf-
tien honderd zeven en negentig. Waarop hy den 26. daar aan-
volgende den behoorlyken eed deed in handen van de Heeren Ge=
committeerde Raaden. Onder de voorwaarden in zyne voorfz
Commiflie begrepen, was „ dat hy gehouden zoude wezen alle
» Jaare te doen pertinente en opregte rekeninge van alle criminele
>, zaken; van welke Criminele zaken, die by hem berecht fullenwer-
> den, hy genieten zoude een derde part, en van de zaken, die P'zy-
>> nen aangeven zouden worden berecht by den Procureur - Generaal
» of ‘t Hof van Holland, een geregt zesde part van't zuiver vandien;
» en voorts agtervolgende d'Ordonnantie en Inftruêtie dies aangaan-
‚„ de gemaakt of nog te maken, die hem zouden werden overge-
> levert; en voor de Civile boeten , breuken en amenden binnen
» den bedryve van den voorn. Bailliufchappe en Schout-ampt val-
„ lende, gaarbyex ten gewoonlyken termyne betalen alfnlken pagt , als
> abrede geordonneert 15 ofte als nog geordonneert zoude werden en dat
» aan handen van den Rentmeefter- Generaal van de Domeinen
s van Noortholland , exz. |
Ludolf van Landscroon was een Edelman uit het Stigt van Utregt,
en
(5) Te vinden in ’t derde Memoriaalb. van Hanneman fol. 167. verfo en
168. r. zie mede Refolutie van haar Ed. Groot Mog. van den 22. Oétob. 1597.
AAE Se en er _
sGRAVEN-HAGE, XXVL Hoorrtsr. 49
en getrouwt eerít met Maria van der Does (ec) en daarna met
Elizabeth van der Myle, Vrouw van Dubbeldamen Kyfhoek (d).
Jonkheer WILLEM VAN OUT SHOORN, gezegt SO N-
NEVELT (e) Pailliu en Schout van den Hage, by afliand van
den voorn. Ludolf van Lanscroon, volgens commiflie van de Staa-
ven van Holland van den rr. Junii zeftien honderd vyf (f). Hy
ver-
(c) Deze was een dogter van Jonkheer Jacob van der Does den tweeden van
dien naam, Ridder, Raad van Willem den eerften Prins van Oranje, en nevens
den Heer Pan van der Does, Heer van Noortwyk, Bevelhebber binnen Leiden,
gedurende het tweede beleg. Zy ftierf in 1587. te Noortwyk in ’t kraambed-
de, S. van Leeuw. Bat. Hlluftr. pag. 931. Tweede Memor. van Rechtere
fol. r13. verfo. vh
(d) Zie Luifcius , algemeen groot Woorde-boek, op Dors, pag. 161.
Art. X1/. Jacob de tweede. Dog S. v. Leeuwen Bat. llluftr. pag. 1o42. zegt ,
dat hy ten tweedemaal getrouwt zoude zyn geweeft met. Jenne tSeraerts ‚, wedu-
we, dogter van wylen Jonkheer Louis tberaerts, eertyds Bailliu van den Hage;
en dat de voorn. Elizabet van der Myle ten tweden man zoude gehad hebben
Jacob van Lanskroon. zie ’t Geflagt-regifter van van der Myle pag. 1018.
(e) Men dient te weeten, dat het aloud Adelyk geflagt van Outshoorn in laa-
teren tyd zig heeft onderfcheiden in Vlaming van Outshoorn, en in Sonnevelt van
Outshoorn. Uit deze laatftgemelde was de voornoemde Willem van Outshoorn;
wiens vader is geweeft Jonkheer Andries van Outshoorn gezegt Sonnevelt, getrouwt
met Jonkvrouwe Jacquemina Fallet, by welke hy twee zoonen hadde verwekt,
en over dezelve by zyne uitterfte wille tot voogt geftelt den Heere van Obdam ;
dog deze met andere onleden bekommert zynde, verzogt de voorn. weduwe,
dat in deszelfs plaatze mogte gefurrogeert werden Dirk Volokertfe Coornhardt, °t
welk het Hof toeftond by ate van den 13. Januarii 1581. geregiftreert in ’t
agtfte Memoriaalb. van Ernft fol. 93. Dat de voorn. Willem van Outshoorn
voor een goed Edelman is erkent geweeft en den titel onbetwiftelyk heeft ge-
voert, blykt onder anderen mede uit een aête, gedagtekent den r. Septemb.
1604., behelzende zekere conditten en voorwaarden nopende het afzanden en
toemaken van de keukenduinen, tuflchen Jonkheer Andries van Thienen &c. ter
eenre, en de Edele Heeren Johan van Schagen, Se. Johan van Duvenvoorden &c.
— mitsgaders Jonkheer Willem van Outshoorn, te vinden by Merula van de
Wildernifje, pas. 255.
(f) Geregiftreert ter Graaffelykheids Rekenkamer in ’t tij. Regifter van
Commiffien, beginnende met xvc. fes en tagug. fol. eLxxxix. €$ ultra. Op
de pleyke van dezelve commiffie ftond , „, De Staaten van Holland en Wett-
ss Vriefland hebben verclaert en verclaeren by defen , dat Willem van Outshoorn ,
s, als Bailliu en Schout van den Hage den gewoonlicken eed doen en cautie
» ftellen fal in de Camere van de Rekeningein Holland, niet jegenftaende de com-
» miffie hem daer af verleent , inhoudt, dat den voorfz eed gedaen en cautie
s geftelt zal werden aen de Gecommitteerde Raden van de Staeten. Gedaen in den
s Hage den xv. Juni anno xvjc. en vyf. (onderftont ) |
‘Ter Ordonnantie van de Staeten
(was getekent))
A. DUYCK.
Op ten rugge van dezen ftond: ,, Op huyden den xvjen. Junii feftien hon-
‚ dert en vyf, foo heeft Willem van Outshooin in ’t Witte van dezen gedeno-
„ mineert, ten Burele van de Camere van de Rekeningen in den Hage gec-
„‚ daen den behoorlyken eed aen handen van die van de Rekeningen der Graef-
11. Deel, G fe-
1605,
so BESCHRYVINGE wan
verwierf van de Graaffelykheids Rekenkamer by atte van den 17.
Januarii zeftien honderd negen (g), dat hy, in plaatze van jaarlyks
rekeninge te doen van de civile boeten, breuken en amenden , bin-
nen den bedryve van den Hage en Haag-ambagt vallende, waartoe
hy volgens zyne commiflie verpligt was, dezelve in pagte zoude
hebben en houden, mits alle jaare aan den Rentmeefter van Noort-
holland daarvoor uitkeerende de fomme van zeftig ponden texl. grn.
't pond. Na zynen getrouwen dienft van ontrent vyftien jaaren
wierd hy by Refolutie van haar Eid. Gr. Mog. van den 23. Juli
zefhen honderd twintig (om de religie) van zyn ampt verlaaten
(5). Hy was mede Schout van Naeltwyk, van wegen zyne Ex-
_ cel-
> felykheyts van Holland, van de- Bailliu en Schoutfchappe van den Hage wèl
‚en getrouwelyk te exerceren en bedienen volgende de Inftruêtie hem hier
;, beneffens gelevert ofte die hem noch hiernamaels gelevert zal mogen worden.
(2) Geregiftr. in ’t tijde. Regifter van de Verpagtingen van Ofhcien fol. cl.
(J N Wy zullen de woorden van de gemelde Refolutie , als zeer aanmerkelyk , al-
hier uitfchryven, op dat daaruit des te klaarder kan gezien werden , op wat wyze
men in die ftuurfche en zeer harde tyden te werk ging met het afzetten van eerlyke
en aanzienlyke luiden , onverhoort, uit hunne bedieningen: „ Is ontfangen
fchryvens van Burgemeefteren, Schepenen, Vroetfchappen en Regeerders
van den Hage, daer by dezelve haer beklagen over de kleyne behulp , dien-
„ fte en quade officien van den Bailliu van den Hage, met verfoek aen deze
Vergaderinge daer op te willen letten , ende foo den dienft van den Hage,
„5 als de waere Chriftelyke Gereformeerde religie ten beflen , denzelven van zynen
dienft te ontfetten ; waerop hierna zal worden gelet. IJ
‚, Zynde voorts by continuatie in dezelve befoigne gedaen tot de volgende
drie, als Dirk Cornelisz Schaap, Bailliu en Schout van der Goude, Willem van
„ Outshoorn, Bailliu van den Hage, ende Eduardt Jacoth, Bailliu en Dykgrave
van de Zype ; waerin de voorfz Leden, als de Heeren Edelen, Dordrecht,
> Delf, Leyden, Goude, Rotterdam andermaal en precife infifterende , datmen
eerft behoorden de Perfoonen te hooren, dat de Bailliu van den Hage by der
„ hand was, die nog defen naermiddag in het Collegie van de Gecommitteerde
Rade verfchenen wefende, verfogt hadde alleen te mogen worden gehoort; dat hy
niet lange feggen „ maer dadelyken bewyzen zoude onwaerheid te wefen, daer mede men
hem fogt te bezwaeren; Is nogtans by de andere Leden, zeggende in defe zac-
ke te moeten gegaen zyn met couragie, en datmen vigeur moefte thoonen met het
5 flellen van exempel ten deportemente van de voorfg drie Orficieren, gefbempt en ge-
concludeert; daerover de Heeren Edelen, om in defen te gaen met eenpa-
» righeid , voorfloegen , te nemen het advys van zyne Princelyke Excellentie ,
en de andere Leden bleven perfifterende ;. de diffieulterende verzogt zynde
hen te conformeren, verklaerden de Heeren Edelen niemandt ongehoort te kunnen
condemneren, dat zulks te doen ook ware jegens de Rechten van het Landt, niet te
…… min konden voor deze reyfe lyden te worden overftemt ; Dordrecht om ge-
> voegs wille hen te conformeren; Delf anders te wefen gelaft, dan te lyden
» te worden overftemt; Leyden met het advys van de Heeren Edelen 5; Goude
te moeten blyven by haer laft. Waerop dan den deportemente is gedecer-
neert; ende den Gecommitteerde Raden gezeyt te tetten , hoemen defenge-
voegelykfle zoude executeren; hebben hen daarvan, als van een zaeke wat buy-
ten ordre gehandelt , geevcufvert, en-zulks den Secretaris bevolen de aenfchry-
> vinge in den name van deze Vergaderinge aen de voorfz perfoonen te doen ;
… Zynde daermede het vorder befoigneren defen aengaende uytgeftelt tot de
‚ naefte byeenkomfte van *t reces, en gefeyt, datmen alsdan in ’t eerfte van
„„ de Vergaderinge zal ter hande nemen, ten eynde tyd te hebben tot het gees
„ ne-behoort; wordende met eerien bevolen en by de meefte Leden, aangenomen,
„de contenfien-en diverfiteit van opinien om defen gevallen fecreet te houden op den ilt
aau-
23
23
55
SGRAVEN-HAGE, XXVI. Hoorrsr. sr
cellentie den Graave van Arenberg (4), en te gelyk Bailliu van
Montter, en wierd van dat ampt insgelyks ontflagen ; befchuldigt
zynde van Zwidenhout vynen Subftituit-Schout van den Hage (niet
zoo zeer uit eige beweginge, als wel grootelyks door anderen daar
toe aangezet ) over verfcheide zaaken de Remonftranten (4) aan-
gaande. In zyne plaatze wierd by Prins Maurits, als Stadhouder,
uit een drie getal hem by de Staaten voorgedragen, verkoren
Mr. QUINTYN DE VEER, Advocaat en Licentiaat in
de Regten; waarop de Staaten hem vervolgens den 5. November
zeftien honderd twintig commiflie verleenden, onder anderen be-
helzende, „ dat hy gehouden zoude wefen alle jaeren te doen per-
„ tinente en oprechte rekeninge van alle criminele en civile zaaken,
» genietende van de civile drie deelen die by hem bericht fuden wer-
» den, en van de geene die by den Procurenr-Generael tzynen aenge-
> ven bericht zouden worden een fesde part van't zuiver van dien.
„ Dat hy ook zal moeten aennemen en houden de Dienaers van Ju-
… ftitie, tot fulken getale en laften, als van oude herkomen by zyne
„ Voorfaeten gedaen zyn geweeft, met exprefle conditien (4) ,dac
dezelve geen oneerlyke Taverne , noch lichte Herberge ofte
vrou-
Naauwelyks was de voorn. Heer Willem van Outshoorn van zyn voorfz ampt
ontzet, of Burgemeefteren en Schepenen , zonder eens agt te flaan of zy be-
voegt waren dan niet, vielen de Staaten laftig met eenen brief, „ waarby 2y-
luyden begeerden, dat by.de Vergaderinge de nominatie tot het vacant Bailliu
en Schout-ampt van den Hage zoude gedaan werden op drie perfoonen, by
hen voorgeflagen, als Jacob Halling, Abraham le Febure en Philips Doublet , ten
‚ eynde zyne Princelyke Excellentie daaruit een perfoon zoude mogen elige-
„‚ ren; dog daarop wierd.den 13. Augufti 1620. niet gerefolveert, maar den
19. daaraanvolgende is by haar Ed. Groot Mog. een andere nominatie ge-
maakt van drie perfoonen, te weeten de voorn. Jacob Halling , Mr. Quint yn
„ de Veer en Johan Smout, welker namen zyne Princelyke Excellentie ten eyn-
‚> de voorfz zyn toegezonden in beflote miffive. «
(4) Als Heere van de Vryheid van de hooge Heerlykheid van Naaltwyk:
zie Refolutie van Holland van den r5. en 3o. Septemb. en ro. Oétob. 1609.
__(k) Hy was Remonftrants, en zyne befchuldiginge beftond daarin, dat hy
de Placcaten zoo van Haar Ed. Gr. Mog. als Hoog Mog. tegens die van zy-
ne gezintheid niet ftreng en rigoreus genoeg hadde uitgevoert, maar in tegen-
deel aan dezelve te veel zagtheid en conniventie hadde bewezen.
(1) ’t Moet niemand vreemt voorkomen , dat deze conditie in de voorfz
Commiffie met zoo veel nadruk geïnfereert werd gevonden. Want in voorige
tyden plagten de Dienaars zoo van den Procureur-Generaal als van den Baillu
van den Hage allomme door den Hage, dog wel inzonderheid op ’t Spuy on:
eerlyke Tavernen en bordeelen te houden, waardoor dagelyks veele en grove
onordentelykheden gefchieden, in zoo verre dat de buuren van ’t Spuy in den
jaare 1539. daarover aan Vrouwe Maria, Gouvernante dezer Landen, ten
hoogften klagtig vielen, zoo als uit de volgende Ordonnantie te zien is.
‚‚ Op te fupplicatie overgegeven van wegen den ghemeene Buyeren van de
‚> Spoye in den Hage in Hollant, zich hoochgelick beclagende , dat daer da-
» geliex menige oneerlicke Taverne en herberge van bordeelen gehouden werd
», by den Dieners van den Procureur -Generael van Hollant, ende oick van
ss den Bailliu van den voirfz Vlecke van den Hage, daer deur en die menich-
» foldige exceflen van vechten , kyven, flaen en onmanierlicke en fpitfe woir-
‚ den te fpreken en anderzints foe wel by dage als oick by nachte de voorgem:
LI. Deel, G 2 ‚‚ ghe-
2»
bb
hed
1620,
s2 BESCHRYVINGE van
„ vrouwen zouden mogen.houden, ’t welk wy by dezen fcherpe:
» Iyk verbieden en niet willen hen toegelaeten te worden. |
Den voorn. Mr. Ouintyn de Weer vinden wyin verfcheide aëtens
en cok elders. vereert met den titel van Jonkheer (mz). Als zyn
vader Mr. Aelbrecht de Veer, Raad en Penfionaris der Stad Am-
{terdam den 26. Mei 1611. door denzelven Prins tot het Raads-
heers-ampt in den Hoogen Rade gevordert wierd , verzogt hy „ ‚dat
„ in zyne commiflie geftelt mogte werden Meer Aelbrecht de Veer,
„ Ridder , Heer in Caláns-Ooge, als zynde een titul by denzelven
> van de Koninglyke Majefteit van. Groot - Brittannien verkregen
> tentyde zyner laatfter legatie aan dezelve Majefteit. ‘Welk verzoek
hem by Refolutie van Haar Ed. Groot Mog. vanden 19. Auguftii des
gemelden jaars goedgunftelyk wierd toegeftaan, „en den Secretaris
» gelaft in de commiflie de qualiteit van Ridder te infereren. En
’t is ongetwyffelt ook uit dien hoofde, dat de voorn. Bailliu in een
ate
‚‚ ghemeen buyeren ende heurluyder kinderen wefende van goeder faem en re-
„ nommee, oick mede de vaerende en paflerende man, foe daer een groote
„‚ paffagie valt, grootelicken gefchandalifeert werden , ende verfouckende
‚> daeromme tot ghemeene eere, welvaert en goeden exemple de voorfz on-
„ eerlycke tavernen geaboleert, verboden en nyet meer ghetolereert te wer-
„ den; myn genadigfte Vrouwe de Coninginne Regente alle de voirfzredenen
„ overgeweghen ende daerop gehadt *tadvys van den Stadhouder , eerfte Raedt
„ prefiderende ende andere Luuyden van den Rade in Hollant, ordonneert den
„> voirnoemden Procureur-Generael van Hollant en den Bailliu van den Hage , en
„> elken van hen refpeétive heuren voirnoemden Dieners te bevelen en daer
„> toe te houden , dat zy hun verdraghen op te voirfz Spoeye gelyk oneerlicke
„ herbergen meer te houden. Bevelende den voirfz Stadhouder en Raide van
„, Hollant tegens den ongehoirfaemen of overtreders van’ deze voirfz Ordon-
‚‚ nantie te procederen by rigoureufe correêtie, op datze te bet onderhouden
„‚ mach werden. Aétum te Berghen den vyfden dach van September anno
> Xxve. negen en dertich. Ondertekent,
/ MARIE
En nog laeger ftont gefcreven, my tegenwoirdich.
VERRYCKEN.
Hoe euvel Vincent van Lebeftein, als toen Bailliu van den Hage, deze klagte
der Spuyenaers opnam (niet zonder vermoeden , dat hy zyn voordeel daaruit
trok) en wat hierop verders gevolgt zy, (fchoon vry aanmerkelyk ) zoude
te lang vallen alhier intelaflen. Zeker is ’t, dat de Magiftraat van 'sGraven-Hage
tegens het houden van zodanige Bordeelen al eene Keure heeft gemaakt den 6.
Septemb. 1538., vernieuwt den 2o. Oétob. 1545., en by den Hove van Hol
land geapprobeert den 4. Oétob. 1546. (zie eerfte Memoriaalb. van J. van
Dam fol. 214.) dog dezelve was niet magtig genoeg, om deze vuile handelin-
ge te weeren; in voege dat het Hof Provinciaal te rade wierd met een fcherp
Placcaat, gedagtekent den 1. Oêtob. 1586. en vernieuwt den 6. Julii 1595.
daartegen, zoo veel als doenlyk was, te voorzien, hoewel mede van zeer ge-
ringe uitwerkinge , vermits dat: quaad telkens weder zodanig de overhand nam,
dat de Staaten van Holland genootzaakt waren de bovengemelde periode in de
Commiffie des Bailliuws te doen invloeyen.
(m) Zie Bellum Juridic. Dicif. Lxxxrm. pag. 6o6-6ro. Konftfchilders Con-
frerie-brief rr. Oétob. 1656. enz. |
SGRAVEN-HAGE, XXVI, Hoorrs. 53
afte van den Hove (x) genoemt werd de Heer Ouintyn de Veer;
een eernaam (vo), dien het Hof niet gewoon is aan iemand ligte-
Iyk te geven. Hy heeft het Bailliuws en Schout-ampt lange jaaren
bedient, tot dat hy tot hoogen ouderdom geklommen, eindelyk
in den jaare zeftien honderd zeven en zeflig (p ) vrywilligen af-
{land deede ten behoeve van zynen zoon delbert de Veer, met be-
williginge der Heeren Staaten van Holland en Weftvriefland , die
vervolgens den voornoemden
Mr. AELBERT DE VEER, tot Bailliu en Schout van den
Hage in zynes vaders plaatze aanftelden by.commiffie van den 18.
Maart zeftien honderd zeven en zeftig. Door eenen fchielyken dood
wierd hy in zeftien honderd zeventig in den bloem zyner jaaren,
hebbende naauwelyks 35. jaaren bereikt) uit de werreld gerukt;
en had tot opvolger
Jonkheer RUDOLPH VAN PAFFENRODE, Pailliu
en Schout van den Hage, by commiffie van den 18. Julii zeftien
honderd zeventig. Hy wierd by de verandering van de Magiftraat
op den 7. Septemb. zeftien honderd twee en zeventig bedankt,
en door zyne Hoogheid den Heere Prince van Oranje in plaatze
aangeftelt |
Mr. JOHAN VAN BANCHEM, voorheen Schepen en
Burgemeefter van den Hage. De Staaten van Holland verleenden
hem daarop den zo. September des gem. jaars commiflie van het
voorfz Bailliuws en Schout-ampt, ’t geen hy by vervolg van tyden
zoo flegt en fchandaleus heeft bedient, dat hy wegens menigvuldig
begaane misbedryven en vuile handelingen by fententie van den Ho-
ve van den 24. Juli zeflien honderd zes en zeventig by provifie in
zyne bedieninge wierd gefufpendeert, en eindelyk by fententie
‚ definitive van den 26. Novemb. 1680. (#) gecondemneert, om met
den zwaarde geftraft te- worden dat ’er de dood navolgt. Van
welke fententie hy aan den Hoogen Raade appelleerde; en is on-
derwylen hangende het appel op de Voorpoorte van den Hove
Over-
bz) Te vinden in ’t vr.-Memor. van Mr. Adr. Pots fol. rro. verfo.
o) By afte van den 8. Junii 1663. (gedrukt in het Groot Placcaatboek
1. deel col, 2926.) verbood het Hof eenige eertitulen van Jonker , Heere ,
Graave, Prince ofte diergelyke in de Requeften te ftellen. En hierop ziet bui-
ten twyffel S. van Leeuwen Bat. Iluftr. pag. 735. als-hy num. 62. op’twoord
Heer, het volgende aantekent, „ zoo is niet lang geleden by Refolutie van
» den Hove verftaen, dat geene Requeften of andere Schriftuuren zullen wor-
» den aangenomen, daerby iemand de qualiteit van Heer voor den naam ftelt.
Én een gelyk verbod is ook gedaan ten opzigte van de Requeften die aan de
Staaten van Holland werden geprefenteert, by Refolutie van haar Ed. Groot
Mogende van den 20. Maart 1657. mede te vinden in ’t zelve Placcaatboek
LIL. deel pag. 84.
_{p) Na dat hy alvoorens denzelven zynen zoon, oud ontrent vyf en twin-
ug jaaren, by aête van den derden April 1660. voor den Hove van Holland,
uit zyne vaderlyke magt hadde ontflagen. ( geëmancipeert ),
*) Geregiftr. in ’t Crimineele Sententie-boek van den Hove, gequot.D. beginn.
den 14. Novemb. 1663. en eindig. den 22. Decemb. 1688. zynde ongefolieert.
G 3
1667.
1670.
1672,
1676.
Ió6ör.
1689.
1714.
1720.
54 BIE SGC H RYMEN IGE VN
overleden. Gedurende het gevangen zitten van den voorn. %o-
han van Banchem heeft
Mr. JOHAN ROSA, als Prefiderende Burgemeefter het
Bailliufchap en Schout-ampt by provifie waargenomen, tot dat zy-
ne broeder | Pi:
Mr. ADRIAAN ROSA tot het voorfz Bailliuws-en Schout-
ampt gevordert wierd by commiflie van den 25. Maart zeftien,
honderd een en tagtig. Hy is overleden den 6. Februari 1689, en
in zyne plaatze is gevolgt
Mr. PIETER DIERQUENS, Bailliu en Schout van den
Hage, volgens commiflie van den 4. Mei zeftien honderd negen
en tagtig, die hetzelve ampt bekleedde tot zyn overlyden toe, voor-
gevallen den 24. Junii zeventien honderd veertien: Waarna
Jonkheer WILLEM-LODEW YK Baron VAN WAS.
SENAER, Heere van Ruyven, Maefland , Maefland -fluis &ce.
tot Bailliu en Schout van den Hage is aangeftelt by commiflie van
de Staaten van Holland, gedagtekent den zo. Julii des gemelden
jaars 1714. Hy was eerlt Zee-Kapitein ten dienfte dezer Lan-
den, en daarna Gedeputeerde wegens de Ridderfchap in ’t Kd.
Mog. Collegie ter Admiraliteit op de Maaze, als mede Hoog-
Heemraad van Delfland. Hy ftierf den 27. Januari zeventien hon-
derd twintig tot groote droefheid der inwoonderen, vermits hy
wegens zyne ingeboore goedaardigheid , (my van der jeugd af be-
kent ) beleeftheid , minnelykheid en edelmoedigen inborft by bur-_
gers en eenen ieder ten hoogften was geagt en bemind ; en wierd
den 5. Februarii daaraanvolgende in de loofter-kerk alhier be-
graven. Hem fuccedeerde
Jonkheer JACOB -GODEFROI, Baron VAN DEN
BOETSELAAR, Heer van Nieveen, befchreven in de Orde
van de Ridderfchap van Holland en Wettvriefland ; wegens dezel-
ve Gedeputeerde eerft in ’t Ed. Mog. Collegie ter Admiraliteit te
Amtterdam en daarna by verwiffeling in ’t voorfz Collegie op de
Maaze te Rotterdam, nadat hy op den 15. Maart zeventien hon-
derd twintig by haar Ed. Gr. Mog. tot Bailliu en Schout van den
Hage was aangeftelt. Wierd in 1725. in plaatze van den Hoog-
Edelen Heer Wigbolt van den Does Heere van Noortwyk &c. &rc.
eerfte Prefiderend Lid ter Vergadering van de Eid. Mog. Gecom-
mitteerde Raaden van Zuid - Holland ; vervolgens Grootzegel -be-
waarder; Stadhouder en Regiftermeefter van de Leenen van den-
zelven Lande, Hoog-Heemraad van Rynland, Bewindhebber van
de Ooft-Indifche Compagnie, Hoog-Ingeland van Delfland ‚ Mee-
fter-Knaap van Holland, enz. ftierf den 4. Decemb. zeventien hon-
derd zes en dertig in den ouderdom van ontrent zes en vyftig jaa-
ren, werdende den ro. derzelver maand in de St. Jacobs-kerk al-
hier in ’t graf zyner Voorouderen geplaatft, en by veele , byzonder-
lyk die hem van naby hadden gekent, om deszelfs zonderlinge goe-
de hoedanigheden betreurt. Jonk-
SGRAVEN-HAGE, XXVI, Hoorrsr. ss
Jonkheer KAREL-LODEW YK Baron VAN WASSE- 1737.
NAER, Heer van Doveren in den jaare zeventien honderd agt
en twintig befchreven in de Orde der Ridderfchap van Holland,
Meefterknaap van de Houtvefterye van denzelven Lande, Hoog-
Heemraad van Delfland, wierd den 25. Maart zeventien honderd
zeven en dertig by haar Ed. Groot Mog., nadat hy alvoorens zyne
ontflaginge als Gouverneur van de Willemftad, de Klundert , enz.
mitsgaders als Brigadier en Collonel van de gardes te voet verzogt
_ en bekomen hadde, tot Bailliu en Schout van ’sGraven-hage aan-
geftelt; en voorts tot Bewinthebber van de Ooft-Indifche Compa-
gnie ter Kamere van de Maaze.
ENE.
s6 —_ BESCHRYVINGE van
ede 049 Ene OLIEN ALTHO EDERO MET De OUDERS ORTE LEES ONLEND OUDN0 OUD EDN OUTE OE EDG ETANG OS Ep
XVII Hoor rTsTüx,
Wan den Schout van ’sGraven- Hage, wanneer die pleeg te
zyn een byzonder perfoon, en waarin zyne bedieninge be-
flaan hebbe. Van den Schout van Scheveninge, dieaan-
geftelt werd door den Baillin van den Hage. —Lyfle der —
geene, die bet Schoutfchap van den Hage hebben bedient
afzonderlyk van bet Bailliufchap.
Een ler mede affcheidende van den Baillitu, gaan wy over
Nele. tot den Scnour; welke Amptenaar al in zeer
den Hage vroege tyden in den Hage bekent is geweeft, en
bekent. zelfs. zoo wy vermoeden, zoo dra als er een Sche-
pen-{toel is geplaaft; immers het is zeeker, dat ’er
av in den jaare dertien honderd zeftien alhier een Schout
Te zien is geweeft, nadien agter eene (a) gifte van een ftuk lands, gele-
uit een e ’ .
ade van gen in den Ambagte van den Hage aan ’t Kloofter te Loosduinen,
1316. dit aanmerkelyk flot werd gevonden: „ @uocirca finpplico potentif= ‘
» Jono Principi Domino meo dileëtifpno Domino Gurlhelmo Hayno-
» nia, Hollandiae, Zelandie Comiti, Domino Frifie, precor quogue
venerabiles &* honeflos viros Scultetum, Scabinos, Juftitiam &to-
> tam Communitatem Villee de Hagha, gwatenus figilla fiva una cum
> meo prefènti inftrumento dignentur apponere in teftumonium verita-
» tiss Et nos Wilhelmus Maynonie, Hollandie , Zelandiegne Comes,
> Dominus Frifie fabvo nobis in omnibus premsflis jure noftro; nos
>» guogne Scultetus, Scabini, Juftitia, totaque Communitas Ville de
5 bias prediëtis veritatis teffimonimums 5 ut prefens donatio rata,
> firma tS inconvulfa permaneat , Sigilla noffra propria ad ipfins do-
‚> natoris preces © inftantiam prefèntibus duximns apponenda. Das
tum Hage anno Domini M. CCG. Sexto decimno, Dominica poft
> Oëtavam Epiphante Domint.
Zynampt _ Ontrent het ampt van den gemelden Schout zullen wy vooraf
en bedie- aanmerken, dat hetzelve, gelyk wy gezegt hebben, zomtyds door
AIN8E____den Bailliu zelfs, zomtyds weder door een afzonderlyk perzoon is
waarin ,
beftond. bedient geworden. En {taat dan voorts in het byzonder te letten,
dat de Schout zoo wel als de Bailliu (4), en zulks met en -bene-
vens denzelven, van ouds heeft gehad zyne zittinge en ftemme over
het maken van zodanige Keuren, als het Geregt van den Hage ver-
mogte te ordonneren. Dat de Schout ook heeft gehad cene Eren
cr-
(a) Geregiftr. in ’t Regifter MB. L. 2. fol 14-15. als mede £. L. 1. mn
Beyeren ab anno 1316. ufque 1336. Cas C. fol. 12. verfo.
(b) Zie het vr. Art. van de meergem. Inftruêtie voor Burgemeeflteren van
den 6. Julü156o. hierna te vinden onder de Bylaage N. xrv1r.
SGRAVEN-HAGE, XXVII. Hoorrsr, 57
derlyke (c) Vierfchaar van die van den Baîilliu. Dat wanneer door
den Geregte wierden gegeven Certificaten, ofte dat voor den zel-
ven Geregte wierden beleid getuigeniflen by turbe tot bewys van
zekere gewoontens , daaritine deel had, niet de Bailliu, maar de
Schout (d), alfchoon de Bailliutegenwoordig was (e ). Dat ook,
wanneer iemand by de Broodwegers wierde bekeurt, zulks ge-
fchiedde van wegens den Schout (f). En dat in cas van injurien,
(g) de zaaken wierden beregt voor des Schouts Vierfchaar , tot
zoo verre, dat de Bailliu mede aldaar verfcheen en regt vorderde,
zoo evenwel, dat hy aan zyne zyde geen inlegginge (£) behoefde
te doen van eenige wedde, gelyk andere ingezetenen (#) in dien
tydt zulks pleegden. En eindelyk dat de Kapelmeefters van St. 4x-
thonis Kapelle op de Geeft (k), zynde althans het Dolhuis, gedaagt
zynde voor den Provifoor en Deken van Delfland , zig daar tegen
ftelden, en beweerden volgens Concordaaten en oude gewoonten
te moeten werden gewezen na hunnen competenten Regter , zynde
de Schout van den Hage: die ook door den Bode denzelven Pro-
vifooren Deken zulks dede inthimeren, op dat hy niet genoodzaakt
waare, by voortgang van derzelver regtspleginge, zig vorder te be-
kla-
'(c) Zie hierna Coftumen van den Hage, pag. 10. 11. 38. en Ór,
d) Zie verfcheide gevallen, ibid. No. 6. 17. 19. 24. 25. enz.
î Coftume No. ro. hus
(f) Ibid. No. 21. Zie mede het rir. Art. van de meergem. Inftruêtie. Dog
in vroegeren tyd gefchiedde het onderzoek.en de bekeuringe op ’t brood, (on-
getwyffelt, om-dat de Broodweegers als doen nog niet in den Hage bekent wa-
ren, ) door den Bailliu en ’t Geregt zelf, gelyk te zien is uit eene fententie van
den Hove, tegens eenen Bakker over gedaane tegenftand in ’t wegnemen van
zyn te liet bevonden brood; zynde dezelve fententie gedagtekent den 23. April
veertien honderd veertig. Geregiftreert in ’t vyfde Memoriaalb. van Rofe C.
r. fol. 68. verfo. en het begin daarvan in dezer voegen luidende: „ Alfoe die
„, Bailju en Gerechte van En Hage ommegingen tot de Bakkers huyfen, en ’t
„5, broot, dat fy vonden, woegen, of fyn gewicht hadde , dair fy quamen by
| Claes Grypen huys, en vonden aldair veel van fyn broot te licht, dair die Bail-
|
|
|
|
|
|
s ju van myns genadichs Heeren wegen hand an floech, als dat mit rechte be-
Ee a &c. De bakker den Bailliu en Geregte het brood ontweldigende en
hen zeer fmadelyk toefprekende, wierd daarover, niet voor ’t Geregt van den
Hage, fehoon een burger zynde en burgerlyke neeringe doende, maar voor
den Hove betrokken, en by denzelven (hoewel daaraan lyf en goed verbeurt
hadde, ) uit gratie gecondemneert den Rade, Bailliu en Geregte voorfz op zy-
ne knien ootmoedelyk om vergiffenifle te bidden; dat gedaan hebbende , twee
Bede-vaarten te moeten gaan doen, een tot onfer Vrouwen t°.Aken, en de andere tot
te Thomas van Cantelberge in Engeland , en een jaar uit Holland, Zeeland en
iefland te blyven, binnen welken tyd zyne wyf geen brood-neeringe zoude
| mogen doen; en voorts den Bailliu te betalen veertig guld., en eindelyk na het
en volgende.
(k) Dit gebeurde in Januarii vyftien honderd vier en veertig. Coftuime
No. XxIT.
11, Deel. ER
Een af-
zonder-
lyke
Schout te
Scheve-
linge.
Die niet
door den
Schout
maar
door den
Bailliu
van den
Hage
wierd
aange=
ftelt.
58 BEERES CER % Mae eN GOE 7 vosin
klagen. ’ Is waar, dat de Provifoor en Deken antwoordden, zig
des niet te kreunen, en verder regt te zullen doen. Maar die po-
ginge der Kapelmeefters en de inthimatie van den Schout laaten niet
na te toonen, dat zulks niet behoorde tot de Vierfchaar van den
Bailliu, t geene zyne aanmerkinge verdient, om datze een Geefte-
lyk geftigt beheerende, konden fchynen maar voor den hoogften
Amptenaar te regt te moeten ftaan.
Eene zaak moeten wy alhier nog voor ’t laatfte byvoegen, waar-
van we in ’t flot van’t voorige Hooftftuk kortelyk hebben vermelt, te
weten, dat, alhoewel den Hage met Schevelinge van alle oude ty-
den onder een Bailliufchap en Schependom heeft geftaan , en dat
ook de inwoonders van ’t laaftgemelde Dorp uit dien hoofde als Bur-
gers en Buuren van den Hage zyn aangemerkt, enals zodanige de —
Haagfche Vierfchaar zyn onderworpen geworden, de,Schout van _
den Hage egter te Schevelinge nooit eenig gezag of regtsgebied
heeft gehad of geoeffent, gemerkt aldaar van zeer vroege tyden af _
een afzonderlyke Schout heeft geweeft, die mede een Dienaar en
Officier van den Graaf wierde genoemt , gelyk blykt uit eene Sen-
tentie van den Hove van Holland, gedagtekent den 25. September
veertien honderd zeftig, waarby eenen Dirk Heertken (by contu-_
macte) gebannen wierd uit Holland, Zeeland en Vriefland , omdat hy —
den Schout van Scheveninge, die welke een Dienaar en Officier myns
genadigen Heere is, geflagen en gefloten hadde. En of wel uit die be-
woordinge zoude konnen vermoed werden, dat de Schout van Sche=
velinge, even als die van den Hage gewoon zoude zyn geweeftzy= —
ne commiffie te erlangen ommiddelyk van den Graaf, zoo vindmen —
egter het tegendeel elders (/) bewaarheid. Want inden jaare vyf=
tien honderd eén en zeftig gefchil zynde gereezen tuffchen den Bail-
liu en Schout van den Hage ( welke twee ampten als doen ook door _
twee verfcheide perzoonen bedienc wierden) wie vanhenbeidenregt _
had den Schout van Schevelinge aanteftellen; zoo toonde Jonkheer —
Guillaume le Grand, die ter zelver tyd het Bailliufchap bekleedde,
by eene Certificatie van verfcheide geloofwaardige perzoonen, voor —
Burgemeefters en Schepenen van den Hage, onder eede beleid,
klaarlyk aan , dat de Schouten van Schevelinge niet door eenige _
Schouten van den Hage, maar altyd door zyne Voorzaaten in offi-
cio waren aangeftelt, en als hunne fubftituten aldaar waren aange
zien en gehouden geworden. Wat zaaken ter verrigtinge van den
meergemelden Schout aldaar ftonden, hebben wy reets hiervooren
(mm), en ook onder de befchryvinge van Schevelinge opgegeven,
en oordeelen dierhalven onnodig te zyn, daarvan alhier eene her-
haalinge te doen. ee
LYSTBN
| q
| A ) Zie Coftuime van den Hage No. rvrr.
m)L Deel IL, Hooftft. pag. 57. en II. deel xxvr. Hooftft. pag. 14
Î
» Als hi nu ter tyd heeft en hierna gefcr
sGRAVEN-HAGE, XXVII Hoorrs 59
BONES TE
DER
BEE R Z:O O NEN,
Die het Schout-ampt van den Hage afzon-
| derlyk bedient hebben.
ENGEL PIETERSZOON, Schout van den Hage , vol-
gens commiflie van Hertog Aelbrecht van Beyeren, gegevenin den
Hage op Heiligen Cruis avond 1389. (u). Wy zullen de woorden
van de commiflie insgelyks hier byfchryven, niet alleen, omdat
deze de eerfte is die ons tot nog toe is bejegent, maar op dat daar
uit blyken mag, op wat voorwaarden en voordeelen hetzelve ampt
in vroege tyden te bedienen wierd aanbevolen:
„ AELBRECHT &c. doen condt allen luden , dat wy om
» bede wille ons liefs zoons Grave van Oeftervants gegeven hebben
» en gheven mit dezen brieve ZEugel Preterszoen onfe Schout am-
„ bochte van den Haghe te bedriven en fe bewaeren onder onfen
5 Bailyu van den Haghe tot onfer eere je oirbair , mit fulc profyt
ven ftaet; dats te verftaen
» half die kenningen en half die rechtdadinge , half die banne je-
» ghens die Scepen te deelen tot fyn boete van twee fchellingen.
» Ende ombieden onfen Bailju van den Hage, die nu is of namaels
»> weten fal, dat hi hem dat Schout-ambocht laet bewaeren en him
_s daer of laet hebben als voorfz is; Dit fal gedueren Engels leven
lance. In oirconde &c. Gegeven in den Hage op des Heyligen
». Cruys avont in Junio anno M. CCC. negen en tachtich.
Deze Engel Pieterszoon fchynt in zynen tyd geweeft te zyn
een man van aanzien en vermogen , zoo als niet duifterlyk is af te
nemen uit de milde begiftinge eener kapellanie, die hy tot laveni{le
zyner ziele ftigte aan het H. Geeft altaar in de Parochie-kerke van
den Hage, waarvan de oorfpronkelyke affchriften jegen woordig nog
tevinden zyn in t meergemelde Francyne Regifter van de H,‚ Geeft
goederen. Behalven zyne wettige kinderen, had hy nog verfchei-
de baftaarden. De Graaf vergunde hem by ate van den 31. Mei
‚F407. aan denzelve uit zyne eigene goeden te mogen maken na zynre
doot , fôeveel als hy wilde, t zy die een op die ander te erven, of an-
ders in wat manieren dat’s hem genuecht , enz. Fn bewilligde ver-
ders daarna by brieve van den 16. April 1414. zoo hy zonder wet-
tige kinderen quam te fterven, dat alsdan alle zyne goederen zouden
mö-
(7) Geregiftreert in hetboek, genaamt Liber LLL, Alberti vol, IL cas E. fol. 512.
LL. Deel, H 2
1389.
Commif
fie van ’t
Schout-
ampt op
Engel
Preters-
2007,
T441.
1485.
140.
150%
1515.
1525.
1527.
60 BESC HR YLNVINGE vÁR
mogen erven op zyne Baftaarden. Na de dood van Hertog Aalbert
wierd hy door Hertog Willem in zyne voorgemelde bedieninge be-
veftigt by brieve verleden den 23. Januarii veertien honderd vier na
den loope van den Hove. Hy heeft dit ampt veele jaaren bekleed,
tot dat de gemelde Graaf hem aanftelde tot Schout van ’s Gravezan-
de by commiffie van den 29. Januarii veertien honderd vyftien (0)
na den loope van den Hove; in welke bedieninge hy in ’t begin des
jaars veertien honderd twintig is overleden.
WILLEM ENGEBRECHTSZ, Schout in den Hage, en
in 1453. te gelyk Deken van ’t H. Sacraments Gafthuis en Broeder-
fchap alhier. Hy ftelde by aéte van den 16. Januarii veertien hon-
cerd een en veertig na den loope ’s Hoofs van Holland (p). JAN
VOS zwre zweer tot zynen Stedehouder tot wederzeggen toe.
Naderhand heeft hy het Schout-ampt weder zelf bedient tot na veer=
tien honderd wyf en zeftig, gelyk uit menigvuldige brieven te zienis,
CLAES WILLEMSZ bezegelde als Schout van den Hage
nevens Jan Oem van Wyngaerden, als Bailliu, zekere rentebrieven,
verkogt op ’t lighaam van den Hage, in de jaaren 1485.en 5488. (4)
WILLEM OEM, zoon van Yan Oem wan Wongaerden , was
Schout van den Hage ten tyde als de voorn. zyne vader het Bailliuw- _
fchap aldaar bekleedde. | °
JOOST WILLEMSZ werd in eenen Schepenfchuld-briefvan
den 5. Maart vyftien honderd twee genoemt, nu ter tyd Schout van
onze Dorpe van den Hage (7).
WILLEM EFRANSZ ZONDER DANCK, Schout van
den Hage, en Bartelmeeus Henricxz, Rentmeefter , bezegelen ten _
verzoeke van Willem Claefz zekeren Los-rentebrief ‚ gedagtekent
den 20. Maart vyftien honderd vyftien na fchryven ’s Hoofs van —
Utrecht (s).
Mr. AERNT BOOT, Schout van den Hage. Hy bediende
in den jaare vyftien hondert vyf en dertig afzonderlyk het Bailliu-
fchap, gelyk wy reets hiervooren pag. 37. hebben aangetoont.
PIETER PYNSZ werd gezegt het Schout-ampt bedient te
hebben ten tyde als Dirk Coebelvan Loo Bailliu van den Hage was (4 ).
o) Geregiftr. in ’t Beveel-boek 111y. cas B. fol. 77. verfo.
e, Geregiftr. in ’t agefte Memor. van Rofe fol. 5.
(q) Zie ’t Francyne Regifter van ’t H, Geefthuis fol. 344. en 346. Als mede
bet Regifter der Privilegien en andere aétens van ’t St. Nicolaas Gafthuis alhier:
(r) Geregiftr. in ’t meergem. kleine, Regifter fol. 361.
(s) Te vinden in ’t zelve Francyne Regifter fol. 428. verfo. Zie mede het
XVI. Artl. van de Inftruêtie voor de nieuwe Treforiers , van den 12. Aug. 1524»
hierna te vinden onder de Bylaage Num. xxxv.
(t) In een Coftuim van den Hage van den 4. Maart 1560. flilo communi pag
34. Zie van hem verders hiervooren onder de Bailliuwen pag. 36. Ee
SGRAVEN-HÁGE, XXVII. Hoorrsr. 6Ót
JACOB STALPERT werd insgelyks gezegt , het Schout-
ampt waargenomen te hebben ten tyde als Zerut Boot en Vincent
wan Lubbeftein het Bailliuws-ampt van den Hage afzonderlyk be-
kleedden (4).
FLORIS VAN DAM vinden wy in de jaaren 1553. en ver-
volgens tot in 1562. als Schout van den Hage vermelt (v }. Hy is
geweeft de Stigter van de twaalf kameren tot behoef van de twaalf
oude Vrouwen en bejaarde Vryfters, flaande in de Juffrouw Ida-
{traat, bekent onder den naam van het Oude W/yfkensbauis van die van
Dam (w). In den jaare 1556. wierd hy by Heer Maximiliaan van
Bourgongne, Stadhouder-Generaal van Holland, Zeeland en Vries-
land , gecommitteert tot den ontfang van den tienden penning (x),
hem als Admiraal toekomende. Uit een aantekeninge betreftende
het geflagt van de van Dam, is ons berigt, dat hy in huwelyk zou-
de hebben gehad Maria van Dorp Willems dogter ; dat hy in den
jaare 1567. zoude zyn overleden zonder wettig oir, dog nalaatende
een baftaart zoon, geteelt by zekere Juffrouw Pafthyne van den
NE Dog van dit alles geen egt befcheid gezien hebbende,
geven wy egter het op, om den Liefhebberen van Genealogien ter
nafpeuringe te konnen dienen.
_ADRIAEN AERTSZ VAN DER AA, eenige jaaren
Schepen zynde geweeft, bediende in den jaare vyftien honderd drie
en zeftig het Schout-ampt van den Hage.
SIMON VAN DER DOES was in 1564. en 1565. Schout
van den Hage, na dat hy alvoorens insgelyks eenige jaaren aldaar
den Schepens-{toel hadde bekleed; en wierd eindelyk in 1578. en
1579. tot het Burgermeefterfchap gevordert. Hy is ook geweeft
Convooi-meefter en Excys-meefter van Vriefland , vervolgens Bail-
lu van Vlieland en Pluimgraaf van Wieringen. Op ’t jaar 1568.
_ vind men hem getituleert Lieenman van zyne Kon. Majefteit. Hy
was af komftig uit het aloud adelyk en aanzienlyk geflagt van var
der Does (9).
VRANK VAN MOJALEN heeft in de jaarer568. en 1569.
het Schout -ampt van den Hage bedient (2 ). In ’ jaar 1575. wierd
hy Rentmeefter of Ontfanger van de goederen den H. Geeft armen
alhier toebehoorende, en ftierf in vyftien honderd drie en tagtig.
| ADRIAEN
re In dezelve Coftuim No. 35. 6 |
v) Zie onder de Coftumen van den Hage No. 23. 24. 28. 29. en 31. Hy
verzogt als Schout van den Hage by requefte aan de Staaten van Holland, dat het
Schout -ambocht ongemolefteert zoude blyven van de contributie van den thien-
den penning, ’t geen hem by appoinétement van den 28. Septemb. 1558. wierd
afgeflagen.
(w) Zie hiervooren breeder in ’t eerfte deel vit. Hooftft. pag. 579.
(x) P. van der Schelling. Tiendr. 1. deel pag. 348.
(y) Zie hierop na den Heer Luïfcius, Groot-Woorde-boek, op Does pas.
163. col. 1. Art. xr. Simon van der Does.
(2) Coftumen van den Hage No. 69. en 74.
H
3
Tes
1553.
1563,
1564.
1568.
1571.
62 BEESSEOGNHER V AVEEN AGE Vv N
ADRIAEN VAN DER LINDT confenteerde en bewillige
de als Schout van den Hage met en nevens Burgemeefters en Sche-
penen in den jaare 1571. aan Mr. Wouter van Wyk, Reétor vande
groote fchoole van den Hage in ’t verwiflelen van een los-agnten,
die zyne dogter, als toen wonende in ’t groot Bagynen-Hof buiten
Mechelen, fprekende hadde op de huizinge van Charles t Serclaes
in *t Voorhout alhier, met de H. Geeft-meefters van den Hage te-
gens eene lyfrenten, waarvan de aête gedagtekent den 9. Februari
1571. geregiftreert {taat in ’t meergem. Francyn-Regifter fo/. 39. ver-
fen 40. Ook werd hy in 1572. als Schout vermelt in een Coftuim
van den Hage, hierna te vinden onder No. L xxx. pag. 67., zynde
van te vooren eenige jaaren Burgemeefter en Schepen geweeft.
be 4 Ea? ren. Ci zl E
A 4) dg en 4
5
ON © DF
n % ze
err Üg Nees”
© Kh
XXVIIL
ER aa Dae
ak
SGRAVEN:HAGE, XXVIII. Hoorrsr. 63
De
XVIIE: HoorrsrTux.:
De inflellinge van Burgemeefteren bier te Lande in't alge-
meen jonger als die. van Schepenen. _Berfle inflellinge van
twee Burgemeefleren albier in 1559. Ben derde in 1591.
daartoe gevoegt. … Derzelve Inftruêtie. Magiftraat -beftel-
linge albier. Aanzien en voordeelen der Burgemeefteren.
Og Lhoewel het tot ons beftek geenzints behoort in ’
SOD UE k E ' b À
Lag breede te verklaaren wat de natuur en eigenfchap-
; pen zyn van de ampten van Burgemeefteren, Schepe-
nen, Vroedfchappen enz. gelyk wy zulks in opzigte
van den Ballin en Schout hebben nagelaaten; moe-
ge die Magiftraat noemen, Burgermeefteren, als warenze Meefters der
Burgeren, daarze inderdaad waren Magsflr: Burgi, Magiffri Porta,
tis Burg-meeflers, Poort-meefters, welke laattte benaaminge tot
Bae fchynt plaats gehad te hebben, als te zienisby Jan van Hout
in zyn Dienftboek (b), alwaar gemeld werden Gerrit Reyfwyk en
Dirk van den Boffche Poort-meefters , en Coftyn van der Bregge en
Yfebrand Roetairds Schepenen. En met die zelve benaaminge vind
menze ook uitgedrukt in’t Handveft (c ), ’t geen Hertog Aelbrecht
op
a) Zie den Heer Luifcius, Groot-Woorden-boek , op ’t Artikel, Lurgermvefter.
b) Pag. 36. 37. opt jaar 1358.
c) Geregiftr. in ’t boek Lib. v. Alberti ab anno 139o. ufque 1396. cas E. vol.
1. fol. 498.
Afleidin-
ge en oor-
fpronk
van den
naam Bur-
emec-
Cte
Een Ma-
giftratuur
veel laa-
ter dan
die der
Schepe-
nen.
In 1559.
twee Bur-
gemee-
{teren al-
hier aan-
geftelt.
Waarby
in ISOL.
een der-
de is ge-
voegt.
In 1560.
aan den-
zelve een
breedeln-
ftruétie
gegeven.
64 °° BESGHRYMINGE van
op inte Mathys-avond Apoftel des jaars duifend drie honderd zeven
en negentig na den lope van den Hove gaf aan Medenblik ‚ waarby
de gemelde Graaf verklaart, „dat fy alle jaere op ten Jaersavont hoer
> Poert-meefters en Raetsluden kiefen fullen, dat is te weten , dat
„ dertich van hoeren mede-poerteren , die dair toe geloet zullen
» werden uyt hondert en twintich die rykfte van hore mede-poerte-
ren twee Poert-meifters en Raetsluden fullen kiefen bi hoeren eede
„ en den meerre gevolge, die dat jaer uyt toten naeften Jaersavont
„ der ftede goed en renten opbueren en regieren fullen, enz. Als
mede in ’t Privilegie by denzelven Graaf verleent aan Zukhuifèn den
17. Maart des gemelden jaars (d ). ', Item foe fullen onfe Scout,
„ Gerechteen poirteren van Zukhbuifèn voirtaen in toekomende ti-
> den hoir Poirt-meifters kiefen alle jair op ten jairsdach een jair lang
„ duerende, die onfer ftede goede opbeuren, bewaren en berichten
» fullen. Tot Amfterdam fchynenze Beraders der Poorte te zyn
genoemt (e), dat op een zeer eigentlyke wyze uitdrukt den La-
tynfchen titel van Cozfüles.
Dit kortelyk vooraf aangemerkt zynde, ftaat nu verder te letten,
dat even gelyk in andere plaatzen die Magiftratuure veel laater in
gebruik is gebragt als die der Schepenen „ zoo ook dat zelve zig
opdoed ten aanzien van 'sGraven-hage. Want hoe zeer de zete-
linge eerft van de Graaven zelve, en naderhand van den Stadhou-
der en Raad, mitsgaders de Rekenkamer, en de wooninge van vee-
le voornaame Ridders en Edelen den Hage zodanig hadden doen uit-
breiden, dat het in t midden der zeftiefiden eeuwe voor geene der
kleine Steden, Rotterdam uitgezondert, behoefde tewyken; egter
aldaar geene Burgemeefters geweeft zyn voor den jaare vyftien hon-
derd negen en vyftig, als wanneer Koning Philips van Spanje, als
Graave van Holland, by Oétrooi (f) van denzeftienden November
vergunde, dat, van doe voortaan, boven het getal van Schepenen,
die aldaar jaarlyks plegen te zyn geftelt, by den geenen die de Wet _
aldaar zouden vernieuwen, ook zouden werden geftelt twee Burge-
meefteren van de notabelften aldaar. Waarby door de Heeren Staa- |
ten van Holland en Weftvriefland den een en twintigften Januarii vyf-
tien honderd eenen negentig (g) wierde gevoegt nog een derde Burge-
meefter,tot gelyke waerdigheden en voordeelen als de twee voorgaande.
Welke waardigheden voordeelen by beide de gemelde O&froyen werden
uitgedruktin dezer voege, datde Burgemeefters zouden werden ge-
ftelt,zot zulken eeren,Regten en preëminentrenals andere gelyke Burgomee-
fleren van onze groote of kleine fleden van Holland gemeten en gebruiken.
Dog hóe zeer daardoor aan dezelve Burgemeefteren ichynt te
werden gegeven een zeer aanmerkelyk gezag, zoo bevind men eg-
ter niet alleen, dat door den Stadhouder by advyfè van den Prefidenk
en andere van Koninklyke Mayefteits Raede en Rekeningevan Holland, _
Zee-
(d) Ibidem, fol. 5o4.
(e) In de lyfte der Regenten van die Stad, gedrukt voor de Handveften 7
folioop de jaaren 1343. 1357. 1389. 1390. 1391. 1394. 1397. 1398. en ook
in de Befchryvinge derzelve Stad door Commelin 1. deel fol. 316.
(f) Hierna te vinden onder de Bylaage Num. Xrvr.
(2) Hierna mede te vinden onder de Bylaage No. zxrv.
sGRAVEN-HAGE, XXVII Hoorrs 63
Zeeland , en Weftvriefland op den zesden Jalii vyftien honderd zeftig
is gemaakt een zeer breede en aanmerkelyke InftruGie (4), waar-
by derzelver gezag en voordeelen werden uitgedrukt, en waarby in
t byzonder derzelver magt in het maken van Keuren werd bepaalt ,
eerft daartoe, dat dezelve zulksmoeten doen met den Bailliu „Schout
en Schepenen, en als ’t nood is, by advyfe van den Vroeafchappe.
‘Ten anderen dat zy het zouden doen zodanig als tot. dien tyd toe
by den Bailliu, Schout en Schepenen van den Hage was gedaan 2C-
weeft. Invoegen dat de gemelde Burgemeetfters werdende geftelt,
egter geen meerder Jurisdiétie of grooter gezag aan het Geregt is
gegeven geworden, als hetzelve bevoorens hadde gehad. Ein mits- rn daar-
dien daardoor, ten dien opzigte, niets anders is uitgewerkt , -alsdat” by aanbe-
twee of drie perzoonen meerder, tot het maken van Keuren zyn be
gefchikt geworden. En dat, in andere opzigten, den Burgemec- elan
fters is aanbevolen het Burgerlyk beftier, ’t geen te vooren ook was ftier over
waargenomen door de Schepenen. | | denHage.
Maar boven dien zoo is ook kennelyk „dat de Burgemeefteren Doe be-
en Geregte van den Hage moeten waarnemen niet alleen t geen alle paalt in ’
Geregten van den Lande hebben te onderhouden ; namentlyk van niet maen
te keuren of te beveelen verder „als zy door de Graaven in der tyd of ren, ten
door de Staaten, daartoe zyn geoêtroyeert. Maar-dat ook dezelve. opzigte
niet en treden in die Jurisditie, welke behoort aan den Hove van. SAE
Holland ; namentlyk over de Edelen en Suppooften van denzelven fuppoo-
Hove. Het geen zomtyds gelegentheid gaf, dat het Geregt vanden, ften.
Hage willendeiets beveelen, waarinne de Edelen of Suppooften me-
de direét of indireét waren begrepen, zodanige Keure wel ontwier-
pen, dog dat dezelve alvoorens door den Hove wierde geappro-
beert (7). Dat ook wel het Geregt van den Hage by aëte van den
Ho-
h) Hierna gedrukt onder de Bylaage Num. xr vin.
‚ (#) Zie Ordonnantie van de Buurwaake by die van den Hage geconcipieert
en by den Hove geapprobeert den 13. Decemb.… 1563. geregiftr. in ’t irr. Me-
mor. van Ernft fol. ror. verfo, Ordonnantie en Keure gemaakt by ’t Geregt
van den Hage op ’t verkoopen van ’t koorn, op de Molenaars en op *t bakken
_en verkoopen van ’t brood, by den Hove geconfirmeert den 27. Oétob. 1564.
ibid. fol. 185. Ordonnantie van den Bailliu en Geregte geëmaneert op de Buur-
_waake, by ’t Hof geconfirmeert op den 27. Oétob. 1564. ibid. fol. 191. verf.
Nog Ordonnantie op de Buurwaake by nagte &c. by ’t Hof geapprobeert den
_naaftleften Oétob. 1565. geregiftr. in ’t rv. Memor. van Ernft fol. 18. Ordon:
| nantie op 't Weeshuis alhier, by ’t Hof gecorrigeert, geaugmenteert én geap-
| probeert den 20. Novemb. 1564. gedrukt int eerfte deel dezer Befchryvinge pag. 514.
en volgende. Ordonnantie en Keure voor die van den Hage by den Hove geap-
probeert, dat niemand zyn gevoeg zal mogen doen of piffen ontrent’t Stadhuis,
| Beeke en Born-putten van den Hage, van dato 16. Decemb. 1566. tv. Me-
mor. van Ernít fol. ro7. verfo. Aête van approbatie van den Hove op zekere
‚Ordonnantie by *t Geregte van den Hage gemaakt op ’t logeren vande armen,
den 24. Novemb. 1567. ibid. fol. 180. Keure by ’t Geregt van den Hage ge-
maakt tegens het werpen van flik en vuylniffe op de ftraaten &c. by ’t Hof geap-
‚probeert den 22. Mei 1568. ibid. fol. 296. Keure en Ordonnantie op de Rei-
nigheid der ftraaten , gragten , wateren , enz. door den Hage, by de Magi-
ftraat gemaakt en by ’t Hof geapprobeert den 29: Oétob. 1626. geregiftr. in ’e
tweede Memoriaalb. van Criep fol. 199. En meer andere te lang alhier te melden.
If
11. Deel.
Vermo-
gen der
Kdelenen
Suppoo:
ften in
1566. in
vergely-
kinge der
burgeren.
66 BPSCHIR AVE NAG-E UWE N
Hove wierde geauthortfeert (kh), om op zekere zaakén Keuren te.
mogen maken. Het geene ook de uiterfte rede had , aangemerkt
dat het vermogen der Edelen en Suppooften in den jaare 15667 al-
hier was zoo groot in vergelyk van dat der burgeren van den Hage,
dat die van den Hage aan zeker koorn , opgedaan tot behoef van den
Armen (4), hebbende geleden een verlies van twaalf. honderd agt
en tagtig guldens zes ftuïvers zes grn., zyluiden niet alleen zulks niet
hebben gedragen in het geheel, en in tegendeel die {omme is ge-
vonden by een omflag zoo wel over de Suppooften, als over de in-:
gezetenen van den Hage ; maar ook dat de Suppooften daarinne.
_hebben moeten opbrengen agthonderd agt en vyftig gulden negen-
Door de
Provifio-
nele Or-
dre van
den jaare
1614. de
agtbaar-
heid van
* Hof in
’t geheel
gelaaten.
ten ftuivers, en gevolgelyk de ingezetenen van den Hage alleenlyk
een fomme van vier honderd negen en twintig guld. negen ftuivers
en zes grn. zynde een derde deel van het geheel: welkeaanzienlyk-
heid der Suppooiten dan ook heeft uitgelevert , dat, onaangezien
alle de voordeelen by de bekende Provifionele Ordre van den 27.
September des jaars 1614, aan het Geregt van den Hagetoegeftaan,
met verminderinge van de Jurisditie van den Hove (xm), egterde
agtbaarheid van het Hof ten dien opzigteis gelaaten ongekreukt. En ’t
js daaruit gefproten, dat zomtyds by den Geregte van den Hage in
derzelver Keuren is uitgedrukt (x), dat zy de zaeke ten reguar- —
„ de van de Edelen en Suppooften alhier woonagtig alvoorens had
den gecommuniceert met de Ed. Heeren Prefident en Raeden van
„» Holland (0). t'Anderen tyden weder by Publicatie (p ) rl ge-
aan
(k) Zie Aéte van Authorifatie van den Hove op den Schout ‚ Burgemeefte- —
ren, en Regeerders van den Hage, om by provifie Keuren te mogen maken
op ’t bakken en flyten van ’t brood in den Hage, zynde van dato den 1. Maart —
1563. flilo Curie, dat is volgens gemeen fchryven 1564. geregiftr. in’t 3. Me-
mor. van Ernft fol. 113. Als mede, om met de. Ledere-emmer-makers nieuw _
accoord nopende ’t onderhoud van de Ledere-emmers te mogen aangaan; zyn-
de van den 3. Julüù 1564. geregiftr. in ’t 3. Memor. van Ernft fol. 166. vers.
(1) Deze aête van inkoop en omflag ftaat geregiftr. in ’t 1v. Memor. van
Ernft fol. 35. en 89. verfo.
(in) Artikelen 3. 4. 5. en 8.
(n) Zie de Keure op ’t affchaffen van de Spuitgooten, van den 25. Januari
1630. en zedert gerenoveert den 14. Maart 1661. en nog op den g. Juli 1673.
geregiftr. in ’t Keurboek van den Hage, gequot. No. r. fol. 220. verfd.
(o) Want zoo wanneer de Regeerders van den Hage zonder kennifle of com-
municatie van den Raade Provinciaal eenige Keuren maaken of Publicatien doen,
hebben dezelve ten opzigte van de Edelen en Suppooften geen kragt, voor dat
die by ’t Hof gezien, zyn geapprobeert, in gevolge van het 3. 4. en 5. Arth
van de Provifionele Ordre; zie mede Refolutie van den Hove, vanden 17. Maart
1678. Ent is daaromme dat de Magiftraat gehouden en ook gewoon is haare
Keure aan het Hof van tyd tot tyd over te brengen. Byzonder als die door ’t
Hof werden gerequireert. Wanneer dan het Hof onder dezelve bevind eenige
die ondienftig werd geoordeelt, of die den Edelen en Suppooften eenige bezwaarnil}ë
zoude toebrengen, disapprobeert die , en geeft daarvan aan de Magiftraat kennifle,
gelyk-dat gefchied is, Refol. 22. Febr. 16gr., 12. Oltob. 17or. enz.
Zoo is gedisapprobeert de Keure van den jaare zeftien honderd eenen tagtig ,
waarby vreemde verboden word lynwaat aan de buizen te veilen. Item die van den 22.
Augufti zeftien honderd vier en tagtig , waarby NotarifJen in den Hage gelaft wer
den, op de boete van twee ducatons, de Willige Condemnatien niet GE of
%,
SGRAVEN-HAGE, XXVIII Hoorrsr. 67
daan weten ,- dat voortaan by den Hove van Juftitie, nogte de
Magiftraat van ’s Gravenhage zekere zaake niet anders als op zeke-
re wyze by de publicatie uitgedrukt, zoude werden gedaan.
Ontrent de bedieninge van het Burgemeefterfchap van den Hage
flaat wyders aantemerken, dat, voor zoo veel wy hebben konnen
ontdekken, als nog de gemelde oude Zuffruêtze „fchoon alleen by pro-
wifie door den Stadhouder by advyfe van den Hove gemaakt geweeft,
tot regel der Burgemeefteren verftrekt. Maar voor zoo veel aan-
gaat de aanftellinge derzelve Burgemeefteren, zoo konnen wy wel
van laatere tyden tot de vroegere opklimmende, met zekerheid ter
nederftellen, dat gelyk, volgens het Handveft van //1/lem van Beye-
ren, des jaars veerthien honderd zeven (q ), de Schepenen zyn aan-
geftelt geworden op St. Catharinendag, zynde den vyf en twintig-
{ten van November ‚zoo ook ten zelven dage alover honderd jaaren,
en vermoedelyk van den beginne af, de Burgemeefteren zyn aan-
geftelt geworden. En dat ten dien einde, door de dienende Ma-
giftraat,, pleeg te worden voorgeflagen een dubbeld getal van per-
zoonen, zoo van Burgemeefters en Schepenen, als ook van Vroed-
fchappen Ct geen wy hier eens vooral aanmerken ,) welke op den
vier en twintigtten der gemelde maand wierd overgegeven aan den
tadhouder, wanneer ’er een is geweeft; en na den jaare zefthien
honderd vyftig tot den jaare zefthien honderd twee en zeventig,
mitsgaders in den jaare zeventhien honderd twee, en vervolgens
aan
flipuleren volgens de meeninge der Contraêtanten , voor den Hove, maar daarby te
voegen alternative, of voor t Geregte van den Hage. Item de Keure op des Vendu-
meefters legaal Hypotheek, van den r2. April zeftien honderd negentig. Ook de
Keure zegens het blyken en waf}en van lynwaat buiten den Hage, van den 4. Juniüzef-
tien honderd vyf en negentig. Nog Publicatie op het verhuifen: waarby op de
kant van ’t Keurboek van den Hage aangetekent gevonden werd , „ zodanige
4 Publicatien, als hier nevens ftaen, moeten in ’t toekomende gedaen werden
met communicatie van den Hove. Gedaen in den Raede op den 12. Oétob.
ss I7OT. B 4
En ’t is dierhalven menigmaal gebeurt, om alle ongevoegelykheden en moeye-
Iykheden voor te komen, dat het Hof en de Magiftraat van den Hage tzamen
Keuren en Ordonnantien hebben gemaakt; als onder anderen, Ordonnantie op
\de Begraaffenif}e der dooden; mitsgaders op de Gravemakers , Dooden-dragers „ Dood-
| kifbmakers, Bidders en Bidfters, zynde van den 24. Novemb. 1616. Ordre op het
\ bidden ter begraaffeniffe in den Hage, van den 3r. Oêtob. 1626. Keure op de
| Lyk-bidders, noopende het bidden ter begraaffenitle, enz. van den 4. Decemb.
| 1640. Ordonnantie op ’t ftuk van den Brandfchouw van den 6. Augufti 1639.
‚ Publicatie tegens het eyf]chen en geven van Nieuwe PFaars-giften in den Hage, vanden
30. Julú 1642. als mede tegens het trouwen in de avond-predikatien, van den ro. Ja-
nuatii 1657. Tegens Mommeryen, Verkledinge , Rommelpotten &c. op Waften-avond-
| tyden, van den 8. Februarii 1646. en diergelyke meer.
(p) Publicatie „ dat by den Hove van Juftitie nogte de Magiftraat van ’sGra-
|, venhage van nu voortaan geene Decreeten van huyfen , erven , tuynen en
„ anders, ’t zy willig ofte onwillig zullen werden geinterponeert voor en aleer
‚» de Griflier van denzelven Hove en een Secretaris van ’s Gravenhage refpeCti-
‚ ve by quitantien van den Colleéteur zal blyken, dat de verpondingen op de
„ zelve huyfen &c. ftaande, by den Impetrant van de voorfchreeve Decreeten
‚‚ zullen zyn betaalt, &ec. van den 16. Julii 1638. geregiftr. in ’t Keurboek de-
zer Stede No. r. fol. 259.
(q) Zie hierna onder de Bylaage Num. xr.
1
Wanneer
voorheen
en thans
de Burge-
mrs. ver-
kooren
werden.
Tyden
wyze der
jaarlyk-
fche Ma-
giftraats-
beftellin-
ge alhier.
By afwe-
zentheid
der Staa-
ten, by de
Gecom-
mitteer-
de Raa-
den te
doen.
De
Vroed-
fchap ze-
dert 1672.
tot een
afzonder-
lyk Lig-
haam ge-
bragt.
Hoe de
Magiftra-
tuur ver-
ders be-
taat, en
watin”’t
verkic-
zen van
Burge-
mars. en
Schepe-
nen jaar-
Iyks werd
waarge-
nomen.
Aanzien
en voor-
deelen
derregc-
rende
Burge-
ITS.
Onder-
zoek of
voor
1559.
ecen Bur-
gemee-
íters al-
hier zyn
geweeft.
68 B BESCHERMEN GABA 1 VAEN
aan de Heeren Staaten zelfs, of by derzelver abfentie (#) aan Ge-
committeerde Raaden, om daaruit eene verkiezinge voor het vol-
gende jaar door denzelven Stadhouder, of wel de Heeren Staaten
en by derzelver afwezendheid , door Gecommitteerde Raaden te
werden gedaan. Dat wyders by de overzendinge doorgaans wierd
verzogt (s), daf voor genomineert en geëligeert mogten werden ge=
houden de Burgemeefters en Schepenen , die afgeftempt zouden mogen
werden, omme te dienen als Vroedfchappen, na onder gewoonte. Dog
dat zedert in den jaare zefthien honderd twee en zeventig is gemaakt
cen Overleg, waarvan het gevolg is, dat ’er alleen zes perzoonen
zyn, die de Bürgemeefterlyke waardigheid bekleden, en dat geene
tot Burgemeefters werden verkoren buiten dat getal: dat een der-
zelve komende tefterven,de oudft gekooren Schepen Burgemeefter
werd en dat een ander tot Schepen werd verkooren; dat insgelyks
de afgaande Burgemeefteren niet meerder in de Vroedfchap vallen
gelyk voorheen, maar dat dezelve alsdan weder werden dienende
schepenen. En of wel de Stadhouder of de Heeren Staaten daar-
aan juift niet zyn gebonden, als zynde daartoe nooit Handveft aan
’s Gravenhage verleent, zoo hebben dezelve egter door zulks (#)
van jaar tot jaar te verzoeken de zaake daar toe gebragt , dat buiten
dien trein genoegzaam nooit en werd getreden. En nadien daar-
door de Burgemeefteren altoos zyn in bedieninge of als Burgemee-
fteren of als Schepenen, gelyk ook de drie andere Schepenen van
jaar tot jaar werden gecontinueert ; Zoo is daaruit aftenemen van
hoeveel belang en voordeel, en ook van hoe veel aanzien dit ampt
daardoor is geworden. Byzonderlyk dewyle dezelve Burgemeefte-
ren, benevens den Bailliu en Schout, hebbende begevingen vanalle
de groote en kleine bedieningen, ten dienfte van het Lichaam van
den Hage vereifcht. Alle welke bedieningen, zoo door derzelver
getal „als de merkelyke voordeelen „die de jegenwoordige uitgeftrekt-
heid van ’s Gravenhage veroorzaakt, mogen worden gezegt te zyn
van de hoogfte aangelegentheid voor de geene die daarvan hebben
de begevinge. ’t Geen ook heeft uitgelevert, dat na de Magiftraa-
tuure van ’s Gravenhage, alzoo wel als die van andere Steden door
perzoonen van fatzoenlyke en aanzienelyke geflagten werd geftaan
en dezelve met veel ernft werd befolliciteert. hij.
Eene aanmerkinge konnen wy hier niet {tilzwygende voorbygaan.
Namentlyk dewyl uit de eige woorden van het hiervooren aangehaalde
Oêtrooi des jaars vyftien honderd negen en vyftig is onbetwisbaar,
dat bevooren geene Burgemeefteren in ’s Gravenhage zyn geweelt;
maar dat dezelve uit kragte van dat Oêtrooi, van doe voortaan eert
zyn aangeftelt geworden. En dat ons ook tot nog toe den naam
van geenen Burgemeefter is voorgekomen vroeger als van die gee-
ne (w) die gedient hebben van Catharinen-dag vyftien honderd
zeftig
ii) Volgens Refolutie van haar Ed. Groot Mog. van den 6. Mei
'olge i \ 8 . Mei r7o2.
(s) Zie hierna de Miffive van de Magiftraat van den Hage aan haar Ed. Groot
Mog. van den 24. November 1650.
(1) Zie:den brief van dezelve Magift : ne É
venbensnnn agiftraat aan den Stadhouder van den ro. No
u eN hal hd - 5 / …. .
(u) In een Certificatie gegeven den 16. Julit 1561. werden in ’t algemeen
ver-
|
|
sGRAVEN-HAGE, XXVIII Hoorrsr. 69
zeftig tot denzelven dag des jaars vyftien honderd een en zeftig: dat
het dierbalven is onbedenkelyk, waar by het kan toekomen , dat
des onaangezien , in vier zeer aanmerkelyke aêtens van veel vroeger
jaaren, van Burgemeefters werd gewaagt. Als eerft in een Octrooi
(wv) van den een en twintigften Maart vyftien honderd zeftien, waar
by aan die van den Hage werd vergunt de heffinge en verhooginge
van de excyfen op wyn en bier, met uitzonderinge van veele per-
zoonen. Want Kare/, als doe Koning van Spanje, na de titels en
groete ‚ fpreekt daarin op deze wyze: „ Alfoo onze welbeminde
» den Burgemeefters, Schepenenen Raidt ons Dorps en Heerlykheyt
„ van den Hage in Holland ons getoont hebben, dat wylen enz. ‘Ten
tweeden in eene nadere Verklaringe van denzelven Koning wegens
den voorfz vrydom der uitgezonderde perzoonen (w), zynde van
dezelve dagtekeninge als de evengemelde aête, in dezer voegen.
» Ontbieden dairomme denfelven Stadhouder, Prefident en Luuyden
„ van onfen Raede en Rekeningen, onfen Bailliu, Schout , Burge-
» meefteren en Schepenen vanden Hage, —— — dat zy de voorfz.
„ perzoonen en een yegelyk van dien, van onfe voorfz Declaratie
„ en ’t effet van deten, doen en laeten genieten, enz. ‘Fenderden
in zeker Reglement of Ordre van den negen en twintigtten Junii des
jaars vyftien honderd twintig (x ), waarby voorgedragen zynde de
agterftallen, die door het gemeene Lichaam van den Hage moeften
werden betaalt, te gelyk werd voorgefchreeven en beraamt , op wac
wyze alle dezelve zouden werden gequeeten en voldaan. Waar in
Keizer Karel mede na de titels en groete aldus aanvangt. Alfoe
» de Burgemeefleren, Schepenen en Raide van onfen Dorpe en Vry-
„ heyt van den Hage ons hier te voern te kennen gegeven hebben ,
> hoe het voorfz Dorp en zyluyden en die andere Ingezetenen ter
> caufe van den oorlogen &c. En ten vierden in een aête vanden
tienden Junii vyftien honderd twee en twintig (9), waarby Keizer
Karel, na alvoorens te hebben geconfirmeert. de Ordonnantie ge-
maakt by Hendrik Graave van Naffau, als Stadhouder nopende de
correêtie der Suppooften, die onvrye perzoonen wyn en bier om
geld hadden gerapt, aan die van den Hage op nieuws verleent Oc-
trooi tot verdere beteugelinge der vrye ‘Tappers. By welk Oëtrooi
dezelve Keizer na meldinge zyner titels en groetenifle al wederom
in dezer voegen ipreekt, van wegen onfen wel beminden den
» Bailliu, Burgemeefters en Schepenen onfer Dorp en Vryheyt van
» den Hage in Hollant, foe voer hen als voer alle de Ingefetenen
» derzelver is ons gethoent geweeft , hoe onfe feer lieve en getrou=
» We neve &c. En men zoude groote rede hebben om te twyffe-
len , of zodanigen uitinge al deugdelyk zy, ten ware de plaatze al-
waar
vermelt Burgemeefteren van den Hage, te vinden onder de Coftumen van den
Hage No.62. en Pacob Wermey, als deszelven jaars Burgemeefter op den laaften
Januari 1561. na gemeen {chryven. ibid. No. 45. |
(v) Gedrukt agter het Berigt van den Hove van Holland pag. 115. en volgen-
de, en hierna onder Num. xxrx.
bn Hierna te vinden onder Num. xxx.
ks Geregiftr. in ’*t eerfte Memoriaal van Sandelyn fol. 343.
(9) Geregiftr. in ’t tweede Memor. van Sandelyn fol. 56.
F3
Dewylde
benamin-
gein vier
vroegere
ftukken
voor-
komt.
7ó BESCH R WY Vel N GE vann
waar die oorfpronkelyk beruften, en de Regifters, waar uit die zyn
getrokken, alle vermoeden van ongeoorloofde veranderingen t'eene-
maal uitflooten. Weshalven wy ons te vrede houden deze zwaarig-
heid aan kundigen te hebben voorgeftelt, en dezelve in ’t midden
laaten, tot dat nauwkeuriger onderzoek , gevoegt by ontdekkinge
van nog meerder aloude gefchriften zelve, gelegentheid geve , om
die te konnen oploffen. Dog indien onderentuflchen gitlinge eeni-
ge plaatze alhier zoude mogen verdienen, zouden wy van gedagte
wezen ja zelfs wel derven vaftftellen, dat de bewoordinge van Bur-
gemeefteren door de onkunde of onagtzaamheid van den eenen of
den anderen Klerk, aan wien de uitbreidinge dier aCtens is toever-
trouwt geweeft, in de bovengemelde brieven zal zyn ingeflopen ; %
geen ook ligtelyk heeft konnen’ gebeuren, als men aanmerkt, datde
Cancellerye des Keizers ter dier tyd te Bruflel wierde gehouden,
daar alle Handveften, Privilegien, Placcaaten en andere befcheiden,
behoorende tot de Nederlanden, wierden opgemaakt , gefchreven
en afgevaardigt; en dat men juift aldaar geene nette kenniffe hebben-
de van de bezondere geftelteniffe van de Haagfche regeeringe, ge-
volgelyk als een gewoonlyke trant, (dewyl alle de Hollandíche Ste-
den en ook de voornaamfte Dorpen (z) toen al van Burgemeefte-
ren waaren voorzien, ) in de meergemelde Brieven de benaminge van
Burgemeefteren mede zal hebben laaten invloeyen. En ’ is ook aan-
merkelyk, dat dezelve benaminge in geene andere ’t zy vroegere of
laatere aêtens tot den jaare vyftien honderd negen en vyftig , wan-
neer *t zeker en bekent is, dat den Hage allereerft door Koning
Philips met twee Burgemeefters is begunftigt geworden, werd ge-
vonden. gt
4 8
(2) Dit blykt ook onder anderen uit het advys, ’t welk de Heeren: Raaden
van den Hove van Holland in den jaare 1559. gaven op ’t verzoek van die van
den Hage, om twee Burgemeefteren te mogen hebben: zeggende „ dat ’er meer
‚, dan twintig Vlekken waren in Holland, die gelyke Privilegien hadden als die Supplian-
» ten verzogten. Zynde dit advys te vinden hierna onder de Bylaage Num. xv.
XXIX.
SGRAVEN-HAGE, XXIX. Hoorrsr. zr
Win De Oi ERM 0 JE 0E EL E00 OPTEEo OFB ZE VETEED ELO Zi 50
XXIX. HoorrTsrTuK.
De oudfle Magiftratuur albier, die van. Schepenen, al be-
__kendin 1311. Magtiginge derzelve in 1325. om met
’sGraafs Hofineefter Keuren te mogen maken. _ Oudtyds
aangeftelt door den Bailliuw, zonder bepaalinge van tyd,
tot dat by Handveft van 1407. de tyd der aanflellinge
en °t getal der perzoonen bepaalt is. Vereifchte hoeda-
nigbeden om Schepen te konnen zyn. Bevoegtbeid om eene
nominatie te maken door de ‘Staaten beveftigt. De Sche-
pen van Scheveninge waar/chynelyk al in 1407. in bet Ge-
vegt geplaatft. Zyn aanzien voormaals grooter als jegen-
woordig. Lyfle der Burgemeefteren, Schepenen, &c. en
… biftoriele aanwyzinge der veranderingen, in de nominatie
en aanftellinge van de Magiftraat gevallen.
Yar U treden wy toe tot den Schenpens-bank , zynde het
oudfte Collegie van de Magiítratuure van den Hage,
g (want dat alhier Azinge en Buuren, gelyk wel te
WP) Voorburg (a), Waflenaar (4), en andere omleg-
AND gende Dorpen, ooit plaatze zouden hebben gehad,
SE CEN vind men nergens vermelt,) dog deszelfs eerfte op-
komft aan eenen zekeren en vaften tyd te willen bepaalen , zoude
… meer op een loflen grond, dan op egte bewyzen ruften ; hoewel
_ het ten hoogften waarfchynlyk zy, dat, zoo dra alhier maar een
Buurt van zamenwoonende luiden is geweeft, ook alhier een Sche-
penítoel plaatrze zal hebben gehad, om alle gefchillen tuffchen den
eenen en den anderen ingezeeten ontftaande te effenen en befliflen,
of ook daar over regtfpraake te doen. En of wel men dit maar gif-
finge zoude konnen noemen, zoo is ’t nogtans zeker en onbetwift-
baar ; dat ’er al in den jaare dertien honderd elf, en zulks naauwe-
gele ie jaaren na de bouwinge van *t Hof door Koning Willem ,
e ftigtinge-den eerften grondílag van den Hage heeft gelegt, al
schepenen in den Hage zyn geweeft, Dit zullenwe met onwrik-
E rale gar Esat baare
(a) Dit is onder anderen kennelyk uit zekere aête , waarby Claes Oom Dircxz
voor den Raade myns genadigen Heere van Holland conftitueerde en magtig
maakte Dammas Sysman, om zulck recht als hy voor den Schout, Azinc en Bueren van
Voorburch aengeleyt en nog hangende heeft op die erffenif]en en goeden by Jan Gerritsz van
Egmonde agtergelacten , in zynen naeme &c. dato den 23. Februari 1449. flilo
Fi Geregiftr. in ’t derde Memoriaelb. van J. Boflaert , gequot. H. 1. l.
fol. 66.
(B) Zie ten dezen opzigte mede het bovengemelde Memoriaalb. H. 1. fol. 96.
De Sche-
pens-
bank het
oudfte
Collegie
van Ma-
giftra-
tuur.
Had al in
1311. en
vervol-
gensal-
hier
plaats.
Bewezen
door een
ate van
’t zelve
jaar.
Nog door
een beze-
gelden
brief van
1316.
En klaar-
der door
een twee-
den brief
ze BESCHRYVINGE van
baare bewys-flukken, getrokken uit oorfpronkelyke Regifters , wel-
ker egtheid buiten alle-tegenípraake is, klaarlyk betoogen.
De eerfte ate, die ons is voorgekomen, waarin woordelyk van
Schepenen van den Hage werd gefprooken, is gedagtekent St. Dio-
nifiusdag des jaars dertien honderd elf, waarby eenen Heyne van Loon
voor den Parochipaap van den Hage en die gemeene Schepenen indie
zelve Stede rekere jaarlykfe renten. veftigde op zyn huys en hoffte-
de, daar „ hy toen in woonde, eeuwiglyk te geven, en te betalen
„ de Kerke in die Hage, den Parochipapeen ’t Block van ovêrzee,
met bepalinge wat ieder daarvan. jaarlyks zoude genieten ; zoo als
de brief zelf breeder inhoud, dien wy om deszelfs oudheid ( want
vroegere raakende ’s Gravenhage (c) zyn ’er ons nooit ontmoet )
in ’t geheel hebben geplaatft agter. het eerfte deel onzer Befchry-
vinge onder de Bylaage Y. pag. 832. waar toe wy den Lezer kort- -
heidshalve wyze. | bikke
By dezen zullen wy nog voegen eenen tweeden brief, (d) de-
welke fchoon vyf jaaren jonger als de voorige, egter meede op eene
doorftekende wyze aantoont, ‘t geen wy als eene vafte waarheid
hiervooren hebben ter nedergeftelt, De woorden daarvan zyn deze:
… IVY Schepenen in den Hage doen condt allen luden,
» dat. voor ons quam Pieter Janfz van de Veete en belovede
„ Danel Coelnaerszoon thien fchellingen ’t s'jaars Hollantfche pennin-
» gen, endedefe rente te-ghevene Danel voorfz of den thoender de-
fer letteren, in Valckenburgermarct by ftaende Cruce op alle
Jans gueden voorfz , dat hy heeft, foe waer dattet ghelegen is,
binnen den Ambochte van den Haghe , waar ’t dat hy des niet en de-
de, foe foude Danel voorfz, comen mitten Scepenen , of die houder
„ der letteren op Janne voorfz of op den gheenen die befitter waer
„ fyns goeds, en doen hem geven eygen pande by Scepenen fchat-
„ tinge; In oirconde defen brieve befegelt mit onfen zegele, Gege-
„ ven in ’t jaer ons Heeren derrhien hondert en feftiene op den
„ Meydach. (onderftond) Gecollationeert jegens den originelen
„ bezegelden brief, en accordeert by my, ( wasgeteekent )
ADR. BENNINCK.
en
Maar of dit nog niet genoeg zy, zoo gaan wy verder, en zeggen
dat ’er niet alleen Schepenen , maar ook ter zelver tyd al een volko-
me Geregt is geweeft, beftaande uit Schout en Schepenen. . Én dit
vn
(c) De oudfte brief, welken die van den Hage hebben, is een Oêtrooi van
Graave Willem van Henegouwen, gedagtekent, faterdach na St. Margriet des jaers
derthien hondert dertien ‚ {taande geregiftreert in ’t Francyne Regifter, beruftende
ter Kamere van Burgemeefteren fol. 1. behelzende (zoo wy ’t wel hebben, }
vrydom van eenige Hofdienften , die die vanden Hage den Graave verfchuldig wa-
ren; en dat de Schepenen met den Rentmeefter van Noortholland hunne eigen
landen mogen fchatten, ’t geen dan verders bekragtigt al ’t geen by ons hier-
vooren pag. 2. en 3. nopende den gemelden Rentmeefter is ter nedergeftelt.
_(d) Deze brief ftaat geregiftreet in ’t kleine Francyne Regifter , beruftende
in ’t Heilige Geefthuis alhier fol. 385.
EGRAWENMAGE, “XXX Hoo srer. #3
vind ook ’t eenemaal zyne beveftinge in den voorenaangehaalden
brief van den jaare dertien honderd zeftien, waarvan wy de Latyn-
fche woorden, voor zoo verre ze ter dezer zaake zyn dienende,
reets hebben opgegeven; en uit welke men ziet, hoe dat de Schout,
Schepenen, Geregte en de ganfhe Gemeenfchap van den Hage aldaar
verzogt zynde , om den briet nevens den Graaf met hunne zegels te
willen bekragtigen , het zelve ook in diervoegen hebben volbragt.
Nos guogue Scultetus, Scabint; Juflitia totaque Communitas Ville de
Haga prediëtis teftimoniun, C ut prefèns donatio rata , firma 5 ij-
convulfa permaneat, fygilla noftra propria ad 1pfius donatoris preces 3
inftantiam prefèntibus duximus apponenda. Meer diergelyke brieven
zouden wy ter beveftinge alhier konnen te borde brengen, zoo wy
niet vermeende met de reets bygebragte aan ons oogmerk tot zoo
verre te hebben voldaan.
Maar op dat men niet zoude denken, dat al het doen van deze
Schepenen eenig en alleen hebbe beftaan in ’t verleyen en bezege-
len van brieven en ’t verrigten van andere kleine dagelyks voorval-
lende zaaken, zoo hebben wy dienftig en noodzaakelyk geoordeelt,
tot wegneeminge van zulke verkeerde gedagten, alhier op te leve-
ren eene afte, welker ganfche inhoude zonneklaar zal doen zien ,
dat ’er ook voor ’t zelve Geregte volkomen proceduuren en regts-
plegingen zyn gehouden, en dat zelfs de Schout, die in de gemelde
acte met den naam van Regter voorkomt, al ten dien tyde zittinge
in Schepensbank heeft gehad tot het bevorderen der Regtzaaken niet
alleen, maar ook om het gewysde ter executie te ftellen, De ge-
„melde ate (e) luid in dezer voege: |
| e
5 JF die gemeen Scepenen uter Hagbe maken condt allen lu-
» den,dat voor den Rechter en voor ons in die Haghe quamen Jan Aerntfz.
> en Gheryt Aelwynszoene van Leyden en toegheden mit ons Hee-
„ ren s'Graven brieven, dat Dierick Veren (_f) Bavenz. al zyn guet
» teghens Heeren Pieter van Leyden en Janne voorfz verbonden
_» hadde over fcout „die Dirck Heeren Pieter fculdig was ; Voort
» toegheden zy Scepenen brieven van Leyden, hoe zy mit Dirck
» voorfz geëffent hadden van dier fcout en van andere ftucken nae
‚ Heeren Pieters doot voorfz, alfoe dat Dirck voorfz fculdig was
> bleven nae dier effeninge Janne voorfz vyf pont tien fchellingen
» vier penninghen grooten , en Gheraerde voorfz achte pont vier
» fchellingen en een penning groote, en hier of begeerden beyde
„ Jan en Gheraert voorfz rechts an zynen goeden in die Hage, al-
» foe verre als ’t {trecken mochte; Die Rechter gaf hem pande van
» âllen hufen en erven, die Dirck toebehoerden;, alfoe alfe Egghe-
(e) Geextraheert uit het voorengem. kleyne Franeyne Regifter fol. 172.
… (f) Dat is Vrouwen Bavenzoon. Want Ver betekent een Vrouw , en die titel
wierd aan voornaame Vrouwen gegeven, gelyk nu die van Me-Vrouwe. Anth.
„Mattheus, de Nobilitate lib. 1. cap. rv. pag. 24. en in zyne aantekeninge op Joan.
de Leidis Annal. Bgmondan. pag. 235. De Heeren Alkemade en van der. Schel-
ling Befchr. van den Brielen Voorne 1. deel pag. 72. Aantekeninge (3) en pag. 370.
No. 1x. H. van Heuflen , Befhr. van ’t Bifchdom van Utrecht 1. deel pag. 495. Waarby
veel meer uit ongedrukte Handíchriften gevoegt zoude konnen werden.
TI. Deel.
van i/-
lem van
Henegou-
wen van
den zel-
ven jaare,
Proce-
duuren
en regts-
pleginge
alin 1323.
voor ’t
Geregt
alhier ge-
houden
Bewys
daar van
uitde
hierne-
vens ge-
voegde
originele
acte.
zh BESCHERM NGE WAR
22
53
rick hier voormaals befeten hadde, behouden elck man fynsrechts,
diere fchoene recht op toeghen mochte , en leyden hem beyden
eenen dach die pandt te fcattigen en te eyghenen ; en ontboden
Dirck voorfz thien daghen of hi’er yet teghens te feggen wifte;
Dirk quam totte dien daghe, en verliede dier fcout, ende en kond
’er nyets tegens feggen, defe pande, hufe en erve voorfz waren
tot eenen erfpagte vuytghegheven omme achte pont en achtien
fchellingen Hollants ’t sjaers, daer of foe nemet Henric Veren
Bavenfz twintich fchellingen Hollants ’t sjaers, blivets zeven pont
achtien fchellingen Hollants ’t sjaers, die hebben wy gefet en ge-
fcat elck pont gelts voor neghen pont , dat coomt elek pont gelts
voorfeyt voor fes pont hooftgelts; Aldus hevet Dirck voorfz be-
taelt Janne en Gheraerden voorfz met defen voorfz renten, over-
mits es fchellingen die zy den Gerechte geven, feven en veertich
pont gelts en twee fchellingen hooftsgelts Hollants in minderinge
van dier fcout voorfz, en defe pande en rente voorfz hever den
Rechter Janne voorfz en Gheraert geëygent mitallerechte ; Voort
foe quam voor ons Claes Weyninck en verliede dat hi fculdich
is in eenen erfpachte Janne en Gheraerde voorfz van den hufe en
erve dat Egghericts was, alfoe als hy dat befeten heeft, drie pont
en twee fchellingen Hollants 't sjaers: desgelyke quam voor ons
Claes Wante en verliede dat hy fculdig waere Janne en Gheraer-
de voorfz in erfpachte van hufe en erve, dat hy befeten hevet „een
en dertich fchellingen Hollants sjaers; desgelyke quam voor ons
‚ Gerert die Saelmaeker en verliede dat hy fculdich waere Janne en
Gheraerde voorfz in erfpachte van hufe en erve, dat hy befeten
hevet, vyf en dortich fchellingen Hollants * sjaers ; desgelyken
„ quam voor ons Symon Lyfenszoene en verliede dat hy. fculdich is
bb,
5
9
b A
33
Schepe-
in erfpachte van hufe en erve dat hy befeten hevet, vyftich{chel-
lingen Hollants ’t sjaers, daer of foe ghevet hy Heynric Veren
Bavenfz twintich fchellingen Hollants *t sjaers alfoe voorfz is; Dus _
blivet hy Janne en (zheraerde voorfz fculdich van de voorfz, hufe
en erve, dertich fchellingen ’t sjaers erffelick Hollants; Voort om —
dat een twie was over die wech die leghet langhes after dat erve
voorfs dat Egghericts was, foe hebben wy dat befcheyden en kennen —
dat van rechte, dat een wech is en bliven fal van der Honte gaende _
totte an der Vliette van der Spoeye; In oïrconde defen. brieve be-
fegelt mit onfen gemeene zeghele gefchreven in die Haghe des
dyndachs nae onfen Vrouwen dach te half oefte in't jaer ons
Heeren duyfent drie hondert drie en twintich. (onderftond ’)
» Gecollationeert jegens gelyke copie ftaende in
» oude Francyne Regifter, fo/. Lxv. LXvy. En _
» accordeert, by my, _ (was getekent )
’ ADR. BENNINCK.
Daarenboven magtigde Graave Willem van Henegouwen al in den
nenvan _ jaare dertien honderd vyf en twintig de Schepenen van den Hage,
den Hage
lingo, Om met den Meefter van zynen Hove aldaar , (welke. Amptenaar
gemag- men in Vrankryk, le Prevoft de Hotel noemt ,) zodanige Keurenen
Or
SGRAVEN-HAGE, XXIX. Hoorrs. 75
Ordonnantien te mogen maken op drank- en eet-waaren , wegen ,
{traaten en wateringen, als dien{tig en noodzaakelyk voor den Dor-
pe van ’sGraven-Hage zoude werden bevonden. En op dat die keu-
ren des te beter zouden nagekomen en onderhouden werden , zoo
{telde de Graaf tegens de overtreders derzelve zekere boeten, zeg-
gende, „ Zoe wie die brake, die verboerde tiegens ons drie pont
„ Hollants, alfoe dicke als hi et dede; V oert foe wat Coeren dat
„ die Scepenen med onfen Meyfter van onfen Hove maken fullen
„ op wegen, op ftracten en op wateringen, die houden wi geftade,
… en wie dairin Scepenen wederfeyde, die verboerde weder elcken.
„ Scepen viertich fcellingen, en weder ons alfoe veele als weder al
de Scepenen; ‘t geen zoude dueren tot des Graafs wederfeggen.
Zulks dat de Schepenen hierdoor als toen verkregen byna al ’t geen
tot de Burgerlyke beftieringe ten dienfte der Buurluiden vereifcht
wierd, als zynde het maken van Keuren geen gering gedeelte daar-
van. En hierin wierden zy naderhand nog verders beveftigt door
Hertog Willem van Beyeren by ’t Handveft, ’t geen hy in den jaa-
re veertien honderd zeven (g) aan ’s Graven-Hage verleende met
deze woorden: „ Ende foe wes onfe Scepenen voirfz die in dertyt
_» wefen fullen, mit onfèn dagelixen Rechter keuren fullen dat ons
|
|
|
|
„ Dorps en Ambochts oirbaer en on/êr Heerlykheyt niet tegens en dra-
» get, dat fal gehouden wefen. van ons en van eenen yegelicken.
En dewyl in het gemelde Oétrooi van den jaare dertien honderd
vyf en twintig niet vermelt werd van den Schout of dagelykfchen
Regter , maar dat den Schepenen daarinne wierde toegevoegt ’s
Graafs Hof-Meefter, om met denzelven de Keuren te maken; zoo
moet men, onzes bedunkens, den gemelden Hof-Meefter alhier in
geene andere hoedanigheid aanmerken, dan als reprefenteerende of
bekleedende het ampt van den Bailliu in den Hage, gelyk wy alre-
de hiervooren hebben aangetoont. Dog andere zullen ligtelyk zeg-
gen en beweeren , dat het geenzints volgt, dat de Hof-Meefter
Bailliu zoude zyn geweeft, alleen omdat de Graaf gewilt heeft, dat
de Schepenen met hem de Keuren zouden maken. Want voor
‚_eerft, was, volgens getuigenifle van Philips van Leyden, de Rent-
meefter van Noordholland, uit kragte van dezelve zyne bedieninge,
Bailliu van den Hage; en ten anderen, was 'er ook zelfs ter dier tyd
al een Schout of dagelykfe Rechter, ’t zy door den Graaf of wel
door den gemelden Rentmeefter aangeftelt , die zyne zittinge in
Schepensbank hadde, gelyk hiervoorenisbeweezen. Maar dat het in
tegendeel veel meer waarfchynelykheid heeft en eer te denkenis, dat
de Graaf aan de Schepenen niet hebbende willen geven zodapigen
volkomen magt, om over alle wegen, ftraaten , pleinen en wate-
ringen door den ganfchen Hage, en gevolgelyk ook over ’s Graafs
grond, als meede op drank- en eetwaaren, na hun goeddunken en
wel-
(g) Ook waren die van den Hage by brieve van Hertog Aelbrecht van Beye-
ven van den 20. April des jaars dertien: honderd drie en tagtig, zoo als de Ma-
giftraat in den jaare zeftien honderd vier en zeftig aan haar Ed. Groot Mog:
te kennen gaf (zie hierna onder de Bylaage No. Lxxxvt1;) al bevoorregt, om
met den Rechter van den Hage te mogen keuren flraeten, plaeten-en wedden tot ’s Haegs
oirbaer en behoef. \
JI. Deel, K 2
tigt, out
met
’s Graafs
Hofmec-
fter Keu-
ren enÔr-
donnan=
tien te
mogen
maken.
Hoede
Hofmee-
fterin de-
zenis aan
te mer-
ken.
76 BEOS EE RA Veele N\ Geil vaN
welgevallen te keuren, by dezelve eenen heeft geftelt, die ®s Graafs
Domeinen en geregtigheden zoude gade flaan , en verhoeden , dat
niets wierde gedaan of gekeurt, dat zyne Heerlykhheid zonde tegen-
dragen, gelyk Willem van Beyeren by zyn Handveft fpreekt. En
dienvolgende dat Graaf Willem van Henegouwen daarom zynen Hof-
meefter, die alhier zyn geduurig verblyf hield , en ’s Graafs Hof-be-
waarde, daartoe verkooren en den Schepenen bygevoegt heeft. En.
dit zoude ook verders niet duifterlyk af te nemen zyn daar uit, dat
in vervolg van tyden alle-de Keuren en Ordonnantien , by die van.
den Hage gemaakt, ontworpen (%) en afgekondigt , de approba-
tie en goedkeuringe van den Raade Provinciaal ,na dat dezelve Raa-
de door Hertog Philips van Bourgondie 1ynen vaften zetel alhier
hadde bekomen, zyn onderworpen geweeft, gelyk kennelyk is, uit
de oude Keuren, die nog voor handen zyn, welke tot een gewoo-
nelyk flot zyn hebbende, „ ’t Hof gezien deze Ordonnantie en
„ Keure, heeft diezelve geapprobeert, en approbeert ’t zelve Hof
> mits deezen na haare forme en inhoude; en zomtyds ook met de-
» ze claufule; (7) Ende dit al by provifie en tot anders by denzel-
„ ven Hove zal wefen geordonneert; of wel met. bepaalingen (&)
» en veranderingen. Maar dewyl dit alles zaaken zyn , die onder
de duifterheid dier tyden bedolven leggen, en gevolgelyk, dat al %_
geene men daaruit zoude willen haalen , meer beftaat uit loutere
giflingen, of op zyn beft genomen, uit waarfchynelykheden , dan
gegrond op vafte bewyzen, (gelyk het zekerlyk by zommige zal
wer-
(h) Zie Ordonnantie geconcipieert by den Geregte van den Hage op het ver-
huuren van de Vleefch-banken in de Hal, en het flagten van allerhande zoort
van Vleefch, geapprobeert by ’t Hof den 2o. April 1556. geregiftr. in ’t vyfde
Memoriaalb. van J. van Dam, fol. 125-134. Waarvan het begin aldus luid:
Gezien by den Hove van Hollant de navolgende geconcipieerde Voerwaerden
„, van den huure, Keuren en Ordonnantien gemaekt by Bailliu , Schout en Ge-
» rechte van den Hage op de Vleefchhalle en de Vleefchhouders in den Hage:
en het, flot: „ heeft *t voerfz Hof dezelve Keure in der forme, als goet en deug-
‚ delyk geapprobeert en approbeert dezelve mits dezen , ordonnerende den
‚, Bailliu, Schout en Gerechte van den Hage dezelfde te publiceren en te ach-
» tervolgen, &c. Aétum in den Hage den xx. Aprilis anno xvc. fes en vyf-
» tg naer Pacflchen by Heeren Gerardt-. Heere van AfJendelft, Eemskerk &c.
» eerfte Raidt Prefiderende, Guilyn Zeghers van Yeghem ;, Heere vän Waflenho-
» ve, Aerntsberge &c. Ridderen, Meefters Carel van der Nytfen, Chriftiaen de
Waert , Dominicus Boot, Dammas van Drogendyck en Quintyn Weytfen , Raetsluyden
van Holland. In kennifle van my,
ondertekent , TDP RM:
(4) Zie Ordonnantie en Keure op ’t verkoopen van koorn, op de Molenaars
en tbakken en verkoopen van brood, zynde van den 29. Julii 1564. en geapprobeert
den‚27. Oétob. 1564. Geregiftr. in het derde Memoriaalb. van Ernft fol. zor.
(k) Ordonnantie op het werpen van vuylnifle op de ftraaten in den Hage:
>, geapprobeert mit-limitatie , als in dezen; wel verftaende dat die boeten, die
„, by eenige Suppooften van den Hove ofte heure huysgezinne uyt faeke van
» dezen fullen werden verbeurt, geexecuteert fullen worden by den Subfticuit
» van den Procureur-Gerierael , naer ouder, gewoente. Aétum den 16, De-
cemb. 1566. (ondertekent) TH, DE WOERDEN. Geregiftr, in %
vierde Memor. van Ernft fol. ro. |
A
SGRAVEN-HAGE, XXIX. Hoorrsr. 77
werden opgevat, ) zoo zullen wy’t voor ’t jegenwoordige tot nadere
ontdekkinge in t midden laaten, en dus liever overgaan tot het on-
derzoek, by wien de Schepenen in die vroege tyden zyn aangeftelt.
En dit meenen wy niet duifter te weezen ; want als men flegtsin-
ziet de commiflie van Ghysken van Ammers, hiervooren reets aan-
gehaalt, zoo zal daaruit zonneklaar blyken , dat dezelve wierden
verkooren door den Rentmeefter van Noortholland-, in de hoeda-
nigheid van Bailliu van den Hage; want of wel de voornoemde
Ghysken van Ammers by de gemelde commiflie aanbevolen wierd
het Bailliufchap van den Hage te bedryven en te bewaren, zoo ge-
fchiede het niet anders dan op het verzoek en ter bede van den ge-
melden Rentmeefter, die als toen een Geeftelyk perzoon zynde;,
zelfs het Bailliuws-ampt niet konde bedienen, gelyk wy hiervooren
hebben aangewezen; En derhalven belafte de Graaf, „ dat hi eenen
„ Scoute fal fetten in ’t Hage-Ambocht, fe wien onfòn Rentmeefter
De Sche.
penen
wierden
in vroege
tyden
door den’
Bailliu
aange-
ftelt, zon-
der bepa-
linge van
tyd.
> wil; en allen ambochten, die tor ’er voerfz Bailltufcip en Scout- ,
» ambocht behoeren, al/e Scepenen te fetten , Kerkmeytters , &c,
die fal hi fetten, ofdoen, aendoen en vernuwen, alfoe dicke als
» toorbaerlic es, en et onfên Rentmeefter voerfz oerbaerlie dunken
» fal, en hierof fal hi onfen Rentmeetter goede reekeningen of
» doen, alfòe dicke als hyfe hem vermanen fal Sc. In voege dat het
daaruit klaar is, niet alleen, dat de Rentmeefter van Noortholland
als Bailliu van den Hage de Schepenen aanftelde ‚ maar ook dat het
in zyn vermogen {tond , om dezelve af te zetten en te vernieuwen,
zoo menigmaal als het met zyn welgevallen en goeddunken zoude
overeenkomen , zonder in ’t minfte aan eenigen tyd gebonden te we-
zen. Al het welke nog op een uitftekender wyze te zien is, in de
commiflie, die Hertog Willem van Beveren aan Adam van Ber-
waerde als Bailliu van den Hage verleende St. Catharina-dag der-
tien honderd zeven en vyftig,hiervooren in de lyít der Bailliuwen
in’t geheel te vinden. Dit fchynt nog zelfs ftand gehouden te hebben ge-
duurende de regeeringe van Hertog Aelbrecht van Beyeren; tot dat
| _eindelyk deszelfs zoon en opvolger Willem van Beveren den zesden
van dien naam daar in veranderinge maakte, wanneer hy in den jaa-
re veertien honderd zeven die van den Hage, „, om datfe hem gun-
» ftelyk en willentlyk dat morgengelt gegeeven hadden, gelyken an-
» dere zyne Landen; en Steden , met verfcheide voorregten be-
» gunftigende, ook onder dezelve gaf, dat de Schepenen alle jaar
»» Op finte Catharinen dag door den Bailliu van den Hage zouden
werden verkooren , en dat dezelve een jaar lang zouden dienen:
want dus fpreekt hy, „ voirt foe hebben wy om des gemeene oir-
» baers wille onfen goeden luden voirfz fulke gratie gedaen en ge-
» Confenteert, confenteeren en willen, dat onf? Watlgeboerne Iuden
» en Huysluden binnen onfen voirfs Ambocht gefèten, famentlyk inon-
» fe Gerechte wefèn fullen en ons Dorp en Ambocht regeeren tot onfer
„» eeren en ter befter oirbaer, alfoe dat onfe Bailliu, die nu is of na-
» maels wefen fal, wit onfén goeden Wailgeboeren- en Huysluden voor-
» fHoemt alle jair op finte Catharynen dach kyefen en fettren fal ze-
» ven goede eerfaemige Mannen, die drie jaer after een, binnen
» onfen Ambocht woenftat gehouden hebben , Scepenen te wefen
„ in onfen Dorpe en Ambochte voirfz een jair-lang „ die men -alle
Á 3 spejair
t Geen
geduurt
heefttot
dat by
Oëtrooi
van 1407.
de tyd
der aan-
ftellinge
en’t getal
der Sche-
penen is
bepaalt.
Uit wat
perfoo-
nen de
Bailliu
die moe-
fte kie-
zen.
Wat ver-
eifcht
werd om
Schepen
te wezen.
In 1656.
by’ Hof
in twyffel
getrox-
ken, of de
Magi-
ftraat be-
voegt
was , LOL
het ma-
ken van
de nomi-
natie,
78 BE aSGAHR MME NAGEL 1 WAN
> Jair verfetten fal, op ten jairsdach voirfz en anders niet, ten wair
> of eenig van die Scepenen ftorve binnen s'jairs, foo foud men
„ eenen anderen goeden man in fyn {tede fetten, die dat jair voirt
> uyt Scepen wefen foude.
Twee zaaken ftaan ons hierop in t voorbygaan aan te merken :
Eerftelyk, dat om Schepen te werden, by dit artikel alleen ver-
eifcht werd, dat de zodanige drie jaaren agtereen binnen den
Ambagte van den Hage moefte gewoont hebben , zonder dat ver-
ders daarby eenig gewag werd gemaakt, hoe verre dezelve den an-
deren in den bloede of zwagerfchap moeften beftaan, of wat jaaren
iemand moefte bereikt hebben, eer hy tot Schepen konde verkoo-
ren worden 3; waarontrent wy niet en weeten, dat in vervolg van
tyden by eenig Oëtrooi, Handveft of anderen voorregtbrief obit is
voorzien geworden. Het eenigfte , datmen vind, is, dat Schepe-
nen, volgens ’t Handveft van Philips van Bourgondie van den jaare
veertien honderd twee en vyftig „zouden moeten zyn gegoet tot hondert
Nobelen en daerenboven. |
En ten tweeden, dat aan den Bailliu t eenemaal werd gelaaten,
om uit de goede Welgeboerene en Huysluiden binnen den voornoemden
Ambocht gezeten, tot Schepenen aante ftellen , de zodanige die
hem zoude welgevallen, ’t geen in den jaare zeflien honderd zes en
vyftig aanleidinge gaf, dat de Heeren Raaden van den Hove van
Holland (aan wien in dien tyd de jaarlykfe nominatie der Haagfche
Regeeringe door haar Ed. Groot Mogende wierde toegezonden „om
daarop te hebben derzelver berigt en advys ‚) in twyfiel trokken,
of die van den Hage wel bevoegt waren de nominatie ter verande-
ringe hunner Magittratuure te konnen maken; 't geen zy ook by
Miflive van den 24. November des gemelden jaars haar Ed. Groot
Mog. in bedenken gaven; die daarop by Refolutie van den 28. No-
vemb. daaraanvolgende, de Regeerders van den Hage gelaften »
> aan haar Eid. Groot Mogende copielyk over te zenden , en des
» noods zynde, in Origiakt te exhibeeren de Privilegien, die de-
„ zelve mogen hebben , om de nominatie van de Magiftraat der
» voorfz plaätze te doen, en dat daaruyt de eleétie zoude moeten
» gefchieden ’t Welk by de Magiftraat zynde agtervolgt, zoo ver-
ftonden de Staaten van Holland den 15.Septemb. 1657., dat con-
‚ form ’t oud gebruik op voorgaande nominatie als boven , en uit
‚ het getal van de genomineerde, de eleêtie by haar Ed. Groot Mog.
» zoude gefchieden; gelyk wy dit alles hierna te zyner plaatze bree-
der zullen verhaalen. Of nu onder de Privilegien by die van den
Hage tot onderfteuninge van hun vermeint regt aan de Staaten over-
gegeven; ook zy geweeft het Oétrooi van Hertog Phlips van Bours
gondie van den 18. Maart veertien honderd een en vyftig na den loo-
pe van den Hove (hier na te vinden onder de Bylaage Num. xx.) waar
by de gemelde Graaf aan denzelve van den Hage vergunde , dat
» die twee en dertich alle jairen op finte Katarynen avont op Dorps
>» huyze van den Hage zouden vergaderen, en aldair kiefen, eer fy
» fcheyden uten huyfe, by der meefte ftemmen, viertien perfoonen
» dair vuyt onfe voirfz Stedehouder en Raide van Hollant, — — —
» of onfe Bailliu aldair in der tyt wefende , by hueren bevele kie-
„fen fullen feven perfoonen nair hueren goedduncken &c. # welk
| » ZOU-
hd
b|
\’
\â
SGRAVEN-HAGE, XXIX. Hoorrsr. 79
… zoude duuren den tyd van de als toen ingewilligde tienzaarige bede en
… daaren eynde na zyne wederftggen. Dan of zy nog eenige andere
brieven ten voorfz einde hebben overgelegt, is by ons in onzeker-
heid; en het fchynt „dat de Heeren Staaten van Holland , op alle
dezelve weinig of geen aanfchouw hebben genomen , gemerkt by
de laaftgemelde Refolutie van den 15. September 1657. alleen ge-
zegt werd, dat de nominatie en eleCtie zoude gefchieden volgens ’
oud gebruik. |
Dewyl onder de zeven Schepenen, die (gelyk wy zoo even heb-
ben gehoort) het Geregt van den-Hage zyn’ uitmakende , althans
nog een werd gevonden wegens den Dorpe van Schevelinge , “100
{taat ons nu dienvolgende t'onderzoeken „wanneer dezelvein ’t voorfz
Geregt allereerft plaatze hebbe bekomen. Alhoewel dit met den
eerften opflag duifter fchynt te wezen , zoo vind nogtans hetzelve,
onzes oordeels, zyne ophelderinge grootelyks in eenige omftandig-
heden, welke klaarlyk aantoonen, datmen den tyd daarvan niet ge-
voegelyker kan brengen, dan tot den gemelden jaare veertien hon-
derd en zeven, wanneer de Schepensbank alhier door Hertog Wit
lem van Beyeren eerít zyne vafte en regte geftalte heeft gekregen;
gemerkt te vooren daar van niets zeker was, als ftaande eenig en
alleen aan ’t welgevallen van den Rentmeefter van Noortholland , als
Bailliu van den Hage, zodanige perzoonen tot Schepenen te verkie-
zen ‚die hem goeddagte, mits datze waren goede Welgeboorene luiden
Dog by
de Staa-
ten daar
In vol-
gens’t
oud ge-
bruik Le-
vefligt.
Wanneer
de Sche-
pen van
Scheve-
ninge in ’t
Geregt
van den
Hage al-
lereerít
plaats
heeft be-
komen.
Waar-
fchyne-
Iyk in
1407.
en Huisluiden die drie jaaren binnen den ambagte van den Hage ge-
woont hadden. | | BAND
_ De eerfte en voornaamfte omftandigheid dan, die ons tot dit be-
grip heeft gebragt, is, dat den Hage en Schevelinge van alle oude
tyden onder eene Jurisdiëtie en Schependom hebben gezeten , en
met den anderen zoo naauw zyn vereenigt geweeft, dat deze twee
Dorpen eenen Regtbank en Vierfchaar hebbende uitgemaakt, het
dienvolgende ook ’t eenemaal waarfchynelyk is, dat uit beyder in-
gezetenen.luiden zyn verkooren „ die gezamentlyk het-welwezen
hunner plaatzen en gemeene inwoonderen hebben waargeno-
men. En hierin werden wy des te meer gefterkt, als men inziet
de woorden van ’t meergemelde Oêtrooi, waarby de Graaf wil,
dat onfe Wailgeboerene Luden en Huysluden binnen onfen voirfs Am-
bochte gefeten, famentlyk in onfe Gerechte wefen fullen enons Dorp en
Ambacht regeeren. Want het was ter dier tyden zeer gemeen , dat
eenige Dorpen onder eene Vryheid en Poortregt werdende gebragt,
den naam van het voornaamfte en aanzienlykfte Dorp wel behielden,
maar dat egter uit ieder Dorp, na maate van deszelfs vermogen , een
zeker getal van Schepenen en Regeerders wierde verkooren, die
dan met den anderen een gemeen Geregt en Vierfchaar uitmaakten ,
en gelyke wetten, Voorregten en Privilegien genooten , zoo als met
verfcheide voorbeelden (2) zoude konnen werden aangetoont en
be-
(#) Dus wierden omme den jaare veertien honderd dertien de Dorpen Span-
broek, Upmeer , Hensbroeck, onder eene Jurisdiëtie en Poortregt verzamelt met
den naam van Spanbroek. Hoogwoude en Fders-woude, onder den naam wan Hoog-
woude, Weftwoude „ Oofterblokweer en Wefterblokweer onder den naam van Wejt-
woude. Hem en Veenhuyfen , de ftede te hieten Hem. Wognum, Oude Bucswoude,
Nieu-
Rede en
bewys
daarvän
uit ver-
fcheide
omftan-
digheden
getrok-
ken.
Wierd
niet al-
leen tot
het be-
handelen
van regts-
zaken,
maar ook
tot het
verrigten
van't bur-
gerlyk
beftier
nevens de
andere
Schepe-
nen ge-
roepen.
Te zien
uit een
je BB S5C HRT YO VAL NGE WEAEN
beweezen. Dog of 'er in den beginne meer perzoonen, dan een,
wegens Schevelinge in den Schepensbank van den Hage hebben ge-
zeten, konnen wy niet zeggen» en vinden ook nergens daarvan iets
aangetekent. |
Maar ten anderen, tot wat laatere tyden zoude men de Schepen van
Schevelinge in den Geregte van den Hage konnen brengen, dewyl
geene zaaken of voorvallen zig opdoen, waaruit men met eenigen
fchyn zoude konnen befluiten, dat hy lange na den gemelden jaare
veertien honderd en zeven daarinne cerft is geplaatt geworden. En
zoo men dit al eens wilde onderftellen , zoo zoude men ten min-
{ten ook met eenen redenen moeten bybrengen, waarom in de Re-
geeringe zoo groote veranderinge was gemaakt: want de Schepen-
{toel moeft, volgens het meergemelde Handveft van Hertog M4/_
lem van Beyeren uit zeven Schepenen beftaans en derhalven, zooze
alle van den beginne af uit Welgeboorenen en Huisluiden van den
Hage waren genomen, zoo zoude immers daaruit noodzakelyk moe-
ten volgen, dat ‘er naderhand een van die zeven Haagfche Schepe-
nen zyne plaatze zoude hebben verlooren, en dat ‘er daarentegen
een uit den ‘Dorpe van Schevelinge zoude zyn ingeftelt; tgeen niet
te denken, veel min zonder bewys aan te nemen is,
Behalven dat het immers klaar is, gelyk het vervolg zal aantoo-
nen ,dat ’er al in den jaare vyftien honderd een en dertig een Sche-
pen wegens Schevelinge in den Geregte van den Hage volkoment-
lyk zittinge heeft gehad, en zelfs tot zoo verre, dat hy ook niet al-
leen tot het behandelen van Regtszaaken, maar ook tot het verrig=
ten van het Polityk en Burgerlyk beftier nevens de andere Schepe- _
nen van den Hage is geroepen, en overzulks met hen in gelyk ge-
zag en waardigheid dezelve plaatze aldaar heeft bekleedt. Dit alles
zal men volkomen bewaarheid vinden in zekere acte, waarby het
Hof in den jaare vyftien honderd drie en vyftig (wanneer denieuw _
gekoorene Schepenen op finte Catharinendag van de gaaren 1552.
en 1553., om redenen hierna breeder te melden, op geene wyze
tot het aanvaarden van hunnen dienft te brengen waren) vier uit
dezelve, en daaronder den Schepen van Schevelinge met naame
Jacob Symonfz, middelerwyle magtigde „ en ordonneerde, omme
» te verftaen over alle gewoonlyke ftipulatien van Scepenen-brie=
» ven, Certificatien, Procuratien, Tolle- brieven, en diergelyke,
» die
Nieuwe Bucswoude en Watweyde, de ftede te noemen Wognum. _Zybekerfpel en Ben-
nebroek, onder den naam van Zypekerfpel. By brieven gegeven in den Hage op
onzen lieven Vrouwendach Purificatio in ’t jaar ons Heeren duyfent vier hon=
derd en derthien na den loope van onzen Hove. „ Item fulke Hantveften en
„ Brieven fprekende van woirde te woirde als voirfz ftaet , hebben die van 4b-
> benberk, Twyfch, Midwoude en Lambertskage , dair die ftede of heten en wefen
„ fal Abbenkerke, wtgenomen, dat men wt drie en viertich der. Ryckíten kyes
„‚ fen fal negen Scepenen, dats te weten, wt vyftien den rykften van Twy/ch
‚‚ drie Scepenen; wt feven den rykften van Midwoude twee Scepenen; En we
‚ fes den rykften van Lambertskage eenen Scepen; welke drie en viertich voir-_
>, noemt jairlyks kyefen fullen wt Abbekerke en wt Lambertskage eenen Raet, en
> wt Twyfch ende wt Midwoude eenen Raet, En dat recht fal men befitten in
5, der Prochie van Abbenkerke op xxv. roeden na den kerkhove, Datum €} ac-
5 tum ut fupra. Geregiftr. in’t Boek Privilegia IL, cas. C. fol. 192-195. verfo. 201. ENZ
SGRAVEN-HAGE, XXIX. Hoorrsrt. St
„ die men wermach of gewoenlic cs voor die van den Hage te ex-
pedieeren, zoe wel onder het gemeen alsonder hoer prive zeghel
in commuiúi forma; Voerts recht te doen van gaft- en buyten-
partyen, erficheydingen, vifitatien van nedergeflagen en dierge-
Jyke kennifle te mogen nemen; den Eixcys, Craen en Craen-dien-
„ ften, Vleyshalle en andere diergelyke te verhuyren , en voorts
tot allen anderen goeden en incommen van den Hage goet, fcarp
toezigt te nemen, dezelfde in t openbaer en den meett daer voo-
‘ren biedende op te veylen en te verpachten, naer ouder gewoen-
tens die reekeninge particulier van dien, mitsgaders van den $co-
le, Thienden, penningen en diergelyke up te nemen, gelyk men
na ouder gewoenten , coftumierlick es te doen , ordonnantien
„ van arbeyts-loon van nootlicke werken , vacatien, en ander den
… Hage aengaende te pafleren en te expediëren. En hoewel de
bovengemelde acte (m2) is van den jaare vyftien honderd drie en
vyftig, zoo moet men niet denken, dat de voornoemde Sfacob $Sy-
monfz als doen voor. de eerftemaal als Schepen van Schevelinge is
gecommitteert en aangeftelt geworden, nadien men hem in die hoe-
danigheid al op % jaar vyftien honderd negen en dertig en vervol-
gens vermeld vind. En ’t is ook niet waarfchynelyk, dat hy juiftde
eerfte is geweeft, die tot die waardigheid is gevordert. Indien ’er
eenige Regifters of aantekeningen voor handen waren van de per-
zoonen, dewelke in die tyden de Magiftraats-ampten hebben be-
kleed, zekerlyk zoude men daaruit wel andere in vroegere jaaren
ontdekken, maar dewyl zulke Regifters niet te vinden zyn, en dat
wy ook tot de oude papieren en Chartres van den Hage geen toe-
gang hebben, zoo moeten wy het verdere daar laaten.
__ Maar men zal ligtelyk zeggen, dat nadien ’er geen Schepenen vant
Schevelinge, immers met naamen werden vermelt gevonden, dan na
den jaare vyftien honderd , het dienvolgende ten hoogften waarfchyne-
lyk zy, dat’ereerft een wegens het gemelde Dorpin den Schepensbank
is geftelt geworden, ten tyde als het Collegie van Welgebooren Man-
2.
’)
bid
”
»
5
hb
nen alhier wierde vernietigt of quam op te houden; ’t welk voor
zoo verre wy hebben konnen nagaan, omme den jaare vyftien hon-
derd is voorgevallen, als wanneer het Crimineele aan den Schepen-
ftoel is gevoegt ; en dat mitsdien de geene, die in des Bailliuws
Vierfchaar wegens Schevelinge zittinge hadde ‚ in Schepensbank is
overgebragt en verplaatft geworden. … Dit fchynt wel eenige beden-
kelykheid te hebben, maar gemerkt ons van deze verplaatzinge nooit
eenig blyk, veel min bewys is voorgekomen, zoo kan menhetzelve
niet hooger opneemen dan voor giflinge ; en derhalven zullen wy
ons tot nadere ontdekkinge, middelerwyle moeten vergenoegen met
het geene wy reets uit goede befcheiden hier boven hebben byge-
bragt.
Eene zaake moeten wy alhier nog byvoegen, te weeten dat al-
hoewel men bevind, dat de Schepen van Schevelinge by vervolg van
tyden, zelfs lang na den jaare zeftien honderd, alle de voorverhaal-
de
(mn) Deze aête is in ’t geheel te vinden hierna, in de Naam-Lyfte der Bur-
„gemeefteren , Schepenen, enz.
1. Deel. L
authoris
fatie van
den Ho-
ve van
1553:
Heeft
thans al-
leen zit-
tinge
over cri-
minele
en hals=
ftraffely-
ke zaa-
ken.
Het Poli-
tyk be-
{tier in
1560. van
Schepe-
nen aan
Burge-
meefters
overge-
bragt.
82 BE SCH RY VIN GE vaN
de zaaken met en nevens de andere Schepenen heeft helpen verrig=
ten (x), hy egter (zoo wy Onderregt werden) thans niet anders
werd geroepen dan over Crimineele en hals-itraftelyke misdaaden;
in voegen dat men met regt zoude mogen befluiten, dat de jegen-
woordige Schepensbank flegts uit zes perzoonen is beftaande, immers
dat alle civile zaaken en proceduuren by zes Schepenen werden be-
handelt en afgedaan. De rede dezer veranderinge en ook de nette
tyd, wanneer dezelve is ingevoert, hebben wy niet konnen ontdek-
ken en vinden ook daarvan geene aéte of. Refolutie, waarby de
meergemelde Schepen in ’t zitten over Civile Regtsplegingen, tranf- |
porten, het maken van keuren, enz. is uitgefloten geworden ; zulks
dat wy uit gebrek van beter en meerder befcheid ons niet en fcha-
men al wederom onze onkunde opentlyk alhier tekennen te geeven.
Onderentuffchen is het zeker en gewis, dat de Schepen van Sche-
velinge in voorige tyden niet alleen zynen rang ouder de andere
Schepenen heeft gehad na den tyd zynes dienft ( zynde juiít niet al-
tyd onderaangeftelt nog ook met uitdrukkinge , dat hy aldaar we-
gens Schevelinge zat, gelyk wel in laatere tyden ) maar dat hy nu
en dan met en nevens de afgaande Schepenen is gevallen (o) onder
de Vroetfchappen, zoo als onder anderen te zien is in Corwelis Cor-
nelifz Jongeneel (p), dewelke eenige jaaren Schepen hebbende ge-
weeft, daarna onder de Vroetfchappen is geplaatít geworden.
Wat nu aanbelangt den dientt der Schepenen van den Hage in ’
algemeen. Hierontrent ftaat aantemerken dat in voorige tyden aan
dit Amptgenootfchap was toevertrouwt niet alleen de oeffeninge van
hooge , middele en laage jurisdiëtien, als zynde de adminiftratie en
behandelinge van alle Regtszaaken, zoo van misdaad (na dat het
Crimineele van de Vierfchaar der Welgebooren Mannen, aan Sche-
pensbank was overgebragt ) als van Burgerlyk gefchil , het maken _
van Keuren en Ordonnantien, en zoo voorts; maar ook het ganfích
beftier en bewind over alles, wat den Burgerlyken ftand , de be-
waa-
(n) Dat de Schepen van Schevelinge nevens de andere Schepenen over alle
tranfporten , conftitutien van renten hebbe geftaan, blykt uit menigvuldige brie-
ven , waarvan wy’er flegts een verkort zullen bybrengen; , Wy Jacob van Dorp
„‚ en Cornelis Cornelifz Jongeneel, Schepenen in den Hage doen condt allen luden ,
‚> dat voir ons gecomen zyn Cornelis Heynrickfz Boon, Lenert Willemfz &c.
‚‚ en bekennen fchuldig te wefen N. N. &c. Aétum in den Hage den 13. De-
‚‚ cemb. 1562. Dat deze Fongeneel te Schevelinge thuis hoorde en wegens het
zelve Dorp in den Schepens-bank van den Hage zat, is te zien uit de hierna vol-
gende lyfte van Burgemeefteren, Schepenen enz. en Hooft, Nederl. Hiff. 1. Boek
pag. 119. Hy was ook Regent van ’t finte Pieters-Gilde op Schevelinge.
(o) Het tegendeel werd egter by de Regeerders van den Hage beweert in
Requeft, ’t geenze in den jaare zeftien honderd een en twintig aan de Staaten
van Holland overgaven, om te hebben een permanente Vroetfchap , en vermeerde-
ringe van ’t getal; alwaar zy als een vafte waarheid ter nederftellen , dat de Sche-
pen van Scheveninge onder de Vroetfchappen niet werd gerekent.
(p) Hy werd in een Ceruficatie van den 11. Maert 1565. (hierna onder de
Coftumen te vinden No. rx. pag. 5o.) duidelyk benoemt met den titel van
Vroetfchap. Hy was in 1560. tot Catharina 1563. Schepen wegens Schevelinge
en wierd den 3. Januarii 1564. in die qualiteit opgevolgt door Adriaen Koenen:
en in 1568. wierd wegens het gemelde Dorp Schepen Jongeneel Cornelifz onge:
twyffelt na doode van zynen voorn. vader.
mer
SGRAVEN-HAGE, XXIX. Hoorrsr, 83
waaringe der p'aatze van 's Gravenhage en bedieninge haarer goede-
ren en inkom{ten betrof. Dog alle deeze zaaken hen eindelyk te
„waat en te laftig vallende, deden zy al in den jaare vyftien hon-
derd twee en vyftig en vervolgens (4) daar over aan Keizer Kare/
als Graave van Holland hun beklag, en verzogten dat hen even a/s
andere grootere en kleine Steden en veele opene bevoorrechte Dorpen en
Vichken in Holland, mede tot hunner hulpe en byftand mogten wer-
den toegevoegt , Burgemeefteren en Toezienders van ’t gemeen wel-
waaren van den Hage, Gc. hoewel vrugteloos; tot dat zy ten laa-
ften in den jaare vyitien honderd negen en vyftig (r) by advife (s)
van den Hove van Holland door Koning Philips den II, wierden
beeunftigt met twee Burgemeetfteren, boven het getal der Schepe-
nen, die jaarlyks aldaar wierden gezet, gelyk wy reets onder het
voorige Hooftftuk breeder hebben aangetekent ; waardoor de Sche-
penen als doen voor ’t grootfte gedeelte wierden ontheven van den
Jaft, bewind en bezorginge van verfcheide zaaken , de Policie en
Burgerlyken welftand van ‘den Hage betreffende, welke vervolgens
aan de Burgermeefters by Inftruêtie, die zy in den jaare vyftien
honderd zeftig deswegen bequamen, wierden opgelegt en aanbevo-
len: blyvende niettemin (gelyk in andere Steden en Dorpen ) de
adminiftratie en behandelinge van alle Regtsplegingen teenemaal aan
Schepenen.
(7) Zie hierna onder de Bylaage Num. Xxxx1X. enz.
r) Hierna te vinden onder de Bylaage No. xLv1.
s) Mede hierna onder de Bylaage No. xLv.
II. Deel, E32 ANN:
VNL NSA VALOALGAL eN AAA UAL
PD DO |
. OOFTSTUK,
De opkomft der Collegien van Raaden of Vroedfchappen on-
zeker. Wie door de Rykdommen in de Steden verflaan
wierden , en wat aandeel die hadden in de beftieringe van
_zaaken. Oétrooyen tot bet getal, en verkiezinge der Vroed-
fchappen beboorende , van tyd tot tyd eenigzints verandert.
Van bet ampt der Vroedfchappen in ‘t algemeen ; en by-
zonderlyk der Haagfche. Verminderinge van derzelver
vermogen in 1 560.
OR RE PRET AR ORION AAT NAR ONEIR ARTON DIA DAUENGORA. OLDEAODTNDN AERIDES OI NIR ONAE ORTTNAORE: Def
OEE
SD Y moeten, in dit opzigt, een weinig afwyken van
‘t Begi
En be 4 onze voorige fchikkinge , waarby wy onderftelden,
Dai del Wij dat de ampten van Bailliu, Burgemeefteren en Sche-
Rt penen genoegzaam bekend waren, en dat niet nodig
Ee. was, derzelver aard en eigenfchappen na te fpeuren.
Oo TOCd-
Ade (eten Dog belangende die Vergaderingen van de Raaden
buitenge- der Steden , die op de eene plaats Oud-Raaden of Raaden; op de
heugen. andere na het getal, veertigen , zesendertigen; en in het algemeen. _
Vroedfchappen genoemt werden, vind men, dat de Schryver van
het wel zeer geleerd, maar onbefcheiden boek, genaamt Begin, —
“Gevoe- Voortgang en Eind der vrye en der gewaende Erf-gravelike. Bedienin-
en ge in Holland en Weft-Vriefland (a), voordraagt een gevoelen, 't_
ver der geen zeer veel verfchilt van het geen de Heeren Staaten van Holland
Erf- in den jaare vyftien honderd zeven en tagtig voorftelden in het Be-
graafl.Be- rigt (4) ’t geen zy doe uitgaven nopende de gefteltenis van’s Lands —
Beria Regeeringe. Want daar de Heeren Staaten zeggen, dat de Colle-
derlegt. gien van de Raeden of Vroedfchappen der Steden, zoo oud zyn als de
Steden , ofte immers , dat geen memorie en is van haare beginfelen.
Daar beweert hy in tegendeel (ec), dat het in de vroegere tyden
aan de Gemeente, dat is de gegoede bürgerye had geftaan , over
alle zaaken van gewigt te raadplegen , waartoe zy door de Magiftraat
ontboden wierd. Tot dat ter gelegentheid van de tweefpalt tu{lchen
de Hoeks en Kabeljaauws-gezinden, Hertog delbrecht van Beveren
zoude hebben gevonden een ftaatkundigen trek , om onder íchyn
van Handveft en Voorregt, de Gemeente op eene ongevoelige wyze
van haar oud en wel gegrond regt te ontzetten. Welk {poor nader- _
| hand
(a) Uitgegeven in den jaare 1683. gedrukt te Amfterdam by Jan Rieuwertfz
in 8. en toegefchreven aan Mr. Jan Uytenhagen de Myft, Advocaat.
(5) Gearrefteert in den Hage den 16. Julit, en nader tot Haarlem den 16.
Oétob. 1537. te vinden in ’t groot Placcaatb. 1. deel fol. 39. Hooft Nederl, Hiftor,
27. boek, pag. 1o13. en volgende. S. van Leeuw. Bat. Luft. pag. 1394-
(Cc) 21. Hooftdeel van ’t gemeldeewerkje, en nog iets in het 23. pag. 345. 340-
SGRAVEN-HAGE, XXX. Hoorrsr. 85
hand door Hertog Philips van Bourgondie, niet flegts opgevolgt,
maar merkelyk uitgeftrekt zoude zyn geworden. Dit verdient dan
kortelyk een weinig opgeheldert te werden.
Men vind in de oude Gefchriften veelmaals gewag gemaakt van
de Ryhheid of anders van de Rykdom, welke in de Steden nevens de
Magiftraat genoemt werd in gevallen , waarin iets wezentlyks ten
opzigte van ’t gemeene lighaam der Stad befloten wierd. Deze
Rykheid, Rykdom of ook Rykdommen werden meeft al genoemt na
Schout, Burgemeefteren en gemeene Vroetfchap ; maar de wyze zoo
der uitdrukkinge, als der zaaken, ontrent welke zulks voorkomt,
zyn zoo verfcheiden, dat wy niet ligts genoeg hebben gevonden,
om dienaangaande eenig voldoende berigt te geven. Onderentuf-
fchen brengen de uitdrukkingen duidelyk mede (d) dat die RyAdom
iets te zeggen hadde. Gelyk het nuis een natuurlyk gevolg in de
beftieringe der zaaken , (e) dat gevraagt werde het gevoelen en
| toe-
(d) Zie Handv. van Alkmaar van den 26. Maart 1450. Onder de Handve-
ften dier Stad, pag. 24-*,, Alfoo een wyle tyts geleden fekere gefchillen en
„‚ tweedrachten opgerefen en uytftaende geweeft fyn tuffchen den ghemeynen Ryk-
‚s» dom, ende die van der Vroetfchap onfer goeder ftede van Alckmaer onderlin-
> ghe, uyten welken, enz. En in ’t vervolg: „, toonende en feggende, hoe
‚ dat onfe Gerechte ende die alinge Ryckdom, Vroetfchap, °t Lichaem onfer voirfchreve
os Stede, die een mitten anderen vruntlieken ende eendrachtelicken overkomen
„> en overdragen waren, als-dat enz. Zoo melden ook de Aartshertogen Maxi-
miliaan en Philips van Ooftenryk in 1485. zelfs „, van de gemeene buuren, Mroet-
ss Jchap en Rykheyt, en alle die ingefetenen van der Hage en Haghe-ambocht,
aangehaalt r. deel. 1. Hooftfl. pag. ro. (e). Wanneer ook in den jaare 1443.
by de Staaten van Holland gedelibereert wierd op middelen , om te voldoen de
fomme gelds, die den Wendifchen fteden belooft was by Traétaat tot Koppen-
haven gefloten, zeiden de Gedeputeerden der fteden Haarlem en Delft in fub-
tantie, dat zy geene propofitien wiften te doen, „, mer woud men hem yets
» goets mede geven, dat wouden fy gerne ’t huys brengen an hoeren medege-
„dellen Proetfcap en Rycdom, ende d’ befte dairinne doen, &c. rx. Memor. van
_» Rofe fol. 59. verfo. En men zie voorts ’t geen dien aangaande met opzigt
tot de Stad Amfterdam verhandelt werd by Commelyn Befchr. van dmft. 2. deel
v. boek, 1. Hoofift. pag. 746. Als mede ’t geen wy verders hierna pag. go. over
deze zaake hebben aangetekent.
(e) Ten dezen zullen wy tot een voorbeeld bybrengen het antwoord ,’t geen
eenige Steden gaven-op de pointen, waarop de Ridderfchap en Steden van Hol-
land, Zeeland en Vriefland den 17. Mei 1444. in den Hage befchreven waren :
als onder anderen, „, Op dat punt van wegen te vinden , hoemen de gelden
»» van den Contraéte van Coppenhaven betalen zal, is den Steden van Hollant
» opgedaen die antwoirde die die Ridderfcip van Hollant gegeven hebben, die
» welke die Gedeputeerden van de Steden begeerden in geferifte te hebben;
» Ende dairop hebben geantwoirt die Steden van Hairlem , van Delff, van Leyden,
» Van Amfterdamme, van der Goude en van Rotterdamme, dat zy van dier zalen
» Met mede en hebben van hoirrer Vroetfcip, Rycheyt en gemeynten, dat te confenteren,
» gelye die Ridderfcip geraemt hebben, gelyc zy voir defen tyt menichwerf
» Verantwoirt hebben, mar willen die ramynge van {der Ridderfcip gaerne elc
»s în den hoeren horen Vroetfcippen, Rycheiden en gemeenten opdoen , en wes zy dairan
» Werven konden, weder overbrengen, als zy eerft fouden konnen.
» Op dat punt van de leeninge mynen genadigen Heeren te doen, is den
» voirfz Steden oic overgegeven die antwoirde van den Ridderfcip van Hollant
» in gefcrifte en die voirfz Steden van Hairlem, Delff, Leyden, Amfterdamme en
» Rotterdamme hebben geantwoirt , dat zy van dien punte aic van hoeren Vroetfcippen ,
3
Rykdom;
wie daar
door
wierden
verftaan,
Wat aans
deel de-
zelve in
de beftie-
ringe van
zaaken
had.
Onzeker
uit hoe-
veel Le-
den het
Coille-
ie der
roed-
fchappen
alhier in
den be-
ginne
hebbe
beftaan.
By Oc-
trooi van
18. Maart
145 1. fl.
Cxr.32.
perzoo-
nemaan-
geftelt,
metmagt,
86 B SENSICHEIER: Y VEDNIGLES Wiek
toeftemminge der geener, die naderhand den laft zullen moeten on-
dergaan, zoo levert die wyze van overweginge ook uit een betoog,
dat in die tyden, wanneer de Vroedfchappen, zelfs na zyne gedag-
ten, nu al waren ingevoert, de Rykdom der Steden nog zoo niet
veronagtzaamt wierd , of zy quam nog te zamen op ontbod der Ma-
giftraat, en gaf haare gedagten op. ’t Geen een overblyfzel was van
den ouden trant van regeren onder de Noordíche volken , en oude
Duitfchen. En dewyl zulks gevonden werd na die tyden „ dat de
gemelde Schryver der Erf-gravelyke bedieninge meent, dat de Vroet-
fchappen uit ftaatkunde zoude ingevoert zyn , zoo zietmen dat die
Schryver, die genegen is alle de daaden onzer Graaven ten ergften
te duiden „de Deduêtie der Staaren wel kragtig tegenfpreekt, dog
zonder evenwel den waaren oorfpronk der Vroedfchappen befchei-
dentlyk aan te toonen; waarom wy veiligft agten , ons te houden
aan ’t geen de Heeren Staaten ter gemelde plaatze zeggen, dat im-
mers geen memorie is van derzelver begin.
Dog hoe het daarmede in 't algemeen moge gelegen zyn, wy ftel-
len in opzigt van den Hage in ’t byzonder vaft, dataldaar het Col-
legie van de Vroedíchap niet lang na veertien “honderd zyn beflag
zal hebben gehad, hoewel wy daarvan voor het jaar veertien hon-
derd drie en veertig (f£) geene meldinge vernomen hebben.
Uit hoeveel Lieden het meergemelde Collegie in den beginne heb-
be beftaan, is ons om de bovengemelde rede mede t'eenemaal on-
bekent; maar zeker is t, dat het daarna veele en verfcheide veran-
deringen onderworpen is geweeft, en niet altyd in eene en dezelfde
geftalte is gebleven. Hertog Phlips van Bourgondievermeerderde het
zelve (g) by Oëtrooi van den 18. Maart veertien honderd een en _
vyftig na den loope van den Hove, tot twee en dertig notable per-
zoonen Buurluyden in den Dorpe van den Hage, gevende denzelven
magt, „ om alle jairen op St. Katreinen avont op Dorps huyfe van —
» der Hage te vergaderen en aldaer te kiefen eer zy fcheyden uyt-
ten huyfe by der meefte ftemmen vierthien perfoonen, dair vuyt _
‚ onfe Stedehouder en Raide voirfz. of onfe Bailliu aldair _
„ by hueren bevele kiefen zouden zeven perfoonen na huere goet- —
dunken om Scepenen te wezen, enz ; voegende verders daarby, —
ende indien eenich van de voirfz twee en dertich perfoonen afly- —
vich worden, zoe zouden in de ftede van des dooden die een en
dertich of alfoe veele als ‘er dair blyven fullen , kiefen en ftellen eenen
» An-
Ken me.
‚‚ Rycheiden en gemeenten niet mede en hebben daîrin te confenteren , mar willen oic die
‚ Zacke elc in den hoeren duechdelic verboirfcippen, en wes fy daîrof werven konden om
„, myns genadichs Heeren begeerte te volcomen, zoe wouden zy nochtans elc
‚ in hoir perfoon mit hoeren vrienden, —- —- mynen genadigen Heeren wt
„, hoeren boedel leenen, enz. Breeder te vinden in het x. Memor. van Rofe
fol. 7-10. verfo. |
(f) De eerfte ate, die ons is voorgekomen , waarin woordelyk van de Vroed-
fchappen van den Hage werd vermelt, iseen Ordonnantie vanden jaare veertien
honderd drie en veertig , waarby de Schout, Schepenen en gemeene Vroetfcip mit de H. Geeft-
meefters van den Hage vaftftellen, hoe de goederender armen , die van den H. Geeft
leven of aelmoefen ontfangen van ’t H. Kruys-gilde , zouden erven en fucce-
deren; in ’t geheel gedrukt te vinden in ’t eerfle deel xv 11. Hoofift. pag. 567-
(8) Hierna te vinden onder de Bylaage No. xx. hik |
SGRAVEN-HAGE, XXX. Hoorrsr. 87
„ anderen, om ’t getal altoes vol te houden ; ’t welk zoude duuren
» den tyd van de als toen tien jaerige bede, en daeren tende na
„ s Graefs wederfeggen. Ende dit íchynt ( hoewel onzeker hoe-
lang) al eenigen tyd geduurt te hebben , want in veertien honderd
een en tagtig werd in 't mandement gegeven by Maximiliaan en
Maria den r. Ottob. des gemelden jaars, duidelyk gemag gemaakt
van Scepenen en Raide onfer Stede vander Haige, (hb) en in ’t Oc-
trooi 't geen Hertog Philips van Ooftenry” in den jaare veertien hon-
derd vyf en tagtig (4) verleende, wert niet alleen gefprooken van
de Rykheyt, maar ook van de Vroetfchap van den Hage. Waarna
het evenwel in ’t verloop zal zyn geraakt. Want by het tweede Ar-
tikel van de ordonnantie (&) van den jaare vyftien honderd vier
en twintig nopende het doen van ’sHaags rekeningen &c. blykt,
dat die van den Hage in de uitgave hunner rekeninge hebben ge-
bragt verfcheide poften „ wegens reyskoften en vacatien, gedaen
„ in de jaeren 1510. tr. 12. 13. En 14. in ’t vervolgen van ’t Bail-
» liufchap van den Hage jegens Heer Willem Oem, en om te hebben
» vermieuwt heure Privilege van de Vroedfchappe: 't geen zy dan
ook eindelyk van Keyzer Maximiliaan, als voogt over Karel , zy-
nen zoonszoon, by brieve van den agt en twintigften Maart vyftien
honderd dertien verwierven. Dog hoe en in wat voege dit Hand-
veft is leggende, of wat hetzelve vervat, zyn wy t'eenemaal onkun-
dig,overmits wy daarvan geen affchrift hebben konnen bekomen.
Niettemin hebben wy in een oud boek met de hand gefchreven, be-
_ruftende ter Finantie van Holland , het navolgende uittrekzel ge-
vonden; ‚ den 28. Maert 1513. wierd den Buuren en Rykdom van
>» den Hage vergunt, (zynde het contrarie by den Bailliu, Schout
»» en Geregte verzogt) een Vroedfchap van vierentwintig perfoo-
»» hen, voor de eerftemaal te kiefen van ’s Keizers wegen , by den
» Grave van Egmont, Everhardi Prefident van Holland , Vincent
» Cornelifz Rekenmeefter en Loo (4) Advocaat van Holland , en
» dac uyt de nutíte, ryk{le, bequaemfte en wyíte Mannen van den
Ha-
(h) Ibid. No. xxv. (é) Aangehaalt in ’t eerfle deel pag. to. (e).
(k) Hierna in ’t geheel gedrukt onder de Bylaage Num. xxxr11. |
(1) Deze was Mr. Aelbrecht van Loo, die, voor zoo verre wy hebben konnen
nagaan, ontrent den jaare vyftien honderd tot den voorfz ftaat wierd verheven :
zynde de eerfte , die ons in die hoedanigheid te vooren is gekomen. Na dat
hy hee Griffierfchap van den Hove van Holland van den twaalfden September
vyftien honderd vyf tot den eerften April vyftien honderd agt hadde bekleet,
wierd hy in vyftien honderd tien tot Extraordinaris en daarna tot Ordinaris Raad
gevordert ; waaromme hy in een aéte van den agtften Maart vyftien honderd
twintig (lil Curie ( geregiftreert in het tweede Memoriaalb. van Sandelin fol. 75.)
gequalficeert werd Raad en Advocaat van den Lande. ’tWas buiten twyfel deze
zelve, ten wiens opzigte Mr. Mloris- Oem van Wiyngaerden , Penfionaris der Stad
Dordregt, zoo men nu zou mogen beweeren , met de uiterfterede, gezegt heb-
bende, dat die twee ampten niet by een man teffens behoorden te werden be-
dient; zoo daarover, als over het verdedigen van het Stapelregt dier Stad, zoo
wreedelyk vervolgt wierd; dat Koning Karel onze Graaf , zelfs uit Spanje, aan
de Magiftraat van Dordregt een brief afzond, gedagtekent den zesden Decemb.
vyftien honderd agtien. Waarby de gemelde Mr. Hloris op eene zoo ganfch on-
gewoone wyze befchuldigt werd, mitsgaders de Magiftraat fcherpelyk gelaft ,
denzelven Floris terftond, na ’t zien van dien brief, af te zetten van het Pen-
fiona-
om de
jaarlykfe
nomna-
tie van
Schepe-
nen te
maken,
&c.
Geen
geduurt
heeft tot
dat in
1513. het
getal der
Vroed-.
fchappen
geftelt
wierd op
24. per-
zoonen.
88 Be ES OER WVE IG AET WAR AN
„ Hage » zynde dit Oftrooi geregiftreert in ’t Francyne Regifterter
„ Graaffelykheids Rekenkamer , foo 77. Uit een willige Cone
| dem-
fionariffchap , zyn wedden aftenemen, en binnen twaalf uuren uit de Stad te
doen vertrekken, en zynen raad nergens in te gebruiken, indien zy ’s Graafs-
toorn wilden myden. Zoo gevaarlyk was het onder de regeeringe van dien ge-
dugten Vorft voor ’s Lands en der Steden regt te fpreeken. Dus ongehoort
ging hy in ballingfchap, en de Magiftraat, zonder eenig vertoog voor haaren
moedigen en loffelyken Bedienaar en Raadsman te doen , liet hem opgeoffert
aan den haat zyner vyanden. Maar zoo deed niet de vroome Adriaen ‚doe Kar-
dinaal en Biffchop van Tertofa, namaals Paus onder den naam van Adriaen de PT,
Dees zynes vriends gedagtig, bragt door ernftig fchryven te weeg, dat Graaf
Henrik van NafJau Stadhouder van Holland, &ec. eenige committeerde, die zyne
zaak onderzoeken zouden. ’t Welk gefchied zynde , is Mr. Akris onfchuldig
bevonden, en weder in eer en ftaat herftelt , ja tot het Raadsheers-ampt in den
Hove, gevordert geworden. zie Matth. Balen Befchr. van Dordregt , pag. 810.
en volgende.
De gemelde Aelbrecht van Loo bleef ondertuffchen beide zyne Ampten behou-
den, en was in vyftien honderd agtien een der Gevolmagtigden van Koning Ka-
rels wegen op het fluiten van de continuatie van ’t Beftand tuflehen den voor-
noemden Koning van Spanje, Graave van Holland &c. en den Hertoge Karel
van Gelre, waarvan de ate, gedagtekent den 24. Febr. des gemelden jaars, te
vinden is in ’t eerfte. Memoriaalb. van Sandelin fol, 180.
Aelbrecht van Loo den vyfden Januari vyftien honderd vyf en twintig fterven-
de (zie eerfte Memoriaalb. van Sandelin fol. 349. verfo. ) had tot opvolger in t
voorfz Advocaatfchap Mr. Aernt van der Goes, wiens aéte van aanftellinge, ge-
dagtekent den 16. Mei des gemelden jaars, geregiftreert ftaat in ’t derde Me-
moriaalb. van Sandelin fol. 89. Onder de voorwaarden, waarop hy wierd aan-
genoomen, „wilden de Gedeputeerden van Leiden wel expreflelyk, dat hy zy-
» ne refidentie zoude houden in den Hage, en dat hy geen ander officie en
>, zoude mogen bedienen met het voorfz Advocaatfchap , waarvoor hy jaarlyks
» tot een wedde zoude genieten vier honderd gulden. Wiz voor den meerge-
melden van Loo, Advocaat van ’t Land, thans bekend onder den eêrtitel van
Raadpenfionaris , zy geweeft, hebben wy tot nog toe niet konnen ontdekken.
In eene Refolutie van haar Ed. Groot Mog. van den 26. April 1555. werden
deze drie navolgende in ordre opgetelt; Mrs. delbrecht van Loo, Frans Coebel en
Aernt van der Goes; waaruit men zoude befluiten, dat Mr. [rans Coehel den voor-
noemden Zelbrecht van Loo zoude zyn opgevolgt, ’t geen eenigzints fchynt aan
te loopen tegens de woorden van de bovengemelde aête , medebrengende ,
‚dat de Staeten eendragtelyken hebben aangenomen Mr. Mernt van der Goes,
‚ Licentiaet in de Rechten, omme te wezen Advocaat van den gemeenen Lan-
» de van, Holland en Weft-Vriefland ,. tot fulken proffyte , emolumenten en
»» vervallen, als wylen Mr. Aelbrecht van Loo zyn Voerzaete in officie gehadt en ge-
„, noten heeft, &c. Want delbrecht van Loo onmiddelyk voor hem genoemt
werdende, fchynt daardoor de voornoemde Coehel als-uitgefloten te werden.
Dog wanneer gezegt werd, dat Zernt van der Goes zal genieten ’t geen Aelbrecht
van Loo zyn Voorzaat in officio genoten had, is het niet precis noodig, dat
delbrecht van Loo geweeft zy de onmiddelyke Voorzaat: maar zulks geeft alleen
te kennen, dat hy wierd aangenomen, niet op zulke voorwaarden als Frans Coe-
bel, maar op zulke als Aelbrecht van Loo had genooten. ’t Geen in die tyden no-
dig was, omdat de Opvolgers niet altoos erlangden , ’t geen hun naafte Voor-_
ganger had verkregen: maar wel eens minder en zomtyds wel meer. „Op dat
men evenwel niet in twyffel zoude trekken of de voornoemde frans Coebel het
voorfz Advocaatfchap wel ooit bedient heeft, zoo kan flegts ingezien werden
de Refolutie van den 14. Decemb. 1560. waarby „ Dirk Coehel van der Loo werd
» toegevoegt een wanbais van Satyn of twaalf ponden daarvoor , mits dat hy
„» de Staaten leveren zoude alle de Regifteren of Memoriaalen by zynen vader
„Mr.
et es enn nde cr AD
din
|
|
|
GRAVEN-HAGE, XXX,.Hoorrsr. 89
demnatie (xm) op zekere aête, waarby de Regeerders van den Ha-
ge den ontfang vanden wyn en bier-impoft (zynde als toen deeenig-
dte inkomften van den Hage; ) ftelden en verzettedemrin handen van
zes perzoonen, zoude men moeten befluiten, dat de gantfche Ma-
giftraat in vyftien honderd zeventien uit zes en twintig Leeden hebbe
beftaan; want zeggen zy aldaar: „ Ende of t gebeurde , dat God
„ nyet en wil, dat den excys den voornoemden fes perfoonen of-
… handich gemaect worden, dat zy geen ontfang dairof en hadden ,
„ zoe beloefde die van den Gerechteen Vroetfchap voernoemt en
„ elcx voer een xxvj. deel de voorfz zes perfoonen te helpen dra-
‚ gen alle die laften, daer voeren zy hen verbonden zullen hebben,
enz. Dog dit getal fchynt met het voorige niet wel over een te
komen, waarvan de regte oorzaak ons onbekent is.
Na verloop van eenige jaaren bequamen die van den Hage weder
een ander Privilegie , waarby het voorfz getal van vierentwintig
Vroedfchappen wierde vermindert, en gebragt tot op de helft, in
welken {taat het voorfz Collegie zedert tot nu toe is gebleven. Hier
van zouden wy t'eenemaal onkundig zyn geweeft, zoo ons niet el-
ders ware ontmoet een Verklaaringe van. Herbert Vofmeer , „ dat
‚„ hy gezien en gelezen heeft het Oêtrooi van Keizer Karel van
‚„ den jaare 1525., waarbyde gemelde Graaf in den Hage ftelt twaalf
„ Vroetfchappen. Van dit getal werd ook gemeld in ’t Oétrooi,
(u) ‘t welk dezelve Keizer den 20. Mei 1553. aan de Magiftraat
van den Hage verleende, om zekere excys te mogen heffen op wyn
en bier voor den tyd van zes jaaren , alwaar de gemelde Graaf
aldus fpreekt: „ Alzoe onfe lieve en getrouwe die eerfte en andere
> luyden van onfen Raide in Holland ons onlancx geadverteert heb-
_» ben van den ftaet en ’t achterheyt van der Wet en Regeerders van
» onfe Vryheyt van den Hage, en byzundere, dat de zeven nyeuwe
» Schepenen en twelf Vroetfchappen of Raden, dewelke onfe lieve
! » En
„, Mr. Frans Coebel zaliger gedagtenifle in zynen tyd Advocaat van den Lande ge-
‚ houden, mitsgaders alle andere ftukken den Staaten toekomende, onder hem
‚‚ ruftende. Weyders is aanmerkelyk , dat de welgefondeerde aanmerkinge
van Mr. Floris Oem van Wyngaerden zoo weinig indruk maakte op de gemoede-
ren van de Staaten „ dat zy niet nalaaten tot hunnen Advocaat te verkiezen den
gemelden Mr. Frans Coebel Heere van Loo, alfchoon hy zoo wel als Mr. delbrecht
van Loo was Raad in den Hove, werdende zyn naam als Raad gevonden van
| 1513. tot 1532. (ziet Regifter E. van Crimin. Sentent. fol. 43. 47. verf. 171.
‚verf. 186. verf. 1. Memor. van de Jonge fol. ro4. verf. 120. verf. en elders
‚ meer.) Waarom ook bezwaarlyk t'huis te brengen is , wanneer hy kan heb-
| ben gefungeert, als gelet werd, dat Mr. Aernt van der Goes al in den jaare 1525.
en zulks kort na de dood van Mr. Aelbrecht van Loo, tot Advocaat van den Lan-
‚de wierd aangeftelt. By al het welke wy nog alleen voegen zullen, dat Mr.
Aernt van der Goes dien agtbaaren flaat bekleedde tot den jaare vyftien hon-
derd vier en veertig , wanneer hy dien afftaande , door zynen zoon Mr.
‚Adriaen van der Goes wierd opgevolgt, daartoe by de Staaten aangenoomen zyn-
de den 30 Januari 1544. Hy deed eed den zesden Februari daaraan, uitwy-
zens de acte van aanftellinge, geregiftreert in ’t eerfte Memoriaalb. van J. van
Dam fol. 29. verfo. Wie verders na hem tot die Waardigheid zyn verheven ge-
worden, is al te werreldkundig, dan dar wy ons daarmede zouden ophouden.
(m) Deze aête van Willige Condemnatie is gedagtekent den 21. Novemb.
1517. en geregiftreert in ’t eerfte Memoriaalboek van Sandelin fo/. 150-154.
(n) Te vinden hierna onder de Bylaage Num. Xxxx.
II. Deel.
Door
Keizer
Karel in
1525. ver-
mindert
tot
twaalf.
Verzoek
van de
Magi-
ftraat in
1621. , OM
te heb-
ben een
perma-
nente
Vroet-
fchap en
vermeer-
deringe
van per-
zoonen,
waaruit
de Regec-
ringe
zoude
beftaan.
Dog by
de Staa-
ten daar-
op niet
gedifpo-
neert.
Waarin
het Ampt
der
Vroet-
fchappen
beftaat.
Derzel-
ver on-
derfchet-
de bena-
minge.
BESCH RYVINGE
en getrouwe Neve die Heere van Bueren, —— op St. Katrey=
nen dach den 25. van den maend van November leftleden aldaer
in den Weth geftelt en gecommitteertheeft, geenen eedt en heb=
„ ben.willen doen na ouder gewoente. Hoewel nu uit het hierbo=
ven aangehaalde klaarlyk blykt, dat aan den Hage zodanigen Privi-
legie is gegeven , zoo hebben wy nogtans herzelve nooit gezien ;
en konnen derhalven uit gebrek van bewysalhier deswegen niet bree-
der zyn. d | |
In den jaare 1621. verzogt de Magiftraat aan de Staaten van Hol-
land by Requette, „ dat haar Eid, Groot Mog. wilden gelieven;,
hen Supplianten te vergunnen een permanente Vroetfchap , en dat
het getal van twee en twintig (alzoo de Schepen van ‘Scheveninge
niet gerekent word onder, de Vroetfchappen,) mogte werden vers
meerdert op agt en twintig perfoonen. De redenen, die zy tot
go VAN
bp)
5
5)
bp,
2
3’
bb
grondflag van dit hun verzoek bybragten, beftonden voornamentlyk —
hierin: ,, dat de regierende Burgemeefteren en Schepenen ua oude
> Coftuymen ook Vroetfchappen waren, en afgaende ook” Vroet-
{chappen bleven , ter tydt en wylen toe zy mede verandert wiers
den. Zulks dat als uyt het Corpus van ’s Gravenhage buyten de
Vroetfchappen eenige bequaeme perfoonen tot regeerende Ma-
„„ zeker getal van de oude Vroetfchappen haere- plaetzent moeften
welke veranderingen de Supplianten (zoo zy zeiden) voor de
5
25
voorige gedaante; tot dat eindelyk zedert den jaare zellien honderd
twee en zeventig eene geheele andere fchikkinge daar inne is gebragt
geworden, gelyk wy teets hiervooren pag. 68. hebben aangemerkt;
en waardoor dan de Vroetfchap is geworden als een vaft en afzon-
derlyk Collegie, uit twaalf perfoonen beftaande, „ welkers Leden
‚> eens verkooren zynde, hun leven of Poorterfchap lang geduuren-
» de, dienen, daarze van te vooren alle jaar op St. Catharinen-dag met
en nevens de andere Magiftraats-perzoonen, wierden vernieuwt, im
diervoegen als wy uit de middelen van het voorfz Requeft hier bo-
ven hebben aangehaalt. | |
Wat nu aanbelangt het ampt van de Vroedfchappenin’t algemeen.
De Heeren Staaten befchryven hetzelve by hun bovengemelde Vers
toog indezer voege: „Aan deze Amptgenootfchappen ftaat het alleen,
> teftemmen; te befluiten en ordre te ftellen op alle zaaken, diet ge=
„ meene Land of de Stad van elke in bezonder aangaan: en watzy
» eee befluiten of verordenen;, werd by de ganfche burgerye
»» gevolgt. En, ’t is daaromme ook dat zy doorgaans Raden, enook
zomtyds /ysheid genoemt worden, ’t welk met Vroedfchapopeen
en dr zelve uitkomt a dewy! Vroed niet anders betekent dan wys.
Die van Leiden in den jaare veertien honderd agt en veertig (o) voor
| ir _ dEN
(0) Te vinden in ’t eerfte Memoriaalboek van d Ì
Bersee TUR oe van den rien Jacob Boffaert „
ruymen voor deafgaende Magiftraeten „die Vroetfchappen blevens
welftand van ’s Gravenhage in veele manieren zeer fchadelyk von
| | | von=_
den. Dog nadien by haar Ed. Groot Mog. daarop ech befluict _
wierde genomen , zoo bleef. de Regeeringe als toen in haare
giftraeten wierden voorgeflagen, en by zyne Furftelyke Genade
daertoe wierden geëligeert, nootelyk moefte volgen, dat jaarlyks —
en
eN
SGRAVEN-HAGE, XXX. Hoorrs gr
den Raade Provinciaal gedagvaart zynde , om te antwoorden in
zekere zaake, betreffende hunne Handveften en Privilegien ; verzog-
septem mo „ om dat zy alvoorens hunne WWysheid en Vroet-
bh | ù
Delft droegenze den naam van Raadsmannen, als-onder anderen te
van alle zyne beloften, uitgenomen die van zyne huldinge, gedagte-
kent Mey avont dertien honderd vyf en vyítig, waarvan het begin
aldus luid. „ Wi Schout, Scepenen en Raetsmannen der Stede van
» Delf doen cond allen luden , &c. ‘En vermits zy uit de aanziene-
Iykfte en meeftgegoedfte der ganfche Burgerye-wierden verkooten „
droegenze ook by ouds den naam van Rykdom (q ), Welke benaa-
minge Aerts-Hertog Maximiliaan en zyn zoon Philips ook aan de
Vroedfchappen in den Hage gaven by hunnen brief van den jaare
veertien honderd vier en tagtig, zeggende , „wy hebben ontfan-
gen die oitmoedige Supplicatie van onfen geminden Bailliu „Schout,
»» Schepenen en gemeene Rykdommen van onfèn Dorpe en plaetfe van
» den ee in Hollant. En Keizer Karel willende, dat de“Frefo-
riers vanden Hage alle jaaren hunne rekeningen zoude doen voor
twee Commiffarifen , ordonneerde by het xv. Ärtl. van de meer-
irom moetten vergaderen, en by een doen commen… Te
zien is uit de aête (p), waarby de Magiftraat den. Graaf ontflaat
Of on-
der het
woord
Rykdom
de Vroed-
fchap ook
verftaan
werd,
gemelde Ordonnantie en Sententie van den jaare vyftien-honderd
vier en twintig, „ dat het zoude gefchieden op’tStadhuys met ope-
‘ ne deuren, daerover geroepen onfen Bailliu, Schout, Schepenen
» en eenige van den Rykdom van den Hage ; waardoor niet anders
__verftaan moet werden dan de Vroedfchappen, gelyk onder anderen
klaar te zien is uit de commiflie, welke het Hof den derden. De-
cemb. vyftien honderd drie en vyftig verleende „ op Mr. Cornelis
» Suys Raed des Keifers in Holland en Geryt van. Rennoy, Meefter
de Rekeninge , om ter prefentie van den. Bailliu, Schost,
spenen en Vroetfchap van den Hage te procederen tot hoorin-
e en fluicinge van de rekeninge van dezelve van den Hage.
» TING La
Vel is waar, dat onder de benaaminge van Rykdom (r) niet
altyd begrepen werden de Vroedichappen. “Want het is kennelyk;,
| dat
p) Geregiftreert in ’t boek Noodholland #. L. 25. fol. roo. aat,
óp Zie Velius, Befchryv. van Hoorn, alwaar pag. 393. ftaat: Namen der Vroet-
Jchappen ‚ Raden of Rykdom (by outs zoo genoemt).
_(r) Dat door de bewoordinge van Vroedfchappen en Rykdommen juift niet
‚ altyd beduid werd een zoort van Magiftratuure , is onzes oordeels, alte bekent,
dan dat wy ’t met veele bewys-ftukken zouden behoeven tebeveftigen. Een
‚ eenig voorbeeld zal hiertoe genoeg zyn; en wel inzonderheid ’t welk men vind
| . Tome, ,
5
mn’ ate, by ons reets opgegeven ter. gelegentheid van de befchryvinge van
heveninge (1. deel. pag. 41.), alwaar, gelyk men weet , nooit eenig Collegie
van Vroedfchappen plaatze heeft gehad. En in welke aête nogtans klaar en
duidelyk werd gefprooken van Rykdommen en Vroedfchappen tot Schevelinge. Want
als ‘er in den jaare veertien honderd vyf en zeftig een fcheidinge en deelinge
zoude werden gemaakt van de goederen , voordeelen en profyten, welke de
‚ Haagfche en Schelingfche kerken tot dien tyd gemeen bezeten hadden, „ rees
» er een hevig gefchil tuffchen de Kerkmeefters van den Hage ter eenre, en
‚ de Kapelmeefters van Scheveninge mit fommige van den Rykdommen en Vroetfchap-
„» pen tot Scheveninge ter andere zyde. Waardoor niet anders kan en moet ver-
flaen werden, alsdat zommige van de rykfte en wysfte van het gemelde Dorp zig ten
II. Deel, M 2 voorfz
Wat ei-
gentlyk
de verrig-
tinge der
Haagfche
Vroed-
fchap zy.
Derzel-
ver magt
by de In-
ftruCtie
van 1560.
merkelyk
vermin-
dert.
22 BrEoSrWEKRX VAD NIGAE WAAN 5
dat in oude tyden-geene beeden door de Graaven , ja zelfs door de.
Magiftraaten mogten werden ingevordert, ten zy dezelve met de
meefte. flemmen des Rykdoms, dat is van- zulke burgeren en-ingeze-
tenên, die daarin te gelden en te.dragen hadden , wareningewilligt
em dat zonder derzelver inwilliginge, geen omflagen gemaakt, geen”
fchoten gegaart ‚geen accyfen en impoften opgefielt of eenige gel
den-ténlafte vande Steden, Dorpen of Landíchappen op intereffen
geligt mogten-werden: En het is ook daaromme , dat zydaarover:
geroepen zynde,-niet alleen hunne toeftemminge moeften geven,
maar dat zelfs de brieven, die ten lafte van zodanigen-Stad ‚Dorp. _
of.plaatze wierden verleden, gemeenlyk mede in derzelver naame
wierdemuitgegeven en bezegelt; luidende op deze of,diergelyke
WYZEe: 1 Allen-dén- geenen die defen onfen brief zullen zien of hoo=
„ren lefen , faluyt, mit kennifle der waerheyt. Wy Bailliu „Schout _
„em gemeen Scepenen in den Hage doen conct allen Juden ; dat wy
„by confente ‚ goeddunken en believen van onfe gemeene Buyren,
» Vroetfcip,. Rykdom en alle die inwoonende van den Hage en Ha-
-gerámbocht om noit oirbair van onfen-Dorpe om die meefte fcade
„mitten, minften. te verhoeden, wel en wittelycken verkoft hebben
Ne N., En om dat wy gemeen Scheperien mitten gemeenen Ryk= _
> dômmen en ingezetenen van den Hage en Hage-ambocht willen;
ss dat alle defe voirfz, voirwairden en geloften. vat en onverbroken
gehouden worden, zoo hebben wy Schepenen onfen gemeen ze-
sgel an defen brief gehangen; éc. iu Mocis ad
__ Dit‚nu genoeg gezegt zynde van de gefteltenifle en benaaminge
der meergemelde Amptgenootfchappen in ’t algemeens zoo zoude
de ordre der zaaken wel vereifichen, dat we ook in t yzonder
melden, waarin eigentlyk de magt der Haagfche Vroedfchappen
voorheen gelegen zy geweeft, en hoe verre dezelve zig hebbe uit-
geftrekt, vermits het Collegie van de Vroetfchappen in den Hage
in veele deelen verfchillende is met de vooríz Amptgenootfchappen
in de bovengemelde Steden. Om dit wel te doen , zoude me |
tyden moeten onderfcheiden; gemerkt het Collegie der Haagfche
Vroedfchappen niet altyd in eenen en den zelven ftaat is gebleven,
maar van tyd tot tyd zodanige veranderingen is onderhevig geweeft,
dat het ons zeer bezwaarlyk zoude vallen, daarvan een behoorlyke
befchryvinge te konnen opleveren. ‘Te meer om dat wy onsvande
vereifchte bewys-ftukken ontbloot vinden, behalven datmen in de
Inftruêtie van den jaare vyftien honderd zeftig, waarby den Burge-
meefteren , alsdoen nieuwelyks ingeftelt, wierd voorgefchreven, _
wat zyte doen zouden hebben, de magt der voorfz Vroedfchappen
zodanig befnoeit en bepaalt vind, dat de Magiftraat niet {tipt gehous _
den en gebonden is derzelver advys te innen, dan afs ’t noot iss ef _
zulks, dat het fchynt aan ’t oordeel van den Bailliu, Schout, B
voorfz einde voegden by de Kapelmeefters. Dit is te aanmerkelyker , omdat —
‚de benaaminge van Vroedfchap iets ftedelyks medebrengt, en men zeer zelden —
van Vroedfchappen gemeld vind, als in opzigt van Steden of zodanige Vlek
ken, die Stede-regten genoten. Hoedanige zyn ’s Grave-zande , van welker Zroed-
Jchap op *t jaar veertien honderd zeven en twintig werd gefproken by Anth. Matth. —
Anal. vet oi Tom. vi. pag. 1o8. van den druk in 8. en andere plaatzen meer. «_
SGRAVEN-HAGE, XXX. Hoorrsr. 93
gemeefteren en Schepenen t'eenemaal geftelt en gelaaten te zyn, of
het nodig en dienttig zy, het advys, goeddunken en befluyt van ’t
voorfz Collegie, op de voorkomende zaaken , die mn overweeginge
werden gebragt, inte nemen; hoewel men bevind, datde Regeer- Zulks
ders van den Hage by zommige tyden en gelegentheden zig van thans,
dien magt niet eveneens hebben bedient; dog het is egter zeker en _ nun aan
bekent, dat het vermogen van de Vroedfchappen daardoor-allengs- in daad
kens zoo zeer is vermindert, dat het gemelde Collegie thans meer beftaat.
in naam dan in daad beftaat.
De Magiftraat niettemin van tyd tot tyd in aanmerkinge genomen Oor-
hebbende, dat de Vroedfchappen voor hunnen dienft geenedemin- {pronken
fte belooninge, voordeel of erkentenifle genoten , befloot ontrent aat 4
_den jaare zeventien honderd zeftien, in navolginge van verfcheide zoo gec-
_Hollandfche Steden, eenen zilveren penning , bekent met den naam goe
van Vroedfêhaps-penning , te laaten maken, ter waarde ( zoo wy on- mied gk
_derregt werden ) van dertig ftuivers, om aan ieder Lid, verfchy- fchaps-
nende, zoo menigmaal de Wet tot het delibereren of concluderen pennin-
_@ver zaaken de Politie en welwezen van den Hage betreffende, by 8
een zoude werden geroepen, zodanigen penning uit te deelen.
De eerffe, die men in ‘t ligt zag komen, (op de nevenftaande
plaat getekent No. r.) verbeeld aan de eene zyde op den voorgrond
’s Graven-hage met de groote of St. Jacobs-kerk , de Nieuwe-kerk,
de Zaal van t Hof en andere hoog verhevene gebouwen, met hun-
ne fpirzen of toorens. Boven dezelve {taat het wapen van ’s Gra-
_ven-hage gekroont en ten wederzyden met eenig lof-werk omvan-
gen. Beneden leeftmen dit twee-regelig Latynfch versje door Pan-
eras van Maaswyk, voorheen Rettor der Latynfche Schoolen al-
hier, zamen geftelt:
DeELICi1e COMITUM:NUNC PATRUM ORACLA RECLUDENS
HAGA ADYTIS: BATAVI GLORIA PRIMA SOLL |
dat is:
DEN HAAG, DE VOORNAAMSTE GLORIE VAN NEDER.
__ LAND,WELEER DE WELLUST DER GRAAVEN,OPENT
| JINDE GEHEIME VERTREKKEN DE OPPERSTE
BEVELEN VAN DE VADEREN DES VADERLANDS.
‚Verders zietmen onderaan op dezelfde zyde deze twee LettersS. C.
die volgens het voorbeeld der oude Romeinen betekenen:
SrnArTus Consurro.
OP RAADSBESLUIT GEMUNT.
De keerzyde vertoont eene Vrouw zittende in de duinen, onder
de lommer van eenen boom , houdende in haare regterhand de
Weegfchaal en in de linkerhand een Olyftak: terzyde zietmen het
Dorp Scheveninge, en daaragter en Noordzee , beladen met ceni=
3 ge
ok BMSOOHEREL VLIDN IGEL ANN
ge pinken , Neptuin op zynen Zee-wagen, en eenige Fritons, of
mindere ZLee-goden.
De tweede penning is de eerfte in alles gelyk, uitgezondert dats
hy eenigzints verfchillende is in zyne tekeninge, kleinte der lette-
ren, en ook niet wel zoo net en cierlyk gefneden, waaromme van
dezen, als mede door het breken vanden ftempel, niet veele in han-
den zyn. |
De derde , eenige jaaren daarna gemaakt, vervat aan de eene zy-
de den Hage met den Scheveningfchen Straat-weg tuffchen de dui-
nen, en aan ‘t einde het gemelde Dorp met de Noordzee. En daar-
onder weder het bovengemelde by-fchrift , als mede het Haagfche
wapen. DE |
Op de andere zyde werden gezien twee ftaande Vrouwen-beel-
den, malkanderen de hand gevende; waarvan de eene in ’t gewaad
van eene Heldinne met een Scheepsroer inderegterhand, verbeeld
de Politike Regeeringe ; en de andere in een zedig gewaad, metde
linkerhand houdende een balance , de Juftitie, met dit opfchrift:
2
CONCORDIA.
DOOR EENDRAGT.
Zynde insgelyks, onderaan geftelt de twee hiervooren aangehaal-_
de Letters S. C. om daarmede te kennen te geven, dat deze pen-
ning, even als de voorige, is gemaakt op bevel van de Magiftraat.
De Stempel dezes gebroken zynde, is ontrent den jaare zeventien —
honderd dertig te voorfchyn gekomen de vierde penning ; waarop —
aan de voorzyde de ‘Trekvaart na Delft, in den jaare r55o. gegra-
ven , de Ryswykze weg, en ’s Graven-hage als in ’t verfchiet ge-
bragt zyn, met het Haagíche wapen, en daarboven
HAGA-COMirrs.
GRAVEN-HAGE.
De tegenzyde vertoont eene Vrouw, met een deftig kleed om-
hangen, verbeeldende de Agtbaarheid , zittende voor eenen voet-
bank, en met de regterhand leunende op een Romeinfche bondel
van roeden met een byl, die de Burgemeefterlyke waardigheid vers Ì
toonen ; en met de linkerhand houdende eene weeg{chaal, gelykze
by haaren linkervoet heeft een zwaard; al ’t welk betekent het Ge=
regt of Schepens-bank onder dit randfchrift:
EQUO LABORE.
DOOR EENPAARIGEN ARBEID.
En weder op den voorgrond S.C. volgens Raadsbefluit.
De voorzyde van den vyfden, met den aanvang dezes jaars ze-
_ ventien honderd negen en dertig volgens laft van de Magiftraat ge-
gra-
Pied
:
®
wr he
ER open
nds
ji
_ ed >
ANS Me
sân
SGRAVEN-HAGE, XXX. Hoorrsr. 9
graveert, verbeeld het Haagfche Wapenfchild , door twee leggen-
de Leeuwen vaftgehouden: en in t verfchiet de groote kerks-too-
ren en ’*t vernieuwde Stadhuis met dit gewoonlyk onderftaande ea
fchrift: SrNATus Consurro. volgens Raadsbefluit,
Op de tegenzyde ftaat afgebeeld een nederzittende Vrouwe; hou= _
‚dende in haare regterhand het Romeinfche teken der Burgemeefter-
lyke waardigheid, en in haare linkerhand de Weegfchaal, onder dit
om- en by-fchrift: ike
FOVET ET TUETUR.
dat is:
ZY KOESTERT EN BEHOED.
CS 0
Op da IG
IN Al db gr TA
7 NINE
Di ie \ Sn
XXXL
By wien
het Tre-
forier-
fchap van
den Hage
in vroege
tyden is
waarge-
nomen.
is bedient en waargenomen geworden. |
Onzeker,
wanneer
alhier af-
zonderly-
ke Trefo-
riers zyn
opgeko- «
men.
56 B: EOS ERK MT NIG WE Vik
Va APD EPR ne OE Ten Ae Ne ea ren
TE AJLD0 OORERO AED OT ENO 0UTEN OOPERO OTN OEE ELS OUEGRR OOFGMD HEERS 07 Elit CEE OLS Er 0 Ep
hdd
bovd Hoor TURK:
WV aarneminge der bedieninge tot bet Treforierfchap behoo-
rende. Onzeker, wanneer afzonderlyke Treforiers in den
Hage zyn geflelt.. Hun getal en bet doen der rekeninge.
Reguleringe , hoe en voor wien dezelve jaarlyks te doen.
Wanneer en by wien de Treforiers te verkiezen, als mede
derzelver Inftruêtie. In 1556. op een gebragt , die nu by
de Wet aangeftelt werd. j Ì
U ftaat ons voor ’t laatft nog te handelen van ’t ampt
der Treforiers, dewelke by zommige Rentmeefters,
by andere Ontfangers, en by den Heer Hooft Schat-
meefters der Steden goederen en inkomften genoemt
werden. Wanneer deze allereerft in den Hage zyn
an opgekomen, konnen wy aan geenen vaften tyd be-_
paalen, vermits men geene Handveften of andere Voorregtbrieven
vind, die daarvan melden, of waarby aan de Magiftraat, gelyk wel
aan andere Steden en ook zelfs aan de Godshuizen (a) alhier, de
magt is gegeven, om iemand tot het bewind en ontfang van ’sHaags
inkomften afzonderlyk te mogen ftellen. En ’tíchynt ook, datin _
de eerfte tyden, wanneer den Haag nog klein, het getal der bur-
geren niet groot en dienvolgende deszelfs inkomften zeer gering
waren, het voorfz ampt by Schepenen ; of dien zy uit het midden van
hen of uit het Collegie van de Vroedfchappen daartoe magtigden,
GR
' % ND 7
\e/
%
De eertte benaaminge van ‘Freforiers alhier, welke ons tot nog
toe te vooren is gekomen, werd gevonden in eene Ordonnantie van —
den 29. Julii vyftien honderd zeventien, waarby vaftgeftelt zynde,
zeker weekgeld, by wyze van hoofdgeld, om te flaan over de bur-_
gers en ingezetenen, tot voldoeninge van ’s Haags aandeel in delaf=
ten van den oorlog, „ die van den Gerechte , Vroedfchap en ge-
„ meene Buuren van den Hage gemagtigt werden, zes goede Man-
> nen te kiefen, die ’t voirfz weekgelt zetten en den ontfang dairof
„ hebben zouden, mitsgaders oick van den Excys, die binnen een
» jaer incomen zoude, ‚ wairof oick de Trefòriers kenniffe —
>» dragen zouden, omme datrof’ rekeninge, bewysen religua te doen na —
ouder gewoente. Welke laatíte woorden niet duifterlyk te kennen
/ ge
(a) Zie de Inftruêtie voor de Kerk, Getyde, Heilige Geeft, Huisfit, Gaft-
huis en Siekhuis-Meefters van den Hage by den Graave van Hoogftraaten als
Stadhouder - Generaal van Holland gegeven den 12. Augufti 1524. gedrukt in
t eerfte deel dezer befchryvinge pag. 349.
|
|
|
SGRAVEN-HAGE, XXXI, Hoorrs. 97
geven, dat ’er al lang te vooren Treförters of Ontfangers van 's Haags
middelen en inkomfte, welke als toen voornamentlyk, ja genoeg-
zaam alleen beftond in den impoft op wyn en bier, by de burgersen
‘ingezetenen gedronken en gefleten werdende , zyn geweelt. En
_of wel ter bovengemelden tyd het ganfch inkommen van ’s Haags
Treforie jaarlyks niet boven de vier duifend vierhonderd gulden kon-
de haalen, zoo waren ’er egter verfcheide ‘Treforiers te gelyk ; dog
in den jaare 1520. fchynt ’er maar twee te zyn geweeft, waarby,
vermits de Dorpe van den Hage als toen met veele zwaare fchulden
door ’t geduurig opnemen van nieuwe penningen, zoo tot voldoe-
ninge van ’s Graafs beden, en buitengewoone laften des oorlogs, als
tot betalinge van de renten zoo ter loffe als ten lyve, merkelyk was
bezwaart, Keizer Kare/,als Graaf van Holland , voor eenen zekeren
tyd nog een derden voegde, en teffens den Stadhouder gelafite, by
aflyvigheyt van deze of eenige van hen, den voirfs Dorpe weder
wan andere Trefòriers te voorzien van notabele Mannen dair toe be-
guaem: Willende wyders by zyn gegeven Oétroy van den’ 29. Junii
1520. (hb), dat „ de voirfz Treforiers van heure adminiftratie jair-
lex bynnen twee maenden nae d'expiratie van elk jair rekeninge
en reliqua fculdich wezen zullen te doen in onfe Scepen-buys al-
dair voir den Bailliu, Scout en Scepenen , en die principaelften
en notabelften dairtoe geroepen, in tegenwoirdigheyt van een van
onfen Raede en een van onfe Rekeninge in Hollant, fulken als wy
of onfe Stadthouder aldair van onfen wegen deputeeren fal. En-
de fullen dezelve Treforiers van alle extraordinarifie partyen reke-
nen by Ordonnantie van de Scepenen aldair ofte van het meeren-
deel van dien, en telken jaer fal men een dobbel van de voerfz
rekeninge dragen in onfe Rekencamer, om aldair bewaert en gein-
fereert te worden , op dat die 'Treforiers defen flaet achter-
volgen, Mis: |
Maar wanneer de Treforiers, in plaatze van hetzelve op te vol-
gen, in tegendeel ganfch nalaatig bleven in het doen van eenige ver-
antwoordinge hunner bedieninge, waarover de gemeente zeer t'on-
vrede zynde, aan t muiten was geflagen, gelyk wy elders breeder
hebben verhaalt, zoo veroorzaakte dit, dat de gemelde Vorft vier
jaaren daarna by ’t xvm. Artl. zyner Sententie van den ro. Augutti
1524. (ce) het voorfz:bevel nag nader bekragtigde met deze woor-
den: „ Voerts ordonneren wy, dat de Treforiers voertaen alle jae-
„ re heure rekeninge doen fullen op ten Stadhuyfe met opene deu-
» Ten, daerover geroepen onfen Bailliu, Schout, Schepenen en ceni-
» Be van den Rykdom van den Hage, binnen twee maenden na de
„> Expiratie van elken jaere in prefentie van een uyt onfen Raede en
» Een uyt onfe Rekenkamer aldaer, om dezelve rekeninge te hoo-
„ ren en te fluyten, als ’t behoeren fal, en een dubbelt dairof te le-
„ veren in dezelve onze Rekenkamere, om aldaer bewaert te wer-
„> den mitte andere rekeningen van de voorgaende jaeren. Dit werd
thans nog in diervoege onderhouden , enderhalven jaarlyks op’t doen
| van
be Geregiftr. in ’t eerfte Memor. van Sandelin fol. 343.
c) Hierna in ’t geheel te vinden onder de Bylaage Num. XXX11
TI Deel,
Derzel-
ver getal
niet be-
paalt.
Moeften
jaarlyks
rekenin=
ge doen,
Door
hunne na-
latigheid
groot on-
genoege
en muite-
ryeby de
gemeen-
teverooï-
zaakt.
Waar-
door by
Sententie
van den
10. Aug.
1524. Na-
der wierd
vaftge-
ftelt, voor
wien Zy
jaarlyks
moetten
rekenen,
Wanneer
en by
wien te
kiezen.
Een In-
ftruêtie
verleent.
Mogen
geen
Schepen
wezen.
By Oc-
trooi van
1556. Op
een ge-
bragt.
98 BES HR YY VAN GE “Van
van ’s Haags rekeninge by *t Hof een , gemeenlyk den Prefidents
en een by of van wegens de Graaffelykheids Rekenkamer gecom-
mitteert, zoo als wy hierna terzyner plaatze breeder zullen melden.
En gemerkt tot nog toe by geene Ordonnantie was vaflgeftelt,
hoe lang de Treforiers in hunne bedieninge zouden blyven, nog ook
niet, wanneer en by wien zy by vervolg zouden werden verkooren,
zoo beval de Keizer teftens by ’t zelve Artikel, dat de voerfs 7: refe
viers van twee jaeren tot twee jaeren Van zynen t wegen vernieuct
zonden werden by den geenen, die hy daer toe committeren zoude t'el-
ken Meyedage. En op dat de Tretoriers zig voortaan behoorlyk in
hunnen dienft zouden quyten, wierd hen terzelver tyd en gelegent-
heid een Inftruêtie voorgefchreven, waarna zy zig in ’t waarnemen
van hun ampt zouden moeten gedragen ; welke wy goedgedagt heb- —
ben hierna te plaatzen onder de Bylaage Num. xxxv., alhoewel wy —
den weetgierigen Lezer niet konnen verzekeren, dat dezelvethans —
in alle haare deelen onderhouden werd. Dit is nogtans zeker ; dat
de Treforiers, in gevolge van ’t xxvr11. Artikel van de voorfz In- >
ftruêtie , geduerende hunne Trefrierfchap geen Schepen van den Hage
Koning Philips begunttigde den Hage by Oétrooi
mogen Wezel.
van den ro. Oëtob. 1556 , dat ’er in plaatze van twee, voortaan maar
een Treforier aldaar zoude zyn; en deze moeft volgens het eerfte _
Artikel van de Inftruêtie voor Burgemeefteren van den 6. Julii 1560.
genomineert werden by den Baillin, Schout , Burgemeefteren mitten
Schepenen, omme daer vuyt geëligeert te werden by mynen Heere den
Stadhouder ofte in zynder Ed. abfèntie by den Prefident van Holland EK, Á
dog dezelve werd thans by de Magiftraat aangeftelt, vernieuwt of —
in zynen dienít gecontinueert.
Dewyl wy hiervooren hebben opgegeven de naamen der Bailliu-
wen en Schouten van den Hage, zoo vereifcht de ordre, dat wy nu
ook laaten volgen de Lyfte der verdere Regeerders, die zedert den
jaare vyftien honderd (want van vroegere tyden zyn ’er ons zeer
weinige met naame bejegent,) het Burgemeeflers- , Schepens-,
Vroedfchaps- en Trefôrters-ampt in der tyd hebben bekleet, voorzoo
verre wy die uit egte befchéiden hebben te zamen getrokken , na-
dien ’er geene Regifters of aantekeningen gevonden werden eerder
dan na den jaare zeftien honderd, en die nog wel zeer gebrekke-
yk, En gemerkt wy mits-dien daartoe veel al hebben gebruikt be-
zegelde Brieven en andere authentyke Stukken, zoo is het komen
te gebeuren, dat het getal van zeven Schepenen in eenige der vroe- —
ge jaaren wel eens te boven gaat, ’t geenligtelyk veroorzaakt werd,
of door fterfval van den eenen en plaatsvullinge van den anderen, of
dat de veranderinge van de Wet niet juift zynde gefchied op Ste. Ca-
tharinendag, den gewoonlyken tyd der vernieuwinge en verkiezin=
ge van de Magiltraat, de oude en afgaande Schepenen van ’ voori=
ge jaar nog eenigen tyd in ’t volgende, dat is, na St. Catharina dag
hebben blyven zegelen, enz. ®
je Ye
K
NA A-
SGRAVEN-HAGE, XXXI. Hoorrsr, 99
EAA MEN
in’ DER HEEREN
BER GEMEESTEREN, SCHEPE-
NEN, VROEDSCHAPPEN,
wegen ITRESORIERS van
SGRAVEN-HAGE
Die zedert den Jaare MD. tot nu toe in dienft
En zyn geweeft.
(a) 1500. tot Ste. Catharina 1501.
Schepenen.
Jooft Symonfz. den 20. Mei 1500.
Treforiers.
1507. tot Ste. Catharina 1508.
Schepenen.
Jacob Stalpert van der Wiele, A+
|
|
| driaenfz. (5).
| |
| |
|
Vroedfchappen.
Vroet-
(a) De eenigfte Schepenen, die ons voor den jaare wyftien. honderd met naame
zyn voorgekomen, zyn deze navolgende: In 1454. Dfacob Janfz en Hendrik Fanfz.
In 1458. Gerrit Goetlyf. In eene Sententie van den Hove van den 19. April 1457.
(Geregiftreert in het Memoriaal- en Sententie-boek gequoteert N. fol. 47.) „ in
» der zaeke van Preter Potter eiffcher contra die Scout en oude Schepenen van den
‚‚ Hage Verweerres, vind men deze zeven genoemt: Willem Philipfz, Willem Rey-
fter , Willem Ridder, Pouwels YTelifz Scoenmaker, Geryt Heynrichfz, Pieter Clacfe ®
Geryt Aerentfz.* In een gelyke Sententie, gedagtekent #/t# Januarii 1473. flilo Cu-
rie ( Geregiftr. in 't Memoriaalboek van Sententien , getekent O. fol. 151. verfo. )
ftaan de volgende als in ’t jaar 1468. gedienthebbende, vermelt; Pieter Gerytfz., Aernt
Groeninc, Jorys Fanfjen, Florys Gryp, Pieter Roelofsz , Fooft Willemfz en Geryt Fanfz.
En in een andere afte, op * jaar 1469. Willem Engebrechtfz als wylen Schout,
Ghysbrecht van der Mye , Fan Duyker , Willem Ridder , Florys van Zaeck, Philips
Gelhjz. De rede, dat ’er zoo weinige met naame gevonden werden, is dat de naa-
men der Schepenen, die over brieven of andere Geregtelyke A@tens, ftonden, voor
den jaare 1sog. niet wierden uitgedrukt.
(4) Hv was terzelver tyd ook Schout van Waffènaar.
TI, Deel. Am
à
roo BESCHRYVINGE vánt
Vroedfchappen.
Treforiers.
1508. tot Ste. Catharina 1509.
Schepenen.
Jacob van der Wyel Adriaenfz.
Pieter Pieterfz.
V roedfthappen.
Treforiers.
1509. tot Ste. Catharina T51O.
Schepenen,
Jan van Stienhoven.
Mees Hlegancktz, S
Vroedfchappen.-
ni
ik
_Niches Carbon.
Adriaen die Milde Claefz.
Treforiers.
1510. tot Ste. Catharina 151r.
Schepenen. —
Vraedfchaphen.
n…
_Treforiers. —
Isrr. tot Ste. Catharina 1512.
Schepenen. — 3
Adriaen Jacobfz. nt tt
Willem Janfz Want, in Egel.
Vroedfchappen.
Treforsérsg on
=
SGRAVEN-HAGE, INT. HoorrsrT.
1sr2. tot Ste. Catharina 1513.
Schepenen.
Adriaen Jacobszoon.
Willem Janfz Schouten.
Aernt Pieterfz.
Dirk Janfz Duyker.
V roedfchappen.
Treforiërs.
Dirk Janfz Duyker.
Jan Splinter.
1513. tot Ste. Catharina 1514.
Schepenen.
_ Vroedfchappen
Treforiers.
1514. tot Ste, Catharina 1515.
Schepenen.
Huych Aertíz, k
Cornelis Janfz van Montfoirt.
Meeus Henrickfz.
Gerrit Willemfz, in de Roofter.
<
lor
Wiffe Jacobfz,
Vroedfchappen.
Trefòriers,
‚Willem Meeufz.
1515. tot Ste. Catharina 1516,
Schepenen.
Dirk Janfz Duyker.
Bartholomeus Heynrikfz.
Aernt Pieterfz.
Gherrit Willemfz.
Adriaen Gerytfz Paert.
| Willem Meeuft.
|
|
Vroedfchappen.
… Trefòriers.
1516. tot Ste. Catharina 15 17
Schepenen.
Claes Willem{z.
Aernt Pieterfz.
Wermbrecht Willem{z.
‚ Cornelis Janíz, in den Os. °
Dirk Janfz Duyker , in Coelen.
Adriaen Gerytfz.
Vroedfchappen,
Meeus Heinrickfz.
Adriaen Jacobfz.
Geryt Deym Janfz.
N d Pie-
102
Pieter Claefz.
Jan Nachtegael.
Pieter Pieterfz.
Ghysbert Dirkz.
Jacob Adriaenfz vander be: alias
Stalpert.
Jacob Cornel lifz Ball eral:
Sn Bruynz.
Willem Janíz, in Engelant.
Willem Janfz ‘Schouten.
Geryt Willemfz.
Cornelis Sybrantfz.
Trefòriers.
Jan Splinter.
1517. tot Ste, Catharina 1518.
Schepenen.
Claes Willemfz.
Wermbrecht Willemfz.
Willem Janfz.
Jacob Adriaenfz.
Vi OE Wchappen.
Treforiers.
1518. tot. Ste. Catharina 1519.
Schepenen.
‚Claes Willemfz.
Willem Janfz.
Wroedfchappen.
:BRES SHCCHER? P VEENSGHE WAN
Gysbrecht Dirkz.
. Adriaen Jacobfz Coninck.
_ Wermbrecht Willemfz.
beth Dakf. An
_ Treforters.
Adriaen de Milde.
Janne Cammaicker.
1519. tot Ste. Catharina 1529.
Schepenen.
Wermbrecht Willemfz.
Adriaen Jacobfz.
Adriaen Gerritfz.
Vroedfchappen.
| Treforiers. je
Adriaen de Milde. — |
Janne Cammaicker.
1520. tot Ste. Catharina 152t.
Schepenen.
Adriaen die Milde Claefz. -
Vroedfthappen. — E
-
&
v
| Treforiers. EA
F Adsiden de Milde.
Jan Cammaeker.
Adriaen Jacobfz Coninck,
'SGRAVEN-HAGE, XXXI. Hoorrsr. 103
Adriaen de Milde. Jacob van der Wyele Adriaenfz,
1521. tot Ste. Catharina 1522. |
Schepenen.
Jacob van der Wyele Adriaenfz,
Adriaen die Milde Claefz.
Ghysbrecht Dirkfz.
| Treforiers,
| Adriaen de Milde.
Vroedfchappen, Janne Cammaeker.
Adriaen Jacobfz Coninck.
; | 1523. tot Ste. Catharina 1524:
| Schepenen,
Aernt Pieterfz.
Huych Aertfz.
Willem Janfz.
Treforiers. Adriaen Claefz die Milde.
Jan Cammaeker. |
„Adriaen oan Coninck. Vroedfchappen.
1522. tot Ste. Catharina 1523.
Schepenen.
Jacob van der Wiele Adriaenfz.
Adriaen die Milde Clacfz.
Arent Pieterfz.
Adriaen Jacobfz.
|
Gysbrecht Dirckfz.
|
|
Vroedfchappen, Trefriers,
| Adriaen de Milde.
Janne Cammaeker.
| Adriaen Jacobfz Coninck.
Den 1. Augufti 1524. afgezet.
„
Zeer verwart ftond het ter dezer tyd alhier in den Hage, waar-
van wy de oorzaak kortelyk zullen melden , op dat de Lezer een
regt begrip hebbe, hoe het met de Regeeringe tans aldaar gefcha- deRe-
pen was. De gemeente, zoo zy voorgaf, door de Regeerders van Ssringe
den Hage zedert den jaare vyftien honderd zeventien zynde belaft KEA ië
geworden met verfcheide fchattingen en leeningen , en wel inzon-
derheid met een dubbelden bier -1mpoft, (gelyk wy reets in ’t eer-
fte deel dezer Befchryvinge hebben verhaalt ‚) te betalen eer het bier
mogte werden thuys gebragt; zonder dat nogtans de Magiftraat of
Ontfangers ooit daarvan behoorlyke rekeninge hadden gedaan,
was daarover ten uitterfte t'onvrede, en op Ste. Agnieten-dag in Ja-
nuarii en daarna, als ook op den 26. Julii dezes jaars vyftien hon-
derd vierentwintig aan ’ muiten geflagen, in zoo verre dat de Stad-
houder - Generaal genootzaakt wierd eenige krygsknegten derwaarts
te fchikken , waardoor dan cindelyk het volk tot bedaaren gebragt
en
IC4: BABS AORENRS ZV JANAGEE 20 00
en op hunne bede een algemeene vergiffenifle (abolitie), uitgezon=
dert aan eenige weinige, verleent wierd, mits betalende voor amen-
de civile vyf en twintig honderd Caroli gülden, en dat eenige der
fchuldigfte, by den Stadhouder te noemen, ten dage van de publi-
catie of ten minften agt dagen daarna aan cenzelven Stadhouder in
den naam van zyne Keizerlyke Majefteit eerlyke reparatie zouden
doen. Enom aan de andere zyde de gemeente eenig genoege te
geven , en alzoo verders tot ftilte te brengen, wierden de Freforiers
en Schepenen, als doen in dienft zynde, afgezet en andere van de
notabelfte uit de burgerye aangeftelt tot Ste. Catharinen-dag naaftko-
mende, waartoe zyne Majefteit den Stadhouder - Generaal commif-
fie verleende by twee afzonderlyke aêtens, gedagtekent den 1. Au-
gufti 1524. (ce), gelaftende daarnevens de afgezeite [reforiers be-
hoorlyke rekeninge, bewys en reliqua te doen van hun’ bewind en
adminiftratie. Om welke te hooren en fluiten de Keizer commit-
teerde Mr. Jeronimus van den Dorpe , tynen getrouwen Raad en
Meefter van de Requeften van zynen huize, die nevens hem daar-
toe zoude nemen een uit ’s Graaven Rekenkamer. Voor deze dan «
herzieninge van rekeninge zynde gedaan, en de poften, daarin ver-
melt, by en van wegens de gemeente wederleid , zoo volgde daar-
op des Keizers uitfpraak , gedagtekent den tienden Auguíti des ge-
melden jaars, vervattende eensdeecls beveftiginge van ’t redres op de
gemelde gedaane rekeninge, en ten anderen ordreen bevel tot voor-
kominge van gelyke abuifen en misflagen in ’t vervolg, zoo als bree-
der te zien is uit de Sententie zelve, die wy dienftig geoordeelt
hebben hier agter te plaatzen onder de Bylaage Num. xxx. Ook
wierd by den Stadhouder een Inftruêtie beraamt voor de nieuw aan—
geftelde Treforiers , waarna zy zig in ’t waarnemen van hunnen
dienft zouden hebben te reguleren, mede hierna te vinden onder
de Bylaage Num.xxxv. Hoe het met de Kerkmeefteers en Bewind-
luiden van de Godshuizen in den Hage terzelver tyd was gelegen,
hebben wy mede in ’t breede verhaalt in ’t eerfte deel bladzyde 344.
enz. Voorts magtigde ’t Hof die van den Hage, om ten overftaan
van een Gedeputeerden uit het Hof en een uit de Rekenkamer
eenen ommeflag te doen over alle de inwoonders van den Hage,
die gewoon waren te contribueren, tot het opbrengen van vier dui-.
zend gulden, zoo tot voldoeninge der amende als tot betalinge der
Commiflariflen , die geweeft waren over het recollement der voorfz,
rekeninge , en anderen die des en daeraen dependeren, gelyk wy me-
de hiervooren bladzyde 362. en 363. omftandelyk hebben ter ne
dergeftelt. |
De Regeeringe dan in dezer voege geftelt zynde , dat de oude
Schepenen op den eerften Augu{ti wierden verlaaten en andere tot
te. Catharina-dag naaftkomende aangeftelt, is het ons ondoenlyk
alhier een nette lyíte der Schepenen voor dit jaar te geven ; weshal-
ven wy ons hebben moeten vergenoegen met te melden de naamen
der geenen die ons in aétens en elders zyn voorgekomen , zonder
onderfcheid van de afgezettene of nieuw aangekomene.
1524
(c) Gedrukt hierna onder de Bylaagen No. xxxtir. en XXXIV.
SGRAVEN-HAGE, XXXE Hoorrs rog
1524. tot Ste. Catharina 1525.
Schepenen.
Aernt Pieterfz.
Wien
Huych Aertfz.
Vroetfchappen.
#
|
|
|
| OPI
| Trefòriers.
|
| 1525. tot Ste. Catharina 1526.
| Schepenen.
| Adriaen Gerytfz Paert.
‚ Nicafius Anthonifz.
| Huy ch Aertfz.
Ghysbrecht Dirckfz Cammaiker,
| Meaertyn Adriaenfz.
Trefòriers.
k Vroed chappen.
|
1526. tot Ste. Catharina 1527.
Schepenen.
Aernt Pieterfz.
Huych Aertfz.
Geryt Bruyn{z.
Kors Pieterfz van der Beek.
Adriaen Gerytfz Paert.
, LL. Deel,
7
7 3
eenn mn) nd En Ee
Vroedfchappen.
Trefòriers,
1527. tot Ste, Catharina 1528.
Schepenen.
Kors Pieterfz van der Beek.
Vroedfchappen.
Treforiers.,
1528. tot Ste. Catharina 1529.
Schepenen.
Adriaen Gerytfz Paert.
Kors Pieterfz van der Beek,
Vroedfchappen.,
O | Tre-
106
Treforiers.
1529. tot Ste. Catharina 1530.
Schepenen.
Gysbrecht Dirkfz Cammaiker.
Nicafius Anthonifz van Flory.
Kors Pieterfz van der Beeke.
Maertyn Adriaenfz.
Adriaen Jacobfz.
Willem Janfz.
Huych Aertfz.
Cornelis Janfz van Montfoirt.
Jacob Grebbertfz , Goudfmit.
Vi voedfchappen. |
Trefòriers.
1530. tot Ste. Catharina 1531.
Schepenen.
Kors Pieterfz van der Beeke.
Cornelis Janfz. van Montfoirt.
Gysbrecht DirkfZ Cammaicker.
Nicafius Anthonifz van Flory.
Arent Pieter{z.
Maertyn AdriaenfZ. —
Vroedt habben) |
BESCHRYVINGE van
Treforiers.
1531. tot Ste. Catharina 1532.
Schepenen.
Korfz Pieterfz van der Beek.
Maerten Adriaenfz.
Nicafius Anthonifz van Flory.
Jan Cornelifz Cammaiker.
Vroedfchappen.
7i afin
1532. tot an Catharina 1533:
AYa hepenen.
Maerten Adriaen{z.
Jan Cornelifz Cammaicker.
Cors Pieterfz van der Beek.
&
Vroedfehappen.
_ Treforiers.
1533. tot Ste. Catharina 1534
Schepenen.
Kors Pieterfz van der Beeke.
Maerten Adriaenfz.
SGRAVEN-HAGE, XXXI, Hoorrsr. rog
Huych Adriaenfz Goudfrmit. Vroedfchappen,
Nicafius Anthonifz van Flory.
Jan Cornelifz Cammaicker.
Cornelis van Aicken.
Vroedfchappen,
Trefriers,
1536. tat Ste. Catharina 1537,
Schepenen.
Kors Pieterfz van der Beck.
Nicafius Anthonifz van Flory.
Treforters. Hillebrant Aelbrechtfz.
Jan Cornelis Cammaicker.
Anthonis Aertfz.
1534: tot Ste. Catharina 1535
| Schepenen. |
Kors Pieterfz van der Beek. Vroedfchappen,
Maerten Adriaenfz.
_Nicafius Anthonifz van Flory.
Cornelis van Aicken.
Jan Cornelis Cammaicker.
Anthonis Aertfz.
Vroedfthappen.
\
| -
| Ì é
| | Treforters,
1537. tot Ste. Catharina 1538,
| Schepenen.
| _ Kors Pieterfz van der Beek.
| Nicaftus Anthonifz van Flory.
| \ Jan Cornelifz Cammaicker.
| Treforiers, Cornelis van Aicken.
| | Maerten Adriaenfz.
| DN | Huych Adriaenfz van den Velde,
1535. tot Ste, Catharina 1536. Jacob Grebbertfz , Goudfinit.
| Schepenen. É
‚ Maerten Adriaenfz. Vroedfchappen,
Nicafius Anthonifz van Flory,
Anthonis Aertfz. |
Hillebrant Aelbrechtfz,
IL. Deel N WG Tre.
{08 -BESCHKRKYVINGE van
Treforiers.
1538. tot Ste. Catharina 1539.
8 Schepenen.
Cornelis van Aicken. *
Cors Pieterfz van der Beek.
Nicafius Anthonifz van Flory.
Huych Adriaenfz van de Velde.
Mr. Michiel Claefz van den Berg.
Cornèlis Vrêderikfz, Lyndrayer.
Lieve Jeman Gilhfz,
Daniel Suys Pieterfz.
Hendrik vari det Goes.
Wroedfchappen.
Zrefòriers.
1539. tot Ste. Catharina 1540.
Schepenen.
Nicafius Anthonifz van Flory.
Huych Adriaenfz van den Velde.
Michiel Claefz van den Berg.
Aernt Huygenfz.
Cornelis van Neeken.
Mr.
Mr.
Jacob SymontfZ ; van Scheveninge. (d)
1 ’ ”
Vroedfchappen.
Deze was voorheen geweeft Schóut tot
d) Deze was voorheen geweeft Schout tot C
€
f) Deze was jegenwoordig Schout tot Monfter.
TE pe
„ Aernt Huygenfz.
‚ Michiel Claefz.
_154r. tot Ste. Cathärina 1542.
Mr.
Mr.
Treföriers.
1540. tot Ste. Catharina. 1541.
Schepenen.
Cors Pieterfz van der Beeke.
Michiel Loufsz.
Jan Willemfz van Dorp.
Cornelis Vrederikfz, Lyndrayer.
Dirk Symonfz van Neck.
Vi roedfêhappen.
Trefdriers,. —
Schepenen. an
Nicafius Anthonifz van Flory (#).
Hillebrant Aelbertfz. d
Anthonis Aerntfz (f)- K.
Michiel Loefsz. 4
Jan Willemfz van Dorp.
Huych Adriaenfz van de Velde. —
Michiel Claefz. in
Aernt Huygenfz. | Al
Kors Pieterfz van der Beek.
Vroedfchappen.
| Tre-
oid ‚dog nu woonende te Schevenings.
onfter,
É
SGRAVEN-.HAGE, XXXI. Hoorrsr.
Cornelis van Aicken.
Dirk van Neck.
Jacob Splinter.
Jacob Willemfz van Dorp.
Treföriers:
1542. Yot Ste. Catharina 1543.
Schepenen.
Kors Pieterfz van der Beek.
Huych Adriaenfz van de Velde.
Cornelis Janfz van Montfoirt.
Anthonis Aernt{z.
‚ Michiel Claefz.
14 roedfchappen.
Trefòriers.
1543. tot Ste. Catharina 1544.
_____ „Schepenen.
Kors Pieterfz van der Beek.
Huych Adriaenfz van de Velde.
Nicafrus Anthonifz van Flory.
Mr. Michiel Clacfz.
Anthonis Aerntfz.
Vroedfchappen.
Trefòriers.
1544. tot Ste. Catharina 1545.
Schepenen.
Cornelis Janfz van Montfoirt.
Huych Adriaenfz vande Velde.
109
Vroedfchappen.
Trefòrters,
1545. tot Ste. Catharina 1546.
Schepenen.
Cornelis Cornelifz van Aicken,
Kors Pieterfz van der Beek.
Jacob Willemfz van Dorp.
Michiel Loufsz.
. Arent Huygenfz.
Maerten Adriaenfz.
Hillebrant Aelbrechtfz.
Van Scheveninge.
Jäcob Symonfz.
Vroedfthappen,
Trefdriers.
_ 1546. tot Ste. Catharina 1547.
es
Schepenen.
Kors Pieterfz van der Beek.
Cornelis Cornelifz van Aicken..
Jacob Willemfz van Dorp.
. Aernt Huygenfz.
Huych Adriaenfz van de Velde,
O 3 Tres
tio BESCHRYVINGE wän
33
55
bed
23
23
den Stadhouder andere Schepenen zyn
aangeftelt geworden, is by ons onbe:
bent: egter vinden Wy ‘er eenige ge-
noemt, die ons in ’t voorige jaar niet
Zyn bej egent ; weshalven wy alhier zul-
len opgeven-de zodanige: die ons in dit
jaar zyn voorgekomen,
Mr. Michiel Claefz.
Vroedfchappen._ — Treforiers.
1548. tot Ste. Catharina 1 549.
Schepenen,”
Cornelis van Aicken.
Heinrick van der Goes.
Kors Pieterfz van der Beek.
Treforiers,
1547. tot Ste. Catharina 1548. ,
„… Op huyden waren ( overmits d’ab- Vroedfchappen.,
fentie van den Stadhouder-Generael) |
by den Hove van Holland geconti-
nueert en continueert ’t zelve Hof
mits defen de jegenwoordige Sche-
penen en Regeerders van den Hage,
tot anders van wegen der Keyzer-
lyke Majefteit daerinne fal wefen
geordonneert; en dit ten eynde de
voorfz Vlecke nyet rechteloes en
zonder juftitie en blyve. Gedaen in
den Hage by Colfter , Zeghers, Suys,
Sasbout , Weldam , Nydifen op den
XXIJ. Novemb, xvc. XLVIJ. (£).
Of ’er nu zedert de aankomfte van
|
Treforiers,
6 N ki ' bie 8 N
1549. tot Ste. Cabine I 550.
s‚ (hb) Alfoode dach aenftaendees,
> dat men de nyeuwe eleétie van de
„ Weten Regierders van den Hage
„‚ doen zal, en mits d'abfentie van den_
af Stadhouder en zyne Gecommitteer-
„> den op ten gewoonlicken dach daer- _
> inne nyet gedifponeert en fal mo-_
‚> gen werden; SOO EEST, dat
» ‘t Hof van Holland willende voirfien
» dat door dien den Hage nyet rech.
» teloes en fonder regimente en bly-_
> ve, gecontinueert heeft en conti-
‚‚ nueert ’t zelfde Hof mits defen de
» jegenwoirdige Schepenen van a-
> ge, omme voirts hoir officie a
„> ceren, recht en juftitie te helpen ad-
Kd miniftreren tot ‘anders van wegens
„der Keyferlyke mie dairinne
… zal wefen voo Gedaen nc
‚‚ Hage den xxij. ‚N ovemb. XvC. XLIX.
„by Zeghers , Suys „ Sasbout ‚Nyifin, Cats_
„ Boot. In kenni van TR
8
| V. DAM
ze
vs CARE 1550. —
) Geregiftreert in *t eerfte Meme van n Väk Dam fol. 280. B
GE regiftr. in ’t tweede Memor. van J. van Dam fol. go.
Schepenen,
Anthonis Aerntfz.
Heynrick van der Goes.
Kors Pieterfz van der Beek,
Johan Clemenfz.
4 voedfèhappen.
Á.
1
Ben
5
>
SGRAVEN-HAGE,
1550. tot Ste. Catharina 1551.
Schoon de Magiftraat op gelyke wy-
ze als vooren by 't Hof is gecontinueert ,
(é) zoo hebben wy egter, in die on-
_ zekerheid, ofze naderhant is verandert
_ geworden, goed gedagt , de naamen
_ zoo der Schepenen als Vroedfchap-
__pen, die ons in dit jaar zyn voorgeko-
men, alhier by te fchryven.
Schepenen.
Huych Adriaenfz van den Velde.
Cornelis van Aicken.
„ Michiel Claefz van den Berg.
Anthonis Nicafius van Flory (*).
Michiel Loufsz.
Cornelis Symonfz.
Van Schevelinge.
Jacob Svmonfz.
Vroedfchappen.
Kors Pieterfz van der Beck.
Hillebrant Aelbrechtfz.
Jan Willemfz van Dorp.
Trefòriers.
1551. tot Ste. Catharina 1552.
‚> Alzoo op de vernieuwinge vande -
Weth alhier in den Hage voor den
aanftaande jaere als nog van Keizers
wegen niet was gedifponeert , over-
mits d'abfentie van den Heere van
Beveren, Stadhouder dezer Landen ,
zoo continueerde het Hof by aête
van den xxvy. Novemb. xvc. een
en vyftich de jegenwoordige Schepe-
nen in hunne officien by provifie en
ter tyd toe dat anders van fyne Ma-
jefteits wegen daerinne zal wezen
eordonneert (!)).
De Namen derSchepenen , die wy in dit
jaar hebben ontmoet, zyn deze.
Cornelis van Aicken.
XXXL: Hoorrsr.
dT
Anthonis Aerntfz.
Michiel Loufsz.
Anthonis Nicaftus van Flory.
Jooft Jacobfz, Goudfinit.
Huych.Adriaenfz van de Velde.
Van Schevelinge.
Jacob Symonfz.
Vroedfchappen.
Trefòrsers.
1552. tot Ste. Catharina 1553.
Schepenen.
Cornelis van Aicken.
Authonis Aertfz.
Jacob Vermy Willemfz.
Vroedfèbappen.
Trefòriers.
1553. tot Ste. Catharina 1554.
| Schepezen.
Cornelis van Aicken.
Willem van Cryep.
Sy-
_(#) By afte van den 26. Novemb. risso. geregiftr. in ’t derde Memor. van J: van
Dam fol. 2. verfo.
(4) Naderhand Deurwaarder van den Hove Ao. 1sss.
| hand 5
(1) Geregiftr. in’t derde Memor. van Van Dam fol 159. werf.
Geftelte-
niffe van .
’s Haags
regeerin-
e ZCINISS2.
en 1553.
I12 ByB vrefe van gegyfelt te worden voor de refterende portie inde bede,
> die die van den Hage nog fchuldig waren, waarvoor men hen niet
hadde bevryd, al wederom zwarigheid om in den dienft te treden,
den eed te doen, en met den Bailliu te regt te zitten. Gysbrecht
van Wyngaerden, die Vincent van Lebeftein in *t Bailliufchap was ge-
volgt, „ hebbende zekere gevangens in hegtenifle, die hy gaerne
» wilde cauferen en jegens denzelve procederen, als na rechte en
» exigentie hunner deliëten, vervoegde zig aan den Hove van Hol-
» land, en verwierf by aéte van den 2. Decemb. 1553. (q ), datde
> oude Schepenen van ’t voorleden jaar geauthorifeert wierden de
» voorfz gevangenen te hooren en examineren, zoo verre het niet
» gedaan was, en tot vermaninge van den Bailliu daarinne te wy-
» zen, zulks zy bevinden zouden te behooren. Dit fchynt egter niet
| te
(o) Te vinden hierna onder de Bylaage No. xur.
Ó p) De ate hiervan ftaat gedrukt onder de Bylaage No. XLI1.
q) Begrepen in de Bylaage Num. xL 111.
LI. Deel. ,
II4 BESCHRYVINGE VAN
te zyn opgevolgt, want men vind een tweede afte (7) gedagte-
kent den 13. Januarii 1553., naftyle van den Hove, dat is 1554,
na gemeen fchryven, , waarby dezelve Baiiliu geauthorifeert en
> geordonneert werd de voorfz gevangenen te houden in hegtenifle
» tot Keizers kofte ter tyd en wylen toe de geëligeerde Schepenen
» eed gedaen fouden hebben, of anders in deze zaeke zoude we-
fen voorzien. Voorts hadde ’t zelve Hof by eene andere ate van _
den 28. derzelver maand December vyftien honderd drie en vyftg
Cornelis van Aicken, Simon vander Does, Jacob Vermye , woonen-
de in den Hage, en Jacob Simonfz woonende tot Schevelinge, ge=
magtigt, om te {taan over alle brieven, Stipulatien en Procuratien,
die men gewoon was voor den Geregte van den Hage te pafleren.
Wy zullen de afte (s) zelf, als aanmerkelyk ten opzigte van de
Schepen van Schevelinge, woordelyk alhier byfchryven , luidende
als volgt:
» Alfoe die nyeuwe geëligeerde en genomineerde Scepenen en
»„ Vroetfchap van den Hage voir den jegenwoirdigen jaere drie en
» vyftig hen om fekere redenen, die den Hove bekent fyn, difficyl
» gemaekt hebben ; eed te doen en te treden in de exercitie van
» hoere voerfz ofhcien, mits welke den Haghe gefchapen waere
> fonder policie en regiment te blyven; SOE EEST , dat t Hof
» van Hollant willende hierinne voerfien, en verhoeden het verlies
s> en intereft van den incommen en andere nootlicke wercken van _
» den Hage aengaende, geauttorifeert en geordonneert heeft, auc-
„ torifeert en ordonneert ’t zelfde Hof mits defen , Cornelis van Aec=
ken . Symon. van der Does , Facob Vermye Willemfz en Facob
» Oymonfz wonende tot Scheveninge, omme te verftaen over alle
> gewoenelicke ftipulatien van Scepenen-brieven, Certificatien, —
„ Procuratien, Tolle brieven en diergelyke, die men vermach of ge-
» woenlick es voor dien van den Hage te expedieren, zo wel on-
»‚ der ’t gemeen als onder hoer privè zegel #7 communi forma ; V oirts
» techt te doen van Gaft- en buyten-partien, erf-fcheidingen, vifie
» tatien van nedergeflagen en diergelyke kennifle te mogen nemen,
‚‚ den Excys, Craen en Craendienften, Vleys-halle en andere dier-
> gelyke te verhuyren „en voorts tot allen anderen goeden en incom-
» men van den Hage goet, fcarp toeficht te nemen , dezelfde in ’
‚„ openbaer en den meeft daervooren biedende op te veylen en te
verpachten naer ouder gewoenten, die rekeninge particulier van —
» dien, mitsgaders van der Sco/e, Thienden , penningen en dier-
> gelyk up te nemen, gelyk men naer ouder gewoenten coftumier-
> yk es te doen, ordonnantien van arbeyts-loon van nootlicke wer-
s ken, vacatien en anders den Hage aengaende te pafferen en t'ex-_
„ pedieren, zonder nochtans dat de voorfz genomineerde Sche-
penen eenichzints ghyfelbaer of executabel zullen wefen voor
„de fchulden van den Hage, en dit voer defe reyfe alleen,
„ zonder te trecken in confequentie en ter tyt en wylen toe an-
„> ders van wegen der Keyferlyke Majefteit fal wefen geordon=
| > neerk
4, Mede geplaaft onder de Bylaage Num. xL1v.
s) Geregiltr. in ’t vierde Memor. van J. van Dam fol. 170. verf.
Willem Pieterfz van Criep.
Symon van der Does. í
Jacob Willemfz Vermy.; —
Pieter van Soutelande.
Boudewyn vander Boe.
Van Scheveninge. ©
Jap Symonfz. Nay
Vroedf chappen.
Andale Aertfz.
Michiel Loufsz.
Cornelis Symonfz.
nd
er B
t ni hÀ
> 4 Ee, [A 7
h,
ke
a sl t gef
1555:
| epenen.
Gates van Aecken.
|____Willem Pieterfz van Cryep.
__Symon van der Does.
\ Michiel ir 4
Ì
a
bella 1556. a
|
|
de
fe Arent Huygfz.
vd Jan Willemfz van Dorp.
Cornelis Symonfz.. … wie Mr
__… Anthonis Aerntfz. _ ki
k
| Mr.
ee hs
a r) Den ro. Novemb. 1556. „eptende Keris Philips
reforier te mogen aanftellen.
krooi, om in plaatze van twee ee
1. Deel.
GRAVENHAGE, XXXL Hoorrsr.
Gedaen in den Hage den xxvr11j. December anno XVC.
OföRteykent Ô |
-,D À M.
Treforter.
| Ë neert.
»„ drie en. ee In kennifle van my »
a
| ok
Er tot Se Catharina 1555.”
Schepenen. |
Cornelis van Aicken.
1556. tot Ste. ‘Catharina 1557.
Schepenen.
Wbonnctis van Aecken.
Willem Pieterfz van Cryep.
Symon van der Does.
Jacob Willemfz van Dorp.
Kk de Loufsz.
Van Schevertuaol
Jacob Symon{z.«
Vroedfchappen.
ha E
jr
. - En \
‘Trefrrier.
Dirk Jooftezoon.
1557. tot Ste. Catharina 1558.
„Schepenen.
Cornelis van Aicken.
Willem van Cryep.
Symon van der Does.
Jacob Vermy.
Jooft Jacobfz.
Van Scheveninge,
Vroedfthappen.
Michiel Loefsz.
Jacob van Dorp.
‚ Arent Huychfz.
Cornelis Symonfz.
Jan Clemenfz.
Pieter Bruynfz.
2
aan die van den Hage Oc:
ti6
_Zreforter.
Dirk Jooftenzoon.
155 8. tot Ste. Catharina 1 559.
Schepenen.
Cornelis van Aicken. a
Symon van der Does.
Jacob van Dorp. k
Jacob Vermy.
Jooft Jacobfz,
Adriaen Huych{z van dea Velde
Van Scheveninge.
” voedfchappen.
En
Nn je „
is
Zreforier.
Die van den Hage tot nog; toe on-
voorzien zynde geweeft van Burge-
meefteren ‚ wierden hen te dezer tyd
by Oétrooi van den 16. Novemb.
1559. twee toegevoegt; welker naa-
men wy nu in ’t vervolg mede zullen
opgeven. 6
1559. tot Ste. Catharina 1 s6o®
pre hai:
Schepenen.
Cornelis-van Aecken.
Symon van der Does.
‚ Jacob Vermy.
Jooft Jacobfz.
Jacob van Dorp.
Adriaen van den Velde.
Adriaen van der Aa.
Van Scheveninge.
Vroedfchappen.
Mr. Michiel Claefz van den. Berg.
Mr. Aernt Huygfz.
Jan Clementfz.
Cornelis Symonfz.
Treforier. nd
8
8
de Elders werd hy caiie re eneel Cärsrlik
Hooft Nederl. Hift. 8 Bed: pag. gen 8d
BESCHRYVINGE vik
|
|
560, tt ‘Stes Catharina 1561. —
Jacob Vermy.
_ Cornelis van Aicken.
lik, € „en was van Scheveninge, zie
ds « d A Biet 3 ‘ ze A
_Burgemeefteren. Td
, S *
Schepenen
Jacob van Dorp.” en |
Adriaen van der Aa. zn
Symon van der Does.
Cornelis van Aicken.
Adriaen van den Velde.
Hdiag Grebber.
Van Scheveninge. _—
Cornelis. Seems alias Jonge |
eel (u
il Vroedfchappen.
Dirk van Stervelt Jooftenfz.
een
1
Treforier.
@
156r. tot Ste. Catharina 1562.
er
| rl
bornelis van Aicken. Ee
Jacob van Dorpe iN
Adriaen Grebber Jacobfz. «
Adriaen van der Âa. |
Se k nj ap vd) Ee
jn Scheveninge, 5 re
Cornelis Cornelifz Jongeneel.
Vro ke d 5
Trefòrie od
I 562. tot Ste. Cabrel 1563. zi
Burgemeefteren. En d
Dirk van Alkemade,
Jooft Jacobfz.
Schepenen.
an
Id
Dd
P
8
Jacob van'Dorp (%).
Symon van der Does.
Adriaen van de Velde.
Adriaen Aertfz van der Aa,
Adriaen Jacobfz Grebber.
Van Schevelinge.
* Cornelis Cornelifz Jongeneel.
Vroedfchappen.
_Mr. Aernt Huygefz. Zi
é EV NEN Dor
…… __ Treforter.
Jan Wolf. ,
1563 tot Ste. Catharina 1564.
_ Burgemeefteren.
| Dirk van Alkemade.
| Jooft Jacobfz. _
| Schepenen.
Cornelis van Aecken.
| Jacob van Dorp. _
Symon van der Does ; dog in de
ondertekeninge van een Keure van
29. Julü-r564--werd hy getitelt
Schout van den Hage en in zyne
plaatze als Schepen,
Jan van Ouwen. _—
Adriaen van den Velde.
Adriaen Grebber.
Claes van, Dam.
Van Scheveninge. —
_ Adriaen Koenen, 3. Jan. 1564.
= = = Schilperoot, 29. Julii 1564.
|
£… Vroedfchappen.
Mr. Aernt Huygefz. »
| Claes Pieterfz , Goudfmit.
| Cornelis Coenraetífz Meffing.
| Jan Dirkfz , Wynverlacter.
1’ Michiel Willem{z.
| Jooft Claefz (w).
|
_ Trefrier.
Jan Wolf.
1564. tot Ste. Catharina:1565.
—____ Burgemeefteren.
| be) Deze was Ao. 1563. en 1565. Schout tot Munfter.
w) Deze was voorheen geweeft Schepen te Geervliet. »
SGRAVEN-HAGE, XXXL Hoorrtsr, « 117
Schepenen.
Cornelis van Aicken.
Jacob van Dorp.
Adriaen van den Velde.
Jan van Ouwen.
Claes van Dam Adriaenfz.
_ Van Scheveninge.
____… Vroedfchappen.
Mr. Aernt Huygefz.
Mr. Michiel Claefz. | |
Cornelis Cornelifz alias Jongeneel.
zn
\
vende
vole
ed
Treforier.
Dirk Jooften. Af
1565. tot Ste. Catharind 1 566.
Burgemeefteren.
Schepenen.
Cornelis van Aecken.
Claes van Dam.
Jan van Ouwen.
Van Scheveninge.
Vroed fbhappen.
Mr. Aernt Huygefz.
Mr. Michiel Claefz van den Berg.
Treforier.
Dirk Jooften.
r566stot Ste. Catharina 1567.
Den 20. Novemb. 1566. wierd by
den Hove op-exprefle laft van den
Prince van Oranje, Stadhouder-Gene-
rael, de Magiftraat gecontinueert tot
de komfte van zyne Excellentie of dat
an-
3
B: + ,BREOSKE HIRMY, VAIANTGIE 7 wv BDE
anders van zynent wege daarin zoude Schepenen. ij
wezen voorzien (x). Jacob van Dorp. CAN
„‚ Op huyden es de Weth van den Adriaen van den Velde.
‚‚ Hage by den Hove gecontinueert Jan van Ouwen.
‚, deur Ordonnantie van ‘zyne Excel- Pieter de Vries. .
„ lentie ter tyd en wylen toe die reke- Cornelis Meffing.
>» ninge van den Hage van ’t Raedhuys en | Adriaen van der Lindt. d
„> andere gehoort en gefloten zullen Van Scheveninge.
» Zyn, ende als dan van wegen zyne Jongeneel Cornelifz. ie
„> Excellentie anders zal wezen geor- Vroedfchappen. à 4
‚> donneert. Aétum.den 28. Januari Dirk van Alkemade, (2). Ec
> 1566. flilo Curie (y). “| Mr. Aernt Huygefz, oud-Burgemr. (2). —
De naamen der Magiftraats-perzoo- Jooft Ee PG f
nen, die wy in dit jaar genoemt vin- Michiel Willem{z.
den, zyn deze. Willem van Nek.
Adriaen Grebber. 4
Burgemeefteren. ih Willem Pieterfz van der Wan.
schen.
Jacob van Dorp. _
Jan van. Ouwen. / leho af
Claes van Dan [ “__ Treforsema
Adriaen van de Velde. Kees 3
Pieter de Vries. Lan ner deet
Frans Huybrechtszoon. 1568. tot Ste. Catharina 1569.
Van Scheveninge. Burgemeefteren.
| Adriaen van der Lindt.
Vroedfchappen. | vats Bk vate
| Schepenen.
GE Jacob van Dorp.
“__ Jan van Ouwen.
Adriaen van den Velde.
ni Pieter de Vries.
Trefòrter. | Cornelis Coenfz Meffing.
… Dirk Paeuw. dh Ln
Ì ut 4 Gregorius van Moerfele (a). |
1567. tot Ste. Catharina, 1568. Van Scheveninge. — A
it Burgemeefteren Adriaen Janfz Houck.
___ Mr. Michiel Claefz van den Berg (2). | _ Vroedfchappen. JJ
Claes van Dam. Mr. Aernt Huygefz.
(x) By afte geregiftr. in ’t vierde Memor. van Ernft fol. ror. verfo.
(y) Geregiftr. ibid. fol. 109.
(z) Deze drie waren Leen-mannen van zyne Keizerl. Majefteit. E
(a) Deze was een Brabander, en mitsdien beweerden de Staaten van Holland, —
dat hy tot de regeering niet bevoegt was, in zoo verre, dat by Refolutie van den À
oo. April 1569. befloten wierd, ,, datmen van wegen de Staeten zoude doen ver-
„ zoeken provifie pcenael van den Hove van Holland tegens eenen Mark van Duyn, —
„ Deurwaerder, en Gregorius van Moerfele Schepen in den Hage, wefende gebooren
„, Brabanders, omme henl. te doen interdiceren d'exercitie van haren Officien in
‚ Holland , tot onderhoudeniffe van de Privilegien, de Staeten van Holland: ver-
„ leent, alzoo d”ingeboornen van/Holland niet en werden geadmitteert tot eenige
“, Officien in Brabant. zie mede Hooft Nederl, Hift. 24. boek pag. 181. Zoozeerna- —
men de Staaten in die tyden ter herte een zuivere en ongekreukte onderhoudenifle —
van ’s Lands Geregtigheden. Want of weleen Schepen van den Hage en een Deurwaats —
der van den Hove geene perzoonen waren, die tot het hoog beffier van den Lande
eenige betrekkinge hadden, zoo wilden egter de Staaten niet lyden, dat in hunne
Privilegien de minfte inbreuk gefchiedde. ig | AS &
ij
SGRAVEN-HAGE, XXXI Hoorrsr.
Willem Pieterfz van der Wan.
J. de Paep.
Treforier.
1569. tot Ste. Catharina 1570.
Bnn.
Dirk van Alkemade.
Adriaen van der Lindt.
Schepenen.
Jan van Ouwen.
Cornelis Meffing Coenfz.
Dirk Paeuw.
Pieter de Vries.
Eeuwoudt Joryfz.
Adriaen van Cryep.
Claes lars de Joede.
Cornelis Adriaenfz.
Vroedfchappen.
. Aernt Huygefz.
Jan Willemfz van Dorp.
Claes van Dam.
Willem Pieterfz van der Wan.
Trefòrier.
1570. tot Ste. Catharina 1571.
Burgemeefteren.
Adriaen van de Velde.
Schepenen.
Claes van Dam.
Dirk Paeuw.
Adriaen Willemfz van Cryep.
Pieter de Vries.
Jofeph van Hove.
Cornelis van Ryn.
Vroedfchappen.
Willem Pieterfz van der Wan.
Trefòrter.
1571. tot Ste. Catharina 1572.
Burgemeefteren.
Dirk van Alkemade.
Claes van Dam.
Schepenen.
Adriaen van de Velde.
. Aernt Huygefz.
Dirk Paauw.
Adriaen Willemfz van Cryep.
Jooft van Hove.
Cornelis van Ryn.
Barent Janfz Nyelant.
Vroedfchappen.
Trefòrser.
1572. tot Ste. Catharina 1573.
Burgemeefteren.
Schepenen.
Adriaen Willemfz van Cryep.
rw roedfchappen.
Zreforier,
1573. tot Ste. Catharina 1574.
Burgemeefteren.
Schepenen.
Cornelis van Ryn.
Frans Reyerfz,
Vroed.
119
I20
Vroedfchappen.
Treforter.
1574. tot Ste. Catharina 1 57 53
Burgemeefteren.
Schepenen.
ke
V roedfthappen.
Trveforier.
1575. tot Ste. Catharina 1576.
Burgemeefteren.
Jooft Jacobfz.
Jacob van Dorp.
Schepenen.
Symon van der Does.
Pieter de Vries.
Frederik van Elburch.
Cornelis Zybrantíz.
Adriaen Screvelfz.
Dirk van Meerkerke.
Van Schevelinge.
Adriaen Janfz Hoek.
__ Vroedfchappen.
Adriaen Willemfz van Cryep.
Jan van Treslong.
-_ - - Verhorft.
Vincent van Wieringen.
Jacob Adriaenfz.
Mr. „Aernt Hugenfz.
Mr.
led
BABS HUB VANG E IN
|
|
|
_Mr. Dirk van Meerkerke.
Treforier.
1576. tot Ste. Catharina 1577.
Burgemeefteren.
Jooft Jacobfz. \ ki
Frederik Frederickfz van Elburch.
Schepenen.
Adriaen Cryep.
Cornelis Zybrant{z.
Adriaen Schrevelfz.
Vincent van Wieringen.
Jacob Adriaenfz van der Burch.
Van Schevelinge,
Vroedfchappen.
Den 5. April 1577. geordonneert om te —
dienen tot Ste. Catharina 1577.
Symon van der Does.
Jacob Willemfz van Dorp.
Pieter Willem{z de Vries.
Vrank van Moyaelen.
Dirk Franfz van Wyeringen. «
Jan Janfz Wolf. zi
Lenert Ysbrant{z.
Dirk Wouterfz Keyfer, obit,
Pieter Jacobfz , Mandemaker.
„Bartholomeus Symon{z.
Geryt Janfz, in de klok.
Gerrit Aertíz, Backer.
Dirk Cornelifz.
Heynrick Janfz.
Trefrier.
ks $ ê eN
1577. tot Ste. Catharina 1578.
Burgemeefteren.
Jooft Jacobfz.
Frederik van Elburch.
Schepenen.
Symon van der Does.
Adriaen van Cryep.
Cornelis Zybrantfz.
Adriaen Screvelfz. —_ _
Vincent van Wieringen. —
Jan Wolf. _
Van Schevelinge. 4
Steffen Dirckfz. EL
Vroedfchappen. E
Jacob Willemfz de Dorp.
Vrank van Mojalen. 1
_Lenert Ysbrantfz. É
Gerrit Janfz , in de klok.
Geryt Aertfz, Bakker,
Bartholomeus Symonfz, Ee
Heyn-
mg
el
SGRAVEN HAGE, XXXI. Hoorrsr. 12t
Heyndrik Janfz.
Pieter Jacobfz.
Sybrant Jacobfz.
Arent van Rysberge.
Jacob Adriaenfz van der Burch.
. Heyndrik Michielfz.
Treforser.
1578. tot Ste. Catharina 1579.
Burgemeefteren.
… Simon van der Does.
„Jacob van Dorp.
Schepenen.
Adriaen van Cryep.
_ Cornelis Zybrantfz.
Adriaen Screvelfz,
Vincent van Wieringen.
Jacob Adriaenfz van der Burch.
Jan Wolf.
k Van Scheveninge.
Adriaen Janfz Houck.
Vroedfchappen.
Vrank van Mojaelen.
Cornelis Maertenfz Drenkwaert.
Leenert Ysbrantfz. |
Geryt Janfz, in de clock.
. Aernt Zymonfz Jutfaes.
Ysbrant Dirkfz Groenefteyn, in
den Dolpbyn.
Arent van Vollenhoven.
Joachim Robbrechtfz.
Arent van Rysberge.
. Heyndrik Michielfz, Chirurgyn.
Jacob Claefz van Teylingen.
Dammas Gout.
Arent Ysbrantfz.
Aernt Bodegraven.
_ Treforzer.
Jan Wolf, aangeftelt 5. Decemb.,
doed eed den 14. Decemb. 1578.
1579. tat Ste. Catharina 1580.
_ Burgemeefteren.
Simon van der Does.
Jacob van Dorp.
Schepenen.
Adriaen van Crycp.
Cornelis Zybrantfz.
Frederik van Elburch.
Vincent van Wieringen.
Cornelis Wyelant.
Aernt Symonfz Jutphaes.
Van Schevelinge.
Steffen Dirkfz.
| Vroedfchappen.
Leenert Ysbrantíz.
II. Deet
Aernt Chriftoffelfz.
Arent Bodegraven.
Barthelmeeus Symon{z,
Jan Wolf.
Jooft Jacobfz,
Adriaen Screvelfz.
Trefòrter.
Jan Wolf. \
1580. tot Ste. Catharina 1581.
Burgemeefteren.
Simon van der Does.
Jooft Jacobfz Hogenhoeck.
Schepenen.
Jacob van Dorp.
Cornelis Zybrantfz.
Adriaen Screvelfz.
Vincent van Wyeringen.
Cornelis Wyelant.
Adriaen Jorifz Houckgeeft.
Van Schevelinge.
Steffen Dirckfz.
Vroedfchappen.
Frederik En Eloah.
Jan Wolf.
Joachim Robbrecht{z.
Cornelis Maertenfz Drenkwaert.
_Batholomeus Symonfz.
Arent Bodegrave.
Jacob Adriaenfz van der Burch.
„ Heyndrik Michielfz, Chirurgyn.
Dammas Gout.
. Jan van Treslonge.
Zacharias Nobelaer.
Jooft van Gelder.
Trefrier.
Jan Wolf.
1581. tot Ste. Catharina 1582.
Burgemeefteren.
Frederik van Elburch.
Cornelis Zybrantfz van Brederode.
Schepenen.
Jacob van Dorp.
Adriaen Screvelfz.
Cornelis: Wyelant, obiit.
. Aernt Symonfz Jutphacs.
Jacob van der Burch.
Dammas Goudt.
Johan van der Wiele , by plaats-
vullinge. .
Van Schevelinge.
Steffen Dirkz,
, Vroed.
BESI RY V. INGE vlan:
Vroedfchappen.
Simon van der Does.
Jooft Jacobfz Hogenhouck.
Jan Wolf:
ct. Heyndrik Michielfz, Chirurgyn.
Lenert Ysbrantfz.
Cornelis Maertenfz Drenkwaert.
Arent van Vollenhoven.
Heyndrik Janfz.
VE ais
Jan Wolf.
1582. tot Ste. Catharina 1583-
Burgemeefteren.
Jooft Jacobfz Hogenhouck.
Frederik Frederikfz van Elburch.
Schepenen, |
Jacob van Dorp.
Cornelis Zybrantfz.
Adriaen Screvelfz.
.‚ Aernt Symonfz Jutphaes.
Bartholomeus Symonfz Overduyn.
Heyndrik Janfz Nobel.
| Van Schevelinge.
Steffen Dirkfz.
Vroedfthappen,
Simon van der Does.
Jan Wolf.
Joachim Robbrecht:
Lenert Ysbrantfz.
Simon Adriaenfz van Duynen.
Andries Jooftefz ’t Hoflant.
Arent van Vollenhove.
Jacob van Leeuwen.
. Heyndrik Michielfz, Chirurgyn.
Jacob in de wilde zee.
Te asen.
Jan Wolf,
1583. tot Ste. Catharina 15844
Burgemeefteren.
Jooft Jacobfz Hogenhouck.
Cornelis Zybrantfz van Brederode.
Schepenen.
Jacob van Dorp.
Frederik van Elburch.
Adriaen Screvelfz (5).
Jacob van der Burch.
Johan van der Wiele.
Mr. Aernt van Jutfaes.
(4) Deze was in 1584. gefubftitueerde van den Schout van den Hage. -
erk
Lan
Dammas Gout.
est Blocks
Van Schevelinge.
Steffen Dirckfz.
Vroedfchappen.
Jan Wolf.
Cornelis Maertenfz- Drenkwaert.
Joachim Robbrechtfz.
Arent van Vollenhove.
Andries Jooftefz ’t Hoflant.
Aernt Bom, Goudfmnit.
. Heyndrik Michielfz „ Chirurgyn.
Simon Adriaenfz van Duynen.
Simon Adriaenfz.
Sacharias Nobelaer.
Johan van Surendaelof Zuyrendael.
Trefòrier. |
Jan Wolf, overleden in 1584. .
1584. tot Ste. Catharina 1 58 5.
Burgemeefteren.
Cornelis Zybrant{z.
Johan van der Wyele. «
Schepenen. —
Jacob van Dorp.
Adriaen Screvelfz.
Zacharias Nobelaer.
Cornelis Drenkwaert.
. Hendrik van Muerbeek.
Anthonis van Cats.
Van Schevelinge.
Steffen Dirkfz.
_WVroedfchappen.
Tooft Jacobíz ii erhied
Frederik van Elburch.
Dammas Gout.
Jeachim Robbrechtz.
Jacob van der Burch.
Lenert Ysbrantfz.
Andries Juftefz ’ Hoflant.
Arent van Vollenhove.
Johan van Zurendael.
Heyman Gillifz Kiggeher.
Jacob Claefz.
Heyndrik Hofman.
Trefòrier:
Ludolf Michielfz.
1585. tot Ste, Catharina 1586.
Burgemeefteren. 3
Frederik Frederikfz van Bbarche
Adriaen Screvelfz.
Schepenen.
Jooft Jacobfz Hogenhouck.
Jacob van der Burch.
'SGRAVEN-HAGE,
Dammas Goudt.
Hendrik Janfz Nobel.
Cornelis van Drenkwaert,
Anthonis van Cats.
Van Schevelinge.
Steffen Dircxz.
Vroedfchappen.
‚ Hendrik van Muerbeek.
Leendert Ysbrantfz.
Jacob Claefz Teylingen.
Andries Jooftefz ’t Hoflant.
Joachim Robbrechtfz.
‚ Aernt van Vollenhoven.
Bartholomeus Simonfz.
Simon Adriaenfz , Goudfmit.
Heyman Gillifz.
Pieter. Jacobfz.
Treförter.
Louf Michielfz.
1586. tot Ste. Catharina 1587.
Burgemeefteren.
Frederik van Elburch.
Adriaen Screvelfz.
Schepenen.
Jooft Jacobfz Hogenhouck.
Cornelis van Drenkwaert.
Anthonis van Cats.
‚ Hendrik van Muerbeek.
Jacob Cornelifz.
Heyman Gillifz Kiggelaer.
Van Schevelinge.
Jan van Surendael.
Hendrik Hofman.
Vroedfchappen.
Leendert ser bard
Aernt Chriftoffelfz van Vollen-
hoven.
Pieter Jacobfz.
Hendrik Hofman.
Andries Jooftefz ’t Hoflant.
Jacob Claefz Teylingen.
Frans Tyelmanfz Conink.
Symon Adriaenfz, Goudfinit.
Aernt Bom, Goudfinit.
Jacob Stalpert. |
„_Trefòrier.
Jacob Heerman , aangenomen tot
Treforier van den Hage voor den
tyd van twee jaaren den 21. April
1587.
JI. Deel,
XXXI Hoorrs. 123
1587. tot Stes Catharina 1588.
Burgemeefteren
Jooft eg Hogenhouck.
Frederik van Elburch.
Schepenen.
Johan van der Wiele.
Jacob Adriaenfz van der Burch,
Dammas Gout.
Cornelis van Drenkwaert.
Anthonis van Cats.
Heyman Gillifz Kiggelaer.
Van Schevelinge.
Jan Adriaenfz Houck.
Vroedfchappen.
Adriaen Screvelfz.
Lenert Ysbrant{z.
Pieter Jacobfz.
Aernt van Vollenhove.
Hendrik Hofman.
Aernt Bom, Goudfmit.
Pieter Janfz, Apotheker,
Jacob Heerman.
Breyene de Feytere of’ Seytere,
Jacob Cornelifz.
Treforier.
Jacob Heerman.
1588. tot Ste. Catharina 1589.
Burgemeefteren.
Schepenen.
Cornelis van Drenkwaert.
Heyman Kiggelaer.
Jacob Adriaenfz van der Burch, .
Anthonis van Cats.
Dammas Goudt.
Van Schevelinge.
Wroedfchappen.
Treforier.
Jacob Heerman.
1589. tot Ste. Catharina 1590:
Burgemeefteren.
Pz Sche-
124
Schepenen.
Heyman Gillifz Eee
Job Janfz.
Jacob Cornelifz.
Cornelis van Drenkwaert.
Van Schevelinge.
_ Vroedfthappen.
ri
Jacob Heerma.
1590. tot Ste: Castachi 1591.
Burgemeefteren.
Jacob van der Burch.
Antonis van Cats.
Schepenen.
Heyman Kiggelaer.
Jacob Cornehfz.
Job Janfz.
Wynant Scholl.
Adriaen ren
Simon Adriaenfz.
Van Schevelinge.
Jan Adriaenfz Houck.
Vroed, chappen.
Jooft Jacobfz Hogenhouck.
Frederik van Elbyreh.
Adriaen Screvelfz.
Lenert Ysbrantfz.
Pieter Jacobfz.
Jacob Heerman.
Arent van Vollenhove.
Pieter Janfz.
Heindrik Hofman. —…
Zegher Pieterfz. _
Frans Tyelmanfz Conink.
Wynant Frederikfz.
Trefòrier.,
Jacob Heerman.
By de twee Burgemeefteren vergunden de
Staaten van Holland aan den Hage nog een
derden by Ors vaù, Jd 21.
I59I.
15g1: tof Ste Catharina 1592.
Burgemeefteren.
Adriaen Screvelfz.
Antonis Cats.
_ Aernt Boll,
BIE SICHIRY VIDNIGIE! VAR
|
Januari hs
Schepenen.
Heindrik Nobel.
Heyman Kiggelaer.
Jacob Cornchfz.
Job Janíz.
Adriaen Huygefz.
Michiel Ysbrantfz. E-
Van Schevelinge. EE
Jan Adriaenfz Houck. |
Vroedfchappen.
Frederik van Elburch.
Jooft Jacobfz Hogenhouck.
Jacob van der Burch.
Symon Adriaenfz.
Cornelis van Blyenburch.
Pieter Jacobfz.
Jacob Heerman.
Aernt van Vollenhove. |
Pieter Janfz, Apotheker.
Wynant Frederikfz.
Jan Jacobfz, Apotheker. —
Pieter Gysbrechtfz, Vleeshouder.
vd veforier. |
B: Heerman.
1592. tot Ste. Catharina 1 gek
Burgemeefleren.
Adriaen Serevelfz.
Jacob van der Burch. ed
Arent Boll, __« IJ.
| Schepenen.
Heyman Kiggelaer.
Jacob Cornelifz.
Job Janfz,
Adriaen Huygenfz.
Cornelis van Blyenburch.
Claes Cornelifz.
Van Schevelinge.
Jan Adriaenfz Houck.
Vroedfchappen.
Jooft Jacobfz Hedenhonsell
Frederik van Elburch. |
Antonis van Cats. cn
Hendrik Nobel. cor
Wynant Scholl. Ke
Cornelis Wyelant.
Dammas Goudt. En
Jacob Heerman.
Aernt van Vollenhove.
Pieter Jacobfz.
Pieter Janfz, Apotheker.
Wynant Frederikfz.
____Trefòrier. ;
Jacob Heerman, den 13. Mei I59ge *
_gecontinueert tot Mes avond do
XVC. vier en tnegentis.
Á
1593
tre Oe
GRAVEN-HAGE, XXXI, Hoorrsr. 125
1593. tot Ste. Catharina 1 594
Burgemeefteren.
Adriaen Screvelfz.
Aernt Boll.
Cornelis van Blyenburch.
Schepenen.
Frederik van Elburch , overleden en
in zyne plaatze.
Anthonis van Cats.
Heyman Kiggelaer.
Jacob Cornehifz.
Job Janfz.
Wynant Scholl. |
Adriaen Huygenfz.
Van Schevelinge.
Jan Adriaenfz Houck.
Vroedfchappen.
Jooft Jacobfz Hogenhouck , obiit.
Antonis van Cats, word Schepen.
Hendrik Janfz Nobel.
Dammas Goudt.
Claes Cornelifz.
„Jacob Heerman.
Pieter Janfz.
Pieter Jacobfz.
Aernt van Vollenhove.
Dominicus Boot.
Ysbrant Dircxfz,
Evert Quirynfz, Cafteleyn.
reforier.
Jacob Heerman , gecontinueert tot
30. April 1595.
1594. tot Ste, Catharina 1595.
Burgemeefteren, —
. Adriaen Serevelfz.
Cornelis van Blyenburch.
Jacob Cornelifz.
Schepenen. -
Antonis van Cats. —
‘Heyman Kiggelaer.
_ Wevynant Scholl. en,
Adriaen Huygenfz , de oude.
Claes Cornelifz.
Jan Janfz, Lakenkooper , overleden
en in zyne plaatze aangeftelt
Jan Janfz Cocq.
__ Van Schevelinge.
Jan Adriaenfz Houck.
Vroedfchapben.
Hendrik dell Mbt
Dammas Goudt.
Jacob Heerman.
Job Janfz.
„ Cornelis Claefz Nachtegacl.
‚ Jan Quartelaer.
Pieter Jacobfz.
Pieter Janfz.
Aernt van Vollenhove.
Dominicus Boot.
Jan Joppefz ‚ Lakenkooper.
Govert Jacobfz.
Trefòrzer.
Jacob Heerman.
1595. tot Ste. Catharint 1596.
Burgemeefteren.
Adriaen Screvelfz. n
Cornelis van Blyenburch.
Jacob Cornelifz.
Schepenen.
Antonis van Cats. .
Heyman Kiggelaer.
Adriaen Huygenfz.
Wynant Scholl.
Claes Cornelifz.
Jan Janíz Cocq.
Van Schevelinge.
Jan ant Houck.
roedfchappen.
Dammas ld
Job Janfz.
Henrik Janfz Nobel.
Pieter Jacobfz.
Aernt van Vollenhove.
Pieter-Janfz, Apotheker.
Jan Joppefz ; Lakenkoper.
Trefòrier.
Jacob Heerman.
1596. tot Ste. Catharina 1597.
Burgemeefteren.
Adriaen Screvelfz.
Cornelis van Blyenburch.
Jacob Cornelifz.
Schepenen.
Antonis van Cats.
Heyman Kiggelaer.
Adriaen Huygenfz,
Weynant Scholl,
Claes Cornelifz,
Jan Janfz Cocq..
Van-Schevelinge.
Jan Adr. Houck.
Vroedfchappen.
Dammas Gare
Heinrik Nobel.
Job Janfz.
Jacob Heerman.
Aernt van Vollenhove.
E‚ Jan
126 BESC HERSLIV INGE 'W&g
Mr.
an Joppen. r
Deen EE „_ Apotheker. …
Govert Jacobfz.
Jan Quartelaer.
Pieter Janfz van Treslong.
Heinrik Moons.
Franfoys de Conink.
Treforier.
Jacob Heerman.
1597. tot Ste. Catharina 1598.
Burgemeefteren.
Antonis van Cats.
Jacob Cornelifz.
Heyman Kiggelaer.
Schepenen.
Job Janfz.
Adriaen Huygenfz de oude.
__ Wynant Scholl.
Mr.
Claes Cornelifz..
Jan Janfz Cocq.
Everart Quirynfz.
Van Schevelinge.
Jan Adriaenfz Houck.
Vroedfchappen.
Adriaen Screvelfz.
Cornelis van Blyenburch.
Dammas Goudt.
Jacob Heerman.
Pieter Janfz „ Apotheker.
Govert Jacobfz.
Ysbrant Dircxfz „in den Dolphyn.
Jan Quartelaer.
Treforier.
Jacob Heerman.
1598. tot Ste. Catharina 1599.
Burgemeefteren.
Antonis van Cats.
Heyman Kiggelaer.
Everart Quirynfz.
Schepenen.
Job Janfz.
Adriaen Huygenfz de oude.
Weynant Scholl.
Jan Joppefz.
Aelbrecht Heinricxz.
Claes Cornelifz.
Van Schevelinge.
Adriaen Janfz Houck.
Vroedfèhappen.
Adriaen Screvelfz.
Cornelis van Blyent urch.
9 ee eneen
nen nne mr
len)
BE ET Ee
men sd
. Jan Quartelaer.
Heyman Gillifz Kiggelaer. |
. Jan Quartelaer.
„Claes Cornelifz. _
Jacob Stalpert van der Wiele
Jacob Cornelifz.
Jacob Heerman.
Pieter Janfz, Apotheker. —
Jacob Stalpert van der Wiele.
Dammas Goudt. j 7
Ysbrant Dircxz Groenefteyn.
Jan Janfz Cocq.
Govert Jacobfz van Duynen.
Francois de ‘Coninck. _ |
Trefòrter.
Jacob Heerman.
1599. tót Ste. Catharina. 1600.
Burgemeefteren.
Adriaen Screvelfz,
Everart Te
Dammas Goudt.
Schepenen.
Jacob Cornelifz.
Job Janfz. _
Adriaen Huygenfz. |
Jacob Stalpert van der Wiele.
Claes Cornelifz. -
Aelbrecht Heinricxz.
Van Schevelinge.
Jan Adriaenfz Houck.
Vroedfehappen.
Cornelis van Blyenburch.-
Antonis van Cats. -
Jan Janfz Cocq.
Jacob Heerman.
Jacob Cornelifz. ”
Pieter Janfz, Apotheker.
Ysbrant Dircxz Goenefteyn, ín
de Dolphyn. ee
Frans de Coninck.
Cornelis Jacobfz. Ì
Govert Jacobfz van Duynen.
1600. tot Ste, Catharina 16or.
Burgemeefteren.
Adriaen Screvelfz.
Jacob Cornelifz. — >
Aelbrecht Heinricxz,
Schepenen.
Antonis van Cats.
Job Janfz. | |
Adriaen Huygeníz de oude.
Pieter Janíz Palefteyn.
Van Schevelinge.
Jan Adriaenfz Houck.
SGRAVEN-HAGE, XXXI Hoorrsr. 127
Vroedfchappen.
Heyman Kiggelaer. _
Everart Quiryn{z.
Jan Janfz Cocq.
Dammas Goudt.
Jacob Heerman.
Ysbrant Dircxz Groenefteyn.
Govert Jacobfz.
Jan Wolf.
Jan Heynrickfz Nobel.
Frederik van Elburch.
Frans de Conink.
Trefòrier.
Jacob Heerman. Hy was te gelyk
Penningmeefter van de Griffie van
den Hove van Holland.
16or. tot Ste. Catharina 1602.
Burgemeefteren.
Adriaen Serevelfz.
acob Cornelifz.
Aelbert Hendrikfz.
Schepenen.
Antonis van Cats.
Adriaen Huygens.
Claes Cornelifz.
Jacob Stalpert van der Wiele.
Pieter Janfz Palefteyn.
Govert Jacobfz van Duynen.
Van Schevelinge.
Jan Adriaenfz Houck.
Vroedfchappen.
Cornelis van Blyenburch.
Heyman Kiggelaer.
Everart Quirynfz.
Jan Janfz Cocq.
Jacob Heerman.
Jan Joppe.
Jan Jacobfz,
Frans Tielmanfz Coninck.
Ysbrant Dirckfz , in de Dolphyn.
Frederik van Elburch.
Jan-Wolf. _
Jan Hendrikfz Nobel.
Treforier.
Jacob Heerman.
602. tot Ste. Catharina 1603.
Burgemeefleren.
ris Cornelhifz.
verart Quirynfz.
Jan Janfz Cocq.
Schepenen.
Antonis van Cats.
Heyman Kiggelaer.
Adriaen Huygenfz de oude,
Mr.
Claes Cornclifz.
Pieter Janfz Palefteyn.
Ysbrant Dirckfz Groenefteyn,
Van Schevelinge,
Michiel Ysbrantfz.
Vroedfchappen.
Adriaen Screvelfz.
Aelbert Heermans,
Cornelis van Blyenburch.
Jacob Stalpert van der Wiele,
Govert Jacobíz van Duynen.
Weynant Scholl,
Jan Joppenfz,
Frans Tielmanfz Coninck.
Jan Jacobfz, Apotheker,
Jacob Heerman,
Jan Wolf.
Frederik van Elburch.
Treforier.
Jacob Heerman,
1603. tot Ste. Catharina 1604
Burgemeefteren.
Jacob Cornelifz. |
Everart Quirynfz.
Jan Janfz Cocq.
Schepenen
Antonis van Cats.
Adriaen Huygenfz.
Pieter Janfz Palefteyn.
Govert Jacobfz van Duynen,
Ysbrant Dirkfz Groenefteyn.
Johan Souteland. |
Van Schevelinge.
Jan Adriaenfz Houck.
Vroedfchappen.
Adriaen Screvelfz.
Cornelis van Blyenburch.
Heyman Kiggelaer.
Aelbert Hendrikfz.
Claes Cornelifz.
Wynant Scholl.
En Joppenfz.
acob Heerman.
Frans Tiellemaníz Coninck,
En Wolf, |
an Jacobfz van, Wouw.
Weyer Gerritfz van Overmeer,
Trefòrter,
Jacob Heerman.
1604. tot Ste. Catharina 1605.
_ Burgemeefteren,
Jacob Cornelifz.
Jan Janfz Cocq.
Adriaen Huygenfz.
Sche .
128
Mr.
Schepenen.
Antonis van Cats.
Heyman Kiggelaer.
Claes Cornelifz.
Pieter Jan{z Palefteyn.
Govert Janfz van Duynen.
Johan Quartelaer.
Van Schevelinge.
Jan Adriaenfz Houck.
Vroedfchappen.
Adriaen Screvelfz
Aelbert Hendricxz.
Evert Quirynfz.
Ysbrant Dirkfz Groenefteyn.
Weynant Scholl.
Jan Joppenfz.
Jacob Heerman.
Jan Jacobfz van Wouw.
Frans Tielmanfz Coninck. _
Jan Wolf. -
Jan Claefz, Apotheker,
Adriaen van Neck.
Trefòrier,
Jacob Heerman,
1605. tot Ste. Catharina - 1666.
Burgemeefteren.
Jacob Cornelifz. f
Jan Janfz Cocq.
Adriaen Huygenfz , dog vermits zyn
overlyden voor den gedaanen eed in
deszelfs plaatze aangeftel.
Everart Quirynfz.
Schepenen.
Antony van Cats, dog vermits zyn
vertrek, in deszel fs plaatze verkooren.
Adriaen Screvelfz.
Heyman Kiggelacr.
Claes Cornelifz.
Pieter Janfz Paleftein.
Jan Wolf.
Weyer Gerritfz van Overmeer.
Van Scheveninge.
Jan Adriaen Houck.
Vroedfchappen.
Adriaen Screvelfz, werd naderhand
Schepen in plaatze van Ant. van
Cats.
Aelbert Hendrikfz.
Evert Quirynfz,
Wynant Scholl.
‘Jacob Heerman.
Ysbrant Dirkfz Groenefteyn.
Jan Joppenfz.
Jan Claefz , Apotheker.
‘Adriaen van Neck.
Jan Quartelacr.
eee PA
eme
BESCHRYNINGE VAN |
Govert Jacobfz.
Jan Jacobfz van Affendelft. -
Treforier.
Jacob Heerman.
1606. tot Ste. Catharina 1607.
Burgemeefteren.
Jacob Cornehifz.
Jan Janfz Cocq.
Everart Quirynfz.
Schepenen.
Adriaen Sctevelfz.
Heyman Kiggelaer.
Claes Cornelifz,
Jan Joppenfz.
vert Jacobfz,
Jan Wolf.
Van Scheveninge.
Jan Adriaenfz Houck.
Vroedfchappen.
Pieter Janfz Paleftein.
Wvyer Gerritfz van Overmeer.
Ysbrant Dirkíz Groenefteyn.
__ Wvynant Scholl.
Jacob Heerman.
Jan Quartelaer.
Jan Claefz, Apotheker.
jan Tacobfz van Affendelft.
Jan Hendrikfz Nobel.
Symon Deym.
Treforier.
Jacob HEE
1607. tot Ste. Catharina 1608.
Burgemeefteren.
Jan Janfz Cocq. —
Cornelis Cornelifz.
‚Pieter Janfz Paleftcin.
Schepenen.
Jan Joppen.
Gerrit Ton van ER
Jan Wolf.
Weyer Geri Overmeer.
Jan Jacobfz van Affendelft.
Simon Deym.
Van Scheveninge.
Jan Adriaenfz Houck.
„Vroedfèbappen.
Jacob dann Wouw.
Evert Quiryn{z.
Heyman Kiggelaer. …—
Ysbrant Dirkfz Groenefteyn.
Wynant Scholl.
Jacob Heerman.
Jan Cornelifz, Apotheker.
sGRAVEN-HAGE,
ohan Quartelaer.
ie Hendrikfz Nobel.
Jacob Dirckfz, Schoenmaker.
Otto Gerritfz , Vettewarier.
Ysbrant van Rysbergen.
Treforier.
Jacob Heerman.
1608. tot Ste. Catharina 1609.
Burgemeefteren.
Jan Janíz Cocq.
Claes Cornelifz.
Pieter Janfz Paleftein.
Schepenen.
Govert Jacobfz van Duynen.
Johan Quartelaer.
Jan Janfz Wolf.
Weyer Gerritfz van Overmeer.
Simon Deym Maertenfz.
Johan van Affendelft.
Van Schevelinge.
Jan Adriaenfz Houck.
Vroedfchappen.
Jacob Cornelifz van Wouw.
Everart Quirynfz.
Heyman Kiggelaer.
Wynant Scholl.
Ysbrant Dirkfz Groenefteyn.
Jacob Heerman.
Jan Heynrickfz Nobel.
Jan Claefz Splinter.
Jacob Dirkfz, Schoenmaker.
Otto Gerritfz , Vettewarier.
Ysbrant van Rysbergen.
Pieter van Itteren.
Trefòrser.
Jacob Heerman.
1609. tot Ste. Catharina 1610.
Burgemeefteren.
Jacob Cornelifz van Wouw.
Everart Quirynfz.
Claes Cornelifz.
Schepenen.
Govert van Duynen.
Johan Quartelaer.
_ Johan van Affendelft.
Ysbrant Dircxz Groenefteyn.
Otto Gerritfz Houckgeeft.
Jacob Dirkfz, Schoenmaker.
Van Schevelinge.
Jan Adriaenfz Houck.
Vroedfchappen.
B Janfz Cocq.
ieter Janfz Palefteyn.
Weyer Gerritfz van Overmeer.
Simon Maertenfz Deym.
Nicolaes Splinter.
1. Deel,
XxXXI. Hoorrs
129
Jan Hendrikfz Nobel.
Ysbrant van Rysbergen.
Claes Pieterfz de Vries.
Pieter Adriaenfz, Kiftemaker.
Pieter van Itteren.
Jan Screvelfz.
Johan Wolf.
Treforier.
Jacob Heerman.
16ro. tot Ste. Catharina 1611.
Burgemeefleren.
Jacob Cornelifz van Wouw.
Guerart Quiryn{z.
Claes Cornelifz.
Schepenen.
Johan van Aflendelft.
Jacob Dirkfz, in Cuele.
Govert van Duynen.
Otto Houckgeeft.
Jan Wolf.
Ysbrant Dirckfz Groenefteyn.
Van Schevelinge.
Cornelis Adriaenfz Jager.
Vroedfchappen.
Jan Janfz Cocq.
Pieter Janfz Palefteyn.
- Fredrikfz.
Simon Deym Maertenfz.
Jan Claefz Splinter.
Jan Hendrikfz Nobel.
Ysbrand van Rysbergen.
Jan Screvelfz.
Pieter van Itteren.
Claes Pieterfz de Vries.
Pieter Adriaenfz Kiftemaker.
Trefòrier.
Jacob Heerman.
rÓrr. tot Ste. Catharina 1612. “
Burgemeefteren.
Jacob Cornelifz van Wouw.
Claes Cornelifz.
Pieter Janfz Palefteyn.
Schepenen.
Govert van Duynen.
Simon Deym.
Otto Houckgeeft.
Jacob Dirkfz.
Jan Hendrikfz Nobel.
Jan Claefz Splinter.
Van Schevelinge.
Vroedfchappen.
Johan van Affendelft.
Evert Quirynfz.
R Jan
130 BiB SOC HR /Y2V ING: ES VERDE
Jan Janfz Cocq.
Ysbrant Groeneftein.
Pieter van Itteren.
Jan Splinter.
Jan Screvelfz.
Willem van Neck.
Cornelis Pieterfz.
Claes Pieterfz de Vries.
Pieter Adriaenfz, Kiftemaker.
Ewout Tedingerbrock.
Trefòrier.
Jacob Heerman.
hd
1612. tot Ste. Catharina 1613.
Burgemeefteren.
Jan Janfz Cocq.
Claes Cornelifz.
Pieter Janfz Paleftein.
Schepenen.
Govert Jacobfz van Duynen. |
Mr. Jan Quartelaer.
Simon Maertenfz Deym.
Jacob Direxz, in Ceulen.
Jan Claefz Splinter.
Johan Hendrikfz Nobel.
Van Schevelinge.
Vroedfchappen.
Evert Quirynfz.
Johan van Affendelft.
Jan Wolf.
Simon Adriaenfz.
Jan van Rottermont.
Otto Gerritfz Houkgeeft.
Jan Scerevelfz.
Pieter van Itteren.
Cornelis Pieterfz.
Claes Pieterfz de Vries.
Pieter Adriaenfz.
Ewoud van Tedingerbrock.
Treforier.
Jacob Heerman. …
1613. tot Ste. Catharina 1614.
Burgemeefteren.
Everart Quiryn{z.
Jan Janfz Cocq.
Mr. Jan Quartelaer.
Schepenen.
Govert Jacobfz van Duynen.
Jan Wolf.
„Jan Hendrikfz Nobel.
Jan Claefz Splinter.
Mr. Jooft Dedel.
Dr. Ewaldus Screvelfz.
Van Schevelinge.
S
Vroedfchappen.
Claes Cornelifz.
Pieter Janfz Palefteyn.
Jan Jacobfz van Aflendelft.
Symon Deym.
Otto Houkgeeft.
Ysbrant Rysberge.
Willem van Nek.
Cornelis Pieterfz.
Claes de Vries.
Jan Serevelfz.
Pieter van Itteren.
Jan van Rotterdam.
Treforser,
Jacob Heerman.
1614. tot Ste. Catharina 1615.
Burgemeefteren.
Evert Quirynfz._
Nicolaes Cornelifzs
Pieter Janfz Paleftein,
Schepenen.
Jan Hendrikfz Nobel.
. Jooft Dedel.
Willem van Neck. ,
. Ewaldus Screvelfz.
Heindrik Cheeuwen;
Cornelis Anthonis Hambrouck.
Van Scheveninge. … —
‚ Vroedfchappen.
Jacob Cornelifz van Wouw.
Jan Janíz Cocq. |
Govert van Duynen.
Jan van Affendelft. —
Simon Deym. __
Otto Houckgeeft.
Ysbrant Rysberge.
Cornelis Pieterfz.
Claes de Vries. | ê
Jan Serevelfz.
Pieter van Itteren.
Jan Rottermont.
Treforiër,
Jacob Heerman.
1615. tot Ste. Catharina 1616.
Burgemeefteren.
Jacob Cornelifz van Wouw.
Johan Quartelacr.
Govert van Duynen.
Schepenen.
‚Jan Wolf.
Jacob Dirkfz, in Ceulen.
„ Ewout Screvelfz.
Willem van Neck.
Heindrik Cheeuwen.
SGRAVEN-HAGE, XXXI Hoorrsrt. 131
Zeger van der Maes. | Jan Ysbrant Groenefteyn.
Van Scheveninge.
Vroedfchappen.
| Treforier.
Jacob Heerman.
1617. tot Ste. Catharina 1619.
Burgemeefteren.
_ Jacob Cornelifz van Wouw.
Trefòrier. __{ Mr. Johan Quartelaer.
Jacob Heerman, Govert van Duynen.
| Schepenen.
1616. tot Ste. Catharina 1617. Mr. Jan Wolf.
Burgemeefteren.
Jacob Cornelifz van Wouw.
Mr. Johan Quartelaer.
Jacob Dirkfz, in Ceulen.
Johan Nobel.
Dr. Ewaldus Screvelfz.
Govert Jacobfz van Duynen. Hendrik Cheeuwen,
Schepenen. Mr. Jooft Dedel.
‚_Mr. Johan Wolf. Van Scheveninge.
Jacob Dirckfz in Ceulen. Cornelis Michielfz.
Dr. Ewaldus Screvelfz. Vroedfchappen.
Willem van Neck. Jan Janfz Cocq.
___Heyndrik Cheeuwen. Evert Quirynfz.
Zeger van der Maas. Pieter Janfz Paleftcin.
Van Schevelinge. Nicolaes Cornelifz van Brederode,
Cornelis Michielfz. Willem van Neck.
Vroedfchappen. Jan Jacobfz van Affendelft.
Jan Janfz Cocq , oud-Burgemr. Jan Claefz Splinter.
Johan Heyndrikfz Nobel. | Zeger van der Maes.
Claes Cornelifz. Otto Gerritfz Spyckerboort.
Pieter Janfz Paleftein. Pieter van Itteren.
Mr. Jooft Dedel. Pieter Gysbertfz van Egmont.
Jan Claefz Splinter. Dirk Ysbrant van Groenefteyne
Otto Houkgeeft. Trefòrier. |
Pieter van Itteren. | Jacob Heerman.
Nadat Muurits Prins van Oranje, als Stadhouder van Holland, in Afzetcin.
dezen jaare 1618. allomme in de Steden door ganfch Holland en geder
Weft-Vriefland de Wet hadde verzet, quam hy eindelyk den 8. SiS
November in den Hage, daar zyne Excellentie de laatfte verande- EE
ringe maakte. De geheele (c) Magiftraat wierd hier ook vanden Prins.
eed ontflagen. Daarna ftelde zyne Excellentie tot Burgemeefters, An:
Schepenen en Vroedfchappen de nagenoemde perzoonen. Terzel. 1
ver tyd verklaarde zyne Excellentie, toen de nieuwe Magiftraat den
eed had gedaan, dat hy niet verftond, dat de Officier van ’s Gra-
venhage, Willem van Outshoorn, eenig gezag of (tem zoude hebben
„by de Burgemeefteren en Schepenen of in de Vroedfchap , maar dat
hy zig zoude hebben te bemoeyen met de zaaken zyn ampt alleen
betreffende. En op dat dit zyn gedrag en handelinge niet zoude fchy-
__ nen eene geweldenarye, en flrydig tegens de Handveften en Privile-
ien,
(c) Van de een en twintig Magiftraats-perzoonen wierden ‘er GANT af-
gezet, zoo als te zien is uit de Lyíte der Steden, daar de afzettinge door zyne
Excellentie gefchiedde, gedrukt in de nieuwe Befchryvinge van Delft, pag. 85.
1. Deel. R 2
132 BESCHRYVINGE van
gien, wel eer door de Steden by de Graaven of Overigheid verkre.
gen, deed de Prins ook alhier eene verklaringe, dat de veranderin-
ge der Magiftraat niet was gefchied tot beneeminge der Gerechtig-
heid en Voorregt van den Hage, maar ten dienfte van ’t Land, en
om ’t zelve wederom tot voorige ruft te brengen ; belaftende dat-
men zulks zoude aantekenen. zie verders G. Brandt , Reformatie
11, deel, 31. boek, pag. 872.
Magifttaaten, by zyne Excellentie op nieuw
| aangeftelt,
Den 8. Novemb. 1618.
Burgemeefteren, Pieter van Treflong.
Mr. Jan Quartelaer. Abraham le Fever.
Thomas Caffiopyn. Schepenen.
Pieter Janszoon Palefteyn. Johan Hendrikfz Nobel.
Schepenen. Herman Borsman,
Jan Hendrikíz Nobel. Johan Halling.
Mr. Herman Borfman. Jan Honneur, de jonge.
Johan Halling. Michiel de Wilhem.
Abraham le Fever, Albert Claefz van Raveftein.
Jan Honneur, de Jonge. Van Scheveninge.
Michiel de Willem. Cornelis Michielfz.
; Van Scheveninge. Vroedfchappen.
Cornelis Michielfz. Pieter Janfz Paleftein.
Vroedfchappen. Mr. Jan Quartelaer.
Salomon Michielfz. Salomon Michielfz.
Jacob Heerman. Jacob Heerman.
…… Jan Honneur, de Oude. Jan Honneur , de oude.
Mattheus van Thyen. Matthys van Thye.
Allert Claefz „ Slotemaker. Leonart Ketting.
Leonart Ketting. Jacob Halling.
acob Halling. Hans Bouwenfz.
an Thielmans , Kruidenier. Jan Ysbrantfz Groeneftein.
an Cornelifz (van) Boshuifen. Francois van Geesdorp.
Hans Bouwenfz, de jonge. Hendrik Jacobfz Deyll.
Jan Ysbrantfz Groeneftein. Trefòrser.
Francois van Geesdorp. Jacob Heerman (d).
Trefòrier. il
Jacob Heerman. 1ó2o. tot Ste. Catharina 1691.
Burgemeefleren.
1619. tot Ste. Catharina 1620. Pieter van Treslong.
Burgemeefteren. Abraham le Fever. ib
Thomas Caffiopyn. Johan Hendrikfz Nobel.
_ Schee
(d) Hy was ook te gelyk Subftituit van Hendrik Pots, Griffier van den Hove van
Holland en Penning-Meefter in de Griffie, zoo als uit het derde artikel van des Grif-
fiers Inftruêtie, gedagtekent den 24. Decemb. 1619., blykt. „, De Griffier zal
„‚ houden wezen Batte den Subftituit Frans Griep, mede te gebruyken als Subfti-
s> tuit en Penningmeefter in de Griffie Jacob Heefiman , op alzulken traftement, als
„, daer toe geordonneert is. Zie mede Refolutie van haer Ed. Gr. Mog. van d
29. Septemb. 1626. „, nopende de vermeerderinge van gagie , zoo voor Everard
‚‚ Both van der Eem, Subftituit-Griffier van den Hoogen-Rade, als voor Franco de
s Wit en Jacob Heermau Subftituit- Grifers van den Hove van Holland.
SGRAVEN-HAGE, XXXI. Hoorrsr, 133
Schepenen. Johan Honneur , de jonge.
Johan Halling. Pieter Janfz Paleftein.
Michiel de Wilhem. Mr. Johan Quartelaer.
Dr. Clement Overfchie. Salomon Michic!{z Soetens.
Mr. Cafper van Kinfchot. Leonard Ketting.
‚___Hendrik Jacobfz van Deyl. Jacob Halling.
Mattheus van Thye.
Van Scheveninge.
Hans Bouwenfz, de jonge.
Albert Claefz van Raveftein. Jacob Heerman.
Cornelis Michielfz.
Vroedfchappen. Pieter Janfz Splinter.
‚Thomas Caffiopyn. Treforter.
‚ Harmen Borsman. Jacob Heerman.
De Magiftraat van den Hage door den tyd ondervonden hebben-
de, dat tot dienft en welftand van haare Regeeringe, als mede tot
wegneminge van eenige ongevoeglykheden daarin, merkelyk zoude
ftrekken , in gevalle het Collegie van de Vroedfchappen tot een vaft
en altyd duurende Lighaam wierde gebragt, en dat ook het getal
der Regeerders met eenige perzoonen wierde vermeerdert, gaf ten
dien einde in den jaare zeftien honderd een en twintig het navolgen-
de Verzoek-fchrift aan Haar Ed. Groot Mog. over.
Î
Aan de Edele Mogende Heeren Stacten van
Holland en WWeft-Vriefland.
s, Vertoonen met behoorlyke reverentie Schout, Burgemeefte- Verzoek
» ten, Schepenen en Vroetíchappen van ’s Gravenhage, hoedat na vande
> de nootelyke reformatie en veranderinge van eenige Magiftraeten ras: van
by den doorluchtigen Prince van Orangien, als Stadhouder, in denHage,
„ verfcheide Steden en plactíen dezer Landen gedaen, fy Supplian- omteheb-
\‚» ten den {taet van ’s Gravenhage in al fulken verloop en verachterin- Rene
‚_» ge hebben gevonden, dat fy Supplianten, niet tegenftaende veele te Vroed-
» en verfcheyde vergaderingen daertoe gehouden, als noch geene fchapen
„ middelen tot redres van dien dienende hebben konnen defpicie- Berinse
» ren, waarvan de Supplianten bevinden eensdeels oirfaeke te we- van per-
» fen de jaerlyxze veranderinge van de Vroedfíchappe alhier; alfoo zoenen,
„ de Regteringe van ’sGraven-Hage, beftaende in eenen Schout , drie Hanane.
‚ Burgemeefteren, feven Schepenen (de Schepen van Schevelinge le Rege-
> daeronder begrepen ) twaelf Vroedfchappen, makende te famen ringezou-
» drie en twintich perfoonen, dewelke alle jaeren voor den xxvften. a ô
» November , beneffens éen dubbeld getal van bequaeme perfoonen
» by de regerende Magiftraet voorgeflagen, zyne Furitelyke Gena-
» de den Prince van Orangien worden overgelevert ‚ omme daer:
» Uyt tegens den xxvften. Novemb. voorfz, wefende Catharinedach
» een enkel getal tot regierende Magiftraet voor het aenftaende jaer
» gekooren te worden; en aìfoo na oude Coftuimen de regierende
» Burgemeefteren en Schepenen ook Vroedfchappen zyn en afgaen-
» de ook Vroetfchappen blyven ter tyt en wylen toe zy mede ver-
» ândert worden. Zulx dat, als uyt het Corpus van ’s Graven-Hage
»„ buyten de Vroetfchappe eenige bequacme perfoonen tot regieren-
; R 3 » de
134 BuBrS CEE BAY MALEN! Gi BA MS
de Magiftraet worden voorgeflagen , en by zyne #, Genade daer-
toe worden geeligeert, nootelyk moet volgen, dat jaerlyx zeker
getal van de oude Vroetfchappen moeten haere plaetfen ruymen
voor de afgegaene Magiftraeten, die Vroetfchappen blyven; wel-
ke veranderinge de Supplianten den welftant van ’s Gravenhage
in veele manieren zeer fchadelyk vinden. Derhalven de Supplian=
ten henluyden aen Uwe Ed. Mog. fyn addreflerende, ootmoede-
lyk verzoekende, dat Uwe Ed. Mog. geliefte zy, den Supplian-
ten te vergunnen een permanente Vroedfchap , en dat het getal
van twee en twintich (alfoo de Schepen van Scheveningeniet ge-
rekent word onder de Vroetfchappen ) mochte worden geaug-
menteert op acht en twintich perfoonen, voorflaende daertoe op
het behagen van Uwe Eid. Mog. de perfoonen in de bygevoegde _
lyfte geftelt, omme by dezelve als reprefenterende ‘t Corpus van —
’s Graven-Hage alle faeken de regieringe van dezelve plaetfe con-
cernerende gedelibereert, gerefolveert en geëxecuteert te wor-
den, vertrouwende dat Uwe Ed. Mog. die van ’sGravenhage,
als wefende een gerenomeerde plaetfe, zelfs ook, gelyk Uwe Ed.
Mog. kennelyk is, neffens de groote Steden van Holland, totte-
genftand van den gemeynen vyant liberalyken fyn contribuerende,
genegen fullen fyn in der Supplianten verfoek te confenteren , ver-
foekende daeromme reverentelyk , dat Uwe Eid. Mog. beliefte
zy, hun daertoe te verleenen behoorlyke brieven van O@troy, ’
welk doende &tzc.
> Onderftont, 5
„ Ter Ordonnantie van Burgemeefteren, Sche-
‚» penen en Vroedfchappen van’s Gravenhage.
> En was ondertekent; |
„P. DOUBLET.
Voor op de margine ftont. |
—) De Staeten van Holland en Weft-Vriefland hebben defen ge-
hed
\s
\s
hed
ítelt in banden van den Hoogen en Provincialen Raede en de Ka-
mer van Rekeninge, omme het te kennen geven en verzoek in
defen te examineren, en haer Ed, Groot Mogende binnen den
tyd van agt dagen na de receptie te dienen van haere advyfe, '
welk gezien, fal in der faeke gedifponeert werden na behoo-
ren. Gedaen in den Hage den 25. September 1621.
» Onder ftont , je
„ Ter Ordonnantie van de Staeten.
„> En was ondertekent,
„CC. van peR WOLF.
Hierby was gevoegt de lyft der naamen van de als toen dienende
Schou: , Burgemeefters, Schepenen en Vroedfchappen van ’sGra-
ven-
SGRAVEN-HAGE, XXXL Hoorrsr. 135
ven-Hage, zynde dezelve, die wy zoo even hiervooren hebben op-
gegeven. De Schoutte dier tyd was Mr. O@uintyn de Veer.
Nieuwe Voorgeflagene Perfoonen tot ver-
vullinge van het getal van agt en twintig.
» Joachim van Mierop, Ontfanger Generael.
» Jan Pieterfs Smout.
> Claes Zybrantíz d’ Ardenne.
s> Claes Pieterfz Bort.
> Vincent Vinne.
„ Dirk Clacfz van Ruyuen.
Dit requeft dan ingevolge van het voorfz appoinétement zynde
geftelt in handen van den Hoogen en Provincialen Raaden , mits-
gaders die van de Rekenkamer, om daerop aan haar Ed. Groot
Mog. te dienen van advys, zoo hebben nogtans de gemelde Colle-
en om redenen hun advis niet ingelevert ,‚ maar het zelve uitge-
It (e); zoo dat op ’t voorfz verzoek van die van den Hage by
haar Ed. Groot Mog. niet en is gedifponeert geworden, enis over-
zulks de Magiftratuure gelaaten in haaren voorigen ftaat.
1621. tot Ste. Catharina 1629, Schepenen.
Burgemeefteren. Johan Honneur.
Jan Hendrikfz Nobel. Mr. Gafper van Kinfchot.
Johan Halling. | Hendrik van Deyl.
Albert Claefz van Raveftein. j Pieter Janfz Splinter.
Schepenen. Francois van Geesdorp.
Johan Honneur. Jan Smourt.
Michiel de Wilhem. Van Scheveninge.
Dr. Clement Overfchie. Cornelis Michielfz.
Mr. Jafper van Kinfchot. …_ Vroedfchappen.
Pieter Janfz Splinter. Jan Hendrikfz Nobel.
_ Hendrik Jacobfz van Deyl. Michiel de Wilhem.
er Van Scheveninge. Dr. Clement Overfchie.
Cornelis Michiclfz.. Johan Halling.
V/4 voed Ifchappen. Pieter Janfz Paleftein.
Cornelis Olivier.
Hanfz Bouwenfz, de jonge.
Dirk van Ruyven.
Hendrik Jacobfz van Deyl.
Jacob Heerman.
Aelbert Bofch.
Tvefòrier. Claes Pieterfz Bort.
Jacob Heerman. Zreforier.
Jacob Heerman.
1622. tat Ste. Catharina 162 8;
Burgemeefteren,
Thomas van Caffiopyn.
Johan Halling.
Albert Claefz van Raveftein.
1623. tot Ste. Catharina 1624.
Burgemeefteren.
| Mr. Johan Quartelaer.
| ‘Thomas van Caffiopyn.
Ce) Zie Refolutie van den Hove Provinciaal van den 13. Otob. 1621.
Mr. Gaf-
Op’
voorfz
Requeft
byde
Staaten
niet ge-
difpo- i
neerte
136
Mr. Gafpar van Kinfchot.
Schepenen.
Jan Hendrikfz Nobel.
Johan Honneur.
Pieter Janfz Splinter.
Francois van Geesdorp.
Jan Smout.
Nicafius Hanneman, de oude.
Van Schevelinge.
Ary Cornelifz.
Vroedfchappen.
Johan Halling.
Aelbert Claefz van Ravefteyn.
Michiel de Wilhem.
Hendrik Jacobfz van Deyl.
Jacob Heerman.
Claes Pieterfz Bort.
Dirk van Ruyuen.
Cornelis Olivier.
__ Aelbert Bofch.
Mr.
han)
Mr.
mj
M
Í.
Treforier.
Jacob Heerman.
1624. tot Ste. Catharina 1625.
Burgemeefteren.
Johan Quartelaer.
‘Thomas van Caffiopyn.
Gafpar van Kinfchot.
Schepenen.
Johan Hendrikfz Nobel.
Francois van Geesdorp.
Nicafius Hanneman.
Albert Bofch.
Hendrik van Slichtenhorft.
Jan Smout.
Van Schevelinge.
Ary Cornelifz.
Vroedfchappen.
Treforier.
Jacob Heerman.
1625. tot Ste. Catharina 1626.
Burgemeefteren.
Johan Quartelaer.
‘Thomas van Cafliopyn.
Mr. Gafpar vans Kinfchot.
Schepenen.
Johan Hendrikfz Nobel.
nenten
Mr.
Mr.
BEEGS: 5 ITAR YE VALEN. IG ES
Francois van Geesdorp.
Nicafius Hanneman.
Albert Bofch.
Hendrik van Slichtenhorft.
Dirk Cornelifz van Ruyven.
Van Scheveninge.
Dirk Steffens. |
Vroedfchappen.
Trefòrier.
Jacob Heerman.
1626. tot Ste. Catharina 1627.
Burgemeefteren.
Johan Quartelaer.
Gafper van Kinfchot.
Nicafius Hanneman.
Schepenen.
Johan Hendrikfz Nobel.
Francois van Geesdorp.
Jan Smout.
Albert Bofch.
Hendrik van Slichtenhorft.
Dirk van Ruyven.
Van Schevelinge.
Dirk Steffens.
Vroedfthappen.
Thomas van Caffiopyn.
Johan Halling.
Johan Honneur.
Michiel de Wilhem.
Pieter Janfz Splinter.
Jacob Heerman.
Cornelis Olivier.
Claes Pieterfz Bort.
Pieter Stalpert.
Trefòrser.
Jacob Heerman.
1627. tot Ste. Catharina 1628.
Burgemeefteren.
Thomas van Caffiopyn.
. Gafpar van Kinfchot.
Nicaftus Hanneman.
Schepenen.
Johan Hendrikfz Nobel.
Francois van Geesdorp.
Johan Pieterfz Smout.
Aelbert Bofch.
3
Hen-
\
Mr. Johan Quartelaer.
Mr. Kafpar van Kinfchot.
'sSGRAVEN-HÁGE, XXXI. Hoorrsr. 137
„ Hendrik van Slichtenhorft. ve jaar overleden „ en in zyne plaat-
Dirk van Ruyven. ze aangeftelt.
Van Schevelinge. Mr. Jafper van Kinfchot.
Dirk Steffens.
Vroedfchappen. / 1629. tot Ste. Catharina 1630.
Burgemeefteren.
Johan Halling. ‘Thomas van Catliopyn.
Albert Claefz van. Ravefteyn. Nicafius Hanneman.
Pieter Janíz Splinter. Rochus Nieuwlant (f)).
acob Heerman. Schepenen.
ohan Honneur. | Johan Hendrikfz Nobel.
Michiel de Wilhem. Pieter Janfz Splinter.
Claes Pieterfz Bort. Francois van Geesdorp.
Cornelis Olivier. Hendrik van Slichtenhorft.
Cornelis Middelbeek Adriaenfz. Pieter Stalpert van der Wiele.
Pieter Stalpert van der Wyele. Mr. Arent Quartelaer.
dn
Coenraet Houtuyn. Van Scheveninge.
_ Treforier. Cornelis Huyge Pellenaer.
Jacob Heerman. Vroedfchappen.
Johan Smout.
Aelbert Bofch.
Johan Halling.
Aelbert Claefz van Ra®fteyn.
Johan Honneur.
Cornelis Adriaen{z Middelbeek.
1628. tot Ste. Catharina 1629.
Burgemeefteren..
Thomas van Caffiopyn.
Nicafius Hanneman. .
mn nennen nnee
Schepenen. Michiel de Wilhem.
Jehan Hendrikfz Nobel. Cornelis Jacobfz.
Pieter Janfz Splinter. Claes Pieterfz Bort.
Smout. Johan Hendrikfz Nobel.
Aelbrecht Bofch. Coenraet Houttuyn,
Hendrik van Slichtenhorft. Dirk van Ruyven.
Pieter Stalpert van der Wyele. Trefòrter.
Van Scheveninge. Mr. Jafper van Kinfchot.
Cornelis Huygenfz Pellenacr.
Vroedfchappen. 1630. tot Ste. Catharina 1631.
Nicolaes Halling. Zyn de voorgaande Burgemeefteren ,
_… Michiel de Wilhem. Schepenen en Vroedfchappen voor dit
Mr. gohan Quartelaer. jaar gecontinueert.
ohan Honneur.
Dirck van Ruyven. | 1631. tot Ste. Catharina 1632.
Claes Pieterfz Bort. Burgemeefteren.
Cornelis Olivier. Johan Hendrikfz Nobel.
Cornelis. Adriaenfz- Middelbeek. Rochus ‚Nieuwlandt.
Cornelis Jacobfz van Wouw. | Pieter Janíz Splinter. -
Coenraet Houttuyn. Schepenen.
| | Aelbert Bofch. -
| Hendrik van Slichtenhorft.
| in , Pieter Stalpert van-der Wiele.
_ Treforier.
Jacob Heerman, den 5. Januari |
1629. gecontinueert ‚ dog in’t zel-.
Mr. Arent Quartelaer.
Coenraet Houttuyn.
Mr. Cornelis van Soutelande.
Van
({) Dezes broeder, Claes Corzelifz Nieuwlant in den gemelden jaare met Zyne
„overlede huisvrouwe-zuftersdogter willende trouwen , met bewilliginge van den Prin-
ee van Oranje, en reets twee geboden hebbende gehad, wierd het derde gebod g
fehut en hem het huwelyk verboden, niet jegenftaande hy by zyne huisvrouw geen
kinderen had gehad ; en daarop is by de Staaten van Hólland Refolutie genomen van
diergelyke huwelyken namaals niet te zullen toelaaten, S: van Leeuw Aoomfch-Holl.
Regt 1. boek xiv. deel pag. 81. f
„1. Deel, Ás
138
Van Scheveninge.
Cornelis Huyge Pellenaer.
Vroedfchappen.
Trefòrier.
Mr. Jafper van Kinfchot.
1632. tot Ste. Catharina 1633.
De Magiftraat voor dit jaar gecontinueert.
1633. tot Ste. Catharina 1643.
Burgemeefteren.
Nicafius Hanneman.
Pieter Janíz Splinter.
Jonathan van Lüchtenbarer?
Agen
Acht Bofc |
Mr. Aernt Quartelaer,
Coenraet Houttuyn. .
Mr. Cornelis van Soutelande.
Mr. Adriaen van Affendelft.
Ewout Brandt.
Van Scheveninge.
Cornelis Huygenfz Pellenaer.
Vroedfchappen.
Treforier.
Mr. Jafper van Kinfchot.
1634: tot Ste. Catharina 1635.
Burgemeefteren.
Nicafius Hanneman.
Aelbert Bofch.
Mr. Arent WE
chepenen,
Hendrik van Slichtenhorft.}
__Coenraet Houttuyn.
Mr. Cornelis van Soutelande. .
Mr. Adriaen van Affendelft.
Ewout Brandt.
Mr. Jacob Snels.
Van Scheveninge.
® Cornelis Huyge Pellenacr.
Vroedfchappen., —
Pieter Janfz Splinter.
Aelbert Claefz van Ravefteyn.
BESCHRYVINGE!väNde
Pieter Stalpert van der Wiele.
Dirk van Ruyven. |
Michiel de Wilhem.
Trefòrier.
Mr. Tafper van Kinfchot..
163 ok tat Ste. Catharina 1636. 87
ek vee
anneriáns! eid 0
Aelbert Bofch. |
Mr. Arent gere
| N Wen
Schepenen.
Hendrik van Slichtenhorft. ú
Coenraet Houttuyn.
Cornelis van Soutelande,’
Adriaen van Aflengele
Ewout Brandt.
Jacob Snels. gs
Van Schevelingen—
Cornelis Huyge Pellenaer.
Vroedfêhappen. k
Mr.
Mr.
mn EET tE
Mr.
Trefòrier.
Mr. Jafper van Kinfchot.
1636. tot. Ste. Catharina 1637. |
Is de ganfche Magiftraat geeminert. Gn
*
1637. tot Ste. Catharina 1638.
EN
Nicaftus Hanneman.
Aelbert Bofch. er,
Hendrik van Slichtenhorft.
Schepenen,
Pieter Janfz Splinter.
Coenract Houttuyn.
Mr. Cornelis van Soutelande.
Mr. Adriaen van Aflendelft. |
Ewout Brandt. EEL mr
Mr. Jacob Snels. ll
Van Scheveninge.
Cornelis Huyge Pellenaer.
| …___Vroedfchappen.
#
Tree
|
Mr.
Mr.
_Nicafius
Mr.
„ Jacob Snels.
. Jafper van Kinfchot.
SGRAVENHAGE, XXXI. Hoorrsr. 139
Trefôrser.
Jafper van Kinfchot.
1638. tot Ste. Catharina 1639.
Burgemeefteren.
Aelbert Bofch.
Hendrik van Slichtenhorft.
Ewout Brandt.
Schepenen.
Pieter Janfz Splinter.
Pieter Stalpert van der Wiele.
Steven Snouck.
Johan van Wouw. |
Hendrik Both van der Eem.
Van Schevelinge.
Cornelis Huyge Pellenaer.
Vroedfchappen.
Treforier.
1639. tot Ste. Catharina 1640.
riad
anneman.
Pieter Janfz Splinter.
Ewout Brandt, Treforier geworden
zynde, werd den 28. Decemb. 1640.
in zyne plaatze gefielt.
Pieter Stalpert van der Wiele.
Schepenen.
Johan Smout.
‚ Adriaen van Affendelft.
Pieter Stalpert van der Wiele.
Steven Snouck.
Johan van Wouw.
Hendrik Both van der Eem.
Van Schevelinge.
Cornelis Huygenfz Pellenaer.
Vroedfchappen.
Mr. Jan Quartelaer.
Allert van Ravefteyn.
Mr. Jafpar van Kinfchot.
Aelbert Bofch.
Hendrik van Slichtenhorft.
Michiel de Wilhem.
Francois van Geesdorp.
Dirk van Ruyven.
Coenraet Houttuyn.
Mr. Cornelis van Soutelande.
Mr. nt Snels,
enrick Verloo.
LI Deel,
Mr.
Mr.
Mr.
Mr.
„ Johan
Trefòrier.
Jafper van Kinfchot , hy brieve vant
zyne Hoogheid den Prins van Oran-
je, gedagtekent den 24. April 1640.
gevordert. zynde tot Raad in den
Hove van Holland, quam in zyne
plaatze als Treforier van den Hage
Ewout Brandt.
1640. tot Ste. Catharina 1641.
Burgemeefleren.
Nicafius Hanneman.
Pieter Janíz Splinter.
Pieter Stalpert van der Wiele.
Schepenen.
Hendrik van Slichtenhorft.
Johan Pieterfz Smout.
Adriaen van Affendelft.
Steven Snouck Schiltknaepe.
Johan van Wouw.
. Hendrik Both van der Eem.
Van. Schevelinge.
Cornelis Huygenfz Pellenaer.
Vroedfchappen.
‚ Johan Quartelaer.
Aelbert Bofch.
Ewout Brandt.
Michiel de Wilhem.
Francois van Geesdorp.
Dirk van Ruyven.
Coenraet Houttuyn.
Cornelis van Soutelande.
Jacob Snels. E
Hendrik Verloo.
Marcus van der Hoeve.
Dirk Jorifz Waelsdorp.
Trefòrier.
Ewout Brandt.
1ó4r. tot Ste. Catharina 1642,
Burgemeefteren.
Nicaftus Hanneman.
Pieter Janfz Splinter.
Pieter Stalpert van der Wiele,
Schepenen,
Hendrik van Slichtenhorft.
Johan Smout.
‚ Adriaen van Affendelft.
Steven Snouk , overleden.
Johan van Wouw.
‚ Henrik Both van der Eem.
Van Schevelinge.
Cornelis Huygenfz Pellenaer.
Vroedfchappen.
epen ‚ overleden.
Aelbert Bofch.
Ewout Brandt.
5 2 Mic:
14Ö
Mr.
Mr.
Mr.
mj
Mr.
Mr.
Mr.
Mr.
Mr.
la}
Michiel de Wilhem.
Francois van Geesdorp.
Dirk van Ruyven.
Coenraed Houttuyn.
Cornelis van Soutelande,
Jacob Snels:
Heynrik Verloo.
Marcus van der Houve.
Dirk Jorifz van Waelsdorp.
| Treforier.
Ewout Brandt.
1642. tot Ste. Catharina 1643.
Burgemeefteren.
Nicafius Hanhneman.
Pieter Janfz Splinter.
Pieter Stalpert van der Wiele.
Schepenen.
Aelbert Bofch.
Heindrik van Slichtenhorft.
Johan Smout.
. Adriaen van Affendelft.
‘Willem Donker.
Johan Halling.
Van ed.
Cornelis Huyge Pellemaer.
Vroedfchappen. —
Ewout Brandt. -
Michiel de Wilhem.
Francois vân Geesdorp.
Dirk van Ruyven.
Coenraet Houttuyn, overleden,
Cornelis van Soutelande.
Jacob Snels.
Johan van Wouw.
Hendrik Both van der Eem.
Hendrik Verloo.
Marcus van der Houvé.
Dirk Jorifz van Waelsdorp.
Trefòrier.
Ewout Brandt.
1643. tot Ste. Catharina 1644.
Burgemeefteren.
Nicafius Hanneman.
Pieter Janfz Splinter.
Pieter Stalpert van der Wiele.
…_ Schepenen.
Aelbert Bofch.
Hendrik van Slichtenhorft.
Johan Smout.
Adriaen van Affendelft.
Willem Donker.
Johan Halling.
Van Schevelinge.
Cornelis Huygenfz Pellenaer.
BESCHERYLVINGE van
lan}
Mr.
Mr.
Dirk Janfz Houttuyn. 5 À
. Hendrik Both van der Eem.
Mr.
Cornelis Huygenfz Pellenacr. KE
Lan à
.
Ewout Brandt. {-
Vroedfehappen.
Ewout Brandt.
Michiel de Wilhem.
‚Francois van Geesdorp. Ë
Dirk van Ruyven. js
R
r. Cornelis van Soutelande.
Johan van Wouw.
. Hendrik Both van der Eem. an
Hendrik Verloo.
Marcus. van der Houve.
Dirk Jorifz van Waelsdorp»
‘Fhomas Cletfer „ de jonge
Treforier.
Ewout Brandt.
1644. tot Ste. Catharina 1645.
Burgemeefteren. zl
Aelbert Bofch. Gi
Pieter Stalpert van der Wiele.
Johan. Sixth eek nen an
Schepenen. a
Johan Smout.
Willem Donker. «
Philips Doublet.
Johan Doedyns.
‘Thomas Cletfer.
Van Schevelinge.
kN
Vroedfchappen.
Nicaftus Hanneman.
Pieter Janfz Splinter.
Hendrik van Slichtenhorft.
Ewout Brandt. in à
Michiel de Wilhem.
Francois van Geesdorp.
Dirk van Ruyven.
Cornelis van Soutelande.
Adriaen van Affendelft. «
Johan van Wouw. Ae €
ohan Halling. RES
irk Jorifz van Waelsdorp.
Treforiën; „si
H
4
Ps
1645. tót Ste. Catharina 1646.
Burgemeefteren. |
Aelbert ESfch, di
Johan Sixti. on
r. Philips Doublet. Eil
Schepenen, end
Hendrik van Slichtenhorft. bl À
Johan Simout.
‚ Hendrik Both van der Eelt
Johan Doudyns.
Thomas Clètcher.
Mr. Wik
Nd
sGRAVEN-HAGE, XXXI, Hoorrsr.
Mr. Willem van der Does.
Van Schevelinge.
Cornelis Huygenfz Pellenaer.
Vroedfchappen.
Nicafius Hanneman.
Pieter Janfz Splinter. «
Ewout Brandt.
eter Stalpert van der Wiele.
Michiel de Wilhem.
Francois van Geesdorp.
Dirk van Ruyven.
Mr. Cornelis van Soutelande.
Mr. Adriaen van Affendelft.
Johan van Wouw.
Mr. Jon Halling.
irk Jorifz van Waelsdorp.
Willem Donker.
Treforier.
Mr. Johan Halling.
_ 1646. tot Ste. Catharina 1647.
Burgemeefteren.
Aelbert Bofch.
Johan Sixti.
Mr. Philips Doùblet.
Schepenen.
Hendrik van Slichtenhortft ‚ Over
leden.
Johan Smout.
‚_Mr. Hendrik Both van der Eem.
Jgban Doudyns.
omas Cletcher.
Mr. Willem van der Does.
Van Schevelinge.
Cornelis Huygenfz Pellenaer.
Vroedfchappen.
Nicaftus Hanneman.
Pieter Janfz Splinter.
Ewout Brandt.
Francois van Geesdorp.
Dirk van Ruyven.
. Cornelis van Soutelande.
‚ Adriaen van Affendelft.
Johan van Wouw.
, Dik jong,
irk Jorifz van Waelsdor
Willem Donker. ke
Trefrier,
Mr. Johan Halling.
Ss FE
1647. tot Ste. Catharina 1648.
Burgemeefleren.
Aelbert Bofch.
Johan Sixti.
Mr. Philips Doublet.
Pieter Stalpert van der Wiele.
Michiel de Wilhem, overleden.
Mr.
Mr.
Mr.
Mr.
I4ï
Schepenen.
Johan Smout.
Hendrik Both van der Eem.
Johan Doudyns.
. Willem van der Does.
Johan van Geesdorp.
Cornelis Splinter.
Van Schevelinge.
Cornelis Huygenfz Pellenaer,
Vroedfchappen.
Nicafius Hanneman.
Pieter JaníZ Splinter.
Ewout Brandt.
Pieter Stalpert van der Wiele.
Francois van Geesdorp.
Cornelis van Soutelande.
Dirk van Ruyven.
Johan van Wouw.
Willem Donker.
„ Johan Halling.
‘Fhomas Cletcher.
Dirk Jorifz van Waelsdorp.
Trefôrier.
Johan Halling. -
1648. tot Ste. Catharina 1649.
Burgemeefteren. …
Johan Sixt.
„ Philips Doublet.
Johan Doudyns.
Schepenen.
. Hendrik Both van der Eem,
. Willem van der Does.
Cornelis Splinter.
. Johan Halling.
. Jan van Ryn.
Johan van Geesdorp , overleden,
Van Schevelinge.
Cornelis Huygenfz Pellenaer.
Vroedfchappen.
Aelbert Bofch.
Nicafius Hanneman.
Pieter Janfz Splinter.
Ewout Brandt.
Pieter Stalpert van der Wiele.
Johan Smout.
Francois van Geesdorp.
Cornelis van Soutelande,
Dirk van Ruyven.
ohan van Wouw.
illem Donker.
Thomas Cletzer. .
Trefòrier.
Willem Donker.
$ 3 1649.
De nomi-
natie van.
de Magi-
{traat aan
haar Ed.
Gr. Mog.
jaarlyks
over te
zenden.
142 BESCHRYVINGE van
1649. tot Ste. Catharina 1650. Vroedfchappen.
Burgemeefteren. Aelbert Bofch.
Johan Sixt. Nikolaes Hanneman.
Mr. Philips Doublet. Pieter Janfz Splinter.
Johan Doudyns. Pieter Stalpert van der Wiele,
Francois van Geesdorp.
„ Cornelis van Soutelande.
Dirk van Ruyven.
Johan van Wouw.
Schepenen. ‘1 -Mr
Mr. Hendrik Both van der Eem.
Johan Smout.
‘Thomas Cletzer. Willem Donker.
Mr. Johan Halling. Ewout Brandt.
Cornelis Splinter. Mr. Willem van der Does.
Mr. Johan van Duynen. Anthony Pieterfon.
Van Schevelinge, Treförter.
Floris Leendertfz. Willem Donker.
Willem de II. Prins van Oranje, aan wien als Stadhouder dezer
Provincie de jaarlykze verkiezinge van de Magiftraat van ’sGraven-
hage behoorde, den 6. Novemb. zeftien honderd vyftig in den bloem
zyner jeugd door de dood uit het leven gerukt zynde , vonden
de Staaten goed aan de Regeerders dezer Stede den volgenden brief
aftezenden. |
„ Berfaeme, WP yfe, Voorfienige , Diferete goede
> Wrienden.
„ Mits het overlyden van zyne Hoogheid den Heere Prince van
„ Orangien, onfterffelyker gedagtenifle, den welken als Stadhou-=
„ der over de Provincie van Holland en Weft-Vriefland competeer-
„ de de eleétie van de Magiftraat over ’s Gravenhage , is by ons;
„ over die zaeke gedelibereert en goedgevonden UL. mits defen
„ bekent te maeken, dat onfe goede meyninge en begeerte is, dat
„ UL. de nominatie van de voorfz Magiftraet, dewelke als nu in ’£
„ korte ftaet gedaen te werden, zullen overfenden aen ons, ofte
„ by onfe abfentie aen onfe Gecommitteerde Raden, omme ’ zy
„ by ons ofte dezelve Gecommitteerde Raden, daerop eleêtie te
„ werden gedaen. Wy verwagten dat deze onfe ordre by UL. fal
„ werden nagekomen, ende daerop
> Berfaeme , Wyfe ,Woorfienige , Difcrete , goede Wrien-
‚ den , bevelen wy UL. de befcherminge Godes. Gefchreven in
„ den Hage den 19. November 1650. j
(Onderftond )
Ter Ordonnantie van de Staeten.
En was getekent,
HERB. van BEAUMONT.
Hier op deed de Magiftraat den volgenden brief tot antwoord,
met
En
SGRAVEN-HAGE, XXXI. Hoorrsr. r43
met de daerby gevoegde lyften, zoo van de jegenwoordig in dienft
zynde Magiftraats-Perzoonen, als van de nieuw genomineerden ‚om
daaruit by haar Edele Groot Mog. te werden verkooren Burgemee-
fters, Schepenen en Vroedfchappen voor het aanftaande jaar, door
hunnen Bailliu (g ) aan de Vergaderinge der Heeren Staaten over-
[SEVEN a.
Edele Groot Mogende Heeren.
iK
Rd
_„ Alzoo alle jaaren Catharinen-dag, wefende den 25. November,
„ alhier in ’s Gravenhage de Magiftraetelyke dienften fyn vaceren-
„ de, ende dat mits *t overlyden van zyne Hoogheid den Heere
Prince van Oranje onfterffelyker gedagtenifle , U Edele Groot
„ Mogende gelieft hebben ons by Miflive van dato den 19. Novemb.
» 1650. bekent te maeken, UEd. Groot Mog. Refolutie ,‚ omme
» onfe gedane nominatie van de voorfz Magiftraetelyke dienften
„ UEd Groot Mog. toegezonden te werden, zoo-hebben wy vol-
» gens ons oud gebruyk in gefchrifte doen {tellen de jegenwoordi-
ss ge in dienft zynde, en daer beneffens de nieuw genomineerden,
„dewelke wy UEd. Groot Mog. hier inne beflooten overfenden ,
» omme daer uit tot de voorfz Magiftraetelyke dieníten geeligeert
„te werden, alfulke perfoonen als UEd. Groot Mog. goeddun-
„ ken en gelieven fullen; verfoekende aen UEd. Groot Mog. defe
» onfe advertentie voor aengenaem te ontfangen en voorts te hou-
„> den voor genomineert en geëligeert de Burgemeefteren en. Sche-
\s> penen, die by UEd. Groot Mog. afgeftemt fouden mogen wer-
»» den, omme te dienen als Vroedfchappen naer ouder gewoonte.
»» Hier mede, Edele Groot Mogende Heeren, toewenfchende een
» langduurige en gelukzalige Regeringe; In ’sGravenhage den 24.
'» November 1650. blyven wy |
5» U Edele Groot Mogende onderdanige Die-
ed ® „ naren, den Schout, Burgemeefteren, en Re-
„ geerders van ’sGravenhage , en ’t haerluyder
„ bevelen, by my,
G. GRASWINKEL,
De Staaten zonden daarop des anderendaags aan den Bailliu den
‚ volgenden brief met de eleétie daar nevens gevoegt, om den nieuw
‚verkoorene perzoonen den gewoonelyken eed aftenemen. Dit heb-
ben wy goedgedagt alhier wat omftandig ter neder te ftellen , om te
dienen tot een generaale aanmerkinge, en zulks, om niet genoot-
‚zaakt te zyn telkens-by de jaarlykfe weranderinge een em ’t zelve
‚verhaal te moeten doen, zynde dit regt by haar Kd. Groot Mog. ge-
bruikt en dezelve plegtigheden daerontrent in ’t vervolg waargeno-
men, tot dat naderhand by veranderinge van tyden en regeeringe
| het
(g) Zie Refolutie van Holland van den 24. Novemb. 1650.
Refcrip-
tie van de
Magie _
ftraat met
de nomi-
natie.
Eleêtie
van de
Magi-
ftraats-
perfoo-
nen voor
den jaare
IÓSI.
Refolutie
van de
Staaten
van Hol-
land , no-
pende de
cige Ma-
giftraats
beftellin-
ge der
naam,
Holland en Wetftvriefland van een Stadhouder was ontbloot, vof
„den Haar Ed. Groot Mog. goed by Refolutie van den 8. Decet
»_in haare Vergaderinge hebbende,
m4 BIES CEHER Y VEEN GIET WAN
het regt van verkiezinge der Magiftraats-perzoonen, niet alleen van
’'s Gravenhage en andere geen ftem in Staat hebbende Steden, maar
ook van de refpettive groote en kleine Steden in Holland aan den
volgenden Stadhouder weder is gekomen en opgedragen geworden.
EL o
De inhoud des voorgem. briefs luid in dezer voege, |
… Ernflfefle, Vroome, zeer Difcrete, goede Vriend,
Uit de Perfoonen voor defen als Burgemeefteren ,Schepenenen
‚„ Vroedfchappen van ’s Gravenhage, refpeêtivelyk gedient hebben-
„ de, en de nieuwe voor dubbeld getal daar beneffens genomineert,
‚„ en ons by UE. gifteren overgebragt , hebben wy voorhet aan-
» ftaande jaar geëligeert, de navolgende, te weeten k
165o. tot Ste. Catharina 165.
Van Schevelinge.
Floris Leendertfz.
Tot Vroedfchappen.
Aelbert Bofch. 77 CO
Nicaftus Hanneman.
Pieter Janfz Splinter.
Pieter Stalpert van der. Wiele.
Francois van Geesdorp.
Cornelis van Soutelande.
Dirk van Ruyven.
Johan Sixt.
Willem Doncker.
Johan Doudyns.
Johan van Duynen.
ende
Anthony Pieterfon.
Tot Burgemeefteren.
… Philips Doublet.
r, Hendrik Both van der Eem.
Cornelis Splinter.
Tot Schepenen.
Johân Smout.
Thomas Cletfer.
. Ewout Brandt, Griffier vande Lee”
nen. Obüt.
Johan van Wouw.
. Willem van der Does.
. Johan Halling.
Johan Doudyns , én plaatze van
Mr. Ewout Brandt , aangeftelt
den 3. Juli 1651. |
Mr.
Mr.
„ Begeerende dat UL. alle de voorgem. Perfoonen in haer refpec-
» tive dienften zult beëdigen zoo dat behoort ; Ende ons daertoe
„ verlaetende,
> Erntfefle, &c. Gefchreven in den Hage den
» 25. Novemb. 165o. Onderftond, ter Ordon-
> nantie van de Staten.
En was ondertekent.
HERBERT van BEAUMONT.
Ld
Wanneer na ’t affterven van Prins Willem den tweeden van dien
gelyk wy reets hierwooren gezegt hebben, de Provintie van
ber 1650, „ te arrefteeren en vatt te ftellen , dat de Steden feffie
haare refpeCtive Magiftraaten
>» zouden mogen beftellen, in zodanige manieren, als dezelve ten
‚s meefte dientte van de gem. Steden zouden bevinden te behooren,
‚ met
SGRAVEN-HAGE, XXXI. Hoorrs. I45
met byvoeginge, ingevalle eenige van dezelve Steden mogten be-
„ vinden iets meerder ofte anders na gelegentheid derzelver dien-
„ fig ofte van node te wezen, boven de gem. Refolune , dat de-
„ zelve vry zoude ftaan zig daar over te addrefferen aan Haar Ed.
„ Groot Mog., om dienthalven te verzoeken zodanig Oétroy als beft
„ na haare gelegentheid by dezelve zoude geoordeelt werden te be-
„ hooren ; zoo verwierven de refpeétive Steden (_uitgezondert
ss Hoorn, en Enkhuifèn (h) die alleen by haare oude Voorregt-
_ brieven bleven ) de eene vroeger de andere laater daar toe Oétrooi.
De Magiftraat van ’sGraven-hage, fchoon geen ftem nog zitting in
de Staats vergaderinge hebbende, nam egter terzelver tyd de vry-
heid, om niet alleen hun verzoek, al in den jaare 1621 gedaan ,om
te hebben een vafte en permanente Vroedfchap, weder te vernieu-
wen ‚ maar ook om te bekomen Oëtroy tot de beftellinge van derzel-
wer. Magiffraaten , mitsgaders van de Godshuizen aldaar, (2) waar
toe zy zig mede by requefte aan Haar Ed. Groot Mog. addref-
\ feerde. De Staaten , alvoorens daarop te difponeeren, ordonneer-
den by Refolutie vanden 2r. Januarii 1651. „ dat het voorfz Re-
» queft zoude werden geftelt in handen van dé Heeren van den Ho-
» ve Provinciaal en die van de Rekeninge; omme gehoort de Dia-
N ften » konye
__(%) Want van ouds heeft de Stad Hoorn tot een ftandvaftig gebruik gehad;
wit haar zelven en zonder daartoe by eenig Handveft gemagtigt te zyn, dat op
den er Vrydag de tykfte Burgeren by een vergaderen tot het kiefen van
drie Raden of Burgemeefteren, en tot het opftellen van een dubbeld getal Sche-
penen ‚ waaruit de Graaf of zyne Gemagtigden op Paafch-avond een getal van
zeven Schepenen verkoor, met dewelke de Schout regt plegen zoude voor dat
jaar, zonder dat de Graaf die zoude mogen veranderen voor Paafch-avond „des
volgende jaars, als breder te zien is in ’t Handveft van Hertog Aelbrecht aan de
gem. Stad gegeven den 18. Oétob. 1397. Daarna heeft dezelve Stad door het
cocftaan van zekere bede aan Hertog Jan van Beyeren verkregen by Handveft
van den 5. Augufti 1417., dat zy haare eige Burgemeefteren en Schepenen zou-
de mogen aanftellen , buiten het bewind en de verkiezing van den Graaf. Ge-
lyk zy ook den 25. Mei r452. van Hertog Philips van Bourgondie verwierf het
regt om in plaats van jaarlyks drie nieuwe Burgemeefteren, die telken jaare af-
gaande de regeeringe der Stede onkundig waaren, te mogen kiefen vier Burge-
‚_meefteren, van welke alle jaar een zoude aanblyven. Zulks dat deze Stad van
|
ouds her haare eige Burgemeefterlyke beftellinge gehad , die van Schepenen
verkregen, en beide altyd met een vredig bezit behouden, en gebruikt hebben-
de, zonder van den Graaf of zynen Stadhouder daar in belet of geftoort te wor-
‚_den, mitsdien in den jaare 1650. niet raadzaam nog nodig agtte, om als ande-
re fteden met nieuw Öltroy voorzien te werden.
‚_ En wat belangt de Stadt Enkhuyfen: Deze insgelyks van ouds en boven alle
gedagtenifle van menfchen het regt en een ftandvaftig gebruik hebbende gehad , dat
zl alle jaaren haare eige Burgemeefteren heeft aangeftelt , als mede dat de Schout
aldaar in der tyd wezende jaarlyks op jaarsdag uit een dubbeld getal hem by
Burgemeefteren voorgeftelt, heeft gekoozen zeven Schepenen, zonder “dat zy
met den Graaf van Holland of zynen Stadhouder en Raaden iets ontrent haare
Magiftraats-beftellinge te doen hadde, vond derhalven in den gem. jaare 1650.
ook nier geraden tot haar eige Magiftraats-beftellinge eenig Oëtroy te verzoe-
ken. Dog in laateren tyd wierd deze Stad ter wegneminge van eenige onbe-
hoorlykheden te rade Oëtroy te verzoeken nopende het ftellen van Schepenen;
t welk zy den 17. Februarii 1666. van haar Ed. Groot Mog. bequam.
(4) Zie Refolutie van de Staaten van Holland van den 21. Januarii 1651.
17, Deel,
Steden,
die ftem
in Staat
hebben.
De Magi-
ftraat van
den Hage
verzoekt
mede Oc:
trooitot
de beftel-
linge haa-
rer Magi-
ftratuur ,
&c.
Advys
van ’tHof
enReken-
kamer,
nopende
de eleêtie
van de
Magi-
ftraat van
denHage.
Verwerft
alleenOc-
trooí, om
de Regen-
ten in de
Godshui-
huizen te
mogen
146 BESCHRYVINGE van
ss konye van ’s Gravenhage, ofte anderen die behooren gehoort te
> te werden, haar Eid. Groot Mog. te dienen van advys; dogrwaar
in hetzelve hebbe beftaan , is ter onzer kennifle niet gekomen ; wes-
halven wy alleen hier zullen byvoegen het :
Extraét uit de Refolutie van Heeren
Staaten van Holland en Weftvries-
land in Haar Ed. Groot Mog. Ver
gadering gonomen. heise.
* ep
Donderdag den 23. Novemb. 1651.
„ Îs mede gelezen een Miffive van 't Hof Provinciael ende van _ |
‚„ de Kamer van de Rekeninge van den 21. dezer maend, advifes *
» tende op de Requefte hier bevoorens by Burgemeefteren en Res
» geerders van ’s Graven-Hage geprefenteert , om te mogen hebben
„» Eeen permanente Vroedfchap, en andere ordre als voor dezen, in
„ de eleétie van haere Magiftraeten en bedieninge van de Godshui- _
‚„ fen geobferveert te worden. - En is na deliberatie, onvermindert —
» de inclinatie by verfcheide Leden getoont, omme haer met de —
» voorgemelde Advyfen te conformeren, egter verftaen en goed-
» gevonden, dat de voorfz Miflive en nevensgezonde Requelte en
ftukken van de Magiftraet van den Hage nader zullen worden —
» geëxamineerten de Vergaderinge dienaengaende van bericht en
» advis gedient, daertoe verzogt en gecommitteert zyn een uit de
» Ordre van de Heeren Edelen , mitsgaders de Heeren van Dore
» drecht, Haerlem, Delft, „Rotterdam en Alkmaer.
te sna: à
3 n
En hoewel de Magiftraat het volgende jaar daartoe al verder aan-_
zoek dede (#), zoo is egter by Haar Ed. Groot Mog. op ’t íluk
van de Magiftratuur geene difpofitie gevallen, en overzulks dezelve
gelaten in haaren voorigen ftand, volgens oud gebruik ; zynde aan
de Magiftraat, na darze alvoorens van ’t voorgemelde verzoek had= —
de afgezien (/), in den jaare zeftien honderd drie en vyftig alleen
ver=
ie
(k) Zie Refolutie van den 9. Decemb. 1652.
(1) Zie de Middelen van ’t Oétroy by Haar Ed. Groot Mog. aan de Ma
ftraat van den Hage verleent den go. Januariì 1653. nopende het ftellen en
verzorgen van Regenten in de Godshuizen, als Pefthuis, Dolhuis, enz., al-
waar onder anderen gezegt werd, „ dat de Verthoonders in den jaare 1651
aan ons (Staeten van Holland) zekere Requefte hadden geprefenteert , waet=
by eenige vermeerderinge van perfoonen in de Vroetfchap zynde verzogt,
ook de nominatie van Burgemeefteren en Schepenen daeruyt te moeten gefchieden „ zonder
daer buyten te mogen gaen; en ’t zelve jegenwoordig uit verfcheide goede rede-
„‚ nen en confideratien niet dienftig konnende vinden „ waren te radeegewor-
„ den tot meerder nuttigheid en oirbaer van den Hage dezelve niet te gebrui-
‚ ken, maer daervan, mitsgaders van ’t verzoek, zoo hetzelve daerby was ger
„> daen, te refilieren, zoo zy Verthoonders daervan refilieerden by dezen, en ben
» van nieuws met deze. Requefte aen ons zeer onderdanig. te addrefleeren,
s == === ; Ootmoedelyk verzoekende , dat het ons uit oge Souvraine magt
en authoriteit geliefde uit de redenen voorfz zoo veel gunft en gratie te doen
van
zl
pn '
23
hed
jj
SGRAVEN-HAGE, XXXL Hoorrsr, 147
verleent Oäroy, om te mogen flellen en verzorgen ce Regent
in de Godshuizen „ Kerkmeefters, als mede Weesmeefteren. KN
Dewy! by geene Voorregt-brieven aan die van den Hage vergunt
op ’t ftuk van hunne Magiftratuure, ooit is voorzien op de namaag-
fchap of bloedverwantfchap onder de Regenten, gelyk wel in de.
meefte, zoo niet in alle de Steden van Holland gebruikelyk is, en
dat daardoor alhier met ’er tyd in de regeeringe waren. ingekomen
rzoonen den anderen zeer na in den bloede beftaande, gaf dit ge-
B idheic aan Haar Ed. Groot Mog., by het overbrengen van de
nominatie-der Magiftraats-perzoonen voor ’t aanftaande jaar 1652,
opdat point te denken, en zonden mitsdien de voorfz nomina-
tie aan de Heeren Raaden van den Hove van Holland, om dezelve
nate zien, en Haar Ed. Groot Mog. daarop te dienen van advys:
Dog waarin hetzelve hebbe beftaan, is mede ter onzer kenniffe niet
ekomen, veelmin dat daarontrent ooit eenige finale Refolutie by
aar Ed. Groot Mog. naderhand is genomen of aan den Hage eenig
Oëtrooi, Privilegie of andere aête is vergunt geworden.
dien zullen wy ons alleenlyk vergenoegen met op te geven de Re-
En mits-
folutie van deu 25. Novembh. 1651. die dan aanleidinge heeft gege-
ven, om deze onze aanmerkinge alhier ter neder te ftellen.
‚ » Zynde op gifteren gelefen de Miffive van Borgemeefteren van
» SGravenhage, zynde van den 24. dezer, by den Bailliuw over-
» gebragt, inhoudende de nominatie van Burgemeefteren, Schepe-
»» nen en Vroetfchappen, voor den aenftande jaere, en dezelve na
»» voorgaende deliberatie aen de Heeren van ‘t Hof Provinciael ge-
» Zonden wezende, om haer Ed. Groot Mog. daerop te dienen
‚» Van advis, en inzonderheid te letten , dat de namaegfchap (m}
» onder de Magiftraets -perzoonen geëviteert en ook gelet moge
» werden op de veranderinge van de geene die eeniBe jaeren in de
» bedieninge zyn geweeft, en daerop nog ftaende Vergaderinge
‚+ het advis van den voorfz Hove ingekomen zynde, is op huyden
|» Mr. Johan Halling.
ij
ij
| 3
‚3 altoos vol te houden.
‚eerfte Deel onder de Bylaage F. F. pag. 839.
anderen in confanguiniteit en affiniteit beftaende.
„> na openinge en leétuure van ’t zelve verftaen en gerefolveert tot
„ Burgemeeftteren, Schepenen en Vroetfchappen van ’s Gräven-Ha-
» ge teeligeren, gelyk geëligeert werden by dezen de navolgende
„ Perfoonen: 5 |
1651. tot Ste. Catharina 16 52
» Baurgemeefteren.
_» Cornelis Splinter.
__ Johan Doedyns.
» Schepenen. —
„‚ Johan Smout, overleden.
‚‚ Johan van Wouw.
> Mr. Willem van der Does.
he | _s, Fran-
5;
33
bk
perfoonen „» dewelke onlangs by ons waren geëligeert , en een van dezelve
overleden zynde, dat alsdan in de ftede van den dooden de verdere blyvende
zouden kiefen en ftellen eenen anderen , om ’t getal van de Vroedfchappen
Zie verders het Oêtrooi in ’t geheel gedrukt agter het
m) In de Miflivens van haar Ed. Groot Mog. aan den Hove Provinciaal 4
‚ gedagtekent den 24. Novemb. 1653. en 24. Novemb. 1654. ftaat, d'een den
2
1 ‚ Deel,
«is À Ì REE. .
van den Hage te vergunnen een permanente Vroedfchap van een en twintig
bezor-
gen: ook -
Wees-
meefte-
ren aante
ftellen.
De Con-
fanguini-
teit en af-
finiteit
onder
deRegen-
ten in den
Hage by
geene
Voorregt-
brieven
, bepaalt.
By ’t Hof
te letten ,
dat dezel-
ve geëvi-
teert
werde.
48 BESGHRY VIN GE VAN
» Francois van Geesdorp. | „Mr. Hendrik Both van der Eem,
„„eMr. Johan van Duynen. | ‚‚ Johan Sixt. |
„> Simon Hulshout. | ‚… Willem Donker.
…… Mr. Hendrik Both van der Eem , in Thomas Cletfcher.
plaatze van Smout „ den 25. | Anthony Pieterfon.
April 1652. ‚‚ Mr. Philips Doublet. ka
‚… Van Schevelinge. „ Mr. Coenraed van der Maes.
„‚ Floris Leendertfz. ‚‚ Dr. Johan Hovius. ki N
> Vroedfchappen. „ Mr. Jacob van der.Does.,…
„ Aelbert Bofch. | Trefòrser, tsccuhsgn
„ Pieter Stalpert van der. Wiele. Anthony Pieterfon. — vt
„> Mr. Cornelis van Soutelande. jd ik
„ Ende zal daervan aenfchryvinge gedaen werden zoo aen den
… Bailliu van den Hage voornoemt, omme de voorfz geëligeerde
„ perfoonen in de voorgeroerde funêtien refpetivelyk te inftalle-
» ren en te beëdigen, na behooren; als mede aen den Prefident en.
Raeden van den voorfz.Hove, om te {trecken tot derzelver na,
» rigtinge. | ved si
Nieuwe De veranderinge van ’s Lands beftier bragt ter dezer tyd ook ver-
n
Ne fcheide veranderingen in zaaken. De Staaten van Holland n Welt. a
eeden __ Vriefland oordeelende, dat den eed, voorheen by de Magiftraat van _
voorde. ’sGraven-hage aan den Stadhouder gedaan, nu van geen gebruik —
Masi meer konde zyn, vonden mitsdien goed andere formulieren vanden
den Fase eed te beraamen. Het eerfte voor Schepenen, gearrefteert den 24.
byHaar April 1652. zonden de Staaten ter gelegentheid van’t aanftellen van
FLGr Mr. Hendrik Both van der Eem tot Schepen in plaatze van denover-
raamt. leden Fohan Smout, aan den Baillin met aanfchryvensomhem voor-
taan in ’t beëedigen derzelve daarna te gedragen. Wy hebben niet
ondienftig geoordeelt het voorfz formulier, als mede die voor Bur- —
gemeefteren en Vroedfchappenalhier op te geven, te meer dewylze —
thans nog gebruikt werden.
Eed voor Schepenen van den Hage.
“„ Wy beloven en zweeren de Staaten van Holland en Weft-vries-
„ land, zynde onze Hooge en Souveraine Overigheid gehouw en _
» getrouw te wezen, Regt en Vonnifle te wyzen tuffchen twee Man-
» taelen, nae onze befte verftande en wetenfchappe , «zoo wan
» neer 't zelve ons vermaent fal werden; de-Regt-dagen ter gezet
» ter uuren waar te nemen, zoo wel van den Bailliu als-van den
„ Schout, en ter gewoonlyker plaatzen te zullen komen , en compa=
» reren, tot aller tyd als wy *t zelve zullen konnen ofte mogen by=
„ brengen, het gemeen profyt en oirbaar van ’t Corpus en Burge-
» ren alhier te zullen helpen raamen, en refolveren na ons uitterfte
» vermogen; En wes tot eeniger tyd hymelycker in den Rade voor-
» gedragen, verfprooken ofte gerefolveert zal werden, * zelve nie-
» mand te zullen ontdekken of te kennen geven, dan aan onze Me-
„ de-Broeders in ofbicio. Bld
hd
Zoo waarlyk moet ons God Almagtig helpen.
DE) Dins „
SGRAVEN-HAGE, X XXI. Hoorrsr. 149
Dingsdag den 26.-Novemb,. 1652.
» Is mede na deliberatie verftaan , dat in plaatze van den Eed,
„ voor dezen by Burgemeefteren ende Vroedfchappen gedaan , voor-
» taan by dezelve zal werden geprefteert den eed volgens de for-
s mulieren alhier gearrefteert, welke nevens de voorfz eleftie de
‚_» Magiftraat van ’s Graven-hage zullen toegezonden worden ; en -
„ zullen dezelve ten reguarde van den-eed van Schepenen haar re-
„ guleren na het formulier, ’t welk dien aangaande voor dezen de-
» zelve mede toegezonden is.
Eed voor Burgemeefteren van den Hage.
» Wy beloven en zweeren de Staaten-van Holland-en Weft-Vries-
land, zynde onze Hooge en Souveraine Overigheid gehouw en
» getrouw te wezen, de Handveften, Oftroyen, Privilegien en Po-
‚ licien van ’sGravenhage voor te ftaan, ’t gemeene befte en oirbaar
»» van't Corpus en Borgeren alhier, zoo veel in ons is, te bevorde-
| ten en doen bevorderen, op de inkomften en Theforye van ’sGra-
‚_ venhage voorfz goed reguard en naarftig, toezigt te nemen ten
» einde dezelve ten meefte profyte en oirbaar als vooren geregeert
» en geadminiftreert mogen werden, de Secreeten van ’s Graven-
|» hage voornoemt, zulks dezelve by den Bailliu , Schout , Burge-
» meefteren, Schepenen en Vroedíchappen tot eeniger tyd zouden
s> mogen werden gerefolveert , niet te reveleeren ofte openbaren,
» en de Refolutien van dezelve te doen deligenteeren , efteêtueren
» en te wege brengen nae behooren , mitsgaders alles voorts te doen ,
» t gunt goede en getrouwe Burgemeefteren behooren en fchuldig
> zyn te doen.
» oo waarlyk moet ons God Almagtig helpen.
_Eed voor de Vroedfchappen van den Hage.
» Wy-belooven en zweeren de Staaten van Holland en Wett-
» Vriefland, zynde onze Hooge en Souveraine Overigheid gehouw
» en getrouw te wezen, ende tot wat tyden wy ontboden zullen
» werden, by den Bailliuw, Schout, Burgemeefteren en Geregte
» Van ’s Graven-hage ofte by het meerendeel van dien, dat wy by
s hen komen en compareeren zullen, omme met dezelve te helpen
» Faamen, refolveren en befluiten ’t gunt ons by henluiden voorge-
‚_» houden en geproponeert {al werden, den oirbaer-en profyten van
» het Corpus en Burgeren van den Hage voorfz zoo veel in onsis,
|» tezullen helpen zoeken, ende alle *t geene in onfen Rade ver-
„ haelt, gefproken, gerefolveert ofte befloten zal zyn, ’t gunt be-
» volen zal wezen Secreet gehouden te“ worden, aen niemand te
‚_» Zullen ontdekken ofte te kennen geven, dan onze geëede mede- »
» Broeders in de Weth ofte Raed wezende; en voortsalleste doen,
» t gunt goede en getrouwe Vroedfchappen fchuldig zyn en be-
» hooren te doen. |
N 5 Zoo waarlyk moet ons God. Almagtig helpen,
pe 7 3 16S2.
150
Mr.
Mr.
Mr.
Mr.
Mr.
Mr.
Mr.
Mr.
. Hendrik Bot
|
. Jacob van den Bofch. | id
|
|
1652. tot Ste. Catharina 1659.
Burgemeefteren.
Johan Doudyns:
Johan Halling.
Thomas Cletfcher.
Schepenen.
Hendrik Both van der Eem.
Philips Doublet.
Francoys van Geesdorp.
Johan van Duynen.
Nikolaes van Rhyn.
Ifaac van Thyen , overleden , en den
31. Jan. 1653. in Zyne plaatze
geftelt. |
en
Simon Hulshout.
Van Scheveninge.
Floris Leendertfz.
Vroedfchappen.
Cornelis Splinter.
Johan van Wouw.
Willem van der Does.
Simon Hulshout , en in gyne plaat-
ze den 31. Jan. 1653- gefwrrogeert.
Jacob van der Does.
Pieter Stalpert van der Wiele.
Johan Sixti.
. Cornelis van Soutelande.
Antony Pieterfon.
. Johan Hovius.
Bartholomeus Bofch.
Pieter van Groenevelt.
Treforier.
Anthony Pieterfon.
1653. tot Ste. Catharina 1654.
Burgemeefteren.
‘Thomas Cletfcher.
Cornelis Splinter.
„ Johan van Duynen.
Pean,
van der Eem.
Simon Hulshout.
. Nikolaes van Rhyn.
. Willem van der Does.
„ Jacob van der Does.
Cornelis Couwenberg van Beloys.
Mr.
Dr.
. Willem van
BESCHRYVINGE vaN
Van Scheveninge.
Dirk Philips de Crae.
Vroedfchappen.
Pieter Stalpert van der Wiele.
Johan Sixt.
Johan Doudyns.
„ Johan Halling.
Francois van Geesdorp.
‚ Cornelis van Soutelande.
Johan van Wouw.
Anthony Pieterfon.
Jacob van den Bofch.
Johan Hovius. -
Bartholomeus Bofch.
Pieter van Groenevelt.
_Trefòrier.
Anthony Pieterfon.
1654. tot Ste. Catharina 1655. …—
Burgemeefteren
Cornelis Splinter.
. Johan van Duynen.
. Hendrik Both van der Eem.
ee
er Does.
Simon Hulshout.
„ Jacob, van der Does.
«5
Cornelis Couwenburg van Beloys.
„ Jacob van der Hoeve.
Dirk van der Lifte.
Van Scheveninge.
Dirk Philipfz de Crae.
Vroedfchappen.
Pieter Stalpert van der Wiele.
Johan Sixti.
Johan Doudyns.
„ Johan Halling.
‘Thomas Cletícher.
Francois van Geesdorp.
. Cornelis van Soutelande.
Johan van Wouw.
. Nikolaes van Ryn.
Anthony Pieterfon.
‚Johan Hovius.
Pieter van Groenevelt.
Trefôrier.
Anthony Pieterfons
- 5
ë
We
Extrat uit de Refolutien van de Heeren
Staaten van Holland en Weft-Vriesland
n in Haar Ed. Groot Mog. Vergaderinge
genomen
Den 25. Novemb. 1655.
r Ontfangen een BVE van den Prefident en Raden van den
23
Ho-
SGRAVEN-HAGE, XXXI. Hoorrtsr, rsr
„Hove, gefchreven alhier in den Hage huyden dato defes „ hous
„ dende in gevolge van haer Ed. Groot Mog. Refolutie van gifte-
„ ren, en het aenfchryven van den voorfz Hove daerop gevolgt,
‚„ derzelver advis op de cleétie van Burgemeefteren, Schepenen en
‚… Vroedfchappen van ’s Gravenhage voorfz uyt de perfoonen by
‚ Schout, Burgemeefteren, Schepenen en Vroedfchappen derzelver
ge es daertoe genomineert; en by Miflive van gifteren aan Haer
| 239
d. Groot Mog. voorgedragen, en ook daer benevens derzelver
confideratien jegens de ordentelyke kuyperye ontrent de voorfz
„ nominatie en daerop te volgen eleétie in zwang gaende ; Waerop
„ gedelibereert zynde, hebben haer Ed. Groot Mog. uit de voorfz,
„ voorgedragen perzoonen ten fine als vooren, geëligeert
1655. tot te. Catharina 1656.
Van Schevelinge.
Dirk Philipfz de Crae.
Tot Proedfchappen.
Cornelis Splinter.
Tot Burgemeefteren.
Hendrik Both van der Eem , over-
leden en in zyne plaatze gefbelt den
7. April 1656.
|
in
Cornelis Splinter: Mr. Johan van Duynen.
_ Johan Doudyns. Simon Hulshout.
__?Fhomas Cletfcher. [ok Cornelis Couwenburg van Beloys.
Tot Schepenen. Pieter Stalpert van der Wiele.
‚_Mr. Willem van der Does. | Johan Sixt.
Mr. Jacob van der Does. Mr. Jacob Halling.
‚Mr. jacob van der Hoeven. | Francois van Geesdorp.
| iderik van der Liffe. Mr. Nikolaes van Rhyn.
‚Dr. Johan Hovius. Anthony Pieterfon.
Pieter van Groenevelt,
Mr. len van Banchem. Wynant van der Maes.
Ee Ende zal daervan aenfchryvinge gedaen werden , zoo aen den
» Bailli van ’s Gravenhage voornoemt, omme de voorfz geëligeer-
„ de perfoonen in de voorgeroerde funêtien refpettivelyk te inftal-
» leren en te beëedigen nae behooren, als mede aên den Prefident
|» en Raeden van den voorfz Hove, om te ftrekken tot derzelver
\» narigtinge: Des fal de voorfz Miflive van den Prefident en Rae-
Î
:
» den van denzelven Hove mede geftelt worden in handen van de
„ Heeren van Delft ende andere Leden van deze Vergaderinge over
» 't fubjeét van de onordentelyke kuyperyen als boven, en tot wee-
» Finge van dezelve hier bevoorens gecommitteert , omme daerop
» in hunne te houdene befoignes zodanig reguard te nemen als zy-
„> heden bevinden zullen na exigentie van zaeken te behooren.
De Prefident en Raeden van den Hove van Holland , aan den wel-
ke de Staaten de refpeêtive nominatien, om daarop te hebben derzel-
ver berigt en advys, als medeyde daarop gedaanceleêtie, om te flrek-
ken tot derzelver narigtinge, Jaarlyks toezonden, trokken in twyf-
fel, of die van den Hage wel bevoorregt waren de voorfz nomina-
tie ter veranderinge hunner Magiftraats-perzoonen te maken , en ga-
ven mitsdien by miflive van den 24. Novemb. zeftien honderd zes
en vyftig Haar Eid. Groot Mog. in bedenken, of dezelve niet zou-
den goedvinden de voorfz Magiftraat te doen overleveren de Privi-
legien, uyt kragte van welke zy beweerde bevoegt te zyn tot het
| | for.
Onorden-
telyke
kuipe-
ryen.
’t Subjeét
van deon-
behoor-
lyke kui-
peryen
Commis-
foriaelge-
maekt.
By’t Hof
in twyffel
getrok-
ken,of die
van den
Hage wel
bevoegt
zyn deno-
minatie
ter veran-
deringe
hunner
Magiftra-
152 BES CHAIR: XV IENIGE VEREN
tuurete formeren van de voorfz nominatie , omme vervolgens daaruit de
maken. _ eleétie te gefchieden. Den brief, die het zelve en nog andere aan-
merkingen inhoud, zullen wy alhier uitfchryven en daarby opgeven
de Refolutien, die by haar Eid. Groot Mog. op dat point zyn ge-
nomen.
Edele Groot Mogende Heeren. it
Miffive „ Wy hebben volgens Uwer Ed. Groot Mog. goedvindengeexa-
en A » mineert de nominatie van *t dubbelt geral van Burgemeetteren,
gevan: __» Schepenen en Vroedíchappen van 'sGraven-Hage ‚ omme daer
merkin- _ … uyt by Uwe Ed. Groot Mog. drie tot Burgemeefteren, zeven tot
gen dien- Schepenen en twaelf tot Vroedfchappen der voorfz Stede voor den
NE aenftaenden jaere geëligeert te worden, ende ons alvooren refere-
rende tot onfen advyfe van den voörleden jaere , en Uwe Ed.
„ Groot Mog. gedienftelyk ín bedenken gevende, of dezelve niet
„ en zouden goedvinden de voorn. Magiftraat van ’s Gravenhage —
te doen exhiberen de Privilegien die zy hebben , om de voorfz
nominatie te doen, en dat daeruyt de eleétie zoude moeten ge-
fchieden; zouden, nadat wy alles rypelyk hebben overwogen, —
dienftig oordeelen, dat Uwe Hd. Groot Mog. zoudeneligeren de }
$.
Î
|
„ perfoonen, welkers naegsen in de nevensgaende byfte gefbreguleert
zyn; Ende alhoewel de Burgemeefter Splinter nu maer zeven LS
maenden gedient heeft; zoo bevinden wy, dat hy maer vyf
„ maenden heeft ftille geftaen en twee jaeren aen den anderen te
vooren als Burgemeefter gedient heeft; zulex dat dit ineffeâe
eene continuatie is van de voorn. voorgaende twee jaeren; Ons _
niettemin refererende tot de hooge wysheid en gewoonelyke dif-
cretie van Uwe Edele Groot Mogende. Hier mede _ Rt
Edele Groot Mogende Heeren, bidden wy God Almagtig —
„„ U Ed. Groot Mog. in een langduurige voorfpoedige regeeringe
te willen conferveren. Gefchreven in den Hage den 24. No- —
vemb. 1656. « dh
.
”
x
„ UBd. Groot Mog. ganfch Dienftwillige —
„ De Prefident en Raden over Holland,
» Zeeland en Vriesland.
Extra uyt haar Ed. Groot Mog:
Refolutie van den 24. Novemb. 1656.
Eleftie „ Ontfangen een Miflive van den Bailliu , Burgemeefteren en
voorden „Schepenen van ’s Gravenhage, gefchreven alhier in den Hage op
Re „ huyden dato dezes, met een bygevdegde lyíte , houdende nomi-
natie van perfoonen, omme daeruit by Haer Ed. Groot Mog.
„ Burgemeefteren, Schepenen en Vroetfchappen van ’s Gravenhage
» voornoemt voor den aenftaenden jaere geeligeert te worden;
» Waerop zynde gedelibereert ende in agtinge genomen ’t advys
» van den Prefident en Raden van den Hove, ter requifitie vande-
„ze Vergaderinge, dienaengaende op huyden by Miflive Sen
„ nED-
SGRAVEN-HAGE, XXXI. Hoorrsr. 153
„ hebben haer Ed. Groot Mog. uit de voorgedragene perfoonen ten
„ fine als boven geëligeert,
,
1656. tot Ste. Catharina 1657.
Tot Vroedfchappen.
Pieter Stalpert van der Wiele.
Johan Sixt.
Mr. Johan Halling.
Mr. Johan van Duynen.
Mr. Willem van der Does.
Mr. Jacob van der Does.
Diderik van der Liffe.
Francois van Geesdorp.
Simon Hulshout.
Antony Pieterfon.
‘Pieter van Groenevelt.
Weynant van der Maes.
Tot Burgemeefteren, |
Johan Doudyns.
Cornelis Splinter.
‘Thomas Cletfcher.
Tot Schepenen.
Mr. Jacob van der Hoeve.
Dr. Johan van de Hove.
Mr. Johan van Banchem.
Mr. Nikolaes van Rhyn,
Dr. Pieter Pieterfz van Wouw.
Johan Maes.
Van Scheveninge.
Dirk Philipíz de Crae.
„ Ende zal daervan kennifle gegeven werden, zoo aen den Bail-
ss liu van ’s Graven-hage voornoemt, omme de vooríz geëligeerde
„‚ perfoonen in haere refpeêtive qualiteiten te beëedigen, en dezel-
s ve vervolgens in de voorgeroerde functien refpettivelyk te inftal-
„ leren na behooren; als mede aen den Prefident en Raeden van
\ss den voorfz Hove , omme te ftrekken tot derzelver narigtinge.
„ Ende wat belangt ’t geene by den meergemelten Hove by de voorfz
s, Miflive in bedenken werd geftelt, of namentlyk haer Ed. Groot
„ Mog niet zouden goedvinden die van de Magiftraet van ’sGra=
s> venhage voornt. te doen exhiberen de Privilegien , die dezelve
s mogen hebben ,‚ omme de voorfz nominatie te doen, ende dat
s daeruit de eleétie foude moeten gefchieden ; Is goedgevonden en
s, verftaen, dat dienaengaende in compleete Vergaderinge nadere
E deliberatie aengettelt fal werden.
| _ Den 28. Novembh. 1656.
\__ Is na voorgaende deliberatie goedgevonden en verftaen , dat den
„ Bailliu, Burgemeefteren en Schepenen van ’s Gravenhage by aen-
\» fchryvinge fal werden geordonneert aen haer Ed. Groot Mog. co-
' pielyk over te zenden, en des noods zynde zr origznalt te exhibe-
‚» Ten de Privilegien, die dezelve mogen hebben, om de nominatie
s» van de Magiftraet des voorfz plaetze te doen , en dat daeruit de
's eleétie zoude moeten gefchieden. p
‚ Den 25. Septemb. 1657.
» Ontfangen een Miflive van Bailliu, Burgemeefteren en Schepe-
» nen van 'sGraven-hage, gefchreven alhier den 6. dezer loopende
‚ maend, hebbende ingevolge en tot voldoeninge van haer Ed.
's> Groot Mog. Refolutie van den 28. Novemb. des voorleden jaers ,
» tot bylaege de Privilegien en andere documenten, die dezelve
„ fuftineren te hebben, omme de nominatie van de Magiftract der
‚„… voorfz plaetze te doen , tot zulken effeCte dat daeruit by haer Ed.
| ZI. Deel, „ Groot
Die van
den Hage
gelaft de
Príivile-
gien, om
de nomi-
zenden.
Tebly-
ven by’t
oud ge-
bruik.
be tit ar zvn nkdel, … Mkdn NEN TOENE ECN EE Pr
Pel
154 BESCHRYVEINGE ONAN
si Mi )-
„ Groot Mog. de eleêtie zoude moeten gefchieden, | Wacro; > ak
„ delibereert zynde, is goedgevonden en verftaen, dat conform ’%
_» oud gebruyk op voorgaende nominatie als boven , en uyt het ge.
> tal van de genomineerden de eleêtie by haer Ed. | Groot Mo gen-
> de zal gefchieden. if en tres
1657. tot Ste. Catharina 1658. Vi roedfchappen. Eik
Burgemeefteren. | __Pieter Stalpert van der Wiele. —
Mr. Johan Halling. 5 | „ Johan Doudyns.
Simon Hulshout. kk. Cornelis,Spänter. …
| Schepenen. Thomas Cletfcher.
Mr. Nikolaes van Ryn. Mr. Nikolaes van Ryn. — —
N Johan Maes. Dr. Pieter van Wouw.
Dr. Pieter van Wouw. Johan Maes.
Mr. Willem van der Does. Mr. Jacob van der Does. Bt
Cornelis Couwenburg van Belois. | Dr. Johan van den Hove. —
Dirk van der Life. __— Wynant van der Maes. …— —
_Van Schevelinge. _ Pieter van Groenevelt.
Dirk Philipfz de Crae. …—_ Tréfâwier:, csv 4
„ Vroedfchappen. | __ Anthony Pieterfon, —
Pieter Stalpert van der Wiele. wad: dns ia ak
Johan Sixu. | En 1659. tot Ste. Catharina 1660, Á
__ Johan Doudyns. ____ Burgemeefleren. ah
Cornelis Splinter. Mr. Willem van der Does. _
Thomas Cletfcher. | Mr. Jacob van der Hoeve. Bo, dl
Mr. Jacob van der Hoeve, Diderik van der Life. ei
Mr. Jacob van der Does. ij 1 at SChepenen ED Aanen
Dr. „Johan van den Hove. ‚Mr. Johan van Banchem.-
Mr. Johan van Banchem, }__ Anthony Pieterfon.
Anthony Pieterfon. —_ _{ Mr. Jacob van-der.Does. — in
Pieter van Groenevelt. _Marcus van der Hoeve.
Wynant van der Maes. Mr. Ewoùt Brandis. sa veen
OO Treforier. f Mr. Johan Ruyfch. j kriet. b
_ Anthony Pieterfon. | __ Van Sche ge
Dirk Prilipfz-de Crae.
| Vroedfchappen.
… Pieter Stalpert van der W iele, 4
sten Sixties EE
Johan van Duynen. onan Daucyiis.
BonhantLt oe iele NE re
) | rs _ Thomas Cletfcher.
Schepenen. et _ | Mr. Johan Halling. … ee en,
Burgemeefteren.
„ Johan Halling. /
4
1658. tot Ste. Catharina 1659, |
Mr. Willem van der Does. — Mr. Johan van Duynen. Be
Cornelis Couwenburg van Belois. Simon Hulshout.
Didérik van der Lifte. Cornelis Couwenburg van Belois.
__Mr. Jacob van der Hoeve. { Dr. Johan van den Hove.
Mr. Johan van Banchem. Pieter Groenevelt. ar
Antony Pieterfon. Adriaen Bacherius.
Van Scheveninge.
Dirk Philipfz de Crae.
#
Zreforier, We * À
Anthony Pieterfon. <>
L 4 i k
k % ge dh ’ 4
dek: 4: 4
en x d ge
id B
*
id
gi. h
El Ant Z0p
KGRAVEN-HAGE, XXXI Hoorrsr.- 155
_Berzaeme, Vroome, Difcrete, goede Vrienden.
hd
… ’t Geene wy by naedere deliberatie hebben goedgevonden aen-
„ gaende den tyd van ’t overbrengen der nominatie van Burgemee-
„ fteren, Schepenen en Vroetfchappen van ’sGravenhage en het
„ eligeren van dezelve, zullen UL. vernemen uyt bygaende Extract
„ van onfe Refolutie fub dato dezes ; het welk wy UL. mitsdefen
„ toefeynden, met begeerte dat onfe goede meyninge daerinne ver-
_» vat,by UL. zal werden nagekomen. En ons daertoe verlaetende
„ bevelen wy UL. onder de befcherminge Godes. Gefchreven in
„ den Hage den 25. Novemb. 1659.
„ Onder ftont,
„ Ter Ordonnantie van de Staeten.
„ En was getekent,
HERB. van BEAUMONT.
Extraêt uit de Refolutie van de Hee-
| | ren Staeten van Holland en ft
Wriefland in haar Ed. Groot Mog.
Vergaderinge genomen op
Dingsdag den xxv. Novemb. 1659.
„ Ter occafie van de Magiftraets verkiefinge van ’s Gravenhage,
» Sifteren by haer Eid. Groot Mog. gedaen; Is na voorgaende de-
» liberatie goedgveonden en verftaen, dat den Bailliu, Burgemee-
» fteren en Schepenen van ’s Gravenhage voornt. by aenfchryvinge
zal werden geordonneert voortaen mede altyd de nominatie van
„ de Perfoonen , daeruyt de eleêtie van de voorfz Magiftraet fal
|_‚> moeten gefchieden, aen haer Ed. Groot Mog. over te doen bren-
> gen op den vierentwintigften Novemb. des morgens voor half tien
> uuren, ten waere den 24. Novemb. mogte komen te vallen op
„ een Sondag, in welk cas zylieden de voorfz nominatie zullen hebben
vooren, te weten den er en twintig-
„ over te brengen daegs te
„ ften Novemb,, mede des morgens voor half tien
_ daerop de eleétie uyt de voorfz genomineerde perfoonen by haer
en, ende dat
» Ed. Groot Mog. zal gefchieden op den voorfz 23. of 24. No-
> vemb. refpeétive, te weten nog ten zelven dage, dat de nomina-
» tie overgebragt zal zyn,
> Onderftont,
„ Accordeert met de voorfz Refolutie.
» En was getekent,
HERB. van BEAUMONT,
1660. tot Ste. Catharina 1661.
Burgemeefteren.
_Mr. Willem van der Does.
II. Deel.
Mr. Jacob van der Hoeve,
Diderik van der Lifte.
V2
Vroed.
De nomi-
natie van
de Magi-
ftraat
overte
brengen
op ten 24.
ovemb.
ten wacre
&c.
15
Mr
Mr.
Mr.
| Dr.
Mr.
Mr.
Mr.
Dr.
Mr.
Mr.
Mr.
Ja
6
Schepenen.
‚ Jacob van der Does.
Marcus van der Hoeve.
Ewout Brandt.
Johan Ruyfch.
Johan van den Hove.
Johan Maes.
Van Schevelinge. ,
Dirk Philipfz de Crae.
Vroedfchappen.
Johan Sixti.
Johan Doudyns.
Cornelis Splinter.
‚ Johan Halling.
. Johan van Duynen.
Simon Hulshout.
„ Jehan van Banchem.
Anthony Pieterfon.
. Nikolaes van Ryn.
Cornelis Couwenburg van Belois.
Pieter van Groenevelt.
Adriaen Bacherius.
Trefòrier.
Anthony Pieterfon.
1661. tot Ste. Catharina 1662.
Burgemeefteren.
Jacob van der Hoeve.
Jacob van der Does.
Johan van Banchem.
Schepenen.
Diderik van der Laffe.
Johan van den Hove.
Ewout Brandt.
Pieter van Groenevelt.
Willem Donker.
Nikolaes van der Haer.
Van Schevelinge.
Dirk Philipfz de Crae.
Vroedfchappen.
Johan Sixtis
Johan Dodiyns.
Cornelis Splinter.
„ Johan Halling.
Mr.
Mr.
Johan van Duynen.
Simon Hulshout.
Nikolaes van Ryn.
Anthony Pieterfon.
. Willem van der Does.
Johan Maes.
Marcus van der Hoeve.
Johan Ruyfch.
Trefrier.
Anthony Pieterfon.
e
ennen tenen en eneen
Be SVCMRS TL Val
Dr.
Mr.
Mr.
hj
Mr.
Mr.
‘Mr.
Mr.
Lan
Mr.
Mr.
Mr.
Mr.
Dr.
Mr.
Mr.
“Willem van der Does.
NGE van.
1662. tot Ste. Catharina1663.
Burgemeefteren.
„ Jacob van der Does.
„ Johan van Banchem.
„ Willem van der Does.
Schepenen.
„ Jacob van der Hoeve.
Diderik van der Lifle.
Willem Donker.
Pieter van Groenevelt. -
. Nikolaes van der Haer.
Johan Maes.
Van Scheveninge.
Dirk Philipfz de Crae. 05 OR
Vroedfchappen. E
Johan van den Hove. Kd
Ewout Brandt. Eje
Marcus van der Hoeve. B
Johan Ruyfch. f
Johan Doudyns. sd
Cornelis Splinter. Î
Johan Halling. 4
Johan van Duynen.
Simon Hulshout. .
Nikolaes van Ryn. 5
Anthony Pieterfon.
Pieter Stalpert van der Wiele.
Treforter. OE
Anthony Pieterfon. een
1663. tot Ste. Catharina 1664.
Burgemeefteren. BEA
Jacob van der Hoeve.
Diderik van der Liffe. wi
Schepenen.
Jacob van der Does.
Johan van Banchem. nd
Johan Maes. AS
Johan van den Hove.
Ewout Brandt.
Johan Ruyfch. |
Van Schevelinge. Je
Dirk Philipfz de Crae., gap
Vroedfchappen.
Willem Donker.
Pieter van Groenevelt.
Marcus van der Hoeve.
Johan Doudyns,
Cornelis Splinter.
„ Johan Halling, k
„ Johan van Duvnen.
. Nikolaes van Ryn. Jan
Anthony Pieterfon.
„Pieter Stalpert van der Wiele.
Auguftyn van der Haer.
Johan van der Maa.
Tre-
ERDER OK E
B SS
SE
Mr.
SGRAVEN-HAGE,
Trefrier.
Anthony Pieterfon.
1664. tot Ste. Catharina 1665.
Burgemeefteren.
acob van der Hoeve.
iderik van der Life.
„ Jacob van der Does.
Schepenen.
‚ Willem van der Does.
„ Johan van Banchem.
Johan van den Hove.
‚ Ewout Brandt. :
„ Jehan Ruyfch.
Willem Donker. | |
Marcus van der Hoeve , gefurro-
geert den 27. Maart 1665: in
plaatze van den voorn. Mr. Joh.
Ruyfch, by baar Ed. Gr. Mog.
gecommitteert tat Advocaet Fifcael
en Procweur-Generael,
Van Schevelinge.
Dirk Philipfz de Crae.
Vroedfchappen.
Cornelis Splinter.
„ Jehan Halling.
„ Johan van Duynen.
Anthony Pieterfon. .
Johan Maes.
Pieter van Groenevelt.
„ Nikolaes van Ryn.
Marcus van der Hoeve.
. Pieter Stalpert van der Wiele.
Auguftyn van der Haer.
Johan van der Maa.
Samuel van Huls.
Trefrier.
Anthony Pieterfon.
1665. tot Ste. Catharina 1666.
_Burgemeefteren.
„ Jacob van der Does, overleden.
„ Willem van der Does.
Marcus van der Hoeve.
‚ Ewout Brandt, by plaatsvullinge den. |
3. April 1666.
Schepenen.
. kben van der Hoeve.
ohan van Banchem.
Willem Donker.
Johan Maes.
Pieter van Groenevelt.
Andries van Perfyn.
Van Schevelinge.
Dirk Philipfz de Crae.
Vroedfc happen.
Diderik van der Lifte.
*
XXX1I Hoorrs,
Dr.
Mr.
157
Johan van den Hove,
Ewout Brandt.
{ Mr. Johan Halling.
Mr. Johan van Duynen.
Mr. Nikolaes van Ryn.
Anthony Pieterfon.
Pieter Stalpert van der Wiele,
Auguftyn van der Haer.
Samuel van Huls.
Pieter Pots.
‘Thomas de Ruyt.
Treforier.
Anthony Pieterfon.
Mr.
1666. tot Ste. Catharina 1667,
Burgemeefteren.
Mr. Willem-van der Does.
Marcus van der Hoeve.
Mr. Ewout Brandt.
Schepenen,
Mr. Jacob van der Hoeve.
Mr. Johan van Banghem.
Johan Maes.
Pieter van Groenevelt.
Mr. Andries van Perfyn.
Diderik van der Laffe.
Van Schevelinge.
Dirk Philipfz de Crae.
Vroedfchappen,
Willem Donker,
Dr. Johan van den Hove.
Mr. Johan Halling.
Mr. Johan van Duynen.
Mr. Nikolaes van Ryn.
Anthony Pieterfon.
Mr. Pieter Stalpert van der Wiele.
Auguftyn van der Haer.
Samuel van Huls.
Pieter Pots.
Thomas de Ruyt.
Francois van Sevenhuyfen,
Trefòrier.
Anthony Pieterfon.
1667. tot Ste. Catharina 1669.
| Burgemeefteren.
Mr. Ewout Brandt.
Mr. Jacob van der Hoeve.
Diderik van der Lifte.
| Schepenen.
Mr. Willem van der Does.
Marcus van der Hoeve.
Mr. Johan van Banchem.
Johan Maes.
Pieter van Groenevelt.
Willem Donker.
Van Schevelinge.
Dirk Philipfz de Crae.
/ 3 Vroed-
*
158
Vroedfchappen.
Dr. Johan van den Hove.
Mr. Johan Halling.
Mr. Johan van Duynen.
Anthony Pieterfon.
Pieter Stalpert van der Wiele.
Auguftyn van der Haer.
Samuel van Huls.
Pieter Pots.
Thomas de Ruyt.
Francois van Sevenhuyfen.
Andries van Perfyn.
Adriaen Rofa.
Treforier.
Anthony Pieterfon.
Mr.
mt
Mr.
Mr.
1668. tot Ste. Catharina 1669.
Burgemeefteren.
„ Jacob van der Hoeve.
Diderik van der Lifle, overleden,
en in plaatze aangeftelt den 15.
Febr. 1669.
Johan Maes. |
Willem van der Does, overleden,
en in deszelfs plaatze verkooren den
18. Decemb. 1668.
Willem Donker.
_ Schepenen.
‚ Ewout Brandt.
. Johan van Banchem.
Marcus van der Hoeve.
Willem Donker, Burgemeefter ge-
worden Zynde , is in plaatze geëh-
geert den 15. Febr. 1669.
„ Andries van Perfyn.
‚ Adriaen Rofa.
. Pieter Stalpert van der Wiele.
Van Schevelinge.
Dirk Philifpz de Crae.
Vroedfchappen.
Yohan Maas.
Pieter van Groenevelt.
Johan Halling.
Johan van Duynen.
Anthony Pieterfon.
Johan van den Hove.
Andries van Perfyn.
Samuel van Huls.
Pieter Pots.
‘Thomas de Ruyt.
Francois van Sevenhuyfen.
Govert Comans.
Trefòrier.
Anthony Pieterfon.
1669. tot Ste. Catharina 1670.
Burgemeefleren.
Willem Donker.
Mr.
Mr.
Mr.
ET,
Mr.
Mr.
Mr.
Mr.
Mr.
„ Johan Halling. |
. Johan van Duynen. ’
„ Johan van den Hove.
‚ Ewout Brandt, overleden , eninje —
‚ Pieter Stalpert van der Wiele.
„ Johan van Banchem.
. Andries van Perfyn.
: Johan Rofa.
. Johan van Duynen.
. Johan van den Hove.
BUESS GSERER 4 VL INFG ETR
Johan Maes. 4
Anthony Pieterfon.
Schepenen.
„‚ Johan van Banchem.
‚ Ewout Brandt.
. Andries van Perfyn.
. Pieter Stalpert van der Wiele.
Pieter van Groenevelt.
„ Johan Rofa.
Van Scheveninge.
Dirk Philipfz de Crae.
Vroedfchappen.
. Jacob van der Hoeve.
Marcus van der Hoeve.
Samuel van: Huls.
Pieter Pots.
Thomas de Ruyt.
Francois van Sevenhuyfen.
Govert Comans.
‚ Nikolaes van Ryn..
Willem Rottermont. (ER
Trefòrser. in
„ Jacob van der Hoeve. ë
1670. tot Ste, Catharina 1671.
Burgemeefteren.
Willem Donker.
ne plaatze aangefbelt den 7. Sepiemb. —
1671.
Pieter van Groenevelt.
$. chepenen. win
Marcus van der Hoeve.
Van Schevelinge. bd
Dirk Philipfz de Crae. |
Vroedfchappen.
Johan aide 1
Anthony Pieterfon.
Pieter Stalpert van der Wiele.
Johan Halling.
Jacob van der Houve.
Samuel van Huls.
Pieter Pots.
‘Thomas de Ruyt.
Francois van Sevenhuyfen.
Govert Comans.
Willem Rottermont.
Engelbrecht Graswinkel,
Tre.
SGRAVEN-HAGE, XXXI, Hoorrsrt. 159
| | Treforier. „Willem Rottermont.
_Mr. Jacob van der Houve. … Deze Pen- ___ Van Schevelinge.
| fionaris van den Hage geworden Dirk Philipfz de Crac.
gynde, werd Johan Maes, Oud- Vroedfchappen.
Burgemeefter voor drie jaaren tot | Mr. Johan Rofa.
Treforier aangeftelt. Johan Maes.
nin Anthony Pieterfon.
1671. tot Ste. Catharina 1672. Mr. Johan Halling.
Burgemeefteren. Mr. Jacob van der Hoeve.
__ Pieter van Groenevelt. Samuel van Huls.
Mr. Pieter Stalpert van der Wiele. Pieter Pots,
Marcus van der Houve. Thomas de Ruyt.
Schepenen, Francois van Sevenhuyfen.
Willem Eer. Govert Comans.
Mr. Johan van Duynen. Mr. Engelbert Graswinkel. -
Mr. Johan van Banchem. Maurits van Cats. »
‚Dr. Johan van den Hove, Trefdrser.
‚Mr. Andries van Perfyn. Johan Maes.
‚_Na dat zedert den jaare 1650. de jaarlykze Magiftraats-beftellinge
| alhier in der voege als wy hiervooren hebben aangetekent, by haar
‚Ed. Groot Mog. was verrigt, zoo quam ter dezer tyd het regt van
werkiezinge weder als voorheen aan den Stadhouder, tot welke
\awaardigheid de Staaten dezer Provincie by hunne Refolutie vanden
3. July 1672. Prins Willen van Oranje den derden van dien naam
‚hadden verheven. Zyne Hoogheid was naauwelyk in ’t bezit zynes
‚Stadhouderfchap beveftigt , of nam aanftonds in overweginge het
„groot ongenoege, 't geen de gemeente, die, gelyk meá weer, wel
‚gewoon is, alle quaade en ongelukkige uitflagen, ten lafte en na-
deel haarer Overheden te duiden, allomme in de Steden van Hol-
'Jand en Weft-Vriefland hadde opgevat, en teffens ook aanmerken-
| de het gevaär, waarin het Lard ligtelyk daardoor zoude konnen
‚vallen, befloot vervolgens tot meerder ruft en dienfle der Steden en tot
wegneminge van alle murmureringe onder de ingezetenen, de Magi-
Îtraaten te veranderen, zettende zommige Leden uit en andre we-
derom in de Regeeringe. Onderentuflchen hadden de gezament-
lyke Burgers van ’s Gravenhage onder hunne byzondere Vendels
‚den 3. Septemb des gem. jaars zig op de Doelen begeven, alwaar
(zy met malkanderen opftelden eene nieuwe nominatie van hunne
| Magiftratuure, waarmede zy agtien perzoonen aan zyne Hoogheid
‚den Prince van Oranje in ’t Leger by Bodegrave en Zwammerdam
‚afzonden, om uit kragte van de authorifatie , by haar Ed. Groot
‚ Mog. de Heeren Staaten van Holland van den 27. Augufti deszel-
ven jaars aan hem verleent, de voorfz, nominatie te bekragtigen , of
die na zyne Hoogheids welgevallen te veranderen (u). Hierop
‚volgde dan de afzettinge, of om ’t woord van dien tyd te ge-
bruiken, de excufatie der hierna volgende Perzoonen, als
Ru-
(1) Dit hebben wy getrokken uit zeker boek tot titel voerende , Binnenland-
Jche borgelyke beroerten , in den jaare 1672. voorgevallen in Holland en Zeeland. (ge-
drukt agter het eerfte deel van ’t Ontroerde Nederland) pag. 193.
Verande-
ringe der
Magi-
ftraaten
in de Ste-
den van
Holland
doorzyne
Hoog-
heid.
Hoe het
zig in den
Hage
heeft toe-
gedragen,
Geëxcu-
feerde
perfoo-
nen.
heid, om
te dienen
van den 7.
Sept.1672
tot Ste.
Catharina
1673.
160 BESCHRYVINGE van
Mr. Pieter Stalpert van der Wiele.
Mr. Johan van Duynen.
Dr. Johan van den Hove.
Mr. Andries van Perfyn.
Rudolf van Paffenrode, Bailliu. Vroedf{chappen.
Johan Maes.
Regerende Burgemeefteren. Anthony Pieterfon.
Marcus van der Hoeve. ‚ Mr. Johan Halling.
Pieter van Groenevelt. | beter Pôts.
Thomas de Ruyt.
Francois van Sevenhuyfen.
Govert Comans. |
Mr. Engelbert Graswinkel.
Maurits van Cats.
Penftonaris en Vroedfchap,
Mr. Jacob van der Hoeve.
Regerende Schepenen.
Willem Donker.
De brief, waarby zyne Hoogheid de nieuwe Magiftraats-perzoo=
nen aanftelde , was van dezen inhoude:
33
De Prince van Oranje.
Erentfefte, Vroome, Lieve Byzondere.
„ Uit de Perfoonen ons fchriftelyk voorgeflagen by en van wegen
de Burgemeefteren en gemeente van ’s Gravenhage, hebben wy na
voorige deliberatie gekooren zodanige, als tot Ste. Catharina
167 3. de bedieningen van de Burgemeefteren , Schepenen en Vroed=
fchaps-ampten, mitsgaders de funêtien van Penfionarisen Thefau-
rier voor den tyd hier te vooren gebruykelyk zullen hebben te be=
dienen, gezamentlyk begrepen in de Iytte hiernevens gaande,de=
welke wy UE. mits defen laften na ’t ftaven van den behoorlyken_
eed te ftellen in hunne refpeêtive bedieningen na ouder gewoon-
te, en beveelen UF. hier mede, mj Be
» Lrentfefle , Vroome, Lieve, Byzondere , in de befcher-
age Godes. In’ leger tot Swaedemburgerdam den 7. Septemb.
1672. |
> (Onderftond )
„ UE. goedwillige Vriend,
> Was getekent, | | Ë
„G.H. PRINCE DE ORANGE
» Tot Ballin. | „ Tot Schepenen.
Mr. Johan van Banchem. ‚> Heyman Beukelaer.
» Tot Burgemeefteren. ‚> Mr. Johan Dedel.
Mr. Philips Doublet , Heere van Groe- „ Willem Lefier.
nevel. 2 ‚Nikolaes Splinter.
Mr. Johan Rofa.
> Willem Rottermont.
_» Lot Penfonarss.
Mr. Nikolaes van der Hoek.
‚, Johan van der Maa.
…, Pieter Pots.
‚ Van Schevelinge.
„> Dirk Philipfz de Crae.
teem enen!
„ Tot
SGRAVEN-.HAGE, XXXI. Hoorrsr.
„ Tot WVroedfehappen.
„‚ Adriaen van Leeuwen , Capi-
16r
Warnardus van Bladen.
„s Johan de Putter. i
» Abraham van Wyngaerden.
„kein. der S C Gerrit Robert
* Adri an der Straeten, Ca- - "
4 ik en E Baftiaen Middelbeek.
‚, Adriaen Smout, mede Capitein
» der Burgerye.
„ Tot Treforier.
‚> Mr. Jacob van der Does.
„‚ Zacharias de Zwart, Capitein.
„‚ Roelant van Thiel.
‚… Michiel de Bye. |
» Philips de Milly.
> Was getekent;,
» Lager ftond,
„ Ter Ordonnantie van zyne Hoogheid.
» En was getekent;,
„HUYGENS.
‚Vermits zedert deze veranderinge de Vroedfchap als een vaft en D
permanent Lighaam fchynt geworden te zyn ; immers dat zedert
dien tyd daarinne zodanige verwiffelinge niet is gevallen „ dat de af-
gaande Burgemeefteren en Schepenen weder zyn gekomen onder
‚_de Vroedfchappen „en uit dezelve weder aangeftelt Burgemeefteren
en Schepenen als wel voorheen, maar dat een en dezelve perzoo-
nen de Vroedfchap zyn uitmakende, fchoon ’t nooit by eenig Staats=
befluit of Oârooi is vaftgeftelt ; gemerkt thans nog by de jaarlyk-
fche veranderinge de nominatie der Magiftraats-perzoonen op gely-
ke wyze aan Haar Ed. Groot Mog. of by derzelver abfentie aan de
Heeren Gecommitteerde Raaden werd overgegeven , om daaruit
‚zodanige verkiezinge of continuatie te doen, als by dezelve dien-
‚fig werd bevonden; Zoo hebben wy derhalven goed gedagt tot
verkortinge dezer lyfte de naamen van de Vroedfíchappen , zooals
zy fucceflivelyk by plaatsvullinge zyn aangekomen, hierna onder
een afzonderlyken titul agter den anderen te laaten volgen, met by-
voeginge, voor zoo verre wy daarvan kennis hebben, van het jaar
hunner aanftellinge en in wiens plaatze de nieuw aangekomenen
gefuccedeert zyn. |
_ De brief, dien de Magiftraat het volgende jaar aan den Prins van
Oranje fchreef, gevoegt by de nominatie van de Magiftraats-perzoo-
nen voor den jaare 1674., om daaruit te doen zodanige eleftie, als
zyne Hoogheid zoude behagen, was van dezen inhoyde:
Doorlugtice Hoog-gebooren Vorft en Heere.
» Àlfoo jaarlyks op den 24. November de Magiftraatelyke dien- |
» Îten alhier ter Stede zyn vacerende, en Uwe Hoogheid daarvan
» de eleêtie competeert , zoo hebben wy, geduerende deze Uwe
» Hoogheids glorieufe expeditie op onzer vvanden bodem, gere-
1. Deel, k S W ; : EN fol-
„GH. PRINCE DE ORANGE:
e
Vroed-
{chappen
hiernaon=
der een
afzonder-
Iyke lyft
gebragt 5
en rede
„waarom.
Miffive
van de
Magi-
ftraat aan
den Prins
van Oran-
je metde
pomina-
tie om de
eleétie te
doen.
De Magi-
ftraat ge-
conti-
nueert
tot Ste.
Catharina
1674.
ra BYB-SC HERSL VAN: GSE vlan
hd
hed
ed
hed
folweert, zoo veel vroeger by gefchrifte te doen tellen de jegen=
woordig dienende , en daar benevens die geene, dewelke op
nieuws tot de refpeétive ampten van Burgemeefteren, Schepenen
en Vroedfchappen by ons zyn genomineert, dewelke wy hiern
vens befloten overzenden, omme daaruit tot de voorfz bedie-
ningen te werden verkoren zodanige perzoonen, als het Uwe _
Hoogheid zal gelieven, verzoekende dat Uwe Hoogheid de nu
afgaande Burgemeefteren als na ouder gewoonte gelieve te hou-
den als mede genomineert tot Schepenen , dewelke anderzints
nevens de afgaande Schepenen mede komen te vallen in de Vroed-
fchap; welke te doene eleétie wy ganfch onderdaniglyk verzoe-
ken, dat ons (is ’t doenlyk ) voór den voorfz 24. Novemb. eerft-
komende mag werden toegezonden.Gelyk wy mede met ootmoedig
refpeét verzoeken, dat Uwe Hoogheid uit de nevensgaande nomi-_
natie van de Buiten-Vaders en Moeders van. het Weeshuis alhier
(dewelke wy te vergeefs, vermits Uwe Hoogheids zoo menig-_
vuldige en hoogwigtige befoignes geduerende deszelfs verblyf al-_
hier, hebben getragt op den ordinaris tyd te doen overhandigen)
zodanige perzoonen tot dienfte van ’t zelve huis gelieve te elige- —
ren, als het Uwe Hoogheid zal goeddunken, en deze onze ad
vertentie te houden voor aangenaam, ende over ons te gebieden
Uwe Hoogheids welgevallen, ’t welk wy na ons uytterfte vermo-
gen zullen tragten te volbrengen. Waarmede , Doorlugtige
Hoog - gebooren Vorft en Heere, wy Uwe Hoogheid zullen
toewenfchen , nevens langduerige en voorfpoedige regeeringe, —
verdere zegeningen en overwinningen over alle onze vyanden.
Gefchreven in den Hage den zo. Novemb. 1673. |
„ Uwe Hoogheids onderdanige Dienaaren,
» Schout, Burgemrs. en Schepenen van 5 Gravenhage, |
» Yer Ordonnantie van dezelve. ke
hs En ‘was getekent,
1
„ANTHONY pe VEER.
$
Hierop deed de Prins de volgende Miflive aan de Magiftraat af=
zenden, waarby de oude Regenten voor % aanftaande jaar in hunne
bedieningen wierden gecontinueert.
» Brentfefle, WP yfe, Voorzieniga , zeer difcreete ,
»s onze lieve, byzondere.
» Wy hebben de nominatie van Burgemeefteren, Schepenen en
„ Vroedfchappen, mitsgaders van de Buiten- Vaders en Moeders
» van ‘t Weeshuis van’s Gravenhage, ons overgezonden, geëxami-
„ neert en goedgevonden alle de oude Regenten voor ’t aanftaande
» Jaar in haare refpeétive bedieningen te continueren, gelyk wy jee
+3 zelve
SGRAVEN-HAGE, XXXL. Hoorrsr, 163
„ zelve continueren mits dezen, ordonnerende een ieder, die het
„> aangaan Mas, ZIS daarna pe reguleren. Hier mede ) Erentfefte,
„enz. bevelen wy UW. in Godes befcherminge. Gefchreven in
_… het Hooft-Quartier voor Bon, den 15. Novemb. 1673.
» Onderftond, |
„ UE. goedwillige Vriend,
» En was getekent,
„G.H. PRINCE DPORANGE:
» Laager ftond,
»„ Ter Ordonnantie van zyne Hoogheid,
__» En was getekent,
„ HUYBERT ROSENBOOM.
Den 3. Maart 1674. is in plaatze van Mr. Philips Doublet , Hee-
‚_te van Groenevelt, overleden zynde, by den Prins van Oranje tot
Burgemeefter geëligeert Mr. Fohan Dedel; en in deszelfs plaatze
tot Schepen aangeftelt Mr. Johan Francois Vallerea.
By Schout, Burgemeefteren en Schepenen aan zyne Hoogheid
volgens ouder gewoonte overgebragt zynde de naamen der jegen-
woordig dienende en nieuw genomineerde Burgemeefteren , Sche-
_penen en Vroedfchappen, omme daaruit by den Prins geëligeert te
worden zodanige perzoonen als zyne Hoogheid goeddunken zoude,
‚_te dienen tot Catharina 1675., is daarop by zyne Hoogheid in de-
zer voege gerefcribeert.
‚» Erentfefte, WI yfe , Voorzienige, zeer Difcrecte,
| »» „Onze lieve Byzondere.
|
|___» Wy hebben gezien de nominatie der perfoonen ons voorge-
| » telt tot bekledinge van de Burgemeefters, Schepenen en Vroed-
‚_» fchappen-ampten van ’s Graven-Hage voor den jaare ingegaan op Geconti-
» den 25. dezer Maand, zoo hebben wy om redenen goedgevon- O5Sen
„ den die geene dewelke dezelve ampten geduurende den voorle- carhariza
‘_» den jaare hebben bedient, in haare refpeétive Charges van den 1675-
» voorz ingegangen jaare te continueren; laftende UE. derhalven
» dezelve onder afneeminge van den behoorlyken eed by continua-
» tie als voorfz te ftellen in de voorfz hunne refpeltive funêtien ;
‚_» Waarmede wy &c. Gefchreven in den Hage den 27. Novemb. 1674,
935 Onderftond,
| >» UE. Goedwillige Vriend,
» Was getekent,
»G. H. PRINCE D'ORANGE.
II Deel. | War 1675,
164
1675. tot Ste. Catharina 1676.
Op gelyke wyze is de Magiftraat ; zoo
als dezelve was gecompofeert ; by refcriptie
van zyne Hoogheid den 25. Novemb. 1675.
gecontinueert voor nog een jaar, en de va-
cerende Vroedfchaps-plaats door ’t overlyden
van Gerrit Robert geconfereert op Hen-
drik van Heteren de jonge.
Den 27. Septemb. 1676. is by 2yne |
Hoogheid tot Schepen verkooren Mr. Gafper
van der Haar , in plaatze van Mr. Jo-
han Francois Vallerea, die daarvan af-
Jland deed, zynde geworden Commis van
den Heer Raadpenfionaris Fagel.
1676. tot Ste. Catharina 1677.
Burgemeefteren.
Johan van der Maa.
Nikolaes Splinter.
Willem Lefier.
Schepenen.
Heyman Beukelaer.
Pieter Pots.
‚ Gafper van der Haer.
. Johan Rofa.
Willem Rottermont.
„ Johan Dedel. |
Van Schevelinge.
Dirk Philpfz de Crae.
Trefòrier.
Jacob van der Does.
Mr.
an}
Mr.
1677. tot Ste. Catharina 1678.
De Magiftraat voor een jaar gecontinueert.
1678. tot Ste. Catharina 1679.
Nog gecontinueert als vooren; uitgenomen
dat in plaatze van den Burgemr. Willem
Lefier is gefrrogeert Mr. Johan Rofa;5
en wederom in plaatze van den zelven Rofa
tot Schepen Mr. Francois Doublet.
Mr. Gafper van der Haer overleden
zynde, is den 24. Decemb. 1678. indes-
zelfs plaatze tot Schepen aangeftelt Mr.
Willem van Schuylenburg.
1679. tot Ste. Catharina 1680.
Burgemeefteren.
Mr. Johan Rofa.
Johan van der Maa.
Mr. Nikolaes Splinter.
Schepenen.
Willem Rottermont.
Mr.
Mr.
Mr.
Mr.
Mr.
Mr.
Mr.
BEELSOG BER SV TUN IGETEL TWAIN
Johan Dedel.
Heyman Beukelaer.
Pieter Pots.
Francois Doublet.
Willem van Schuylenburg:
Van Schevelinge.
Dirk Philipíz de Crae.
Treforier.
Jacob van der Does.
1680. tot Ste. Catharina 1681.
Burgemeefteren.
„ Johan Rofa.
.„ Johan Dedel.
. Francois Doublet, Heere van Groes
nevelt.
Schepenen.
Willem Rottermont.
Pieter Pots.
. Willem van Schuylenburch.
Johan van der Maa.
. Nikolaes Splinter.
Willem ‘Turnhout, in plaatze van
Heym. Beukelaer. |
Van Schevelinge.
Dirk Philipfz de Crac.
Treforier. 3
Heyman Beukelaer.
1631. tot Ste. Catharina 1682. —
Burgemeefteren.
„ Johan Dedel.
Francois Doublet „, Heere von Groes _
nevelt.
Willem van Sghuylenburg.
Schepenen.
„ Johan Rofa.
Willem Rottermont.
Nikolaes Splinter.
Pieter Pots,
Willem ‘Turnhout. | an
Johan Byemont, in plaatze van Jo=
han van der Maa. '
Van Schevelinge.
Adriaen Dirkfz Tafman.
Treforier.
Heyman Beukelaer.
1682. tot Ste. Catharina 1683.
Burgemeefteren.
Willem van Schuylenburch.
Nikolaes Splinter.
Johan Byemont.
Schepenen.
"
„ Johan Rofa.
Willem Rottermont.
Pieter Pots, overleden. _
Mr. Jor
| Mr.
Mr.
Dr.
| Mr.
sGRAVEN-HAGE,
Johan Dedel.
Francois Doublet, Heere van Groe-
nevelt. —
Johan Bruynefteyn.
Hendrik Pots, in plaatze van 2y-
nen voorn. Vader den 25. Juni
1683.
Van Schevelinge.
Ary Arienfz Tasman.
. __… dreforser.
Heyman Beukelaer.
1685. tot Ste. Catharina 1684.
Burgemeefteren.
. Nikolaes Splinter.
„ Johan Rofa.
Johan Byemont.
Schepenen.
‚ Willem van Schuylenburch.
Willem Rottermont.
„ Johan Dedel.
Francois Doublet.
„Johan Bruynefteyn.
„ Hendrik Pots.
Van Schevelinge.
Ary Aryerfz Tasman.
Mr.
î ‘ren Dedel.
„Mr.
Treförzer.
Heyman Beukelaer.
1684. tot Ste. Catharina 1685.
Bargemeefteren.
Johan Rofa.
rancois Doublet.
Schepenen.
„ Willem van Schuylenburch , Raad «
en Griffier van den Raade van zy-
ne Hoogheid den Prince van Oranje
geworden zynde, is in Zyne plaat-
ze gefurrogeert den 13. Fanuari
1685.
. Ewout Brandt.
Willem Rottetmont.
„ Nikolaes Splinter.
Johan Byemont.
‚ Hendrik Pots.
‚Johan Bruynefteyn, overleden, en
in zyne plaatze aangeftelt den 13.
Januarii 1635. |
Marcelis Bruynefteyn.
Van Scheveninge.
Ary Aryenfz Tasman.
Zreforier.
Heyman Beukelaer.
XXX Hoorrsr.
Mr.
Mr.
Mr.
lan
ee ee
Mr.
Mr.
Mr.
Mr.
‚ Hendrik Pots.
‚Mr.
Mr.
165
1685. tot Ste. Catharina 1686,
Burgemeefteren.
Johan Dedel.
Francois Doublet.
Johan Byemont.
Schepenen.
Johan Rofa.
Willem Rottermont.
Nikolaes Splinter , overleden.
Hendrik Pots.
Ewout Brandt.
Marcelis Brüynefteyn.
Paulus van Affendelft , hy plaats
vulling den 19. Met 1686.
Van Schevelinge.
Ary Aryenfz Tasman.
Trefòrier.
Heyman Beukelaer.
1686. tot Ste. Catharina 1687.
Burgemeefteren,
‚ Nikolaes Splinter.
Johan Byemont.
‚ Ewout Brandt.
Schepenen.
„ Johan Dedel.
Johan Rofa.
Willem Rottermont.
Marcelis Bruynefteyn.
‚ Paulus van Affendelft.
Van Scheveninge.
Ary Arienfz Tasman.
Treforier.
Heyman Beukelaer.
1687. tot Ste. Catharina 1683.
BUrgereelran,
Bin
„ Johan Ro
. Ewout Brandt.
. Paulus van Affendelft.
Schepenen.
‚ Nikolaes Splinter.
Johan Byemont.
Willem Rottermont , overleden , en
den 21. Juliù 1688. in zyne plaat-
ze gefurrogeert.
Willem Turnhout.
Johan Dedel.
Hendrik Pots.
Marcelis Bruynefteyn.
Van. Schevelinge.
Ary Arienfz Tasman.
Treforier.
Heyman Beukelaer, overleden,
Cornelis van Schuylenburch , aan-
geflelt den 8. Mei 1688.
W 3 1688.
16
Mr
Mr
Mr
6 )
1688. tot Ste. Catharina 1689.
Burgemeefteren.
„ Johan Rofa.
. Paulus van Affendelft.
Johan Byemont.
Schepenen.
. Johan Dedel.
. Nikolaes Splinter.
. Hendrik Pots.
Willem Turnhout.
Marcelis Bruynefteyn.
. Ewout Brandt.
Van Schevelinge.
Ary Arienfz Tasman.
Trefòrser.
Cornelis van Schuylenburch.
1689. tot Ste. Catharina 1690.
Burgemeefteren.
. Johan Dedel.
Nikolaes Splinter.
Johan Byemont.
Schepenen,
„ Johan Rofa.
. Ewout Brandt.
‚ Paulus van Affendelft.
Willem van Turnhout.
‚ Hendrik Pots.
Francois Louis van der Wiele.
Van Schevelinge.
Ary Arienfz Tasman.
Treforier.
Corn. van Schuylenburch.
169o. tot Ste. Catharina 1691.
Burgemeefleren.
„Johan Dedel.
. Nikolaes Splinter.
„Ewout Brandt.
Schepenen.
r. Johan Rofa.
Johan Byemont.
. Paulus van Aflendelft.
Willem Turnhout.
. Hendrik Pots.
‚ Francois Louis van der Wiele
Van Schevelinge.
Ary Arienfz Tasman.
Treforier.
Cornelis van Schuylenburch,
1691. tot Ste. Catharina. 1692.
Burgemeefteren.
. Johan Rofa.
„ Johan Dedel.
‚ Ewout Brandt.
Mr.
Mr.
_ Willem Turnhout.
Mr.
Mr.
BAE YSACHELIR ZX V TEN GE TAM
Schepenen.
Nikolaes Splinter.
Johan Byemont.
Paulus van Affendelft.
Hendrik Pots.
Francois Louis van der Wiele.
Van Schevelinge.
Ary Arienfz Tasman. —
Treforser.
Corn. van Schuylenburch.
1692. tot Ste. Catharina 1693.
Burgemeefteren.
„ Johan Rofa.
„ Johan Dedel.
. Paulus van Affendelft.
Schepenen.
. Nikolaes Splinter.
Johan Byemont.
„ Ewout Brandt.
Willem Turnhout.
Francois Louis van der Wiele.
‚ Gysbert van Kinfchot.
Van Schevelinge.
Ary Arienfz Tasman.
Treforier.
Corn. van Schuylenburch.
1693. tot Ste"Catharina 1604. „Nt
Burgemeefteren.
„ Johan Dedel.
Johan Byemont.
. Paulus van Affendelft.
Schepenen.
„ Johan Rofa.
. Nikolaes Splinter.
„ Ewout Brandt.
Willem Turnhout. |
Francois Louis van der Wiele.
. Gysbert van Kinfchôt.
Van Schevelinge.
Ary Arienfz Tasman.
Trefòrier.
Corn. van Schuylenburch.
1694. tot Ste. Catharina 1695.
Burgemeefteren.
Johan Dedel.
Johan Byemont.
Francois Louis van der Wiele,
Schepenen.
„ Johan Rofa.
r. Nikolaes Splinter.
. Ewout Brandt.
‚ Paulus van Affendelft.
Willem Turnhout.
| Mr. Gys-
Mr.
Mr.
Mr.
Mr.
„ Johan Rofa.
‚ Paulus van Affendelft.
, Gysbert van Kinfchot.
sGRAVEN-HAGE,
„ Gysbert van Kinfchot.
Van Scheveninge.
Ary Arienfz Tasman.
…_ „Trefrier.
Cornelis Schuylenburch.
en tot Ste. Catharina 1696.
en:
Johan gece
Ewout Brandt. |
Francois Louis van der Wiele.
Schepenen.
Johan Rofa.
„ Nikolges Splinter, overleden, en in
zyne plaatze aangeftel den 2. Ju-
li 1696.
Zacharias de Zwart.
Johan Byemont.
‚ Paulus van Affendelft.
Willem Turnhout.”
„ Gysbert van Kinfchot.
Van Schevelinge.
Claes Maertenfz de Wit.
Trefòrier.
Corn. van Schuylenburch.
1696. tot Ste. Catharina 1697.
Burgemeefteren.
Johan Dedel.
Ewout Brandt.
Francois Louis van der Wiele.
Schepenen.
Johan Byemont.
Willem Turnhout.
Zacharias de Zwart.
Van Scheveninge.
Claes Maertenfz de Wit.
Treforier.
Corn. van Schuylenburch.
Loor: tot Ste. Catharina 1698.
7 eik
Byemont.
N es
y
. Paulus van Affendelft.
Schepenen,
„ Johan Dedel.
‚ Ewout Brandt.
Francois Louis van der Wiele,
Willem Turnhout.
. Gysbert van Kinfchot.
Zacharias de Zwart.
Van Schevelinge.
Claes Maertenfz de Wit.
EE ARE ER ER ZZZ)
XXXL Hoorrsr.
nnee sd
Mr
Mr.
Mr.
Mr.
Mr.
Mr.
lane
Mr.
Mr.
Mr.
„ Johan De
‚ Ewout Brandt.
Francois Louis van der Wiele.
167
Trefòrier.
Corn. van Schuylenburch.
1698. tot Ste. Catharina 1699.
Burgemeefteren.
r, Johan Rofa.
Johan Byemont.
Paulus van Affendelft.
Schepenen.
Johan Dedel.
. Ewout Brandt.
Francois Louis van der Wiele.
Willem Turnhout.
Zacharias de Zwart.
Adriaen van Spierinxhoek.
Van Scheveninge.
Claes Maertenfz de Wit.
Trefòrzer.
Corn. van Schuylenburch.
1699. tot Ste. Catharina 1700.
Burgeneefteren.
Johan Dedel
Ewout Brandt.
Francois Louis van der Wiele.
Schepenen.
Johan Rofâá.
Johan Byemont.
Paulus van Affendelft.
Willem Turnhout.
Adriaen van Spierinxhoek,
Samuel Huls.
Van Scheveninge.
Claes Maertenfz de Wit.
Treforier.
Corn. van Schuylenburch.
Moo tot Ste. Catharina 17or.
me
Schepenen.
„ Johan Rofa.
Johan Byemont.
. Paulus van Affendelft.
Willem Turnhout.
. Adriaen van Spierinxhoek,
‚ Samuel Huls.
Van Scheveninge.
Claes Maertenfz de Wit,
Trefòrier.
Corn. van Schuylenburch.
17or.tot Ste. Catharina 1702.
Burgemeefteren.
Johan Byemont.
Mr. Pau-
De nomi-
natie der
Magi-
ftraaten
by de Ste-
den, geen
ftem inde
Vergade-
ringeheb-
bende, by
provifie
aan haar
Ed. Gr.
Mog. of
byderzel-
ver afwe-
zentheid
aan Ge-
committ.
Raden
over te
zenden.
BESCHRYVINGE vaN
Mr. Paulus van Affendelft. | 1702. tot Ste. Catharina 1703.
Mr. Samuel Huls. Burgemeefteren.
Schepenen. | Johan Byemont.
Mr. Johan Rofa. Mr. Paulus van Affendelft.
Mr. Johan Dedel. | Mr. Johan Dedel.
Mr. Ewout Brandt. Schepenen.
Francois Louis van der Wiele. | Mr. Ewout Brandt.
Willem Turnhout.
. Adriaen van Spierinxhoek.
Van Schevelinge.
Claes Maerteníz de Wit.
Francois Louis van der Wiele.
Willem Turnhout. veg
„ Adriaen van Spierinxhoek.
„Samuel Huls.
. Gysbert van Kinfchot. en
Van Scheveninge.
Claes Maertenfz de Wit. __
Treforter. ce
Corn. van Schuylenburch.
Corn. vau Schuylenburch.
Trefôrier. | |
|
:
Door de dood van Willem den derden Koning van Groot-Brictan-
nie, welke den 19. Maart dezes jaars zeventien honderd twee was —
voorgevallen, het Stadhouderfchap zynde geeindigt , fchreven de
Staaten van Holland den volgenden brief aan de Magiftraat van den
Hage, haar by &enzelven bevelende, datze nevens de andere Ste-
den, geen flem in hunne Vergaderinge hebbende, by provifie de
nominatie van haare Magiftratuure, in gevolge van de Refolutie by
haar-Ed. Groot Mog. genomen den zesden Mei 1702. aan hen of
by derzelver afwezendheid, aan de Heeren Gecommitteerde Raaden
zoude overzenden , omme daaruit de electie te doen.
„ DeStaatenvan Holland en Wefl-Wriesland._
Aan
bd
‚> Burgemeefteren en Regeerders van ’sGra-
‚, ven-Hage,
_»… Erentfefle, Vroome, Diftreete , Lieve, Getrouwe.
» Wy feynden UL. hiernevens toe by extract authentycq onsge* —
ee refolveerde {ub dato dezes, daarby wy hebben verftaan , dat by
54 provifie de nominatien van de Magiftraaten van de Steden, geen
„ ftem in onfe Vergaderinge hebbende , zullen werden gezonden
» aan ons ofte in onfe abfentie aen onfe Gecommitteerde kaden,
„ omme te ftrecken tot UL. narigtinge; daarmede wy UL. de be
» fcherminge Godes bevelen. Gefchreven in den Hage den fesden
> Mey r7oz.
„ Ter Ordonnantie van de Staeten
> Was getekent,
„SIMON van BEAUMONT.
Ex-
SGRAVENHAGE, XXXL Hoorrsr. 169
ExtraCt uit het Regifter der Refolutien
van de Heeren Staaten van Holland en
Weft-rieflandin Haar Ed. Groot
Mog. Vergaderinge genomen op
Saturdag den 6. Met 1702.
„ De Raad-Penfionaris heeft ter Vergaderinge gêfappofteert de
„ confideratien en het advys van de Heeren Haer Ed. Groot Mog.
„ Gecommitteerde , hebbende in gevolge en tot voldoeninge van
„ derzelver Refolutie-Commifforiaal van den tweeden dezer loo-
„ pende maend Mei, geëxamineert een Miffive van den Officier;
„ Burgemeefteren en Regeerders der Stede Oudewater , gefchre-
s ven aldaer den 25. April laeftleden , rakende de nominatie van
„ Schepenen van Oudewater , en daerenboven nog de nominatie
van Schepenen van Woerden, geformeert by Burgemeeíteren en
… Vroedfchappen derzelver Stede; Waerop gedelibereert zynde, is
„ goedgevonden en verftaen, dat vermits het overlyden van zyne
„ Majefteit van Groot-Brittanjen hoogloffelyker memorie Stadhou-
„ der dezer Provintie by Provifie, en tot dat anders by haer Ed.
„ Groot Mog. zal weten verftaen „de nominatien van de Magiftrae-
„ ten van de Steden geen ftem hebbende in haer Kid. Groot Mog.
„ Vergaderinge, uit dewelke hoogftgedagte zyne Majefteit als Stad-
„ houder dezer Provintie de eleétie gecompeteert heeft, zullen
> werden gezonden aen haer Ed Groot Mog. , en:by derzelver ab-
„ fentie aen haer Ed. Groot Mog. Gecommitteerde Raden , om
» daeruit de eleétie te doen | pe 5
» Onderftont , |
» Accordeert met het voorfz Regiíter.
„ En was getekent,
„SIMON van BEAUMONT.
1703: tot Ste. Catharina 1704. 1704. tot Ste. Catharina 1705.
Burgemeefteren., Burgemeefteren.
‚Mr. Johan Dedel. Mr. Ewout Brandt.
‚Mr. Ewout Brandt. Francois-Louis van der Wiele.
Francois Louis van der Wiele. «{ Mr. Gysbert van Kinfchot.
_ Schepenen. Schepenen.
Johan Byemont. Mr. Johan Dedel.
Mr. Paulus van Affendelft. Johan Byemont.
Mr. Samuel Huls. Mr. Paulus van Affendelft. -
Willem Turnhout. Willem Turnhout, obiit.
Mr. Gysbert van Kinfchot. Mr. Adriaen van Spierinxhoek.
Mr. Adriaen van Spierinxhoek. Willem Comans.
Van Schevelinge. Mr. Willem van Affendelft , den 22.
Claes Maertenfz de Wit. April 17os. aangeftelt in plaatze
Trefòrier van Willem Turnhout.
Corn. van Schuylenburch. Van Schevelinge.
Claes Maertenfz de Wit.
Á Pp 1 Deel, - +8 à Tre.
a
170
Mr.
. Ewout Brandt.
Francois Liouis van der Wiele.
Treforier.
Corn. van Schuylenburch.
17o5. tot Ste. Catharina 1706.
Bargemeefteren.
Johan Byemont.
. Paulus van Affendelft.
. Gysbert km
A Ya
ENEN.
„ Johan Dedel.
„ Ewout Brandt.
Francois-Luouis van der Wiele.
„ Adriaen van Spierinxhoek.
Willem Comans.
‚ Willem van Affendelft.
Van Schevelinge.
Claes Maertenfz de Wit.
Trefrier.
Corn. van Schuylenburch.
1766. tot Ste. Catharina 1707.
Burgemeefteren.
„ Johan Dedel.
Johan Byemont.
‚ Paulus van Affendelft.
Schepenen.
‚ Ewout Brandt. Rr
Francois Louis van der Wiele.
. Gysbert van Kinfchot.
. Adriaen van $
inxhoek,.
Willem Comans.
‚ Willem van Affendelft.
Van Schevelinge.
Claes Maertênfz de Wit.
_ Treforzer.
Corn. van Schuylenburch.
1707. tot Ste. Catharina 1708.
„Burgemeefteren.
Johan Dedel.
_ Schepenen.
Johan Byemont.
. Paulus van Affendelft;
. Gysbert van Kinfchot.
„ Adriaen van Spierinxhoek.
Willem Comans.
. Willem van Affendelft.
Van Schevelinge.
Claes Maertenfz de Wit.
Treforier.
Corn. van Schuylenburch,
Mr.
BESCHRYVINGE VAN
1708. tot Ste. Catharina 1709.
Burgemeefteren.
‚ Ewout Brandt.
Francois Louis van der Wiele.
. Gysbert van Kinfchot.
Schepenen.
„ Jolfan Dedel.
Johan Byemont.
. Paulus van Afléndelft.
. Adriaen van Spierinxhoek.
Willem Comans.
‚ Willem van Affendelft.
Van Scheveninge.
Claes Maertenfz de Wit.
Trefòrier.
Nikolaes Dierquens , by affk
wan den meergem. Corn. van
Schuylenburch , den 24. Decemh. _
1708. A
1709. tot Ste. Catharina 1710.
Burgemeefteren. 5
Johan Byemont, overleden.
. Paulus van Affendelft.
.‚ Gysbert van Kinfchot.
. Adriaen van Spierinxhoek , den
17. Septemb, 1710. aangeftelt in _
plaatze van Joh. Byemont. _
Schepenen.
. Johan Dedel.
. Ewout Brandt. "GR
Francois Louis van der Wiele.
‚ Adriaen van Spierinxhöek.
Mr.
Willem Comans.
Wiliem van Affendelft.
Mr, Johan Quarles, den 17. Sept. 1710.
Mr.
Mr.
„ Johan De
. Paulus van Affendelft.
. Adriaen van Spierinxhoek. —
gefurrogeert in plaatze van Mr.
Adr. van Spierinxhoek. |
Van Scheveninge.
Claes Maertenfz de Wit.
Trefòrier.
. Nikolaes Dierquens. Ee
1710. tot Ste. Catharina 17 1E. Ë
Bungeneijan
el. |
Schepenen.
‚ Ewout Brandt. 1 Gn
Francois Louis van der Wiele.
„ Gysbert van Kinfchot.
Willem Comans.
Willem van Affendelft.
Johan Mae:
an Schevelinge.
Claes Maerteníz de Wit.
Tre:
_ SQRAVEN-HAGE, XXXI Hoorrs 171
Mr.
Mr.
Trefòrier.
Nikolaes Dierquens.
1711. tot. Ste. Catharina 1712.
_ Burgomeefteren.
„ Johan Dedel.
„‚ Ewout Brandt.
Francois Louis van der Wiele.
_ Schepenen.
‚ Paulus van Affendelft.
. Adr. van Spierinxhoek.
„ Gysbert van Kinfchot.
Willem Comans.
. Willem van Aflendelft.
„ Johan Quarles.
Van Scheveninge.
Claes Maertenfz de Wit.
Trefòrier.
. Nikolaes Dierquens.
1712. tot Ste. Catharina 1713.
Burgemeefteren.
‚ Ewout Brandt. |
Francois Louis van der Wiele.
„ Gysbert van Kinfchot.
Schepenen.
N arn Dedel.
aulus van Affendelft.
‚ Adriaen van Spierinxhoek.
Willem Comans.
‚ Willem van Affendelft.
‚ Johan Oe:
an Schevelinge.
Claes Maertenfz de Wit.
Trefòrier.
Nikolaes Dierquens.
1713. tot Ste. Catharina 1714.
_Burgemeefteren.
„ Paulus van Aflendelft.
„ Adriaen van Spierinxhoek,
„ Gysbert van Kinfchot.
"Schepenen.
„ Johan Dedel.
. Ewout Brandt.
Francois Louis van der Wiele.
Willem Comans.
‚ Willem van Affendelft.
‚ Johan et
an Scheveninge.
Claes Maertenfz de Wit.
Treforier.
Nikolaes Dierquens.
II. Deel.
Mr
Mr
Mr
1714. tot Ste. Catharina 1715.
Burgemeefteren.
„ Johan Dedel, overleden.
. Paulus van Aflendelft.
. Adriaen van Spierinxhoek.
Willem Comans , den 26. Julit
1715. geëligeert in plaatze van-
Mr. Joh. Dedel.
Schepenen.
. Ewout Brandt.
Francois Louis van der Wiele.over/,
„ Gysbert van Kinfchot:
Willem Comans.
‚ Willem van Aflendelft.
„ Johan |
. Willem Anthony Pieterfon , loco
Quarles.
Francois Louis van der Wiele,
_ gefurrogeert den 12. Decemb. 1714.
. Johan ten Hove, den 26. Julit
1715. aangeftelt in plaatze van
W. Comans,
Van Schevelinge.
Claes Maertenfz de Wit.
Trefòrier.
. Nikolaes Dierquens.
1715. tot Ste. Catharina 1716.
Burgemeefteren.
‚ Ewout Brand
Willem Comans.
‚ Willem van Affendelft.
Schepenen.
. Paulus van Affendelft.
. Gysbert van Kinfchot.
. Adr. van Spierinxhoek.
. Johan Quarles.
‚ Willem Anthony Pieterfon.
„ Johan ten Hove.
Johan Stenis, den 29. April 1716.
in plaatze van Mr. Joh. Quar-
les, Secretaris van den Hage ge-
worden zynde.
Van Schevelinge.
Claes Maertenfz de Wit.
Trefòrier.
. Nikolaes Dierquens.
1716. tot Ste. Catharina 1717.
Burgemeefteren.
‚ Ewout Brandt.
„ Gysbert van Kinfchot.
‚ Willem van Affendelft.
Schepenen.
. Paulus van Affendelft.
. Adr. van Spierinxhoek. «_
Willem Comans.
X 2 Mtr.
en,
172
Mr.
Mr.
Mr.
Willem Anthony Pieterfon.
Johan: ten Hove.
Johan Stenis.
Van Schevelinge.
Claes Maertenfz de Wit.
Treforter.
Nikolaes Dierquens..
1717. tot Ste. Catharina 1718.
Bur gemeefteren.
‚ Paulus van Affendelft.
. Gysbert van Kinfchot.
„ Adriaen van Spierinxhoek.
Schepenen.
. Ewout Brandt.
‚ Willem van Affendelft.
Willem Comans , overleden.
. Willem Anthony Pieterfon.
„ Johan ten Hove.
Johan Stenis.
Mr.
Mr.
Dr.
„ Jacob de Bye, den 5. Mei 1718.
in plaatze van W. Comans.
Van Schevelinge.
Claes Maertenfz de Wit.
Trefòrzer.
Nikolaes Dierquens.
1718. tot Ste. Catharind 1719.
Burgeneefteren.
. Paulus van Affendelft.
. Adr. van Spierinxhoek.
. Willem Anthony Pieterfon.
Schepenen,
. Ewout Brandt.
r. Gysbert van Kinfchot.
. Willem van Affendelft.
„ Johan ten Hove.
Johan Steenis.
„ Jacob de Bye.
Van Schevelinge.
Claes Maertenfz de Wit.
Treforier.
Nikolaes Dierquens.
1719. tot Ste. Catharina 1720,
Burgemeefteren.
. Ewout Brandt.
. Willem van Affendelft.
. Willem Anthony Pieterfon.
Schepenen.
. Paulus van Affendelft.
„ Gysbert van Kinfchot.
. Adr. van Spierinxhoek.
„ Johan ten Hove.
Johan Steenis.
Jacob de Bye,
Mr.
Mr.
BESCHRYVINGE vang
Van Schevelinge.
Claes Maertenfz de Wit. —
Treforier. ge
Nikolaes Dierquens.
1720. tot Ste. Catharina 1721.
Burgemeefteren.
„Ewout Brandt.
. Gysbert van Kinfchot.
. Willem van Aflendelft, *
Schepenen,
, Paulus van Affendelft.
. Adr. van Spierinxhoek.
„ Willem AnthonyesPieterfon..
„ Johan ten Hove.
Johan Steenis.
. Jacob de Bye.
Van Schevelinge.
Claes Maertenfz de Wit.
Treforier.
Nikolaes Dierquens.
1721. tot Ste. Catharina 1722:
Burgemeefteren.
. Paulus van Affendelft.
. Gysbert van Kinfchot. _ _
. Adr. van Spierinxhoek.
Schepenen.
. Ewout Brandt, overleden.
. Willem van Affendelft. a
. Willem Anthony Pieterfon,
„ Johan ten Hove. he
Johan Steenis.
„ Jacob de Bye. ar
Johan van Hoornbeek „denre. Juä —
1722. loco Brandt.
Van Schevelinge.
Claes Maertenfz de Wit.
Trefòrier. |
. Nikolaes Dierquens.
1722. tot Ste. Catharina 17234
Burgemeefteren.
. Paulus van Aflendelft.
. Adr. van Spierinxhoek.
. Willem Anthony Pieterfon.
Schepenen.
. Gysbert van Kinfchot.
. Willem van Aflendelft.
„ Johan ten Hove.
Johan Steenis.
Dr. Jacob de Bye.
Johan van Hoornbeek.
Van Schevelinge.
Claes Maerteníz de Wit, overle
Á den,
ke bh ea
AP, t
wide
SGRAVEN-HAGE, XXXI. Hoorrs.
leden, en den 29. Januari 1723.
in deszelfs plaatze aangeftelt.
Simon Berkenbofch.
_ Treforier.
Mr. Nikolaes Dierquens.
1723. tot Ste. Catharina 1724.
Burgemeefteren.
| Mr. Willem van Aflendelft.
_Mr. Willem Anthony Pieterfon.
Mr. Johan ten Hove.
Schepenen.
Mr. Paulus van Affendelft.
Mr. Gysbert van Kinfchot.
Mr. Adr. van Spierinxhoek.
Johan Steenis.
_Dr. Jacobrde Bye.
Johan van Hoornbeek.
Van Schevelinge.
Simon Berkenbofch.
_ Treforier.
_Mr. Nikolaes Dierquens,
1724. tot Ste. Catharina 1725.
Burgemeefleren.
Mr. Gysbert van Kinfchot.
Mr. Willem van Affendelft.
Mr. Johan ten Hove,
Schepenen.
Mr. Paulus van Affendelft.
Mr. Adr. van Spierinxhoek,
Mr. Willem Anthony Pieterfon.
Johan Steenis.
Dr. Jacob de Bye.
Jan van Hoornbeek.
Van Schevelinge.
Simon Berkenbofch.
_ Treforier.
Mr. Nikolaes Dierquens.
1725. tot Ste. Catharina 1726.
Burgemeefteren.
Mr. Paulus van Affendelft.
Mr. Gysbert van Kinfchot.
Mr. Adr. van Spierinxhoek.
Schepenen.
Mr. Willem van Affendelft.
‚_Mr. Willem Anthony Pieterfon.
Mr. Johan ten Hove.
Johan Steenis.
Dr. Jacob de Bye.
Jan van Hoornbeek. -
Van Schevelinge.
Simon Berkenbofch.
‚ Treforier.
Mr. Nikolaes Dierquens.
Mr.
1/3
1726. tot Ste. Catharina 1727.
Burgemeefteren.
. Paulus van Affendelft.
. Adr. van Spierinxhoek.
. Willem Anthony Pieterfon.
Schepenen.
„ Gysbert van Kinfchot.
. Willem van Affendelft.
„ Johan ten Hove.
Johan Steenis.
„ Jacob de Bye.
Jan wan Hoornbeek.
Van. Schevelinge,
Simon Berkenbofch.
Treforter.
. Nikolaes Dierquens.
1727. tot Ste. Catharina 1728.
Burgemeefleren.
. Willem van Aflendelft.
. Willem Anthony Pieterfon.
„ Johan ten Hove.
Schepenen.
. Paulus van Affendelft.
. Gysbert van Kinfchot.
, Adriaen van Spierinxhoek.
Johan Steenis.
„ Jacob de Bye.
Jan van Hoornbeek. OR
Van Scheveningen
Simon Berkenbofch.
Treforier.
Nikolaes Dierquens.
1728. tot Ste. Catharina 1729.
Burgemeefteren.
. Gysbert van Kinfchot.
. Willem van Affendelft.
„ Johan ten Hove.
Schepenen.
. Paulus van Affendelft , overleden
den 27. Aug. 1729.
. Adr. van Spierinxhoek, overleden
den 28. Oêlob. 1729.
. Willem Anthony Pieterfon.
Johan Steenis.
. Jacob de Bye.
Jan van Hoornbeek.
„ Hendrik van Slingeland „ den rs.
Sept. 1729. aangeftelt in plaatze
van Mr. Paul, van Affendelft.
Van Schevelinge.
Simon Berkenbofch.
Trefòrier.
. Nikolaes Dierquens.
X 3 1729.
174
5
1729. tot Ste. Catharina 17 30.
Burgemeefteren.
. Gysbert van Kinfchot.
Johan Steenis.
r. Jacob de Bye.
Schepenen.
. Willem van Affendelft.
. Willem Anthony Pieterfon.
„ Johan ten Hove.
Jan van Hoornbeek, overl. den g.
Sept. 1730.
. Hendrik van Slingeland.
„ Johan Hudde Dedel , loco Adr. van
Spierinxhoek.
‚ Johan-Pieter Dierquens den 22.
Sept. 1730. loco Hoornbeek.
Van Schevelinge.
Simon Berkenbofch.
Trefòrier.,
.‚ Nikolaes Dierquens.
1730. tot Ste. Catharina 1731.
Burgemeefteren.
. Willem Anthony Pieterfon.
Johan Steenis.
. Jacob de Bye.
Schepenen.
‚ Gysbert van Kinfchot.
. Willem van Affendelft.
Johag ten Hove.
‚ Hendrik van Slingeland.
.‚ Jan Hudde Dedel.
‚ Johan-Pieter Dierquens.
Van Schevelinge.
Simon Berkenbofch.
Trefòrier.
. Nikolaes Dierquens.
1731. tot Ste. Catharina 1732.
Burgemeefteren.
‚ Willem van Aflendelft.
. Willem Anthony Pieterfon.
„ Johan ten Hove.
Schepenen.
. Gysbert van Kinfchot.
Johan Steenis.
„ Jacob de Bye.
. Hendrik van Slingeland.
. Jan Hudde Dedel.
. Johan-Pieter Dierquens.
Van Schevelinge.
Simon Berkenbofch.
Treförier.
. Nikolaes Dierquens.
1732. tot Ste. Catharina 1733.
Burgemeefteren.
. Gysbert van Kinfchot,
Mr.
Mr.
Dr.
BEEYSTGAEER YM DN" GOE GRAN
Willem van Affendelft.
Johan ten Hove. _
Schepenen.
. Willem Anthony Pieterfon.
Johan Steenis.
. Jacob de Bye.
‚ Hendrik van Slingeland.
Mr
Dr
Mr
Mr.
Mr.
Mr.
Mr.
Dr.
Mr.
Mr.
Mr.
Mr.
Mr.
Mr.
Mr.
Jan Hudde Dedel.
Johan-Pieter Dierquens.
Van Schevelinge.
Simon Berkenbofch.
Treforier.
Nikolaes Dierquens.
1733. tot Ste. Catharina 1734.
Burgemeefteren.
Gysbert van Kinfchot.
Johan Steenis.
Jacob de Bye.
Schepenen.
Willem van Affendelft.
Willem Anthony Pieterfon.
Johan ten Hove.
Hendrik van Slingeland.
Jan Hudde Dedel.
Johan-Pieter Dierquens.
Van Schevelinge.
Simon van Berkenbofch.
Trefòrier.
Nikolaes Dierquens.
1734. tot Ste. Catharina 1735.
Burgemeefteren.
. Willem Anthony Pieterfon.
Johan Steenis.
. Jacob de Bye.
Schepenen.
. Gysbert van Kinfchot.
. Willem van Affendelft.
. Johan ten Hove.
. Hendrik van Slingeland.
„Jan Hudde Dedel.
„ Johan-Pieter Dierquens.
Van Schevelinge.
Simon Berkenbofch.
Trefòrier
. Nikolaes Dierquens.
1735. tot Ste. Catharina RL
Burgemeefteren.
‚ Willem van Aflendelft.
‚ Willem Anthony Pieterfon. _
„ Johan ten Hove.
Schepenen.
„ Gysbert van Kinfchot.
l En
al
Johan Steenis , overl. 8. April. 1736.
Mr. Hen-
Jacob de Bye.
‚ Pieter de Bye (p), den ro, Funi
I
‚ Nikolaes Dierquens.
„ Jacob de Bye.
„ Hendrik van Slingeland.
. Jan Hudde Dedel.
„ Willem van Affendelft.
‚Willem Anthony Pieterfon.
„ Johan ten Hove.
„ Johan-Pieter Dierquens,
‚ Jacob van Affendelft.
‚ Pieter de Bye.
SGRAVEN-HAGE,
„ Hendrik van Slingeland.
„ Jan Hudde Dedel.
„ Johan-Pieter Dierquens.
„ Jacob van Affendelft (o), den g.
Mei 1736. in plaatze van Steenis.
Van Scheveninge.
Simon van Berkenbofch.
Treforier.
„ Nikolaes Dierquens.
1736. tot Ste. Catharina 1737.
Burgemeefteren.
. Gysbert van Kinfchot, overl, den
9. Mei 1737.
„ Willem van Affendelft.
„ Johan ten Hove.
„ Hendrik van Slingeland , by plaats-
vullinge den 12. Funi 1737.
Schepenen,
. Willem Anthony Pieterfon.
Jacob de Bye.
. Hendrik van Slingeland.
„ Jan Hudde Dedel.
ohan-Pieter Dierquens.
acob van Affendelft.
37
Van Schevelinge.
Simon van Berkenbofch.
Trefòrier.
1737: tot Ste. Catharina 1738.
Burgemeefteren.
dchepenen.
Van Schevelinge.
Simon van Berkenbofch. |
Trefòrier.
Mr. Nikolaes Dierquens. |
mitteerde in ’t Collegie
Zuidholland. en
(p
ten van Holland tot Sche
Slingeland, die terzelver
Kinfchot was gevordert.
(o) Hy was Raad en Vroedfcha
) Deze was Penfionaris van Gornichem Á
pen aangeftelt in pl
XXXL, HoorrsrT.
‚ Willem van
„ Johan ten Hove.
‚ Hendrik van Slingeland.
„ Johan-Pieter Dierquens.
„ Jacob van Affendelft.
. Pieter de Bye.
175
1738. tot Ste. Catharina 1739.
Burgemeefteren.
‚ Willem Anthony Pieterfon.
. Jacob de Bye.
„ Jan Hudde Dedel.
Schepenen.
{lendelft.
Van Schevelinge.
Simon van Berkenbofch.
Trefrier.
. Nikolaes Dierquens.
1739. tot Ste. Catharina 1740,
Burgemeefteren.
Schepenen.
Van Schevelinge,
Trefòrier,
te Gorzichem en wegens gemelde Stad Gecom-
d. Mog. Heeren Gecommitteerde: Raaden van
en wierd den ra. Junij 1737. by de Staa-
j aatze van den voorn. M
tyd tot Burgemr. in plaatze van den overleden Heer van
r. Herndr. van
Ps
En Pd _ RE
BESCHRY
De]
1672.
SGRAVEN-HAGE, XXXI. Hoorrsr,
177
ek A MOESN
DER
VROEDSCHAPPEN.
Zedert de veranderinge van de Magiftraat
door zyne Hoogheid den Heere Prigce
wan Oranje, als Stadhouder „ alhier
in ’sGraven-Hage gedaan
Den 8, Septemb.
Adriaen van Leeuwen , Kapitein
der Haag fche burgerye.
Adriaen van der Straeten, mede
=
kapitein als boven,
Zacharias de Zwart, Kapitein als
_ vooren.
Roelant van Thiel.
Michiel de Bye.
Philips de Milly.
Warnardus van Bladen.
Johan de Putter.
Abraham van Wyngaerden.
Gerrit Robert.
_Baftiaen Middelbeek.
____ Adriaen Smout „ insgelyks Kapi-
1675.
1679.
1680.
1685.
1685
1685
1687
tein der. Haagfche burgerye.
Hendrik van Heteren de jonge (4),
în plaatze van Gerrit. Robert.
Johan Dimmer , in plaatze van
Philips de Milly. _
Hendrik van Maarle, in plaatze
van Middelbeek.
Cornelis van Schuilenburch , in
_ plaatze van Warn. van Bladen.
Jacob Fergufon, in plaatze van
Johan de Putter. |
Dirk Raekx, in plaatze van Joh.
Dimmer.
ZE VAN m4 =
1689
1690
1706.
Willem van der Kruk, in plaat- | 1707
1672. *
Dr. Arent Bofch, an plaatze van
Adr. Smout.
Philips de Milly , voor de tweede-
maal, in plaatze van Roeland
van Thiel.
„ Ifaac Lamory , in. plaatze van
. Cornelis van Nek, #7 plaatze van
Dr. Arent Bofch.
. Laurens van der Straeten , in
plaatze van - -- -®
. Cornelis van Wyngaerden, in
plaatze van - == -
. Everhart Schimmelpenning , in
plaatze van - - ==
„ Jacob van Leeuwen, in plaatze
VAN -- -e
. Hendrik van Heteren, in plaat-
ze van Zynen vader H. van
Heteren. |
. Leonard Scheltus, in plaatze van
Corn. van Wyngaerden.
. Pieter Pyl, in plaatze van Jacob
Fergufon.
. Francois Laurentius, den 22.
April in plaatze van Jac. van
Leeuwen.
Willem Middelbeek , én plaatze
van Adr. van Leeuwen.
Hermanus van der Moefel , in
plaatze van Mich. de Bye.
A 1708.
(7) Tot een generale aanmerkinge moet alhier dienen, dat, daar de dag der aan-
ftellinge niet ftaat by uitgedrukt, dezelve is gefchiet op Ste. Catharina dag, de ge-
… woonlyke tvd der veranderinge van de Magiftraat. |
11. Deel,
128 BESCHRYVINGE van
t7o8. fohan Hoornbeek, den 18. Ja- 1735. Cornelis van Thiel, den27. Yu-
nuarii, in plaatze van If, La- ‚lii, in plaatze van H. Goullet.
mory , en 1737: Jacob van Neck, den 24. Nov.
1708. Adam van der Smaling , in plaat- _in plaatze van zynen vader Corn.
ze van Pieter Pyl. N van Neck, Commis ter Finantie
1714. Leendert Turnhout , én plaatze van Holland, by deszelfs vrywil-
van Laur. van der Straeten. lige affland.
1715. Leonart Vermeulen, in plaatze
| van Ever. Schimmelpenning.
1716. Leonard Scheltus de jonge,in plaat-
ze van Zynen vader Leon. Schel-
tus.
1718. Pieter Rottermont,; den 5. Mei
in plaatze van Leend. Turn-
hout. |
1719. Hendrik Gouflet, in plaatze van
Corn. van Schuylenburch.
1722. Jacques Turnhout, den 8. Julü,
in plaatze van Joh. van Hoorn-
beek.
1723. Johan Wolfgang, den 29. Ja-
nuarii „ in plaatze van Ph. de
Milly.
1730. Dr. Thomas Schwenke , in plaat-
ze van Leon. Vermeulen.
1735. Johan Vollevens , den 18. Maart,
in plaatze van van der Moefel.
NA A-
SGRAVEN-HAGE, XXXL Hoorrst. 179
rrd en VP
DEE R
EK ZOO NEEZN,
Die het KrerkK- of ScHRyF-ÂMBAGT, nu
het SECRETARISSCHAP van den
Hage bekleed hebben
Zedert den jaare 1350.
TIETER WILLEM ISAKSZOON, door Hertog Wit
lem van Beyeren gevordert zynde tot het Schryf-ambagt van
den Hage by brieve gegeven te Leiden den 2. April derthien hon-
derd vyftig, waarvan de woorden deze zyn,
„ WILLEM Hertoghe &c. maken condt allen luden, dat wi
» gegeven hebben en geven Preter Willem Yfacxzoon dat Scryf-am-
„ bocht van onfen Dorpe vander Haghe te gebruyken en te bewa-
„ren in allen manieren alfe fine Vorders voirtyts gedaan hebben,
> mit allen rechten en vervalle dat dair toe behoirt; En ombieden
> onfen Bailju van der Hage voirfz, dat hi Pieter voorfz dairin
„ ruftelicke fitten laete tot onfen wederfeggen. In oirconde &cc.
„ Datum in Leyden des anderendach in Aprille anno M. CCG, en_
» vyftich (7). | si
Fuflu Domini Ducis,
Prefentibus Domina Fo. de Bruelis,Villis de Delf" B Leyden:
A.DE BERWAERDE.
Sigt. ex Coff'9.
1350,
Commis=
fic van’
Klerks-
ampt van
den Hage
op Pieter
Willen
Ifakx-
2001,
ontfing van Hertog Aalbregt in den jaare derthien honderd agt en
vyftig daarvan nieuwe commiflie, gedagtekent tot Ste. (sheerden-
berge des Woensdags na St. Bavendag.
PIETER VAN DEN DAMME, vermelt in den nagenoem-
den brief, |
JAN WOUTERSZOON, die men hiet LANCASTER,
Zaelbewaerder van de Gravinne, en GYSBRECHT DA-
NIELS ZOON haare Bottelier, werden door Hertog Willem be-
| siftigt
(r) Geëxtraheert uit het Regifter, geintituleert „NoortsHollant ab anno 13 ze
ufque 1355. BE. L. os. fol, 3. verfo. Gedrukt by Anth, Mattheus dnal. vet, evi
bom. VI. pag. 105.
TL Deel, | | hik)
I4IO0,
1413.
1457.
Provifi-
onele
Commis-
fie van’t
Klerk-
ampt van
den Hage
op Âx-
dries Ja-
cobfz.
180 BESCHRYVINGE vaN
giftigt met het Schryf-ambagt van den Hage, en toegelaaten , om
by goeddunken van den Bailliu en t Geregt, een Subflituit te mo-
gen ftellen; „ En foo wie van hen beiden langfte leven zoude, die
» zoude na des anders dood dat Schryf-ambocht alleen hebben, en
„ behouden in der maete voerfz fyn levenlang; uitwyzens den brief
daarvan verleent in den Hage op ten vyftientten dag in Novembri
veerthien honderd tien. |
CLAES VAN DAM PIETERSZ en FOYKEN Kamer-
ling van de Gravin werden by afftand van de voorige op gelyke wy-
ze geconfirmeert in ’t Klerk-ambagt van den Hage, by brieve van
Hertog Willem, gegeven in den Hage op den agt en twintigften dag
van November des jaars veerthien honderd derthien,
JAN HUYGE, zoon van wylen Claes van Dam, en PHILIPS
WILLEM ENGELBRECHTSZOON, beide afzonder-
lyk van Hertog Phihps van Bourgondie verkregen hebbende com-
miflie van ’t Klerk-ampt van den Hage, beweerde de een boven den
anderen daarin gehouden, geftyft en gefterkt te werden. Waar-
over dan tuffchen hen beiden gefchil zynde gerezen, wierd immid-
dels ANDRIES JACOBSZ by wyze van voorzieninge door dert
Raade van Holland aangeftelt tot het waarnemen van het voorfz
ampt, en verders de zaake ten principalen gewezen aan het onder-
zoek en uitfpraake van den Grooten Raade, zoo als de commiflie
aan den voorn. Andries FacobfZ verleent, die wy om eenige om=
ftandigheden, daarinne vervat, niet ondienftig geoordeelt hebben
hier nevens woordelyk te plaatzen , ’t zelve in t breede te ken=
nen geeft. |
„ PHILIPS &c. doen condt allen luden, Alfoe voir onfen ge-
» truwen Raide van Hollant gecomen en gecompareert zyn Jan
‚> Huyge ‚ zoene van wylen Claes van Dam, mit fyne vrunden aan
„ die eene zyde , en Philips Willem Engelbrechtfz mitten felven
„ Willem zynen vader aan die andere zyde, elex van den zelven
„» parthien zegel en brieve thoonende by ons als Grave van Holland _
»» gegeven, als van den dienfte en ofhicie van t Clerc-ambocht van
„ den Hage, den voirfz Jan Huyge en den voirfz Philips elcken op
» fyn te kennen geven en aenbrengen ,begerende elcx aan beiden fy-
_» den by de redenen bi monde bi hunluden geproponeert en voirge-
> ftelt aen onfen voirfz, Raide in den bezitte ende den poffeflie vanden
„ voirfz dienfte van ’t Clerc-amboicht, daervan zy den eed gedaen
» hadden in handen van onfen Bailliu van den Hage im tegenwoir-
» digheid van eenige onzen Mannen van den Lande, onderhouden te
„ wefen; SOE hebben onfe voirfz Raide de voorfz onfe brie-
» ven van ghyften by hunluden overgezien, en voirt hoer redenen
» verftaen hebbende geordineert en gefeit, alzoe die felve brieven
‚> by ons als Grave en Heere den voirfz Yan en Philips gegonnen
» en gegeven zyn, van den welken wy mat onfèn Grooten Raide fub-
» dich zyn die interpretatie en kenniffe te hebben en nyemant anders,
» Als dat dairom de voirfz Pan Huygen en Philips Willem Engel-
» brechtfz mitten felven hoeren brieven voir ons in onfen voirfz
» Grooten Raide comen, hoer rechte vervolgen fullen, hun der
»» zaeken geheelicken ofdoende, ende die felve beide vander pro=
» Prie-
9)
55
5
5)
hd
53
bid
bb
2d
SGRAÁVEN-HAGE, XXXI. Hoorrsr. 18t
prieteit en van-den pofleflien voir ons renuncierende en wyfende ;
Ende want boven defen de voirfz, fan aen die eene zyde en de
voirfz Philips aan die andere zyde elcx op titel van fynen brieve
hun die poffeffie van den voirfz dienfte van ’t Clerc-amboicht heb-
ben willen aenneemen, en dat felve, met onfèn Bailliu en Man-
nen(*), ende oick mit onfen Scout en Scepenen van den Hage, bedie-
nen en bewairen, dairvan als merckelicken genouch aentchyn was,
dat inconveniente en onrufte gefcepen was te reyfen ende te co-
men tuffchen den voirfz partien en hoire vrunden en magen , en
dat meer is, dat om dier faecken wille wy ende oick onfe onder-
faeten ende goede luyden van on/èn Dorpe en Heerlykheyt van den
Hage en Hage-amboicht, alfoe weel in criminelen als in civilen fá-
ken, gebreeke van rechte hebben mochten tot onfen en hoeren
hinder en fcade; SOO IS’T' dat wy de voirfz onfe Raide van
Hollant dit overmerkende en aanziende dat boven allen wy hun
bevolen hebben onfe Landen, Luyden, en onderfaeten in rufte
en vrede, en dair toe in rechte en juftitie te houden en te onder-
houden, mit rypheyt van rade op al gehad van onfen wegen ende
in onfen naem bi maniere van provifie en ygelicx rechte onver-
mindert, geordineerten geftelt hebben, ordineren en ftellen mit
defen onfen brieve Andries Jacobfz buyrman en inwoonende in
den Hage in den dienfte van ’t voirfz Clerc-amboicht van den Ha-
ge tuffchen beiden te bedienen en te bewairen weel en truwelic-
ken, en die proffyten, nutfcappen en vervallen dair of commende
onder him te houden als in gewairderhant tertyt toe en alfoe lan-
ge dat die zaeken tuflchen die voirfz partien voir ons mit rechte
geëynt en gedecideert wefen fullen, of dat bi ons dair op anders
geordineert wefen fal; Welke ordinancie de voirfz onie Raide bey-
de de voirfz partyen op ten dach van huyden gefeyt en bevolen
hebben te onderhouden en nae te volgen en die een den anderen
nyet te misdoen nog te doen misdoen om deze zaeken wille op de
verbeurtenifle van hoeren lyve en goede. In oirconde defen brie-
ve ende ons Signet hier op gedruê. Gegeven op ten twaalfden
dach van Decembri anno veerthien hondert feven en vyftich: Al-
dus geteykent by mynen Heere den Hertoghe ter relatie vanden
Raide van Hollant, als Treslong, Affèndelft, Cats, Eyke, Mt-
chielfz, Zweeten, Ruychrock, Rentmeetter; Ende op te rugge
van den voirfz brieve was gefchreven ’t gunt dat hiernae volget;
tn Huyge zoen van Claes van Dam op huyden xrjften. dach van
ecembri anno xuirjc. Lvij. tegenwoirdich wefende dair die ordi-
nancie aen die anderefydein’t witte van defen brieve begrepenen
verclairt by den Raide van Hollant vuytgefproken word tuffchen
him en Philips Willem Engelbrechtfz, him feggende dair bi ge-
graveert te wefen , appelleerde dairvan illico aen mynen genadi-
gen Heere en aen fynen Grooten Raide. Prefentibus ut fupra KC),
at
(*) Hieruit blykt klaar en onwederfprekelyk, dat ter dezer tyd twee afzon-
derlyke Vierfchaaren in den Hage zyn geweeft, de eene van den Bailli met Wel.
hooren: Maren, regts-{praake doende over het Crimineel, en de andere van den
Schout met Schepenen, over het Civil. Zie verders ”t geen wy noopende deze ftoffe
hiervooren bladz. 8. en g. in ’t breede hebben bygebragt en aangetoont.
(s) Geregiftr. in ’t Memor. en- Sententie-boek , IF. fol. 24.
466.
1500.
1508:
1505.
1507.
1515,
1517.
KS
182 #BrE SG HER YT VEIJNIGE WN
Wat uitfprake daarop gevolgt zy, vinden wy nergens aangete=
kent , niettemin moeten wy befluiten, dat het voorfz ampt aan
JAN HUYGHE is toegewezen geworden , om dat hy in een
proces in cas van injurie voor den Hove van Holland , waarvan de
uitfpraak (#) gedagtekent is den ... December veerthien hon-=
derd zes en zeftig; als mede in een fententie van den Hove gedaan
den laatften Januarii veerthien honderd drie en zeventig filo Curie,
(u), genoemt werd Klerk van den Hage. i
J. GOUDT.
A. DE DAM, tekende als Klerk van den Hageeenen originelen
brief van den 6. Maart 1503.
J. POTTER.
G. DE AMERONGEN, 1507-1523. -
H. SYMONSZ, 1515-1517.
PHILIPS (van) UYTW YK, als Klerk van den Hage ver-
melt in eene acte van den 28. Julii 1517.; in welken ftaat hy den 8.
Januarii 1521. nog teikende eenen Rentebrief ten lafte van het Lig-
haam van den Hage.
Mr. JAN PLUMEON. In wat jaar hy Secretaris van den
Hage is geworden, hebben wy tot nog toe niet konnen ontdek- _
ken ; maar wel, dat hy al in die qualiteit den 14. Junüi en den z.
Juli r527. twee originele brieven heeft ondertekent. Hier ftaat
kortelyk aantemerken, dat hy de eerfte is geweeft, die den titel van
Secretaris van den Hage heeft gevoert. In ’t jaar 1543. had hy tot
zynen Subftituit Adrsaen Matthyfz Bennink. Wy vinden hem in
den jaare 1549. (v) getituleert Lieenman van den Graave van Hol-
land; en dat hy als Secretaris op den 29. Maart 1548. nog een Kuf-
tingbrief op een huis in den Hage , met zyne ondertekeninge be-
kragtigde. ade
JAN JANSZ WOLF. Dezen vinden wy in de jaaren 1559.
1560, 1563. en 1565. de Schepenen-brieven en andere Geregtelyke
aëtens ondertekent te hebben; dog of hy dit hebbe gedaan inqua-
liteit als Secretaris, konnen wy met geen volle zekerheid zeggen.
Dit is egter waar, dat hy verfcheide jaaren het Treforiers-ampt van
den Hage heeft bekleed, gelyk in de voorige Lyft van Burgemeefte-
ren enz. op de jaaren 1563. 1564. 1578.enz. kan werden nagegaan.
ADRIAAN MATTHYSZ BENNINK. Deze in zyne
jonge jaaren (te weten zedert den jaare 1528.) zynde geweeft in
dienft
(+) Geregiftr. in ’t Memor. en Sententie-boek van den Hove gequot. K.
AO
a Te vinden in ’t voorfz Regifter, gequoteert O. fol. 153. verfo.
v) In een Certificatie onder de Coftumen van den Hage No. 11. pag. 14.
}
SGRAVERN-HAGE, XXXI Ho'orrsrt. 183
dienft van P. Pouwels, Boode van den Hage, en hebbende ook
infgelyks bedient het Boode-ampt, is daarna gekomen als Klerk
by den Secretaris Mr. Yan Plumeon, (w) in wiens dient hy zig
zoo wel heeft weeten te quyten, dat hy niet alleen is aangeftelt tot
defzelfs Subftituit, (x ) maar dat hy ook nevens hem Plumeon het
Secretariflchap heeft bekomen, na dat hy alvoorens defzelfs dogter
yd ‘Plumeon hadde getroug Hyisookinde Jaaren 1558.en 1559.
eweeft Subftiruit van JonKlieer Gysbert van Woyngaerden, Bailliu
van den Hage. Het voorfz: ampt van Secretaris veele jaaren bekieed
hebbende, is hy in eenen hoogen ouderdom op den 22. Oétober
vyftienhonderd negen en tagtig overleeden, en alhier in de.groote
Kerk op ’t Choor agter de tombe van den Admiraal van Obdam „onder,
eenen blaauwen zark, dietans aldaar nog gevonden werd , begraven.
MATTHYS ADRIAENSZ BENNINK, is zynen vader
by defzelfs leven in ’t voorfz. ampt gevolgt; want zyn vader van
meening zynde,om met den vyand uyt den Hage te vertrekken,
verzogt „ Matthys Bennink aan de Staaten van Holland, om in
„ plaatze van zynen vader tot den ftaat van 't Secretariilchap van
„ den Hage te mogen werden gecommitteert, 't geen hem by Re-
„ folutie van den 28. October vyftien honderd vier en zeventig.
> (onder correëtie van zyne Excelleùtie) wierd toegeftaan. Dog de
„ huifinge van den voorn: Adriaan Bennink, {taande op het Hof al-
„ daar, wierd aan den Secretaris van de Staaten, alzoo defzelfs
„ huifinge zeer vernielt en gefchonden was , geaccordeert, om by
„ hem en zyne Huisvrouw, nat vertrek van den vyand uit den Hage,
„ bewoont te mogen werden. Hyftierf den 6. Mei duyzend zes
honderd twaalf, en is by zynen vader begraven geworden.
HUYBERT ADR: van ZUYDERVLIET, was maar
Subftituit-Secretaris, fchoon hy in verfcheide aêtens met den titel
van Secretaris genoemt ftaat. Hy was Remonftrants of ten minften
die gezintheid zeer fterk toegedaan , gelyk niet duifterlyk „is aftenemen
uit een Refolutie by de Staaten van Holland ten zynen opzigte
den 24. Julii zeftien honderd negentien genomen, behelzende dat
» geordonneertis gefchrevente werden aan den Secretaris van den
_ Hage Mr. Philips Doublet, dat hy in prefentie van de Magiftraat
„ een degelyke reprimende geve aan zynen Subftituit-Clercq , ter zaa-
_» ke dat hy het Placcaet vande Staeten Generaelop de aparte byeen-
__ komf{tenfoo ganfch onbehoorlyken , mommelende binnen ’'smonds,
heeft gepubliceert „dat hetzelfde by niemand konde verftaan of ge-
„ hoort werden; behalven andere quade contenantien ontrent het
„ leefen van dien gebruykt, die men tot andere tyden of gelegentheid
» is referverende; Ende dat hySecretaris voortaan op den zelven
>, zynen Clerq zal hebben nader te letten, ende yets EVE Men
| » dende
w) Ibidem Num. x111. Pag. 18. 38. 45: en No. Lxvir Pag. 58.
x) Dat hy in 1543. Subftituit van Mr. Jan Plumeon is geweeft, blykt uic
eene afte by hem in die qualiteit gepafleert den 4. Oétob. des gemelden Jaars „
te vinden hierna onder de meergemelde Coftumen Num. x11L Pag. 18,
1574,
1608.
184 BESCHRY.V IN GeE-nan
„ dende van zyne gunfle tot de quade aes dat hy hem dezelve
» Perfoon datelyken fat quyt maken, fonder hem in ’sHaegs dienfte
te moegen houden ofte employeren; of anders dat men ’t hem
» Secretaris zal imputeren. Niettemin is hy nog lange jaaren in de-
ze zyne bedieninge gebleven, vermits wy hem in die qualiteit nog
vermelt vinden op ’t Jaar zefthien honderd negen en dertig.
I6I2. PHILIPS DOUBLE T, Ne van den Hage, werdbik 4
afftand van zynen broeder Mr. Fohan Doublet , Rentmeefter vande
Ffpargne by commiflie van den agtíten Februarii zefthien honderd
negentien. che d BRAN
1619. Mr. PHILIPS DOUBLET, des gemeenen Lands envook
‘sHaags Advocaat, (y) in plaatze van den voornoemden Phi.
Dou-
(y) De benaaminge en aanftellinge van ’sHaags Advocaat fchynt haaren oor-
fpronk ontleent te hebben daaruit, dat wanneer in den Jaare vyftien honderd
vier en twintich de zaaken van Regeeringe, Politie en Financie van den Hage
zoo verre waren verloopen, (gelyk wy hier vooren Bladzyden ro3. en 104. kor-=
telyk hebben aangetoont,) dat de Magiftraat zig niet in ftaat bevond, om,
zonder byftand, raad en advys van Regtsgeleerden eenige bequaame middelen
te konnen beraamen , om de verloopene zaaken weder te herftellen, en op eenen
goeden voet te brengen, het Hof van Holland haar-op derzelver verzoek toe-
{kond eenen Advocaat en Procureur op haaren kofte en onder een behoorlyke
jaarlykfehe wedde te mogen aannemen. De aéte, die de gemelde Regeerders
daartoe verwierven, was van dezen inhoude. kee tk
5, Alfoe Dirick Deyn en Symon Fanfz Tynegieter, als by den Grave van Hoog-
„‚ ftraeten &c. Stadhouder Generael gecommitteert en gedeputeert, omme te
‚ vervolgen en te folliciteeren die faeken van den Hage, als die rekeningen
„, van den Geeftelyken Comptoiren, te doen innen de reften van den ouden
> Treforiers, en te doen maeken een ftaet van den incommen en revenue van
„„ den Hage en anders, den Hove van Hollant te kennen gegeven hebben , dat
‚„ omme te volbringen hueren laft, henluyden van nooden is te hebben raedt
‚ van eenige geleerde en gepraêtifeerde, omme die voorfz zaken te helpen be-
„ leyden; SOE IS ”T', dat ’t voirfz Hof den voirfz Gedeputeerde gecon-
„ fenteert en geoirloeft heeft te mogen nemen tot hueren hulpe, raide en _affi-
„… ftentie een Procureur en Advocaet van dezen Hove, die ’t hem believen fal,
„… en mitten felven by advys van den Bailliu, Schout en Gerechte van den Ha- *
„‚ ge of van den Commiflariffen geordonneert in den zaeken, dairinne zy fullen
willen befoingneren , hem te mogen beraiden , befoingneren en al doen dat
dienen mach tot furnifflemente en volbrenginge van hueren laft ; welke Pro- F
cureur en Advocaet jairlycx als vooren gebefoingneert en gevaceert hebben-
de, geloont en betaelt fullen worden tot lafte van den Hage. en taxatie van _
den voirfz Hove. Ende desgelycx fullen ook die voirfz- Gedeputeerde hue- |
ren laft en commiffie volbragt hebbende betaelt worden na de. arbeit die zy
gedaen en te . ….. … gebefoingneert zullen hebben. _Gedaen in den Hage
den tweeden fanuarii anno XVe. vier en twintich na feryven ’s Hoefs van
Hollants; By Heeren Gerrit van. AfJendelft, Ridder, Mrederick wan Renes,
Heere tot Male &c. Meefter Pan van Duvenvoirde , Abel van Coulfter, Francoìs
Coebeleen Pooft-Sasbout, Raetsluyden van Hollant, In kennis van my
(was getekent) _ | es
« A. SANDELIN.
« En of wel uit de voorfz ate in ’t minfte niet te haalen is, dat die van den
Hage daar door zouden zyn gemagtigt geworden, om in ’t vervolg ook een
Haag-
Ed
SGRAVEN-HAGE, XXXL Hoorrsr. 185
Doublet, tot Secretaris aangeftelt in April 1619, Hy pagte in den
Jaare 1635. met zvnen Subflituit den voornoemden Huibert van
Zuidervliet, van de focieteit het regt van den veertigften en tag-
tigften penning voor de fomme van drie duizend vyfhonderd gul-
den ’sjaars. Hoelang hy de voorfz. twee ampten bedient heeft,
is ter onzer kenniffe niet gekomen ; maarwel datin zeltien honderd
driesen veertig in zyne plaatze als Haagfch Advocaat met den eer-
titel van Penfionaris van den Hage wierd verheven Mr. Cornelis van
Soutelande. Het fchynt dat hy niet lang daarna het Secretaris-ampt,
door de dood of wel door ongeval open geftelt heeft, z-o als uit
de volgende Refolutie niet duifterlyk is aftenemen: „ Den 22.
„ Septemb. 1646; Is by den Heere van Matheneffe ter Vergade-
„ ringe gerefereert, dat ter Secretarye in ’sGravenhage is gecon-
_» figneert geweeft een omme van feftien honderd gulden, geproce-
„ deert uyt de verkoopinge van zeker huys , aengekomen hebbende
» Jan Janfz Erckelens, en door den Ontfanger De Man gedaan
„ executeren, en dat door d’infolventie, zoo van den Secretaris
>, Doublet a's Zuydervliet, in t ongereden zyn geraekt, en niet en
» zyn te vinden: Dat de Advocaeten Paets en Craft by fchrifte-
} lyke Confultatien hebben verklaert, die van ’sGravenhage nareg-
» ten gehouden te zyn de voorfz penningen aen ‘t Land (in dezel-
» ve penningen preferentie hebbende) te vergoeden, als geen bor-
» gen van de voorfz: Secretariflen voor derzelver adminiftratie
» hebbende geexigeert ; Waarop zynde gedelibereert, is met de
» voorfz,confultatien geconformeert en dienvolgens verftaen, dat de
> voorfz penningen van die van ‘sGravenhage zullen werden ge-
>, vordert. Mr,
Haagfch Advocaat te mogen aanftellen, gemerkt die auêtorifâtie alleen haare
betrekkinge heeft tot dien tyd, om te behandelen en af te doen die zaaken die
in de gemelde afte werden uitgedrukt; Zoo is ’t nogtans zeker, dat de ma-
giftraat in ’t aanftellen van een Haagfch Advocaat zedert dien tyd in ’t bezit is
gebleven. Want onder anderen is bekent, dat al voor den voornoemden Philips
Doublet met den naam van ’sHaags Advocaat betitelt is geweeft eenen Mr.
Pieter van Veen, en dat de Regeerders van den Hage dezen in die qualiteit
tot verrigtinge van Stads zaaken niet alleen hebben gebruikt, maar ook zelfs
ter Societeit hebben afgezonden, en wel voornamentlyk , wanneerze met de
Leden van de andere Collegien overhoop laagen, uitwyzens de Refolutien van
gemelde Societeit in die tyden genomen. '
Maar wanneer in den Jaare zeftien honderd drie en veertig de meergemelde
Philips Doublet van zyn Haagfch Advocaatfchap afftand dede, heeft de Magi-
ftraat goedgevonden om den naam van Haagfch Advocaat te veranderen in den
eertitel van Penfionaris. De eerfte, die tot die waardigheid in den gemelden
Jaare 1643. wierd verheven, was Mr. Cornelis van Soutelande ; fchoon wy den
bovengemelden Mr. Pieter van Veen, in een Refolutie van Gecommitteerde
Raden van den 2. Junii 1629. genoemt vinden Penfionaris, te weten van den
Hage, zynde dit de eenigfte plaats, daar hy ns met dien titel te vooren is
ekomen. Na den woornoemden Mr. Cornelis van Soutelande, volgde den. 28.
rr zeftien honderd zeventig Mr. Jacob van der Hoeve; dog deze bekleed-
de dat ampt niet lang , werdende in zeftien honderd twee en zeventig den 7.
September, nevens andere Regenten, van zyne bedieninge zoo van ’t Penfio-
naris-als van ’t Vroetfchaps-ampt van den Hage door den Prins van Oranje,
als Stadhouder van Holland, geexcufeert: en is in defzelfs plaatze tot Penfionaris
van den Hage aangeftelt Mr. Nikolaes van der Hoek, met wiens dood, die in
1710. voorviel, het voorfz, ampt weder is ingetrokken en. vernietigt geworden.
1. Deel.
1642.
1642.
1669.
17 IO,
1716,
1732.
186 BES CHAR 77 VAN GE VON
Mr. GERRIT GRASWINKEL, overleden in 1669.
CORNELIS NAGGERS, tot Subftituit- Secretaris aange-
ftelt den zr. Februarii 1642. Hy wierd by acte van den 14. Maart
1650, (2) „ door ’t Hof van Holland geordonneert en geauthori-
» feert, omme de perfoonen op het Buitenhof en Cingel ofte elders
» alhier in den Hage eenige erven en huyfen gekogt en den taötig-
» ften penning van dien ten behoeve van de Societeit niet betaelt
> hebbende, als noch daervoor te mogen aenmaenen, en de on=
» Willige tot voldoeninge van dien te executeren als na behooren.
„ Gedaen in den Hage den 14: Maert 1650.
Mr. ANTHONY DE VEER, overl. den 29. Maart 1716.
Mr. MICHIEL TEN HOVE (« ), in plaatze van Mr. Nj-
kolaes van der Hoek Penfionaris, met wiens dood dit ampt is ver-
nietigt; en als doen een tweede Secretaris aangeftelt, die met den
anderen by beurt-wiflelinge de kamers van Heeren Burgemeefteren
en Schepenen zoude waarneemen; * geen geduùrt heeft tot de dood
van Mr. Yohan Quarles, als wanneer goedgevonden is, dat de oud=
fte Secretaris Burgemeefters-kamer en de jongfte Schepens kamer
zoude aflifteren.
Mr. JOHAN QUARLES. Deze eenige jaaren Schepen
zynde geweeft, heeft daarvan afftand gedaan in verwiffelinge var
het Secrctaris-ampt, opengevallen zynde door de dood van Mr.
Anthony de Veer. Hy is overleden den twintingften Augufti ze=
venthien honderd twee en dertig, en in zyne plaatze wierd by de
Magiftraat aangeftelt die
Mr. JOHAN VAN RENESSE, Commis van den Heere
Raad-Penfionaris van Holland , den zesden November zeventhien
honderd twee en dertig, eed doende den volgenden dag.
(2) Geregiftr. in ’t agtfte Memoriaalb. van Rolland, fol. 255 |
0, Deze is de eerfte Secretaris van den Hage, die zyne Commiffie vande
Magiftraat bekomen heeft , zynde dezelve voorheen verleent by de Graaffelyk-
heids Rekenkamer. Want dit ampt ftond eertyds ter collatie van de Graaven,
dog is daarna by de omkeeringe van ’s Lands beftier gekomen aan de Staaten
vat Holland, die hetzelve nevens het Vendumeefterfchap en, Uitroepers-ampt
aan de Magiftraat van den Hage in den jaare zeventien honderd zes hebben ver-
kogt voor de fomme van twee honderd twintig duizend gulden; en is vervol
gens haar by de Heeren Raaden en Meefters van de Rekeninge van haar Ed.
Groot Mog. Domeinen daarvän behoorlyke ceflie en opdragt gedaan, waar-
door dan de gemelde Regeerders het regt verkregen hebben, van hunne Secre=
tariffen en Vendumeefter als mede den Uitroeper aan te ftellen; uitwyzens de
Refolutie van haar Ed. Groot Mog. van den zo. Maart des gemelden jaars;
hierna geplaatft onder de Bylaage No. LXxxxviir.
XXXIL
af
GRAVENHAGE, XXXI. Hoorrsr. 187
OUT ie IJ 30 100 of Jie OT he O6 De oHAERO 0FEDe of TELO 05e MI EnD MEI5e OLDZEO EELDE ECD LPL
XXXIL HoorrsTux.
Onderzoek , wanneer de VP ees-Meefteren bier te Lande, en
wel inzonderbeid in ‘s Gravenhage zyn opgekomen ; Over
wien zy zyn geflelt ; en wat van derzelver bewind en ver-
rigtinge zy. |
zn Ewyl de Weesmeefteren in de Roomfch-Katolyke (4)
tyden alhier in alle openbaare plegtigheden en om-
megangen gewoon waren onmiddelyk den Schepe-
nen te volgen, en datze met en nevens dezelve ge-
9 lyk Tabbard-geld en andere kleine voordeelen ge-
SN
SN G
DA
K
t
id
IN
BNS
OUT SNNAEN
à
te der Magiftraats-perzoonen ook te voegen eene afzonderlyke vân
de Weesmeefteren: Dog alvoorens daar toe te komen , zullen wy
kortelyk onderzoeken , eerftielyk , wanneer dezelve hier te Lande,
en wel inzonderheid in ’s Gravenhage bekent zyn geworden. Ten
tweeden over wie zy zyn geftelt; en ten derden wat van hunne ver-
rigtinge zy. |
Belangende het eerfte point, dient men te weten, dat van ouds,
wanneer by uitterfte wille van ouders, of een van beiden, op het
{tuk van de voogdye van onmondige natelaatene kinderen niet was
voorzien, de voogdye der Weezen den Graaf plag toe te komen;
tot dat Vrouwe Margriet aan die van Zuidholland by Handveft van
den ro. Mei dertien Boudérd zes en veertig, (4) vergunde: dat
wvoertaen geen Voogdyen aan den Grave befterven fullen, maer de Wees-
kinderen füllen vervoecht werden van den oudften en naeflen, die hen
aangaen zouden van fwaertfyde, daer fy af verweeft werden. En
zoo is ook by dezelve Gravinne Vrydag na t AfCenstonsdag (c) aan
die van Noordholland in denzelven jaare toegeftaan, „ dat alle be-
noten, zoo heeft het ons goedgedagt, agterde Liyf-
Voogden
over mins
derjaari-
geby wie
en hoeda-
nige eer-
tyds hier
te Lande
wierden
geftelt.
+ Hemel-
vaarts-
> florven kinderen, die gheen gerechte Voicht en hebben , en niet felf dag,
> mondich en fyn, dat die vier V ierendeelen, datis de naafte van ’sva-
ders
32
(a) Dat de Weesmeefteren van den Hage na de Roomfch-Katholyke tyden
nog denzelven rang hebben behouden, blykt ook onder anderen uit het 53. Artl.
van de Ordonnantie van de Cloveniers Schutterye van den 15. Maart 1617, ; al-
waar de Magiftraaten in deze ordre werden vermelt: „ Ende fal niemand van de
„… Schutters van ’t ommetrecken exempt zyn , dan Schout , Burgemeefters ,
„… Schepenen, Weesmeefteren, Vroetfchappen en den Secretaris van ’s Graven-
‚‚ hage. Zie mede Artl. 5r. van de Ordonnantie op de Schutterye van den 9.
April 1648. en van den 1. Mei 1654.
(bh) Te vinden by Jac. van Oudenhoven, Privilegien en Handveften van Zuid.
Holland, pag. 582-584. e
(c) Gedrukt in ’t groot Placcaatb. v. deel pag. 713. Willem Gerrits Lams
Privil. en Handv. van Kennemerland pag. 11. S. van Leeuw. Handv. van Rynl, pag. 430.
JL, Deel. Ai 2
188 B'ES-C HRYLVAIN GE VAN
ders vaderzyde, van ’s vaders moeders zyde, van ’s moeders va-
„ ders zyde en van ’s moeders moeders zyde, dasrtoe eenen man fon-
» den fetten die de kinderen wervoogden; en die Voicht (oude zaerbyks
» reekeninge doen vorr die vier vierendeelen van der kinderen goeden
„ voirfz; Ende dat goet, dat die Voicht opbeuren fal, ter tyt toe
„ dat die kinderen felfs mondich werden, fel hi leggen in der kin-
E‚n zoo ’er geen Bloed-voogden waren, of als dezelve de voogdy
binnen ’s maands niet aannamen , moeft de Ambachtsheer of de
Schout en Schepenen de Weezen vervoogden (d). kee
Ï p iis n
(d) Aanmerkelyk is ook ten dezen opzigte het Handveft by Hertog Willem
van Beyeren aan Gornichem verleent in ’t jaar 1412. onder andere pointen inhou-
dende: „ Item wair oick eenich onmondich kynt , dat fal die naefte man-_
„, hoeft van der outfter geboirte van der rechter fweertfide vermonden , mar
„ dat fal hi verfekeren mit goeden liggende erve, voir onfen Rechter en Sce-
„ penen tot Gornichem, eer hi die voichdie aentaften fal;, op een boete van vyf-
„ tien ponden, half tot onfer behoef en half tot onfer Stadt behoef van Gorri-
„ chem, dat hi dat kint niet en fal verbaelmonden van alfulcken goede, als dair
hi’tin vynt; Dats te verftaen, een man-perfoon tot twailf jairen toe, ende
„ een wyf-perfoon tot darthien jaeren toe, die voechdie duerende ; Ten waere
„ of fy dair en bynnen fturven; Ende waert oick, dat die monber van der nae-
„ fter rechter zweert-zyde dat kint niet vermonden en woude of datter geen
„ recht geboeren monber en wair, foe foud ’t een fyd-maech doen, die hem
„ d'befte dede by onfen Gerechte en Scepenen voirfz in alre manyeren als voirfz
„ is. Hierby zullen wy nog voegen het xxvm. Artl, van de Keuren van Zeeland
van den jaare 1496. „, Item dat foo wanneer vader of moeder dood is , die
‚‚ vader of moeder die dan te lyve blyft , fal voor yemandt anders woocht fyn
‚> van fyne kinderen en van heuren goede; Ende fyn vader en-moeder beyde
„‚ doot, foe fal dan voocht wefen de oudfte en naefte man-hooft van des va-
„ ders wegen, op datter een man-hooft is. Ende ifler van des vaders wegen
„‚ geen man-hooft, foe fal wefen die outfte en naefte man-hooft van des moe-
„ ders wegen, ende wie van de voerfz perfoonen, het zy vader ofte moeder
„‚ ofte magen aldus gebooren voocht is, die fal die voochdye van de kynderen
„ terftont nemen aen, en fweeren ten Heyligen, dat hy de kynderen en heure
„‚ goeden getruwelicken en wel regieren fal en ten meeften oirbaer en profyte ,
en in rechten en overal ‘befchermen, befchudden en verancwoirden , als hy
„> van rechtswegen fchuldich is te doen. Ende der kinderen goeden fal hy ver-
„ fekeren op tweefchatte erve, dair die Weefe wel mede bewaert fyn. Ende
„ en mach die vader of moeder die fekerheyt niet doen, foo fal die outfte en
‚‚ naefte man-hooft en maech van de Weefen Voocht moeten wefen; Endeen
„ waer noch defe maech niet ryk genoech der Weefen kinderen goet voerfz té
‚> verborgen, foo fal men altoos voort van den eenen tot d'anderen gaen, al-
„… foo lange alffer eenich man-hooft in de maechfchap wefen fal. Ende tot de-
„‚ fen voocht fullen noch twee ander weder-voechden van de Weeskinderen we-
‚‚ fen van den naeften maegen, te weten, een van des vader wegen en een van
‚‚ des moeders wegen, die toe zullen fien mitten voocht; Welke voocht falge-
„‚ houden wefen voor de Scepenen ten maelftede, daer defe Weefen gefturven
„> Zyn, en voor de voorfz weder-voochden alle jaer van alle de weefen-kinde-
„ ren goeden rekening en befcheyt te doen, en deze rekeninge te fterken met
» fynen eedt of andere deugdelyke bewyfe. Maer hadden die Weeskinderen
‚ geen man-hooft magen, die heur voocht wefen mochte, fo mach die vader
‚ eer dat hy fterft, en de moeder doot zynde, eenen ftellen , die oock gehou-
‚, den fal fyn eedt te doen, en feker te ftellen, en alle jair rekeninge en bewys
‚‚ doen in der manieren voerfz. Ende indien hy dat niet doen en mach, en niet ryk
‚> genoech en is, en of de vader geen voocht voor fyn overlyden geftelt hadde ‚ Schout en
„, Óche-
‘deren oïrbaer by den meeften vierendeelen, alfoe voerfz es, &cc. -
bren ET EC
_
an
-
Traa
En
GRAVENHAGE, XXXIL Hoorrs. 189
is ook al by de oude Heeren en Vrouwen van den
het beftietf en regeeringe der Weeskinderen,
over dezelve en hunne goederen agt geno-
men: gelyk dan Dirk van Mongouw en zyne CStgenoot Vrouwe
Magteld van Voorn by Handvelt aan de Stad Brre/, gegeven des
‚ dingsdags na Ste. Gregoriusdag des jaars dertien honderd twee en
veertig (e) Art/. xxm. gewilt heeft, „ dat niemant Voechdye van
„ Weefen hebben en mach ,-noch bate, eer hi hem hoer goet ver-
„ fekert heeft, en alle Weefen goet fal men verfekeren up twifcat-
„ te arve, en die Weefen fal men houden alfoe alfe Scepenen , Bur-
… gemeyfters en Raet van der Stede van den Briele mogelie dunét.
… Ende defe Voochdye fal hebben die moeder alfo lange als. fi fonder «it-
s.tachtich man es, en dairna die outfle en die naefte van der fwaert-
» fiden. By welke oude inftellinge de voogdye der Weezen ge-
bleven is tot aan de tyden van Heer Frank van Bonfêlen, Graave
van Ooftervant, &c. Heere of liever Togtenaar van den Lande
van Voorn, dewelke ten voordeele der Weezen en derzelver tyde-
Iyke middelen een nadere Ordonnantie (f°) te maken goedvinden-
de, vaftgeftelt heeft, dat de Weezen, gegoed boven honderd pon-
den, zullen ftaan onder des Stads Regeerderen en vier van de naa-
fte bloedverwanten, en dat dezelve, uit het inkomen hunner mid-
delen zullen worden onderhouden, enz. |
Onder de voorregten, die de Graaven de Steden vergunden,
was ook , dat zy derzelver Poorteren en ingezetenen de magt ga-
ven. om zelf voogden over hunne na te laatene kinderen te mogen
ftellen. Dus begunftigde Hertog Willem van Beyeren by Handveft
van den zo. Augufti veertien honderd twaalf (g)» » zvne goede
… luden en Poerteren bynnen fyne Stede van Rotterdam , dat zy kie-
fen fullen mogen over hoirs felfs kinderen bi hoeren levenden ly-
ve, wetende hoirre vyf finnen, voechden, die hem genuechen,
ende die fullen die kinderen en hoir goede regieren en bewac-
ren, gelyc of fy geboren voechden waren; des fullen die voech-
den denfelven kinderen by den gemeenen rechte alle jair rcke-
ninge en bewifinge dairof doen na den r&chten van onfer Stede
„ voirfz, behoudelie eenen yegelicken fyns rechts. Dan vermitsde
naafte maagen niet altyd de bequaamfte’ waren , ook zomtyds on-
vermogende of weigerig en nalaatig wierden bevonden, om dezen
laft op zig te nemen, z00 gebeurde het menigmaal , dat de Wee-
„en onbeheert en onbevoogt bleven „en dat derzelver goederen,of niet
of qualyk wierden geadminiftreert; jazelfs zomtyds „zo vervreemt
s CA
Schepenen, by gebreke van magên en van defen , fullen eenen goeden man kycfen, die
ryk genoeg is tot voocht, dieden eedt, feker en rekeninge doen en geven fal,
„ en met defen voocht „ fo fullen die Tocftenders en wedervoocht wefen die Schepenen. En
„ die geene die aldus voocht fal wefen, die fal geloont worden van fyn arbeyt
‚ van der Weeskinders goeden, by wedervoogden en Schepenen.
(e) Gedrukt onder de Handveften en Privilegien van den Briel en Lande van
Voorn, by Alkemade en van der Schelling uitgegeven, No. xxxIv. pag. 24.
(f) Zynde gedagtekent den ro. April 1443. mede aldaar te vinden, m. deel,
No. LXxxvi. pag. 69.
(g) Geregiftr. in ’t Boek Privilegia 1. cas E. fol. 157. verfo en 158. Nader
geconfirmeert by Hertog Philips van ain den 6. Augufti 1504
In oude tyden
Lande van Voorne op
als mede op de voogdye
5
>
33
3
«
4
Daarna …
aan den
ingezete-
nen by de
Graaven
de magt
verleent ,
om zelf
voogden
te mogen
kiezen,
Aan die
van Aot-
terdam Dy
Handveft
vanden
20. Aug.
1412.
Oor-
fpronk
der inftel-
linge van
ok
de Wees-
kamers
hier te
Lande.
Te Delft
al by
Handveft
van den
3. Mei
1355
Wanneer
de Voog-
dye ein-
digde.
Na 1400.
in de
meefte
Steden
190 _BESCHRYVINGE van
… en weralieneert wierden, dat als dezelve Weefen gekomen zynde
» tot heure mondige jaeren, van de voorfzs Voogden geene rekeninge,
» velugua noch bewys, zulks als zy darr of behooren te hebben, ge-
» krygen en konnen; 't geen een merkelyk nadeel voor zodanige
ouderlooze kinderen was; » waaruit de Weegen dikwils teene-
… maal werarmt wierden, en tuffchen hentuyden en dezelve voogden
> menige inconvenienten, twiften en gefchillen van gevechten, doot.”
> flagen en anders gefchieden nen vanonfe poertevan Delf vogede wefen fullen van alle Wees-
„ kinderen, die Poerteren fyn binnen onfe Stede voerfz. die on-
> mondich fyn hoir goet te bewaeren en te bedriven tote der kin-.
s der oerbaer en nyement anders dairof te bewinden. En dewyl
by dit Handveft niet was uitgedrukt, hoe lange. de Weeskinderen
zouden ftaan onder het opzigt en de magt der gemelde voogden,
zoo verklaarde Hertog dAalbrecht, by een nader Handveft aan ge-
melde Stad gegeven op St. Nikolaas-dag des jaars dertien honderd
negen en tagtig (£), ‚» dat die Raedsluiden die kinderen voogden
„ wefen fullen binnen onfe Stede voorfz ter tyt toe dat zy twintich
jaeren out fyn, ten wair dat fy hylick deden by heuren gemee-
pen vrienden. Want van ouds plagt de voogdye te eindigen by
zommige op hun vyftien jaar, te weten jongmans, by andere op
hun agtien, by andere wederom op hun twintig jaar, uitwyzens
verfcheide oude Privilegien en Ordonnantien van Weeskamers;
tot dat eindelyk daarin gevolgt zyn de befchrevene Wetten, vol-
gens welke nu de voogdye zoo wel van dogtersals Jongmans ophoud
met Het vyf en twintigtte jaar of huwelyken ftaat der Weezen.
Uit al het welk vooren verhaalde is dan klaar afte nemen de eer-
{te oorfpronk en opkomft der Weesmeefteren binnen Delft; welk
voorregt de Graaven oOk aan andere Steden dezer Provintie (4),
van
(h) Zie verders het Handveft van Eertshertog Maximiliaan aan de Stad Goes
verleent den 16. Novemb. 1485.
f (i) Geregiftr. in ’t Boek, Noort-Holland ab anno 135o. ufque 1355. ZE. L. 25.
ol. 98.
(k) Gerigiftr. in t Boek, Liber tv. vol. 11. Alberti, cas E. fol. 56r. verfo.
(1) Met gelyk voorregt hebben de Graaven insgelyks de meefte Steden van
Zeeland al in vroege tyden (de eene eerder , de anderelaater ) begunftigt ; gelyk
Eertshertogen Maximiliaen en Philips van Ooftenryk by hun Oétrooi van den 16.
Novemb. veertien honderd vyf en tagtig, waarby aan de Stad Goes de magt
werd gegeven,"om jaarlyks Wees-Meefteren te mogen aanftellen, getuigen
met deze woorden: , Op welke inconvenienten onfe voirvaders Graeven van
… Hollant en van Zeelant willende voirzien en den armen Weefen voirftaen en
‚ befchermen, hebben in tyden voirleden veele van onfe Steden gegunt en geoëtroyeert,
» dat die van den Gerechte derzelver mogen aldair ygelyk in de heuren ftellen
»‚ en ordineren goede en notabele perfoenen , omme de Weeskinderen en heure
» goeden te aenveerden, en die adminiftratie van dien te hebben tot heure
» mor-
hed
Pant
kt
SGRAVEN-HAÁAGE, X XXII Hoorrs 191
van tyd tot tyd verleent hebben; zulks dat al in *t midden der vyf=
tiende eeuw het Collegie van Weesmeefteren in alle de Hollandfche
Steden en ook in ’s Graven-Hage bekent is geweeft; zoo als onder
anderen vermeld werd by de middelen van een Sententie van den
Hove vân Holland, in der zaake van Claes ClaefZ op en jegens Mr.
Disk van Ryswyk en die Weesmeefteren van den Hage, (m),
er: den 14, Augufti veertien honderd vier en negentig,
alwaar gezegt werd , dat ‘er al lang (voor den Jaare 1478.) albzer;,
te weeten in den Hage, gelyk gemeenlyk mh: Steden van Hollant
eordonneert zyn dwar den zekere Weesmeeflers, omme toezigt te
Bebser zotten Weeskinderen goeden, zonder dat dezelve Weesmeefteren
eenige authoriteit hadden die ontilbaere goeden van de Weeskinderen te
mogen verkoopen ofte alieneren, zonder daer over geroepen te hebben
eenige van de natuurlyke Voochden of magen.
e nette en juitte tyd, wanneer de Weesmeetfteren alhier in den
Hage allereerft zyn opgekomen, is zeker en bekend uit het Oétrooi,
welk Hertog Philips van Bourgondie aan den Hage verleende den
agtienden Maart veertien honderd eenen vyftig na den loope van
den Hove van Holland (% ) ; waarby hy den „Dorpe van den Hage in
„ Hollant confenteert OE en dat voirtaen onfen Scouten Ge-
» techte van der Hage, nu zyn of namaelswefen mogen , zullen
„ vervoichden en regieren of doen regieren by vyer eerbaere en ryke
> manmen alle Weeskinderen en anderen jongen buyrluyden uter
s Hage, die niet tot hoeren jaeren gecommen en zullen wefen of
» jairich en mondich fyn, en hun zoo qualycken en onnutteliken
5 tegieren en wech brengen hoir goet, dat noid zy hunluden te
vervoichden, die welke onfen voirnoemden Scout, Gerechte of
» die gheene by hunluden gefet wefende, den voirfz kinderen en
„ hueren goeden te regieren, zullen goede rekeninge en bewys dair
„ of doen voir hoeren naiften vrienden en magen, gely: men dat doet
»» in eenige onfér Steden in Hollant.
Hier mece (zoo vertrouwt werd) klaarlyk hebbende aangetoont
de eerfte inftellinge der Wees-Meefteren zoo in de Steden als alhier
in ’SGraven-Hage, welk voorregt ook in laatere tyden aan de meefte
Dorpen van Holland is vergunt geworden ; zoo ftaat ons in de twee-
de plaats in te zien, over wien zy geftelt zyn Fn dit zal geen
werk van een diep onderzoek wezen, nadien de benaminge van
Wees-Meefters eigentlyk niet anders medebrengt, als datze zyn
Verzorgers en Toezienders van Weezen, dat is, van zulke die on-
mondig of onderjaarig zynde, vaneen of van beide hunne ouders
berooft worden ; dog goederen genoeg hebbende om te leven; en
deze moeten dienvolgende onderfcheiden werden van andere, die
men noemt arme Weezen, welke van beide hunne ouders ontbloot
onder het opzigt en de bezorginge van Wees vaders en Wees-moe-
ders in de daar toegeftigte Wees- of Arm-Huifen opgevoed en on-
der-
„ tmôhdige jaeren toe, die dan gehouden fyn hunluyden rekeninge, reliqua en
„ bewys te doen. _
(im) Geregiftr: in ’t Memoriaalb. van Sententien van den Hove, gequoteert
Y. zynde ongefolieert.
(n) Hierna in ’t geheel te vinden onder de Bylaage No. xx.
van Hol-
land al
Wees-
meefte-
ren be-
kent.
Den Ha-
ge by Oc-
troye van
12. Maert
1452. tot
het aan-
{tellen
van
Wees-
meefte-
ren be-
voorregt.
Over wie
die wier-
den ge-
ftelt,
Wat van
derzelver
bewind
en ve «ri ge
tinge zy.
192 BeE STD IEIIRA V, IEN GE TANNE
derhouden worden. En gemerkt de krankzinnige, verftandeloo—
Ze, fimpele, doove, ftomme en onmagtige perzoonen, fchoon be=:
jaard, niet vroed of bequaam genoeg zynde henzelven of hunne.
goederen te regeren, volgens regten ten dezen opzigte met de
Weezen gelyk geftelt werden, zoo zyn dezelve mede aan dedirec-
tie van de Weeskamers toevertrouwt en onderworpen geworden.
Gelyk ook alle quiftgoederen, die men ook , na genomen kenmilfe
van zaaken, en daarop gevolgde verklaaringe van den Hove of
Regter der plaatze, Hof of Stads-kinderen noemt, of om de woor-
den van het gemelde Oêtrooi te gebruiken, „ die hun zooqualicken _
» en onnuttelicken regieren, en wech brengen hoir goed, dat noid
» zy hunluden te vervoichden. Welverftaande zoo op ’t {tuk van
de voogdye en adminiftratie der goederen by uiterfte wille of ander-
zints door de ouders, maagen of vrienden niet en is voorzien.
Waarmede wy egter niet willen beweeren, dat zommige Weeska- -
mers (fchoon (0) uitgefloten zynde) des niettegenftaande geen
regt zouden hebben , om op de aanftellinge van Teftamentaire Voogden
agt te mogen flaan; want volgens de Ordonnantie van de Weeska=.
mer der Stad Alkmaer moeten ook zodanige Voogden by de Wees-
Meefteren alvoorens daar toe geftadet „adat is voor goed gekeurt
werden; ja mogen zelfs om redenen b ees-Meeiteren voorby
gegaan of een andere voogd nevens hen aangeftelt werden (p). En
t is ovk eene alomme bekende zaake, dat, of fchoon de Weéslin.
mer t’ eencmaal is uitgefloten , evenwel het opperfte opzigt in tyd
van nood by het Geregte blyft (4 ).
Nu vereitcht de ordre, dat wy overgaan tot de verhandelinge van
het derde point, en daarin onderzoeken wat eigentlyk het werk en
| de
(o) ’tÎs in Zeeland byna een algemeen regt, dat de geene die by teftament
of andere aëte van uiterfte wille de Weeskamer wil uit{luiten van het opzigt
en voogdye over zyne Minderjaarige Kinderen, 't zelve alvoorens by requefte
aan Burgemeefteren en Schepenen moet verzoeken , die als dan reguard nemen-
de op de gelegentheid en de conditien yan den requirant, in hun vermogen
hebben, ’t zelve verzoek te accorderen of afteflaan , zoo zy bevinden na rede-
nen en oorbaer der Weezen te behooren. zie 4rtl. 64. van de Ordonnantie vande
Weeskamer van Middelburg 44. Artl. van de Ordonn. van deWeeskamer van Tho-
len. Smallegange zegt in zyne Chronyk van Zeeland pag. 439. , alwaar hy de Weeska-
mer van Middelburg befchryft , , Want of fchoon over de onderjaerige, de ouders
» Overleden zynde, by teftament een voogd geftelt zy , zoo zyn zy nogtans gehou-
„, den door zekere Wetten en op zekere wyfe de Wees-Meefteren van defe Kamer
„ teerkennen. Waar op kan nagezien werden het 20. 58. 66. enz. Artlen, van de Or-
donnantie der gemelde Weeskamer. Dog by het 69. Aril. vande Ordonn. vande
Weeskamer der Stad Goes vanden 19. Octob. 1622. is wel expreflelyk vaftgeftelt ,
„ Dat niemant en zalvermogen by Teftamentaire difpofitie ofte anderzints de
„ Weeskamer vanden opfigte en Voogdye van fyne Weesen t’ excluderen ofte
‚, ook verbieden, datter Weeskamer geen behoorlyken Staet of Inventaris van
„ zyne agter te laeten goederen geexhideert en werde. Niettemin ftaat het den
Ouders aldaar vry by uieterfte wille over hunne Wees-kinderen voogden te ordonneren 5
ja zelfs met ontlaftinge van te flellen cautie voor hunne adminiftratie; dog egter zoo,
dat zy daar van by exhibitie van het zelve teftament gehouden zyn binnen zekeren
korten tyd ter Weeskamer kenniffe te geven, en als dan te erfchynen en te doen den
eed in't 33. Artl. dezer Ordonnantie begrepen. Zie verders Artl. 66. 67. en 68.
( f Zie verders S. yan Leeuw. Room/ch-Hollandfch Regt, 1. Boek 16. Deeh
(q) De Groot, Inkeid. tot de Holl, Regtsgel. 1. Boek 7. en 9. Deel.
ED nn et
SGRAVEN-HAGE, XXXI[I. Hooersr, 103
de verrigtinge der Wees-meefteren zy, Dog onze meeninge cn is
niet het zelve in alle zyne deelen te ontvouwen, of daarvan alhier
een breede befchryvinge op televeren , dewyl zulks by andere Regts-
geleerden, deze (toffe verhandelende, reets met opzet is gedaan , die
daarop konnen nâgeflagen werden; maar wy zullen alleen kortelyk
zeggen, dat de Wees-meefteren in de eerfte en vroege tyden ge=
houden waren in 't fltuk van hunne bedieninge zig te reguleren na
de Handveften, Wetten, Keuren en Koftumen der plaatzen, daar
de fterf huizen onder vielen of de Weezen onder behootden ; tot
dat de Magiftraaten dienttig geoordeelt hebben elk in den haaren eeni-
ge pointen en artikelen, onder den naam van Keuren en Ordonnan-
tien, te beraamen, welke zouden ftrekken tot regels , waarna de
Wees-meefteren zig zouden hebben te fchikken. Onder deze zyn
de Regeerders van den Hage al van de ecrfte geweeft, die dit pryf-
felyk en nuttig werk by der hand hebben genomen, en dienvolgen-
de in den jaare vyíftien honderd derthien opgeftelt een Ordonnantie
voor de Weeskamer alhier , beftaande in zeventien Artikelen, wel-
ke zy by vervolg van tyden na vereifch van zaaken en gelegenthe-
den in eenige pointten ten nutte en dienfte van de Weezen hebben
verandert of vermeerdert. Alle welke wy goedgedagt hebben tot
beantwoordinge en voldoeninge van onze derde voorgeftelde ver-
deelinge alhier op te geven zodanig als wy die uit het originele Re-
gifter, ter Weeskamer beruftende, woordelyk getrokken hebben;
vermits ons oogmerk eenig en alleen daartoe ftrekt , om door een
korte befchryvinge de goede gefteltenifle der Haagfche Weeskamer
aan te toonen, 't welk (onzes dunkens ) op geen beknopter en on-
berifpelyker wyze kan werden gedaan, dan te gebruiken de eige
woorden van de Ordonnantie en de daarop gemaakte Ampliatien
en Alteratien van dien.
BER DON.N AN TELE
VAN, DE
WEESKAMER
| )
Gemaekt en gekeurt by Schout en Schepenen
van den Hage, in’t by wezen van den Vroed-
fchap, op ten leften dach van Augufto
anno M. D. Xiij. defe Articulen.
hier na verklaert.
Art. Ì.
„ITEM dat men fal kiefen drye goede bequaeme Mannen tot
» Weesmeefteren, die elk oud ten minften fullen wefen fes en der-
» tich jaer, en die gegoed fyn boven hondert Nobelen en Buyr-
„» man geweeft hebben boven de drye jaeren; welke dryé Mannen
| 1. Deel, Aa > Wees-
\
194 BrES GC HURAC MD Ni Gr ESE Ne UEN
33
Weesmeefters wefen zullen van alle onfe onderfaeten binnen den
>> Hage en Hage-ambocht woonende over Weeskinderen.
hed
hed
he |
De. WW
LT:
„ITEM waer 't dat eenige van onfe Buyrluyden alfoo welbuy-
en als binnen den Hage wonende oflivich worde en eenige Wees-
kinderen afterlieten , daer af fal die vader of die moeder, die le-
vende blyft, met twee of drie magen, op dat fy die gekrygen mo=
gen, van des dooden fyde comen voor die Weeskamer binnen
‘vier weeken, na dat die vader ofte die moeder oflivig geworden
is, ende en konnen fy die magen niet gekrygen, {oe fullen {y fel-
ver komen en begeeren voogden te hebben van den kinderen op
die boeten van drye ponden, en voort alfoo menigen week als fy
t over de vier weeken laeten ftaen , foo menigen. drye ponden
fullen fy verbeuren. Ende waert dat die vader en moeder bey-
de oflyvich worden, foe foude dan die naefte van de magen van
elke zyde een comen voor de Weesmeefteren binnen vier wee-
ken, nadat die vader of moeder aflyvich geworden zyn, en be-
geeren voochden te hebben, elk op te boete voerfz ; en wes voog-=
den die de Weesmeefteren dan kiefen , die fullen gehouden fyn
by hoeren eede die Weeskinderen voorteftaen , nae Ordonnantie
van dit Weesboek : Ende foe wie voocht gekoren wert „ enfal niet
vorder belaft wefen van andere Weeskinderen ; en deze voerfz
boeten fullen gedeelt en ingehaelt werden, gelyk die. boeten: van
de Waerdeynz, te weten een derde deel die Bailjuw, een derde
deel die Schout en den Gerechte, en een derdedeel die Wees-
meefteren, | 3 5
pl U 8
» [TEM foe fullen dan die voochden, die by de Weesmeeftes
ren gefet fullen werden, comen binnen vief weeken , nadat fy ge-
coren fyn, voor de Weesmeefteren , en hem overgeven in ge-
fchrifte alle die goeden die de kinderen hebben; en fyn daer eeni—
ge verderffelykeggoeden of tilbaere have, die nutter te gelde ge-
maekt fyn , darmalfoo gebleven, die fal men by raede der Wees-
meefteren en der kinderen magen te gelde maken, en van die fel-
ve gelde falmen betalen de fchulden, die fy fchuldich fyn ‚ en
wes daer overblyft, het fy geld of erve, huyfinge of wat goet dat-
ter is, dat fullen die Weesmeefteren by raede der kinderen vrien-
den befteden mitten geene daer fy vermoeden dat fy wel fyn, en -
dat tot die kinderen meeften oirbaer en om die minfte cofte als
men dat aldernaeft raeken en maeken kan, en dat dan te brengen _
in der Weeskinderen boek elks van de voogden, en dat op de
boeten van drye ponden te verbeuren. |
IV. | |
„ITEM foe wes die kinderen dan overlopen boven die fchul-
den, dat fullen die voogden van de kinderen by rade van den
Weesmeefterenen by confent van twee Schepenen overgeven den
geenen die de kinderen houden of anders iemánt daer fy woonen;,
datter beft befteet is tot der kinderen oirbaer; en daer of win
as rie.
Pag. 94 .
ORACLA RECLUDENS
GAAN TISBATAVI GLOR
PRIMA SOLI.
An C.
ORACLA RECLUDENS |
HAGA AIN TISGBATAY I € |
PRIMA SOLI. ; | |
em $
Se Ce
ee)
B
u
tárt
„drage atra,
wpa, le Th
Mi e
PEP N
bard vt et
hade d haken ae nin dd
39
aj
53
23
bb
>
had
»
kid
5)
’
hd
2
bid
bi
pb
Li)
hed
re
SGRAVEN-HAGE, XXXIL, Hoorrsr. 195
brieven en borge nemen by de Weesmeefteren en twee Schepe-
nen ; Ende indien hier namaels eenich gebreck ofte fraude in gc=
viel, ’t fy by brande ofte by oerloge ofte ongeval, hoe dat die
genoemt mogen wefen, aengâende de Weeskamer , daer fullert
die Weesmeefteren of ontlaft wefen, en die fcade foude komen
op die Weeskinderen; ende of die Weesmeefteren , die nu fyn of
namaels wefen fullen, eenige moleftatie gekregen by den kinderen
of hoere vrienden, daer geloeven wy Schout en Schepenen met
die Vroetfchap van der Hage den voirfz, Weesmeefteren coftelocs
en fchadeloes of te houden,
V.
„ITEM foe fullen die voichden alle jaer tuflchen Meye ent
St. Jacobs dage onvermaent comen voor die Weesmeefters om
rekeninge te doen van den Weeskinderen goede; ten waeré of
hen eer vermaent worde by den Wgesmeefters, fo fullen fy dan
comen binnen den tyt die hen by den Weesmeefters beteykent
werd huer rekeninge te doen; en tot wat tyden iemand ontbo-
den wert om te comen by de Weeftmeefteren by heuren Bode,
en niet en quaemt ten dage die hem gefet waer, die fal verbeu-
ren elke reyfe fes ftuvers, een derdedeel de Bode, en twee-
deel die Weesmeefters, en deze voirfz boeten fal onfe Bode van
de Câmer inmanen , en indien fy ’t hem niet en gaven; foo fal
die Bode van der Hage dat inhalen op haerluyder coft, ende foé
wie fyn rekeninge niet en dede als voerfz ftaet, die fal inleggen
ter tyt toe, dat hy fyn rekening begeert en bereyt is te doen, en
waert dat hy hierenboven uytginge, dat waer op de boete van
feventhien ponden, alfoe dicke als hy daerof bekeurt ofte betuygt
worde by twee wettige gebuyren , en dat fäl ftaen tot Schepes
nen prove.
ad VL
» [TEM foe fal dit aldus onder den Gerechte en Weesmeefte-
ren ftaen ter tyt toe, dat die Weeskinderen out fyn achtien jae-
ren, ten waer dat die Weesmeefteren by goetdunken des Gerechts
en deze vier vierendeelen van der kinderen magen , als men fe
naeft geraken kan , nut en oerbaer dochten te wefen, dat merì
die kinderen liet begaen mitter goeden, anders en fullen die kin-
deren geen macht hebben haers goet te vercoopen , te verlyen,
te verbeuren , te verfpeclen, te verboeren, nog in geenre wys
hem daerof te vervreemden, voor dat die kinderen achtien jac-
ren oudt fyn, behoudelyke onfen genadigen Heere fyn recht.
V IL
„ITEM voert waer’t dat die kinderen binnen áchtien jaeren
voerfz eenige lofteniffe deden ofte fchulden maekten mit brieven of
fonder brieven buyten die Weesmeefteren en die Gerechte , die
‘chulden ofte belofteniflen. en fouden geen {tat houden, nochte
HI. Deel, da ì 5» van
106 _TBAEESAOREERT XV LEN GEE PEN
3
bh
3
hd
3
hd
33
hd
bi
bh,
bb
b
hd
bb,
23
bb
bb
b
hd
2’
bb,
kl
hd
bb
2
hd
5
hd
bi
Ed
hd
van geenre waerde wefen, noch men foud ’er:-geen recht of doen
noch betalen, als die achtien jaeren omgekomen waer.
vialeE
„ITEM waer’t dat iemand van onfe buyren ftorve en Wees-
kinderen afterliete, die tot hoere jaeren gecomen waren , en die
niet vroet genoeg en waren, haer goet teregieren, diefoude men
by anbrengen van haere vrienden en magen, en by goetdunken
van den Gerechte en Weesmeefters in de Weeskinderen boek
fctten gelyk die Weeskinderen.
IX.
„ ITEM foe wie van onfe buyren man of wyf hem qualyken of
boeflyken regierde, en eenich van hen beyde fyn goet onnuttely-
ken weg brogte, en die grienden ende magen dat den-Gerechte
en Weesmeefters aenbrogten, die man ofte dat wyf {oude men
ftedekint maken en haer goet fetten in der Weeskinderen boek.
X. i
„ITEM waert fake; dat iemandt van onfe Buyren en onderfa-
ten ofte wie fy waren, - eenige van de drye Weesmeefters; die
by den Gerechte van den Hage tot de voerfz fake gekooren fyn,
misdede, het waere mit woorden ofte mit werken „ dat woude
dat Gerechte aen hem trecken in alre manieren ‘of zy’’t hen ge-
daen hadden, en die misdadige daerof corrigeren dat hem een _
ander tot eeuwigen dage wachten foude.
XL
„ TEM foe fullen die Weesmeefters een boek hebben , daer-
men alle die Weeskinderen goeden infchryven fal, en foe wie ge-
fchreven of gefet fal worden, dat fal weten by eenen goeden Glerk ,
die by den Wroetfchap en Rykheyt daertoe geordineert fal worden,
en die fal daer niet infetten nog infchryven dan in. prefentie van
den Weesmeefters, en van dier kenniffe fal men recht doen, ge-
Iykerwys of van Schepen-brieven ofte van Wetfchuld waer ende
voort foo wat goederen datmen in der kinderen Weesboek fettet,
die kenniile daerof fal geduyren en van waerde blyven ‚ tot dat
die kinderen achtien jaeren oudt fyn. | |
XII.
„ ITEM voert alle die geene die Weeskinderen houden en
eenige penningen of goeden van de kinderen onder hebben en
die kinderen niet en houden, foo ’t redelyk is na goedduncken
van den Weesmeefters en na inhoud des Regifters, en die tyd
van der opfegginge omme gecommen is, foe fal men de perfoo-
nen voor de Weesmeefteren ontbieden en manen om die gelden
…» té
bd
5)
bb
bd
hd
bj
hd
2
>
kid
hd
GRAVEN-HAGE, XXXIL Hoorrsr. 197
te hebben, en is ’t faeke datmen die penuingen niet op en leyd
binnen een maend daerna, foe fal men haer goed te koop bieden
den eerften Sonnedach daeraenvolgende om reed geld, en fullen
die kinderen haer houwinge betalen totter tyt toe dat fy die gel-
den opgeleyt en betaelt fullen hebben.
XIIL
„ Voert foe wie die kinderen van hem fette en verftote fon-
der opfegginge voor Schepenen en Weesmeefteren, die fal men
van ftonden an voor de Weesmeefteren ontbieden en maenen
om die gelden en goederen, die fy-van de Weeskinderen onder
hebben, ist faeke , dat fy die penningen‘hiet op en“leegen, foe
fal men op ten eerften Sonnedach daeran-huerluyder goed tekoop
bieden om gereedt geld, en daer toe foo fellen fy-{taen-tot cor-
reCtie van Schout en Gerechte, om dat fy huer belofte, die fy
voor die Weesmeefteren geloeft hebben „ gebroken en niet ge-
houden hebben,
XIV.
« Pd »
„ITEM voert foe wie van den Weeskinderen onder hebben,
en nadat fy vermaent fyn van de Weesmeefters en dan die pen-
ningen niet op en leggen, en betaelden binnen twee maenden „foo
fal men Sonnedaechs daeran hoer goed te coop bieden om reedgelt.
vk
» ITEM foe wanneer eenige Weeskinderen alfoe lange uytlan-
dich geweeft fyn, dat die laetfte fekere kennifle daer of geko-
men en geleden is over fetthien jaeren, foe fal men van des Haegs
wegen, indien die erfgenaemen verfoeken , dat kind doen foe-
ken tor fynen kofte totter lactfte plaetfe daer dat kind geweeft
; is, om te brengen feker betoog van kinds leven of van fyn.dood,
of dat van ’t kints leven geen fekere kenniffe en is, en als danfoo
fullen die erfgenamen van de kinde alle des kints goeden mogen
deelen na den regte van der Hage , behoudelyken dat fy en elk
van hen nae advenant van de goeden, die elk opbeurt , fullen wel
verborgen en vafte fekerheyt fetten van dezelve goeden , die fy
opbeuren fullen, ’ zy op land ; aen zekere rentenof op huyfen ;
daer de Weesmeefters aen genoegen fal; en die goeden die de
erfgenaemen aldus opbeuren van den uytlandigen. Weeskint, in-
dien ’t Weeskind of fyne wittagtige oir weder te Lande quame;,
zullen zy weder omme geven met die opgebeurde renten, vrug-
ten ofte huur van de huyfen, tot den uytterften penning toe , of
men fal ’t terftont verhalen an de goeden die ter onderpande ge-
ftelt fyn, en aen den borge fonder eenich langer vertreck.
XxX VL
» ITEM die Weesmeefters fullen verbonden wefen te houden
Aa 3 hea Cwee
108 BESCHRYVINGE van
» twee fitdagen in de week , te weeten des woensdaechs en des
» Vrydaechs, en fullen vergaderen des morgens van acht “uyren tot
s> thien uyren toe, en des achternoens van twee uuren tot vier uy-
» ren toe; Ten waer dat fyluyden die parthyeneerder geexpedieert
„ hadden, die daer ontboden waren; ende foe wie vande Weesmee-
» fteren abfenteerde ten daege voerfz , die en fullen niet gouderen
„ van den proffyten en accidenten die daer vallen en comen fullen ;
» maer fullen gedeelt werden by den geenen die daer fitten {fullen.
XVII
„ITEM die Weesmeefters fullen ten minften wefen tot twee
s toe om haer fitdagen te houden en niet min, ende indien die fit
» dagen op Heylige dagen comen, foe fal den eerften werkdach
daernae volgende den fitdach wefen. e on
De Wedden van den Weesmeefters.
ITEM die Weesmeefteren fullen elk hebben alle jaer mit de
Scepenen voor een Tabbaert een pond groot, en dragen die gely-
ken die Scepenen, en volgen agter henluyden in alle generaele pro-
ceflien. NP ot
ITEM tot wat dage dat die Weesmeefters vergäderen, foe ful-
fen fy hebben van den geenen, daermede fy te doen fullen hebben,
te weeten die gegoet fyn tot hondert ponden grooten of daer bo-
ven, die fullen gehouden fyn van den geheelen boel elke Wees-
meefter te geven voor die eerfte reys fes ftuvers, welke geheele boel
gerekent fal wefen voor de helft van ’* fterf huys, daer ’t bedde of-
gefcheyden word ; Ende indien men meer dagen fal moeten houden
dan den eerften dach, foe fullen fy noch geven daerna elke Wees-
meefter twee ftuvers daechs, tot dat het Regifter van den felven
boel volmaekt fal wefen ; Ende die tot vyftich ponden grn. vlaems toe
gegoet is en daer beneden, fullen geven nae advenant.
Den Eedt van den Weesmeefters.
Dat fweer ik Weesmeefter te wefen, den raed van den Camer te
helpen heelen ende ’t profyt van der Weeskinderen goeden te hel-
pen foeken en bewaeren, na myn befte wetenfchap ende vyf innen,
en van henluyden niet meer te nemen dan myn gefette loon en die
fitdagen ter weeke in die Weeskamer waer te nemen, nootfaeke
uytgefcheyden. |
Alfoe moet my God helpen en alle fyne Heyligen.
Die Ordonnantie van den Clerk van de
Weeskamer.
Eerft fal hy dienen die Weesmeefters altyt als fy in de Camer fyn;
| en
í Ki
TE dln er
Ne
SGRAVEN-HAGE, XXXII. Hoorrsr. 199
en niemant anders, en waer't oock datter die Weesmeefteren tot
eeniger plaetfe fenden wilden om iet te doen dat die Weeskinderen
acngaende waer, daertoe foe fal die Clerk altyt bereyt wefen te doen.
‘t Loon van den Clerk.
» ITEM hy fal hebben van een Regitter van twee hondert pon-
„ den van xl grn. t pond, of daerboven, vier ftuvers , en daer be-
„s neden tot hondert ponden toe drye {tuvers, en beneden hondert
» pond tot vyf en twintich ponden toe twee ftuvers , en die recht
» arm fyn , dat fal ftaen tot verklaeringe van de Weesmeefters , en
» Alsmen een Regifter meert of mindert,daer falmen of geven twee
» grooten; en die Clerk en fal niet fchryven in ’t Regifter of in ’
» Reken-boek dan in prefentie van de Weesmeefters, enhy fal heb-
» ben voor fyn wedde van der Hage alle jaer érye ponden van xl.
> grooten voor ’t pont gerekent. at”
Den Eedt van den Clerk.
‚> Dat fweer ik Clerk van de Weeskamer te wefen, den raed van
„» den Camer te helpen heelen, te recht te fchryven, te raeden en
» te helpen achtervolgen die Ordonnantie van de Weeskinderen,
s‚ en die fitdagen van de Camer waer te nemen en daer te comen
» tweemael ter weeke, te weeten, van des morgens acht uyren tot
5 fmiddachs ten thien uyren, en des achternoens , te twee uyren
» tot vier uyren toe, en dit trouwelyk te doen nà myn befte weeten :
Soe helpe my God en alle fpne Heyligen.
't Loon van den Bode.
» ITEM die Bode fal hebben. van elk petfoonte dagen ofte dach
» te beteykenen eenen groote, en daervoor fal hy gehouden wefen
» die twee fitdagen ter weeke, die doer van de Weeskamer altyt
» Waer te nemen en van daer niet te gaen, dan by confente van de
» Weesmeeflers, en hy fal hebben voor fyn wedden anderhalf pond
»» van xl. grn. ’t pond.
Den Eedt van den Bode.
» Dit fweer ik Bode van de Weeskamer te wefen, die parthyen
»» te dagen als my van de Weesmeefteren bevolen word en niemant
» anders, die Weeskamer altyt waer te nemen als de Weesmeefters
» daerin vergadert fyn, en van daer nict te gaen, dan by confent
» Van de Weesmeefters, en foe wie niet en komt op den dach die
» ik hem beteykene, dat an te brengen en-die Weesmeefteren te
» kennen te geven, ende ook gelooven den felven Meetfters mede
» te denuncieren en te kennen te geven alle die geene-die my
| s ken-
200 REL SIOKEEER AEEValeN GE een
kennelyk fullen fyn, misbruykende die artikulen van de Wees-
‚ kamer. p 14 TMS
> Alfòe moet my God helpen en alle fyne Heyligen.
„ (onder ftond) ‚8
» Gecollationeert jegens Schepenen Keurboek
» van den Hage fol: roo. tor. ro2, 103 en
» 104. en accorderende bevonden by my,
yes twas getekent, ’ 4 > « | id
„JJ PLUMEON.
AMPLIATIE van hét vyfde Artikel.
„ Alfoe het vyfde artikel van der Ordonnantie van de Weeská-
„ mer alleenlyk vermelt, hoemen procederen en ook conftringeren
> fal mogen, die geene die gehouden fyn van eenige Weeskinde-
„ ren goeden rekeninge, bewys enreliqua te doene, en ’ felvedi-
» layeren of daervan onwillch fyn, fonder dat ’t felve artikel in-
„ houd, hoemen procederen fal tegens den geenen die tot behoef
> van eenige Weefen, innocenten ofte. andere, ftaende onder die
> Weeskamer, gehouden fyn te palleren ofte te leveren eenige
„ brieven, contracten, verbanden ofte iets anders te doene, hoe’t
» felve gebeuren foude. mogen; SOE hebben Bailju, Schepenen
>» en Gerechte geordonneert, dat men tegens fulke onwillige of
… dilayanten procederen ,en defelve conftringeren fullen mogen ,ge-
> lyk en‚in aller manieren als ’t voorfz, vyfde artikel vermelt van de
‚ voorfz rekeninge. Aétum den 9. Juni r55o. my prefent,
» was getekent ,
J. PLUMEON.,
hed
AMPLIA | E van het fesde Artikel.
s‚ Ende als aengaende het fesde artikel van de voorfz. Ordonnan-
tie hebben Sc. out en Schepenen van den Hage naer vermogen
heurer Privilegien, Handveften en O@troyen , mitsgaders heurlie-
der immemoriale pofleffie het voorfz point en articul gealtereert
» en gecorrigeert, altereren en corrigeren mits defen inder voegen,
> en manieren hierna volgende, te weeten: EN
‚ Dat al is ’t foe dat volgende de voorgaende Keuren die Wees-
„ kinderen oud zynde achtien jaeren mondig ofte bejaert fyn, noch-
tans fullen fy daer na noch blyven onder heure voogden en in
> voogdye, mitsgaders in fubjeêtie van de Weeskamer ter tyt toe,
» dat fyl: vyf en twintich jaeren oud fullen fyn, fonder dat eenige
„ Weeskinderen voor die tyt eenige handelinge ‚ adminiftratie ofte
bewint van heure goeden hebben fullen, ofte daer toe geadmit-
» teert fullen werden, ten waere of fyl: middelertyt quaeme tot
„ houwelyke Staete, ofte dat fy by Schout en Schepenen met de
» Weesmeefteren ende de vier van de naefte vrienden en magen
» van
Nate U
'SGRAVEN-HAGE, XXXIL Hoorrsr. gor
„ van de Weeskinderen van ’svaders en smoeders fyde, fulks men
»„ die naeft fal connen becomen; tot de adminiftratie ende be wint
» van heure goeden nut en bequaem gekent en verklaert worden.
> Actum den tienden dach van Novembris 1559. |
» Geëxtraheert uit het voorfz Keurboek f0/ .. .
„en daer jegens gecollationeert zynde, ac-
» cordeert by my
» (was getekent
„A. BENNINK.
AMPLIATIE op de woor? ‘Ordonnantie.
» Alfoo de Weesmeefteren van den Hage vertoont hebben , dat
» diverfe gefchillen tullchen parthyen ter. Camere vallen; en na
» dat dezelve Weesmeefteren daerinne op verfcheide dagen gebe-
„ foigneert hebben, ten naeften heurlieden niet connen accorderen,
„ denzelven aen de juftitie moeten feinden tot groot retardement
s‚ en achterdeel van de Weeskinderen goeden; verfoekende daer-
s> omme, dat den Schout, Burgemeefteren en Gerechte believen
‚> heurlieder Ordonnantie te augmenteren en henluyden te verlee-
„ nen eennieuw Articul , om ’t gunt voorfz is te remedieren: SOO
„IS ’T, dát diefSchout, Burgemeefteren en Schepenen van den Ha-
» ge, by advyfe van de Vroedfchap coilegialiter daer toe vergadert
» geweelt zynde; den voorfz Weesmeefteren geordonneert, en ge-
» auétorifeert hebben, ordonneren en auêtoriferen henluyden mits-
» defen, dat fyl: van alle faeken en geíchiilen voor henl: vallende
„ en den Weeskinderen beroerende , mede van haer koftgeld, fchul=
>, den ofte anders kenniife fullen nemen en dezelve fummarie ter-
» Mineren, fulks als fyl: na Rechten en Coftuymen van de Weeska-
> mer bevinden fullen te behooren. Welveritaende, dat foe wie
» hem bevind by ’t appointement ofte verklaringe van de voorfz
„ Weesmeefters befwaert, gehouden fullen wefen ’t zelve te be-
» trekken voor den Schout en Schepenen van den Hage binnen
» veerthien dagen de Burgeren van binnen, en de buyten-luyden
s binnen een maent, dat men recht hout, maer niet daerna, en
» die vierthien dagen en een maend voorfz geleden zynde fonder
„ betreck, fal ’t zelve appoinétement en verklaringe van de Wees.
‚> meefteren ftedehouden en voortgank hebben in allen fchyn of
met vonnille van de Schepenen gewefen waere; Ende foe ver ’t
» appoinétement of verklaringe van Weesmeefteren by Schepenen
5» geapprobeert werd, fal die betrecker verbeuren tot behoefte van
s» de arme Weeskinderen in den Hage, die fomme van drve Caroli
» gulden; welke appoitemente en verklaringe van de Weesmee-
„… Îters dezelve Weesmeefteren by heuren gefwooren Bode ter exe-
„ cutie fullen doen leggen ’t fy by inlegginge ofte anderfints, fulks
s, fy]: bevinden fullen na gelegentheyt der faeken te behooren.
„ Aldus gepubliceert op den 29. Septemb. 1587.
» my tegenwoordich,
» was getekent,
M. BENNINCK.
sh Deel. B // "T'wee-
202. BESCHRYVINGE vaN
3
3)
Tweede AMPLIATIE op de esi Oidenaaain
> Alfoo die Magiftraet van den Hage is bericht van zekere
omiffie , welke gevonden werd in de Ordonnantie van de Weeska-
mer van den Hage, dat de langftlevende van man of wyf, wey-
geren te leveren ter voorfz Camere pertinenten Inventaris en
Staet van de goederen in den fterfhuyfe bevonden; waar door
alrede veele queftien als noch ongedecideert fyn blyvende, en ge-
fchapen fyn veel meerder te ryfen, daer door die onbejaerde
Weeskinderen groote intereflen werd aengedaen en merkelyke
fchade fynlydende; dat mede bevonden werd ‚die voorfz Wees-
kinderen komen te huywelyken beneden haer vyftentwintich jac-
ren en aleer fyl: huer voorfz vyfentwintich jaeren hebben, hun
goeden terftondt ten vylen pryíe ’ onbruyk maeken, verkoopen
en diffiperen; en ook bevonden is, dat die voochden der voorfz
Weeskinderen, die voorfz Weeskinderen goeden felfs afkopen,
ofte doen af koopen, tot groote fchade derfelver kinderen; SOO
IS ’T daerom, dat Schout, Burgemeefteren ende Gerechte van
den Hage willende daerinne voorfien, hebben, by advyfe van die
van de Vroedfchap der voorfz Vlecke, naer vermogen heurer Pri-
vilegien , Handveften en Octroyen geordonneert en geftatueert,
ordonneren en ftatueren mitsdefen ’t gunt hierffa volgt. «
‚, In den eerftén, dat alle Wedunaeren of Weduen, die als
noch heure kinderen ter Weeskamere niet fullen hebben bewefen
en heurluyder contraêten van uytkoope by henluyden metten
naefte vrienden gemaekt, by Weesmeetteren als nog niet en fyn
geapprobeert en voor goet opgenomen, die felve fchuldich en ge-
houden fullen zyn ter voorfz Weeskamere eerft en alvoorens té
leveren pertinenten Inventaris en Staet van alle die goederen, foo
gelt, gout, filver gemunt of ongemunt, land, fant, renten , ac-
tien, crediten, geene uitgezondert, zulx die in den Sterfhuyfe be-
vonden is geweeft, en die felven Inventaris en Staet te fterken by
eede, is 't nood, omme daer na by de Weesmeefters ten over-
ftaen van de bloed , teftamentaire voochden, ofte andere vooch-
den, de nagelatene Weeskinderen goeden begroot te mogen wer-
den, na die qualiteyt en ftaet van de goederen , die bevonden fullen
werden te wefen. | /
„ Ende fal by Weesmeefteren gelyke ordre voortaen gehouden
werden, van alle Sterf huyfen, die daer vallen fullen mogen, fon-
der ’t voorfz Articul by Weesmeefteren, die jegenwoordich fyn
en namaels wefen fullen, eenigzints te buvten te mogen gaen, op
peyne dat die omiffie van dien ende fchade van de Weeskinderen
aan henl: fullen mogen werden verhaelt. |
Hebben voorts noch geordonneert en geftatueert, dat alle kin-
deren, ’t fy knegtjens of meyskens, fullen onder voogdye blyven _
tot haere vollen ouderdom van vyfentwintich jaeren, en fullen
alle contraêten en verbanden middelertyt gemaeckt.en gedaen (al-
waer ’t dat fy gehuwt waren) nul en kragteloos wefen; des ful-
len die van den Gerechte eenige Weeskinderen, die fy bevinden
tot die voorfz. contraêten ofte verbanden gequalificeert te fyn ( na
5 {y
SGRAVEN-HAGE, XXXIL Hoorrsrt. 203
» Íy defelve in perfoon comparerende , mitsgaders haere nacfte vrien-
» den, maegden en voogden alvoorens gehoort fullen hebben ) daer
» toe mogen authoriferen, nits by ofte van wegen den felfde doen-
„ de behoorlyke verfekertheyt tot indemniteyt van de Voochden
» en andere des noods fynde , en daervooren tot difcretie van die
„» van den Gerechte ftellen vafte borchtogte (’t Rechtgebiede al-
„ hier onderwerpende ) inhoudende, dat haer voogden en andere
» des noodt fynde, ter faeke van de voorfz contraéten en verban-
» den, en van alle veranderinge en verminderinge van goeden: van
»„ de voorfz minderjaerige tot haer voorfz jaeren gekomen zynde
» ofte van haerlieder erfgenamen, indien fy voor defelve jaeren
» quamen te overlyden, niet gemoeyt nochte befchadicht en fullen
» werden. |
Ll
„ Alfoo de Magiftraet van den Hage mede onderrecht fyn , dat
» eenige kinderen in *t Weeshuys van den Hage fekere jaeren ge-
»» woont hebbende, en tot heuren vollen ouderdom van vyf en twin-
»» tich jaeren niet gekomen zynde, van daer fyn vertoogen en fulks
„ in pofleflie van heurluyder goederen onder die Weesvaders be-
» rufthebbende, geftelt fyn geweeft, en die goederen naergenomen
„ hebbende, die felve gediflipeert, gealieneert en omgebracht heb-
„_ben;in voege dat fy voor heure vyfen twintich jaeren, geen goederen
» met alle gehadt hebben; SOO IST, dat die voorfz Schout, Bur-
» gemeefteren en Gerechte van den Hage by advyfe van de Vroed-
»s Íchappen van den Hage voorfz, om hetzelve te verhoeden , gekeurt
„en geordonneert hebben, keuren en ordonneren mits defen, dat
‚> foo wanneer die felve Weeskinderen tot heuren vollen ouder-
5» dom van 25. jaeren nog niet gekomen wefende, buyten ’t felve
> Weeshuys fullen fcheyden, dat in fulken gevalle, die Weesvaders
» gehouden fullen fyn, heure refpettive goederen te brengen op de
» Weeskamer van den Hage, omme dezelve by de Weesmeefte-
„ ren geregeert en geadminiftreert te werden, volgens die Ordon-
» nantie van defelve Camere, op peyne indien bevonden worde die
> felve goederen contrarie die Ordonnantie van de Weeskamer ge-
„ diflipeert te werden, dat in fulken gevalle die Weeshuys-vaders
» gehouden fullen fyn, daer voor in te ftaen, en die voornoemde
„goederen uyt hun eigen goed goet te doen. Aldus gedaenen ge-
„publiceert na het luyden van de klock ter pouye van ’ Raedhuys
‚van den Hage op den 29. Julii 1589. _ My tegenwoordich,
» ( was getekent ;
…M.-BENNINCK.
_» Andere AMPLIATIE op de voorfz Ordonnantie.
» ÂLSOO de Magiftraet van den Hage is onderrecht van fe-
kere omiflie, welke gehouden werd in de Ordonnantie van de
„ Weeskamer van den Hage gevonden te werden, dat de langftle-
» Vende van man of wyf weygeren te leveren ter voorfz kamer per-
ori © Bs JA | Bo 2 sj t-
204 BESCHRYVINGE van
bb |
33
5)
tinenten Inventaris van de goederen in den Sterfhuyfe bevonden,
waerdoor alrede veele queftien als noch ongedecideert fyn blyven-
de en gefchapen fyn veel meerder te ryfen, waerdoor die onbe-
„ jaerde Weeskinderen groote intereflen werd aengedaen en’ mer-
„ kelyke fchade fyn lydende ; dat mede bevonden werd, dat die
35
bb}
95
55
voorfz Weeskinderen, komende te huwelyken beneden haere vyf
en twintich jaeren, al eer fy hun voorfz vyf en twintich jaeren heb-
ben, hunne goederen terftondt tot een vylen prys te ontbruyke
‚ maken, verkopen en diffipeeren; Ende ook bevonden is, dat de
Voogden der voorfz Weeskinderen , de voorfz Weeskinderens
goederen felfs af koopen of doen afkoopen tot groote fchade der
felver kinderen; SOO IS’ T' daeromme,dat Schout, Burgemee-
fteren ende Gerechte van den Hage, willende daerinne voorfien „
op den 29. Julii 1589. by advyfe van die van de Vroetfchappeder
voorfz Vlecke, na vermogen haerer Privilegien , Handveften en
Oëtroyen , die voorfz Ordonnantie en onderhoudinge der Wees-
kamere in eenige poinéten geamplieert hebbende, dezelve Am-
pliatie der Ordonnantie mits defen nader geinterpreteert en ver-
andert hebben, als hierna volgt. |
‚ In den eerften , dat alle Weduenaeren of Weduen „ die als
“> noch hunne kinderen ter Weeskamer niet en hehben bewefen,en
bb |
9)
”
heurluyder Contraêten van uytkoop by henlyden mette naeftte
vrienden gemaekt en die by Weesmeefteren als noch niet en íyn
geapprobeert en voor goed opgenomen, defelve fchuldichen ge-
houden fullen fyn in groote boelen, daer meeft al onroerende en
fekere vafte goederen bevonden werden, ter voorfz Weeskamere
te leveren pertinenten Inventaris van alle de goederen, foe meu-
bilen , als inmeubilen ‚„huyfen „erven, geld, gout, filver, gemunt en
ongemunt, kleynodien ‚kleeren „land, fand „renten, pachten ‚actien
en crediten , geen uitgezondert,fulks die in den fterf huyfe bevon-
den fyn fullen; en den felven Inventaris en ftaet te fterken by
eede, is ’t noot, omme daer na by de Weesmeefteren, ten over-
ftaen van de bloed , teftamentaire of andere Voogden , en vrien-
den der nagelatene Weeskinderen portie en gedeelte toegecavelt
ofte geafligneert te werden als naar behooren. vbtrodsa,
„ Dan in boelen meeft confifterende in neeringe en coopman-
fchappen, in- en uyt-fchulden, mitsgaders roerende en onfekere
goederen, daerinne fal men volftaen , mits alleenlyk makendeftaet
in prefentie van de naefte vrienden, en voorts procederende by
uytcoop tot difcrêtie van de voogden en de Weesmeefteren, re-
gart nemende op de perfoonen van den langftlevende en natuyre
van de goederen en aencleven van dien, ingevalle de Boedelhou-
der ofte Boedelhoudfter hen redelyk wil laeten vinden, maer in-
gevalle fyl. hen tot egeene reden inde uytkoop en wilde fchicken,
foo fal dezelve langítlevende gehouden wefen de Voogden vän de
nagelatene kinderen ter Weeskamer te leveren abfoluyt Inventa-
ris. van:alle de goederen, geene úytgefondert, in den boel bevon-
den; en fal by Weesmeefteren gelyke ordre van nu voortaen ge-
houden werden in alle fterfhuyfen, die daer fallen mogen vallen,
fonder ’t gunt woorfz is by de Weesmeefters, die jegenwoirdich
| np fyn
bid
bid
2
2
Eid
5
‚ 29
eid
5
sGRAVEN.HAGE, XXXII Hoorrst. 205
fyn en namaels wefen fullen, te buyten moegengaen , ten waere die
Vrienden, ofte Voogden van dekinderen geraden dochten (fonder
exacte en folemnele Inventaris te leveren ) met vader ofte moeder
overgebleven by advys en confent vande Weesmeefteren uyt mer-
kelyke pregnante oorfaeke anders daerinne te doen ofte te accor-
deren.
» Aldus gedaen by den Schout , Burgemeefters , Schepenen en
Vroetfchappen van den Hage en gepubliceert ter poeyen van ’t
Raedhuys van den Hage op den róen. dag Mey 159o.
» By my
> was getekent,
>> M. BENNINCK,
» Andere AMPLIATIE op de voorfz Ordonnantie.
„ Alfoe Weesmeeefteren den Schout , Burgemeefteren en Ge-
rechte van den Hage vertoont hebben , dat diverfe verfchillen
tuflchen parthyen ter Camere vielen, en nae die zelve Weesmee-
fteren daer inne op vericheyde dagen gebefoigneert hadden, ten
laetften henluyden niet konnen accorderen, defelve aen de jufti-
tie moeften renvoyeren tot groot retardement en achterdeel der
Weeskinderen, verfocht hebben daeromme, dat den Schout,
Burgemeefteren, en Gerechte voorfz gelieven fouden heurluyder
Ordonnentie te amplieren, en in’t gunt voorfz is, te remedieren;
SOO 15° T, dat Schout, Burgemeefteren en Schepenen van den
Hage, by advyfe van de Vroedfchap daertoe vergadert gewecft
{ynde ‚de voorfz Weesmeefteren op den 29. Septemb. 1587. Amplia-
tie van de Ordonnantie der Weeskamer geaccordeert hadden,
volgens den teneur van dien; Welke Ampliatie ‘Schout, Burge-
meefteren en de Gerechte voorfz nader infiende , defelve uyt
merkelyke redenen verandert hebben, als hierna volgt.
» Te weeten, dat Weesmeefteren fommarie fonder forme van
ordinaire proceduuren by gefchrifte te obferveren , fullen mogen
termineren alle quêftien voor henl, vallende tuflchen de Wees-
kinderen, heurlieder overgeblevene vader of moeder, voogden
of Rentmeefters , fulks als fylieden na Regten en Coftuymen der
Weeskamer bevinden fullen te behooren; welverftaende, dat foe
wiehem bevind by ’t appointement ofte verklaringe van de voorfz
Weesmeefters befwaert, gehouden fal wefen ’t felve te betrek-
ken voor den Schout en Schepenen van den Hage binnen 14. da-
gen, de burgeren van binnen , en de buytenluyden binnen een
maend, dat men recht houdt, ende niet daerna; ende indien de
veerthien dagen, en maendt refpeêtive overftreken fyn, fal ’tfel-
ve appointement ofte verklaeringe van de Weesmeefteren fonder
vertrek ftedehouden en voortgang hebben, in allenfchyn, of het
met kenniffe van Schepenen gewefen waere; ende foo verre het
appointement ofte verklaringe van de Weesmeefteren by Schepe-
nen geapprobeert werd , fal die betrekker verbeuren tot behoef
MV ce Bó 3 > van
3%
9
9
9)
9
bb
b|
;)
206 BESCHRYVINGE van
van de arme Weeskinderen in den Hage de fomme van drie. Ca-.
roli gulden. Welke appointemente ofte verklaringe. van Wees-
meeiteren fullen die felve Weesmeefteren by haeren gefworen
Bode doen ter executie leggen, ’t zy by inlegginge ofte ander-
zints, fulks fylieden bevinden fullen na gelegentheyt der zaeken
te behooren.
Aldus gedaen by den Schout, Burgemeefteren, Schepenen en
Vroetfchappen van den Hage , en gepubliceert ter puye van 't
Raedhuys van den Hage voorfz op den 16en. dag Mey 1590.
» By my; getekent,
M. BENNINCK.
‚ Aen mynen Heeren Schout, Burgemeefte-
Oe
hd
‚‚ ten en Regeerders van den Hage.
Demonftreren met alder eenre Weesmeefteren-van den Hage,
dat na oude hercomen heurluyder Predeceffeurs in officio metde
Schepenen van den Hage als met henl. mede Lidmaten en Voor-
ftanders van de Weefen wefende, jaerlyks tot een Tabbaert-la-
ken toegevoegt is geweeft de fomme van elks een pond Vlaems;,
waerna op den 16. Mey 1582. defelve jaerlyks wedde, zulks als
Schepenen, mede geaugmenteert is geweeft met den Clerk van
de Weeskamer ter fomme van twaelf Caroli guld. achtervolgen-
de de aête en apoftille daervan fynde. En alfoo Schepenen daer-
na heurl. jaerlykfche wedden geaugmenteert is ter fomme van
twintig Caroli guld., en fyl. Supplianten onder eenren met henl,
genoegfaem wefende in ‘t percipieren van dien egael, mede wel
behoeren te genieten dezelfde jaerlykfe wedden ,infonderheyt van
de befoingnes en anders, dewelke meerder en fwaerder vallen op
defen jegenwoordigen tyd, als die te vooren zyn geweeft , ver-
foekende daeromme dat myn Heeren gelieven ten felven refpec-
‚ te te voeren verhaelt, hen Supplianten heure jaerlykfe wedden,
ter fomme toe als vooren. van twintich gulden te augmenteren;,
en tot dien eynde te verleenen ordonnantie als na behooren, ’%
welk doende &c. (En was getekent ) | RIO
„… BLYENBURCH, SPLINTER, A: CATS.
Op de marge ftont gefchreven.
, Schout, Burgemeefteren , Schepenen en Vroedfchap. van den
Hage collegialiter vergadert wefende , gefien hebbende de Ordon-
nantie van de Weeskamer, daerby blykt, dat Weesmeefters voor
heurluyder jaerlykfe wedden genieten en hebben, zulks Schepe-
nen van den Hage fyn genietende, hebben daeromme den Sup-
plianten geconfenteert en geaccordeert, confenteren en accorde-=
ren henluyden mits defen, dat Weesmeefters vanden Hage van nu
d „, VOOr=
ME:
33
9
23
sGRAVEN-HAGE, XXXII Hoorrsr, 207
voortaen fullen genieten elks een wedde van twintich guld. voorfz,
fulks Schepenen van den Hage fyn genietende , ordonneren den Tre-
forier van den Hage defelve betalinge neffens de Magiflraeten wed :
dente doen „en fal’teerfte jaer vervallen wefen Meye voorleden ‚en
mits voor ’t eerfte overbrengehde copye authentycq defes en heur-
Jayder quitantie en telken jaer daeraen behoorlyke quitantie fal ge=
leden werden daer en als t behooren fal. Aldus gedaen op ’t
Raedhuys binnen den Hage op den 16. junii anno 15go.
> My prefent ,
> was getekent;,
„ M. BENNINCK.
»„ Alfoe Weesmeefteren van ’s Gravenhage den Schout ‚ Burge=
meefteren, en Gerechte alhier vertoont hebben, datter jegen-
woordig ter Weeskamer merkelyke fommen van penningen di-
verfche Weeskinderen aenkomende, ledig fonder profyt leggen-
de fyn, dewelke by henl. ten oirbaire derzelve kinderen, vol«
gende de Inftruêtie der Camere aen particuliere perfoonen in de-
fen tyde niet bequamelyk en fekerlyk en konnen werden beleyt;
en dezelve penningen uytfettende op obligatien , *t felve contra-
rieren foude de voorfz Inftruêtie , behalven dar Weesmeefters
voornoemt nemende brieven aen met borgtogten en infertie van
hypothecatien , dikwi!s dezelve conftituanten , hunne borgen en
hypotheken infuffi{ant be-onden werden tot grooten nadeele der
refpetive Weeskinderen, verfoekende mitsdien, ernftelyk Am-
pliatie der voorfz Inftruêtie, het uytfetten en beleggen van pen-
ningen concernerende, SO) IST’, dat Schout, Burgemeefteren
en Schepenen van ’sGravenhage by advyfe van de Vroetfchappen,
daertoe vergadert zynde , amplierende de voorfz Inítruêtie der
voorfz Weeskinderen , geaccordeert. en geauthorifeert hebben,
foo als fy denzelven accorderen en auêthoriferen by defen, der
Weeskinderen penningen te mogen uytfetten en beleggen onder
betalinge van gewoone interefle, op obligatien van de Ontfangers
Lands van Holland ‚foo generael als particulier , ofte op het Cor-
pus van ’s Gravenhage, alsook mede op de Ed, Heeren van de
vier Collegien van den Hoogen en Provincialen Raden, de Hee-
ren van de Rekeninge in Holland, mitsgaders de Burgemeefters
en Regeerders voorfz, mits eerft en alvoorens daer toe verfoe-
kende advys van de naefte vrienden ofte voogden derzelver re-
fpettive Weeskinderen, waermede dezelve Weesmeefters fullen
mogen volftaen en overfulks vry wefen, mitsgaders egeene koften
ofte fchaden verwagten fullen, ingevalle daerinne namaels eenig
gebrek gevicle, ’t zy by brand, oorloge, ongeval ofte faulte der
voorfz Ontfangers. Aldus gedáen by den Schout, Burgemeefte-
rens Schepenen en Vroedfchappen van,’s Gravenhage , en na ’
luyden van de klocke gepubliceert ter puye van't Raedhuys aldaer
op den 18. Juli 1607. _ |
EE By MY s PRC
» was getekent;,
„.M. BENNINCK.
9) Ex-
208 BESS C.EER XV IJN Ge ving
2)
9)
2
2
23
bb
33
53
53
53
Extratt uit de Refolutie van de
Heeren Staeten van Holland, inhouden-
de onder anderen „dat de verlydinge van
conftitutie van renten voor Weesmeefteren
gedaen met hypoteken , van zulken kragt
fal wefen of het voor Schepenen gedaen
waere.
„ Op ’t vyfde point van de befchryvinge aengaende die ordre die
gehouden fal werden in ’t beleggen van de Weeskinderen pennin-
gen op renten, is gefefolveert, dat der Weeskinderen penningen
in de Steden, daer fulks by de Burgemeefters en Weesmeefters
goedgevonden werd en insgelyks ten platten lande, fullen mogen
uytgefet werden op renten jegens den penningfefthien, veerthien
of uytterlyk jegens den penninck twaelf, met befprek dat defelve
fes maenden te vooren opgefegt zynde, zullen moeten werden op-
gebragt, en dat die geene die defelve fal willen loflen, drie maen-
den te vooren fullen moeten infinueeren ; dat ook defelve pen-
ningen binnen fes maenden, nadat de Weeskinderen 25. jaeren
oud geworden of ten huywelyken ftaet gekomen fyn fullen, moe-
ten opgefeyt en die loflingen van dien verfogt worden, of dat
daerna defelve op renten fullen blyven ftaen, en datin de Steden,
daer dienftiger bevonden werd die verlydinge ten behoeve vande
Weeskinderen van de voorfz renten te doen voor Weesmee-
fteren, als voor Schepenen, ‘tzelfde fal werden gedaen, en ’t
geene alrede voor den felven gepafleert is en vorder gepafleert fal
worden, fal van fulcken kragt over de goederen in de jurisdictie
van defelve Steden gelegen, gehouden worden, alsof voor Sche-
penen de verlydinge ware gedaen , behoudelyk dat Regifter ap-
part van de hypothecatien ter Weeskamer gehouden fal werden,
en dat-daer toe een yegelyk fal hebben acces , die intereft door
de-hypothecatie foude mogen hebben; en dit alles niet tegenftaen-
fte eenige Placcaeten ter contrarie geëmaneert en in treyn zynde.
Onderftond, gefchreven, Geëxtraheert uyt de Refolutien by de
Ridderfchap, Edelen en Gedeputeerden van de Steden van Hol-
land ‚en Weftvriefland, in haer Ed. Vergaderinge Staetswyze
gehouden in den Hage, beginnende van den r. tot 12. Septemb.
1592. genomen, en daermede bevonden te accorderen, by my,
» was getekent, a.
„CDE RECHTERE:
EXEMPTIE van de WWreskinderen pennin-
gen, die uyt de WV eeskamer geligt geworden
op renten, van den xl. penning.
» SOO is goetgevonden, gewilligt en geconfenteert in de contí-
» nuatie
SGRAVEN:HAGE, XXXIL Heorrsr. 209
„ nuatie van de gemeene middelen en andere contributien, die ge-
„ colleéteert en verpagt fyn in den voorleden jaere , uytgefondert
„ dat tot voordeel van de Weeskinderen en ten aenzien dat na de
„ ordre van meeft alle Weeskameren der Weeskinderen penningen,
„ die daer uyt op renten geligt en gehypothequeert werden ‚niet ey=
„ gentlyk ; maer alleenlyk tydelyk, uytgeftelt. worden ‚ en by de
„ Weeskinderen tot mondige dagen gekomen zynde mogen werden
„ gerepeteert, en dat op hacre inftantie die afloflinge most werden
„ gedaen, SCO IS goedgevonden ,bewillicht en geconfenteert ‚dat
„ der Weeskinderen penningen uyt de Weeskameren op renten uyt-
» geftelt zullen mogen werden, fonder dat van de cónftitutie sen hy-
„ pothecatie van defelve renten den xl. penning fal werden. betaelt.
„ Onderftond , Geëxtraheert uyt de Refolutie van de Hd. Mog.
„ Heeren Staeten van Holland en Weftvriefland genomen in haer
„ Ed. Mog. Vergaderinge gehouden in den Hage van den 29. No-
„ vemb tot den 21. Decemb. in den jaere 1612. En is defe na
„ collatie daer jegens gedaen, daer mede bevonden te accorderen
„op den 15. Januarii 1613. By my, |
„ was getekent ,
Gre: DU: VIR;
Nadere AMPLIATIE op de Ordonnantie van de
Weeskamer. |
… SCHOUT, BURGEMEESTEREN en SCHEPE-
5 NEN van ’sGravenhage gehoort hebbende het verfoek van Wees-
„ meefteren derzelver Stede; om te hebben „Ampliauie op hunlie-
„ der Inftruêtie nopende het uytfetten van penningen de Weeskin=
» deren toebehoorende en jegenwoordich in goede quantiteyt ter
» voorfz Weeskamere ledig leggende, vermits de obligatien {oo op
»’t Comptoir Generael als de particuliere Comptoiren van de ge-
„ meene Middelen in Holland tot foo hoogen opgeld van feven en
„ acht ten hondert moeten werden aengekogt, en by defelve Comp-
» toiren geen gelden van nieuws werden genegotieert ; hebben by
» eenparig advys van de Vroetichap, daertoe exprellelyk vergadert
» geweeft zynde, de voorfz Weesmeefteren geauthorifeert , zoo de-
» felve geauthoriseere werden mits defen ‚ omme foo wel op het
„» Comptoir van den Ontfanger Generael der Vereenigde Neder-
» landen, als op de refpeétive Comptoiren van Holland, het Cor-
» pus defer Stede en de Societeit, der Weeskinderen gelden te mo-
» gen beleggen, en dat defelve daer mede fullen mogen volftaen,
» fonder des aengaende eenigzints aenfprekelyk te weefen, {oo wan-
» neer, (dat God verhoede) by brand, oorlog of eenig ander on-
» geval daer aen eenige fchade foude mogen werden geleden. Al
» dus gedaen op den r. Februari 1686. « Onderftont;
» My prefént Secretaris,
» was getekent, | P
„ANTHONI pt VEER.
Ë 1. Deel, Cc | es De
By wie
Wees-
meefte-
ren aan-
geftelt
werden.
210 BESCHRYVINGE VAN
De Weesmeefteren, die eerft vier, dog daarna ingevolge van de
Ordonnantie van den jare 1513. drie in getal waren , wierden by
de opregtinge van de Weeskamer , volgens het meergemelde Oc=
troy van Hertog Philips van Bourgondie door de Magiítraat vanden
Hage aangeftelt. Maar alzoo na verloop van eenige jaaren den Haag
door de geduurige troubelen en oorlogen zeer verarmt en alzoo
grootelyks tot verval was geraakt, zoo is zedert de verkiezing niet
alleen van Weesmeefteren , maar ook van de Regenten der onder-
fcheide Godshuizen by den Stadhouder of in zyne afwezentheid by
„den Prefident van den Hove van Holland gedaan; («) tot dat
Een
Rentmr.
Generaal
van der
Wees-
kinderen
goede-
ren.
Deszelfs
Commif-
fie en In-
ftruêtie.
Haar Ed. Groot Mog. in den jaare zeftienhonderd drie en vyftig, die
van den Hage, op hun verzoek, weder hebben gelieven te begun-
ftigen met een nieuw O@troy, en alzoo hen te herftellen in hun oud
regt en bezit van zelf de Weesmeefteren ter Weeskamere: te mogen
aanftellen en verzorgen. Welk O@troy wy onder het Hooftdeel van
de Privilegien en Handveften ter zyner plaatze zullen opleveren.
Ondertuifchen moeten wy alhier nog eene zaak aanmerken, te wee-
ten, dat de Magiftraat in hun vertoog-fchrift onder de middelen tot
bekominge van ’t meergemelde Otrooi, als iets byzonders, ter ne-
derftellen , „ dat Weesmeefteren over den Hage niet alleen worden
» geftelt, omme fimpelyk te ftaen over het hooren en fluyten van
» rekeningen by adminiftrateurs der Weeskinderen ofte der Inno-
» centen goederen, alhier refpeêtivelyk gedaen werdende; gelyk in
» andere Steden en plaetfen veel al alleenlyk werd gedaen ; maer
»» dat zyluiden der voorfz Weeskinderen en Innocenten goederen
»» tot deszelfs minfte kofte en meefte oirbaer en voordeel, zelfs zyn ad-
> miniftrerende,en daer vooren ook, dat te noteren ftaet, van den
> Hage een jaerlykfe recognitie zyn genietende en de Secretaris,
» die by de Magiftraet ten dienfte van de Weeskamer haer werde
» bygevoegt en geftelt, uyt ’s Haegfe middelen en ‘Thefaurie
» ook werde gegageert. Ende opdat de voorfz goederen des te
beter en bequamelyker zouden werden beheert, zoo wierd by Wees-
meefteren op approbatie en goedkeuringe van Heeren Burgemee-
fteren als Opper - Weesmeefteren op zekere Inftruêtie daartoe
aangeftelt een bequaam perfoon met den titel van Rentmeefter Gene-
raal van alle de goederen en penningen ter Weeskamer beruflende. Ge-
lyk dan onder anderen in den jaare zeftien honderd negen , invoe-
gen als vooren daartoe wierde gecommitteert Jan Facobfs van
Wouw, welkers commiffie en Inftruêtie ons ter hand gekomen zyn-
de, wy dienftig geoordeelt hebben alhier op te geven.
„ Alfoe tot gerief van de Weeskamer van ’s Gravenhage, tot
» foulagement en ontlaftinge van de Heeren Weesmeefteren, mits-
„> gaders tot proffyte van de onmondige en onbejaerde W eeskinde-=
» ren, die haere goederen ter voorfz Weeskamere beruftende heb-
» ben, noodelyk een bequaem perfoon tot Rentmeefter - Generael
>» van alle de penningen ter Weeskamer beruftende werde geftelt
» en gecommitteert; SOO IST’, dat de,„Heeren Weesmeefteren
> Op
(a) Zie het ode Artik. van de Provifionele Inftruêtie voor Burgemeefteren
van den 6. Juli 156o. hierna te vinden Num. xLv11.
ss
9
3
bb,
5)
bb
5%
3)
3
5)
2
2
2)
»
53
5)
bb
SGRAVEN-HAGE, XXXIIL Hoorrsr. zit
op het goet rapport henluyden gedaen van debequaemheyd, ge-
trouwigheyd en goede qualiteit van Fan Facobfz van Wouw „Loon
van Jacob Cornelifz van Wouw , oud-Burgemeetter alhier, en hem
volkomentlyk vertrouwende op zyne neerftigheyd en experientie,
den felven Jan Facobfz van Wouw op 't welbehagen van de Hee-
ren Burgemeefters van ’s Gravenhage als Opper - Weesmeefteren
geftelt en gecommitteert hebben, {tellen en committeren by de-
fen tot den ontfank en adminiftratie der voorfz Weeskinderen
goederen, geven denfelven volkomen macht , en auCtoriteit de
Pagten, renten en andere inkomften van dien te maenen , innen,
ontfangen en executeren na Weeskamers regt, daer af zyne brie-
ven van recepiflen en aflignatien te geven, dewelke betalingen
ftrecken en valideren fullen, en dit alles na de articulen in de In-
ftruêtie hierna verklaert.
» Eerft fal de voorfz Rentmeefter-Generael gehouden fyn fufh-
fante cautie te ftellen voor alle zyne adminiftratien in handen van
de Heeren Burgemeefteren van ’s Gravenhage ende tot contente-
‘ment van de Heeren Weesmeetfteren in der tyd. :
„ De Rentmeefter voornoemt en fal ook niet vermogen eenige
landen, huyfen of tienden te verhuuren, te verkoopen of in erf=
pagte uyttefetten, dan met expres confent van de Heeren Wees-
meefteren voornoemt. Ende fal hem mede hebben te’ reguleren
na de conditien en voorwaerden, die met advys van de Heeren
W eesmeefteren fullen werden gemaekt.
‚… Zal mede gehouden fyn alle jaere ofte tot vermaninge, te doen
rekeninge, bewys en reliqua aen handen van de Heeren Wees-
meefteren in der tyd wefende.
» Zal insgelyks niet vermogen eenige penningen uyttefetten, be-
leggen ofte betalen, dan by ordonnantie van de Heeren Wees-
meefters voornoemt. _ ds
„ De Rentmeetter en fal mede felfs egeene penningen mogen lig-
ten ofte tot fynen profyte mogen op rente houden.
Dog fal wel vermogen forge te dragen, dat alle ordinaris ren-
ten of laften, ftaende op der Weeskinderen goederen, by quitan-
tie van de eygenaers derzelver werden betaelt.
Maer de extraordinaire laften fal defelve niet vermogen te be-
talen, dan by ordonnantie van de Heeren Weesmeefteren voor-
Pe
noemt.
» De Rentmeefter fal hebben en genieten den dertigften penning
van ordinarille jaerlicxze innekomen , en den feftigften penning
van de Capitaclen ofte afgelofte penningen ‚ mitsgaders van de
cuftingen.
» In ’t ontfangen en uytgeven van de penningen gekomen van de
voorfz Weeskinderen goederen fal hy gehouden fyn hem te re=
guleren, na de Placcaeten en Ordonnantien by de Ed. Mog. Hee-
ren Staeten alrede daerop gemaekt en nog te maeken.
» Indien den Rentmeefter eenige fwarigheden voorquamen in
bedienen van fyn ampt, zal’t zelve de Heeren Weesmeefteren
hebben aen te dienen, om by henl. daerop gedaen en geordon-
neert te werden na behooren.
U. Deel. Cc 2 „ Îtem
By wie
tans de
goede-
ren der
Wees-
kinderen
werden
geadmi-
niftreert.
212 BRS OTRS VV. LIN? GTE STVEAFN
„ Item indien namaels bevonden werde, dat tot meerder dienfte
wan de Weeskamer voornoemt, deze Inítruêtie (oude dienen ver-
andert, vermeerdert of vermindert te werden, fal ’t felve ftaen
tot difpofitie en believen van de Heeren Weesmeefteren, en dat
met confent van de Heeren Burgemeefteren als Opper- Wees-
„ Meefteren.
„ Alfoo Weestneefteren van ’s Gravenhage goedgevonden heb-
„ ben op het welbehágen van Burgemeefters als Opper-Weesmee-
5 Íteren te committeren tot Rentmeefter-Generael over der Wees-
„ kinderen goëderen Fan Sfacobf& van Wouw toone van Facob Cor-
» nelifg van Wouw, Oud-Burgemeefter alhier , volgens de fchrifte-
„ Iyke Inftruêtie denfelven tot dien eynde verleent; SOO IST,
„ dat de voorfz Burgemeefteren geinformeert zynde van de legali--
… teyt van den perfoon van den voorn. Jaz Jacobfz van Wouw,
„ de voorfz fyne Commiflie met alle gevolgen en Articulen van
… dien geapprobeert en geratificeert hebben, approberen en ratifi-
ceren by dezen. Gedaen ter Camere van Burgemeefteren van
> ’sGrávenhage op den 7. Septemb. 1609.
„My jegenwoordig ,
» Was getekent;,
„…H. A: van ZUYDERVLIET,
Des niet tegenftaande al het vooren verhaalde, zoo zyn wy-.nogtans
onderregt, dat ’er zedert het-bekomen van het bovengemelde Oc-
troy nooit een zodanige Rentmeefter is aangeftelt geworden, maar
dat alle de goederen en penningen ter Weeskamer beruftende , ’t
eenemaal zyn gelaaten onder de-beheeringe en adminiftratie van de
drie of vier Weesmeefteren in der tyd, en dat ook overzulks de-
zelve goederen ter hunne verantwoordinge ftaan.
_ De Magiftraat niettemin in agt nemende het waare belang der
Weezen, en wel inzonderheid dat dezelve niet onbeheert en bui-
ten voogdye zouden blyven, heeft, ten eynde de Weesmeefte-
ren eensdeels ten vollen kenniffe zouden hebben, of en hoe verre
de Weeskamer alhier by teftamenten of andere aêtens van uiterfte
wille uitgefloten zy, en ten-anderen datze ook volkomen verzekert
konnen weezen, van de opregte meeninge der voogden in ’t aan-
vaarden van den laft der voogdye,hen by den overleden opgelegt,
goedgedagt by wyze van Ampliatie (4 ) op de Inítruêtie van de voorfz
Weeskamer , daar ontrent deze navolgende voorzieninge te doen.
(v) Te vinden onder de gedrukte Keuren en Ordonnantien van ’s Gravenha-
ge In 4t0. pag. 403.
SGRAVEN-AGEXXKII Hoorrst. 213
Extract uyt de Refolutien by Schout,
Burgemeefteren en Schepenen van
'sGravenbage genomen.
tie old Maart 1719.
‚> Wyders is gelezen het Concept - Ampliatie.op de Inftructie van
»„ de Weeskamer alhier, raekende de Regiftrature van de feclufien
» van dezelve Weeskamer , by teftamenten of andere aêtens gez
» daen, en daer over gedelibereert fynde, is het' zelve Concept
» Ámpliatie gearrefteert, gelyk ‘hetzelve gearrefteert word mits
» dezen, als volgt; onder conditie nogtans,dat indien de voorfz Hee-
» ren Weesmeefteren, over de executie van de‘elve ofte -anderzints
» eenige zwarigheden mogten.refcontreren, dezelve nietwes zullen
» mogen doen ofte ondernemen, als-met voorgaënde communicatie
» van Heeren Burgemeefteren.
Volgt de voorfz gearrefteerde AMPLIATIE.
s> Zoo wanneer bevonden werd, dat by Teftament of Codicille
> van de ouders of andere nabeftaende, eenige Voogd of Voog-
„ den over haere minderjaerige erfgenamen waren geordonneert
s ende daer by uyrdrukkelyk gedifponeert, dat de regeeringe van
s haere Weeskinderen, en de adminiftratie van derzelver goede-
» ren zullen blyven by dezelve, zonder dat den Staet of Inventaris
» daervan overgelevert zal werden ter Weeskamer, zoo zullen in
» dien gevalle de voornoemde aengeftelde Voogden, het zy Vader
»» of Moeder, of wie het ook zoude mogen wezen ,dewelke by
» uitterfte wille alzoo zullen zyn geordonneert, gehouden zyn bin-
‚„ nen veerthien dagen, nadat de voornoemde uitterfte wille tot hae-
» Te kennifle gekomen zal zyn, ter Weeskamer te leveren, om
» aldaer geregiftreert ende bewaert te werden tot ontlaftinge van
„ Weesmeefteren, Extraét Authenticq van alle zodanige Claufulen,
» by dewelken invoegen als vooren , noopende -de Voogdye is ge-
» difponeert, ende dienvolgende de regeeringe en adminiftratie van
» Weeskinderen perfoonen en goederen , mitsgaders het leveren
ss van Staet en Inventaris geordonneert is ende zulex of de Wees-
» kamer in ’t geheel of ten deelen is uytgefloten; voor welke Re-
s» giftracure ter Weeskamer zal werden betaelt,
» Voor de Weesmeefteren twaelf fluyvers.
»» Woor den Secretaris twaelf fhuyvers.
» En voor den Kamer-bewaerder vier fluyvers.
„ Ende zullen wyders de Voogden ’t voornoemde Extract ter ka-
» mer overleverende, gehouden wezen aldaer te verklaeren , dat
»> zyluyden den laft van de Voogdye hen by den overledene opge-
Cc 3 » legt,
214 BESCHRY VIN GES vAN®
legt, hebben aengenomen,op dat daer van mede regiftratuure ter
plaetze ende ten eynde als vooren mag werden gedaen , ten koften
van de Weeskinderen. pn
„ Ende zullen ook geen Notariffen hen onderwinden mogen, te
treeden in eenige befoignes van Sterf huyfen of Erffeniflen, daer-
inne Weeskinderen of andere toezigt behoevende perfoonen deel-
pligtig zyn, ten zy dezelve alvoorens gebleken zy , dat de voor-
noemde Weeskamer is uytgefloten, ende alzoo Voogden aenge-
ftelt zyn. hb
„ Ende ten eynde Weesmeefteren te beeter kennifle mogen heb-
ben van ’t affterven, zoo zullen de begraefnis-Bidders gehouden
zyn, om de veerthien dagen ter Weeskamer te brengen een 1yít
van alle de perzoonen, welke tot dien dage in Kerke of Kerk-
hoven alhier begraeven zyn, met den naem en woontítede vande
overleden. Aldus gearrefteert by de Weth dato als vooren.
„ Accordeert met de voorfz Refolutie,
…
» (was getekent,)
„ MICHIËL TEN HOVE.
NAAM-
SGRAVEN-HAGE, XXXII Hoorrst, â1g
NAAM-LYSTE
D E R
WEES-MEESTEREN
E Vv AN
GER AVE Ne H AGE,
1480.
fooft Willemfz.
Jan Duyker.
dan Duycke. [
rthelmeus Pieterfz.
1482.
Jan van Naerden.
Pieter Gerritszoon.
Jan Duy! Gilliszoon.
1484.
Jan Huge.
1485
Jan Duycke.
Mees Pieterfz.
Jooft Willemfz.
/ 1493.
Adriaen Michielfz.
Arent Pieterfz.
Jan van Montfort.
Cornelis Hendrik{z Nachtegael. .
1494.
Jan Huge.
Claes van Dam.
Adriaen Arentfz.
Cornelis Zybrantfz.
Pieter Bertouw.
I4
Pieter Baerte.
Claes de Milde.
Jacob Stalpert.
Jooft Willemfz.
I512.
Claes Willemfz.
Jacob Adriaenfz Stalpert , Oud-
Schepen.
Gerrit Bruynszoon.
1513.
Claes Willem{z.
Jacob Adriaenfz Stalpert:
Claes Harmanfz.
n 1515.
Claes Willemfz,
Dirk Duym Janfz.
| _ Jan Bruynfz.
I51ó.
Claes Willem{z.
Gerrit Bruynfz ,. Vroedfchap.
Claes Harmanfz.
IgE,
Claes Harman{z-
Dirk Duym Janíz.
Bertelmees Henricxz.
I518.
Arent Pieterfz.
Dirk Janfz Duyck.
Willem Jacobfz. _
1519.
Arent Pieterfz.
Willem Jacobfz.
Warmbrecht Willem{z,
Rh 7-7
Arent Pieter{z,
Jan Bruyn{z.
Warmbrecht Willemfz.
1521.
Willem Jacobfz.
Adriaen Jacobfz.
Willem Meeffe.
1522.
Dirk Deym Janfz.
a Splinter Claefz,
illem Franfz zonder Dank (4),
1523.
Dirk Deym Janfz.
Jan Ramaeker.
Willem Meeffen.
1524.
Ca) Deze had weinig tyds te vooren het Bailliufchap en Schout-ampt van den
Hage bedient: zie van hem in de lyfte der Bailliuwen, pag. 35. en 36,
hi6 .TBPESSE RYE N/GIE JV ZN
1524. \ Hillebrant Aelbrechtfz.
Jan Ramaeker. | N 1540-1541.
Willem Meeffen. KE | Mr. Jan Plumeon.
Willem Franfz zonder Dancks Hillebrant Aelbrecht{z.
1525. Nicafius Anthonifz van Flory:
Arien Gerritfz. |
Willem Meeffen.
1542.
Kors Pieterfz van der Beck.
Willem Franfz zonder Dank. Mr. Jan Plumeon.
15264 é Dirk van Leeuwen.
Arent Pieter {z. 4 1548. kn
Arien Jacobfz. Kors Pieterfz van der Beek.
Jan Ramaecker. Kd Hillebrant Aelbrechtfz.
1527. Mt. Jan Plumeon. %
Pieter Pieterfz. _1544-
Adriaen Claefz de Milde. Kors Pieterfz van der Beeks
Maerten Adriaenfz. Mr. Michiel Claefz.
1528-1530. __| Mr. Jan Plumeon.
Huych Arentfz. 1545.
Philips Marcelis. Kors Pieterfz van der Beek.
Martyn Adriaenfz. Mr. Jan Plumeon. |
1531. ' Otto van Malfen (c)«
Philips Marcelis. 1546. »
Martyn AdriaenfZ. Mr. Jan Plumeon.
Cornelis Janfz van Montfort. Mr. Michiel Claefz.
1532-1533. Otto van Malfen.
Cornelis Janfz van Montfort. 1547:
Gysbert Dirfz Cammaker. Mr. Michiel Claefz.
Martyn Adriaenz. Otto van Malfen.
1534-1535: Mr. Arent Huygen. .
Cornelis Janfz van Montfort. 1548-1549:
Otto van Malfen.
. Arent Huygen.
Cornelis SymonfZ.
1550.
Otto van Malfen.
Cornelis Symonfz.
Willem van der Criep Pieterfz.
Joris Jacobfz.
Martyn Adriaenfz.
1536-1537:
Cornelis Janfz van Montfoert.
Joris Jacobfz.
Kors Pieterfz van der Beek.
5
1538.
Kors Pieterfz van der Beek.
: ISS 11553:
Maerten Adriaenfz. Otto van Malfen.
Mr. Jan Plumeon (2). Willem van der Criep Pieterfz.
1539. Kors Pieterfz van def Beek.
Kors Pieterfz van der Beek. 1554-1556.
Mr. Jan Plumeon. Otto van Malfen.
_ Wilk
(4) Hy was te gelyk Secretaris van den Hage, als te zien is in de Iyfte der Klerc-
ken, &c. mede hiervooren geplaatft , pag. 182. |
( c) Deze was Secretaris vat den Hove van Holland, en maakte mitsdien zwaa-
righeid om ’t Weesmeefterfchap te aanvaarden, uit vreeze dat hy daardoor zoude
komen te verliezen de Privilegien en Voorregten , den Suppoeften van denzelven
Hove competerende; Weshalven het gemelde Hof hem de volgende afte van zon-
prejuditie verleende: /
„, Alfoo onlangs ledeh by den Hove van Hollant geordineert es Otto van Matfer
„ Secretaris van den felven Hove mede te wefen Weesmeefter van-den Hage, SOE
„ ES ’ zelfde nochtans gedaen op conditien en met expreffe voorwaerden; dat ’t
„ felfde tot geenen tyde wefen en fal, genomen of getrocken worden tot prejuditie,
» ofte verminderinge van de Vryheyt denfelven Otto van Malfen als Secretaris en
‚‚ Suppooft van den Hove voerfz competerende , en dat hy dezelve zyne vryhevt
„ fal blyven behoudende en genietende, foe dat behoert. Gedaen in den Hage den
19. February xvc. xrrv. (/#. Gur.) Geëxtraheert uit het eerfte Memor. van J. van
Dam fol. 94. werfo.
« SGRAVEN-HAGE, XXXIL Hoortsr, 217
Willem Pieterfz van der Cryep.
Jooft Jacobfz ‚ Goudfinit.
Daniel Janfz, Secretaris van de Wees-
kamer (d).
1557-1558.
Otto van Malfen.
Willem Pieterfz van der Cryep.
Dirk van Alkemade.
1559-1562.
Dirk van Alkemade.
‚Pieter van Halmele.
‚Mattheus Vierlinck.
1563.--1564.
Dirk van Alkemàâde.
‚ Mattheus Fierlinck.
Dirk van der Moele.
1565.
„ Mattheus Fierlinck.
Philips,van Uytwyk , Secretaris
’s Hoofs van Holland.
Claes van Dam.
1566.
_ Mattheus Fierlinck.
„ Jacob Bel.
…
Jan Purtyck , Extraordinarts Secre-
taris van den Hove.
1567.--1568.
„ Mattheus Fierlinck.
Jacob Bel.
Jooft van Dam.
1569.
„ Mattheus Fierlinck,
ooft van Dam:
Gerrit Allertíz.
1570.
fooft van Dam, Secretaris 's Hoofs
van Holland.
Gerrit Allertfz.
Claes van Dam.
1571-1572
Jooft van Dam.
Jacob Willem{z van Dorp.
Jan Janfz Hemekaer.
I573-
Zyn geen Weesmeefters geftelt geweeft,
overmits den twijt die in Holland was.
Mr. Au
Dik Paeuw.
(4) Ver
af.
Snel van Aicken, thans Schepen en eertyds Weesmeefter van den Hage,
| 1574
n van Teylingen.
Barent Jan{z.
Mr.
1575-1576. |
Huge de Groot, (e) Secretaris
’s Hoofs van Holland.
Chriftoffel Cornelis van Mierop.
Vrederik Vrederixz , Lakenkooper:
1577-1578.
Huge de Groot.
Jan van Treflong.
Jacob Willemfz van Dorp.
1579.
Huge de Groot.
‚ Jan van Treflong:
Adriaen Willemfz van der Cryep.
1580.
Huge de Groot:
Joeft: Jacobfz van Hogenhouck.
Adriaen Screvelfz.
te S ET,
Huge de Groot.
Joeft Jacobfz van Hogenhouck.
Frederik Vrederikfz.
T582
Joeft Jacobfz van Hogenhouck.
Pieter Janfz Kinderen.
Ludolf Michielfz.
(av sBs.
Pieter Janfz Kinderen.
Ludolf Michielfz,
Dammas Goudt,
… 1584:
Pieter Janfz Kinderen.
Hendrick Janfz.
Jan Cornelifz Colyns
1585.
Pieter Janfz Kinderen.
Vrederik Vrederikfz van Elburg:
Willem van Berendrecht.
| 1586.
Pieter Janfz Kinderen.
Willem van Berendrecht.
Jacob Cornelifz, in de Wildeman,
1587.
Pieter Janíz Kinderen.
Willem van Berendrecht.
Henrick Janfz.
„1588.
Willem van Berendrecht.
Cornelis van Blyenburgh.
Pieter van Treflong:
1589.
Pieter Janfz Kinderen.
Cor:
melt in twee Cuftúmen van den Hage No. xxr1r. pag. 23. en LXXXIV.
6g. werdende in de eerftgemelde Coftume van den jaare 1554, mede genoemt
_deze Iyft niet gevonden werd.
(e) Zyn naam ‚was eigentlyk Hugues de Groote,
die egter in
en was een Vlaminger. Hy wierd
in 1548. Secretaris Surpernumerair van den Hove van Holland,
D
‚ Deel,
018
Cornelis van Blyenburgh.
‚Pieter van Treflong.
vd 1590. (f)-
Pieter Janfz Kinderen:
Cornelis van Blyenburgh.
Anthonis van Cats, Oud-Schepen.
1591.
Frederik van Aelburg.
Cornelis van Blyenburg.
Hendrik Janíz Nobel.
1592.
Frederik van Aelburg.
Willem van Berendrecht.
Johan van Rimere.
: I593-
Willem van Berendrecht.
Johan van Rimere.
Cornelis Wielant.
1594
Willem van Berendrecht.
Jacob de Jonge.
Dominicus Boot.
1595-=-1596.
Johan van Rimere.
Dominicus Boot.
Guerard Quirynfz (2).
1597
Johan van Rimere.
Guerard Quirynfz.
‘Thomas Caffiopyn.
_ 1598.
Johan van Rimere.
Thomas Caffiopyn.
Adriaen Screvelfz.
1599.
Adriaen Screvelfz.
‘Thomas Caffiopyn.
Jacob Cornelifz , in de wilde zee.
1600.
Thomas Caffiopyn.
Jacob de Jonge.
Jan Janfz Coeq, Oud-Schepen.
IÓOI.
Jacob de Jonge.
Jan Janfz Cocq.
Guerard Quirynfz.
1602.
Jacob de Jonge.
Guerard Quirynfz.
Jan Janfz Cocq.
. 5
BsE!S OG, HI RY, VAl'N GE
VAN
é 1603.
Jacob de Jönge.
__… Hendrik Moons.
Mr.
Jan Quartelaer.
1604.-+1606.
Jacob de Jonge.
Hendrik: Moons.
Adriaen Screvelfz.
— 1607.
Jacob de Jonge.
Hendrik Moons.
Cornelis.Jacobfz van Wouw:
1608.
Hendrik Moons.
Jacob Cornelifz , in de wilde zee,
Pieter van Treflong.
1609.
Jacob Cornelifz van Wouw:
Hendrik Moons.
Jacob de Jonge van Baertwyk.
IÓ10.--1613.
Jacob de Jonge.
Hendrik. Moons.
Jan Janfz Wolf.
IÓI4.
Jacob de Jonge.
Hendrik Moons.
Jacob Dircxz van Ceulen. —
IÓ15.--1Ó16.
Jacob Direxz van Ceulen.
Jacob Cornelifz van Wouw.
Govert Jacobfz van Duynen.
1617.
Jan Janfz Cocq.
Cornelis Jacobfz van Wouw.
Jan Hendrikfz Nobel.
1618.
Jan Janfz Cocq.
Cornelis Jacobfz van Wouw.
Claes Cornelifz.
IÓI9.--1620.
Cornelis facobfz van Wouw.
Leonard Ketting.
Francois van Geesdorp.
IÓ2I.
Cornelis Jacobíz van Wouw. —
Francois van Geesdorp.
Salomon Michielfz Soetens.
1622.
Cornelis Jacobfz van Wouw.”
Francois van Geesdorp.
nend nd aen didi nd en ol rd ed
Mr.
({) Onder eén requeft by Weesmeefteren aan de Magiftraat van den Hage gepre-
fenteert in Mei 159o. om te hebben gelyke wedde als Schepenen, vind men de vol
gende naamen, Blvezbarg , Splinter, A. Gats, zie hiervooren pag. 206. À
(g) In een oude Coftuim van den Hage , gedagtekent den 16. Septemb. 1602.,
vind men hem genoemt Gewrandt Geuryn{z , en getituleert oud-Bargemeefter van den
Hage en jegenwoordig Weesmeefter. Zyn naam is eigentlyk Everart Quirynfz.
SGRAVENHAGE, XXXII Hoorrsr.
‚ Louis van Kinfchot.
1623-1625.
Cornelis Jacobfz van Wouw.
. Louis van Kinfchot.
Jan Claefz Splinter.
1626.
„‚ Louis van Kinfchot.
Jan Janfz Cocq , oud-Burgemt.
‚ Adriaen van Affendelft.
1627.--1632.
Jan Janfz Cocq.
‚ Adriaen van Aflendelft.
Michiel de Willem.
1633-1636.
Jan Janfz Cocq.
Michiel de Willem,
Francais van Geesdorp:
1637.--1638.
Francois van Geesdorp.
Michiel de Willem. |
Pieter Stalpert van der Wiele,
1639.
Francois van Geesdorp.
Michiel de Willem.
Nicafius Hanneman , Burgen’.
_1640.--1642.
Francois van Geesdorp.
Michiel de Willem.
Aelbert Bofch , oud-Burgemr,
1643.--1645.
Francois van Geesdorp.
Michiel de Willem.
Johan van Wouw.
1646.
Francois van Geesdorp.
„Michiel de Willem.
‚ Willem van der Goes.
1647.
Francois van Geesdorp.
Michiel de Willem.
. Maximiliaen van Bekerke.
1648.
Francois van Geesdorp.
‚ Maximiliaen van Bekerke.
Bartholomeus Bofch.
… 1649.
Francois van Geesdorp.
. Maximiliaen van Bekerke.
Aelbert Bofch.
„__1650.--1652.
Aelbert Bofch.
‚ Maximiliaen van Bekerke,
‚ Willem van der Does.
1653.
Cornelis Jacobfz van Wouw.
. Maximiliaen van Bekerke,
‚ Willem van der Does.
11. Deel,
Mr.
Mr.
Mr.
Mr.
Mr.
219
1654.
Johan Halling , oud-Burgemr.
Willem vander Does , oud-Schepen.
Maximiliaen van Bekerke.
1655.
Cornelis Jacobfz van Wouw:
Maximiliaen van Bekerke.
Thomas Cletcher.
1656.
Cornelis Jacobfz van Wouw.
Maximiliaen van Bekerke.
Cornelis Splinter.
1657.
„ Cornelis Jacobfz van Wouw,
‚ Maximiliaen van Bekerke.
Dirk van der Lifle.
I658.
Cornelis Jacobfz van Wouw.
Johan van der Houve.
‚ Johan van Banchem.
1659.
’ An van der Does:
ikolaes van Rhyn.
Johan Maes.
1660.
. Nicolaes van Rhyn.
Johan Maes.
. Johan van Hove,
rÓÓI.
. Nicolaes van Rhyn.
Cornelis Couwenburg van Belois.
. Nikolaes van der Haer.
1662.
. Nicolaes van Rhyn.
Corn. Couwenburg van Beloys.
Johan Maes.
1663,
. Nicolaes van Rhyn.
Corn. Couwenburg van Beloys.
Dr. Johan van den Hove.
Mr.
Mr.
.
Ss
Ee eenen eee
mf
5
Ewout Brandt.
1664:
Nicolaes van Rhyn. |
Corn. Couwenburg van Beloys,
Willem Donker.
Pieter van Groenevelt.
1665.
. Nicolaes van Rhyn.
Corn. Couwenburg van Beloys.
Pieter van Groenevelt.
Johan Maes.
1666. *
Nicolaes van Rhyn.
Corn. Couwenburg van Beloys,
„ Johan van den Hove.
Ewout Brandt.
1667.
‚ Nicolaes van Rhynu
Dd
2 Corn.
220
Willem Donker.
1668.--1669.
‚ Nicolaes van Rhyn.
Corn. Couwenburch van Beloys.
„ Johan van den Hove.
. Nicafius van Zoutelande.
1670.
. Johan van den Hove.
. Nicafius van Zoutelande.
„ Johan van Duinen, oud-Burgemr.
1671.
. Pieter Stalpert van der Wiele.
„ Johan van Zoutelande.
Simon Brandt.
1672.
„ Johan Halling.
Simon Brandt.
‚ Engelbert Graswinke/.
1673
Simon Brandt.
, Engelbert Graswinkel.
. Gafpar van der Haar.
1674.--1675.
Simon Brandt.
. Gafpar van der Haer.
. Adriaen Houttuyn.
1676.
Simon Brandt. :
r. Gafpar van der Haer.
„ Hendrik Pots.
1677.--1680.
Simon Brandt.
‚ Hendrik Pots.
Marcellus Bruynefteyn.
168 1.--1683.
. Hendrik Pots.
Marcellus Bruynefteyn.
r‚ Jacob van Wouw.
1684.
Marcellus Bruynefteyn.
. Jacob van Wouw.
Francois Louis van der Wiele.
I685.--1689.
„ Jacob van Wouw.
Francois Louis van der Wiele.
. Dirk de Cocq van Nerynen.
1690.--1692.
. Jacob van Wouw.
. Dirk de Cocq van Nerynen,
Herbert Comans.
Jacob Bofch, Secretaris.
ABI BOE HER A NI
Corn. Couwenburg van Beloys:
+ Johan van den Hove:
. Pieter Brandt,
NGE vaN
1693-1694:
Mr. Dirk de Cocq van Neryneù,
Herbert Comans.
. Hendrik Pots.
1695.--1696.
r. Hendrik Pots.
Herbert Comans.
‚ Johan Emants.
1697
Herbert Comans.
„ Johan Emants. |
. Adriaen van Spierinxhouck.
1698.--1707.
Herbert Comans.
„ Johan Emants.
Marcellus Bruynefteyn, oud-Sche-
pen. _
1708.
Herbert Comans.
„ Johan Emants.
1709.--1712.
Herbert Comans. -
. Johan Emants, EfJayeur Bbteract
‚ Pieter van Wouw.
Nikolaes van der Beek.
Secretaris.
1713--1719.
. Johan Emants.
. Pieter van Wouw.
Nicolaes van der Beek, obiit.
17 20-17
32
. Johan Emants, doed afftand in
Febr. 1733.
. Pieter van Wouw.
. Govert van Perfyn.
Anthony Pieterforf, Secretaris 1724,
„1737
1733
‚ Pieter van Wouw, doed afftand in
Maart 1737.
. Govert van Perfyn.
. Johan Daniel Ruymvelt , overl,
den or. Maart 1737.
. Marcellus Emants.
1737--17-«
. Govert van Perfyn:
‚ Marcellus Emants.
‚ Pieter van Wouw.
XXXL
SGRAVEN-HAGE, XXXIIL Hoorrst, sat
NC
wien OB Ign LDR ADE 065 E40 TEAN MDETO EDEL OADCHO ODE 01E ODE OUTE EPE ZERO oiTERe
XXXIIL HoorrTsrux.
Wan het zegel van 'sGravenhage, en de zegelinge aldaar,
mitsgaders van het wapen derzelve flede.
Ven AL welligt, met den eerften opfläg , eenigen on- Rede
SANG zer Leezers vreemd konnen voorkomen, dat wy rde
SSP, fchynen een geheel Hoofdítuk te-willen geven aan verhan-
eene zaak, welke zy miflchien denken zouden op deling
„van het
eene bladzyde te konnen plaatzen. Maar wy hou- zegelen
| den ons verzekert, datze zoo niet zullen oordee- een af-
len, wien bekend is ’t gewigt der zegelingen, zedert zeven en agt zonder-
honderd jaaren herwaarts. Om dat ’er in die tyden, buiten de zoo IE
genaamde Geeftelyken, weinige waren, die {legts hunnen: naam Hoofd-
konden fehryven; fproot het daaruit, dat genoegzaam alle Ampte- ftuk ge-
naaren , die de pen moeften voeren, Geeftelyke perzoonen waren, Teäkt is:
als Canceliers, Griffiers, Clerken, namaals genoemt Secretariffen, DeÂmp-
dat men nu ‚, om quanzuis zuiver Duitfch te gebruiken, Geheim- kaden
fchryvers vertaalt; maar dat daarentegen de Zegelaars of zegelbe- Bn
waarders, juift geene Geeftelyken waren, en dat ampt (fchoon al voeren,
vecl gelaaten aan den Cancelier,) ook wel was in handen vanhooge Wet 4
werreldlyke Stands-perzoonen, die mede waren van den Raadeder Kerkery-
Vorften. Men begrypt ook ligt, dat in die tyden, waarin de zoo- ken.
genaamde Ridderfchap, boven maate en buiten rede; in top van pe zege.
eere wierd opgevyzelt, ten dien opzigte iets zonderlings heeft kon- laars of
nen inkruipen. Waarom men ook vind , dat die affchriften van de zegelbe
oorfponkelyke Charters van Giften, van Hantvelten, en-andere rd
gewigtige handelingen, die men dugte , dat door toevallen zouden |
konnen verlooren gaan, Vidimus genaamt, om dat die de affchrift en
verleent, gewoon iste betuigen, dat hy zelf die gezien en geleezen fchriften
heeft, niet alleen door Collegien en Magiftraaten , maar ook door genaamt
Geeftelyken of Ridders gegeven wierden, met aanhegting, of zom- dem
tyds met opdrukking van hun zegel; en met meer of min naaukeu-
rige befchryvinge van het zegel, ’t geen aan de aête , waar van het
Vidimus verleent wierd, gehangen, of daarop gedrukt was, ’tgeen
zedert op quam. Fin waarby het in opzigte van groote Heeren,
Staaten of magtige fteden in het vervolg niet bleef.
Maar gelyk het aanhangen of ook het opdrukken van een zegel, Waar
op verre na zoo zeker niet bewyft, dat die geene, wiens zegelaan doorde
een handeling gevonden werd , by het verlyden van de atteistegen- ge zoor-
woordig geweeft; en groote Vorften egter hunne zegels, die, 't ten van
zy van goud, ’t zy van zilver, of van lood, vry zwaar waren; niet dS 4
altoos konden by zig hebben, vond men ook uit, buiten dat eigent- RAe zyn.
Jyke van ouds gebruikte zegel , waaraan de naam van ’t groot zegel
1d 3 kleef-
Benamin-
ge der
voor-
naamfte
zoorten
van Ze-
gels.
De min-
dere Vor-
ften volg-
den daar-
in ’tvoor-
beeld der
magtig-
ften.
Byzon-
derlyk
mede on-
ze Graa-
ven.
Noodza-
kelyk-
heid, dat
men
eenige
kennis
van het
middel-
eeuws
zegelen
hebbe.
Steden
hebben
insgelyks
verfchei-
BE S geen geloof en geeft, ten zy die met zynen zegele zyn beveftigt.
Die en meer andere omftandigheden, de oudheden onzes Vader-
lands, in opzigt van de zegelingen, betreffende, zouden wy uit
Hollandfche Charters nader en uitvoeriger konnen aanwyzen, als
tot nog toe , voor zoo veel ons bekend is, eenig Hollander gedaan
heeft. Dan dewyl zulks ons te verre zoude doen treden buiten
’sGraven-Hage, keeren wy daar toe, (c)
Vooraf dient evenwel nog gelet, dat, gelyk de Vorften verfchei-
de zoorten van zegels, ’t eene voor, 't ander na in trein gebragt
hebben, zoo ookde Steden onderfcheidene zegelen hebben aange-
nomen.
(a) Tot bewys zullen wy bybrengen dc ate, waarby Hertog Jan van Beye-
ven, Heere Hendrik Nothalft , beveftigt in ’t Treforierfchap van Holland en Zee-
land, luidende het begin en flot verkort in dezer voege:
» JOHAN &c: doen condt allen Juden, want onfe getruwe Heer Henric
s- Nothalft Heer tot Wernberge onfen Bifdom in Neder-Beyeren en Treforier
s‚ van Hollant en van Zeelant by onfen en ons gemeyns Raits van Hollant en
van Zeelant goetduncken aengenomen heeft den laft en faken van onfen Tre-
forien van Hollant en van Zeelant te bewaeren, foo hebben wy hem daer-
om gemechtigt … — Ende want on/? getruwe voirfz onfe zegel op
defe tyt felve te bewaren heeft, foo hebben wy dairomme defen brief van onfer
rechter wetentheyt doen befegelen mit onfen fegele, en hebben mit ons felfs
handt daerom defen brief getekent, Gegeven in den Hage op ten leften
dach van Augufto in ’t jaer ons Heeren x1111c. en twyntich.
bes Manier van Procederen Lib. 1. tit: zv. Cap. 2. Num: 46.
(c) Die luft heeft om van deze {toffe breeder berigt te hebben, zal zyn ge-
noegen konnen vinden in de geleerde werken van Theodorus Hoepingus de ju-
ve figillorum prifco et novo, in 4to., en Joan Michaël Heineccius in zyn Syntagma
de Sigillis, in fol. en andere meer.
222
EGRÄÂVEN-HAGE; XXXIII Hoorrst.
nomen. Waarontfent men zal konneti waárnemen ; dat veele aan
Zee of aan eene groote riviere gelegene, cengScheepje en daarin of
geene of wel een of twee bettierders, oct in de oude zegelen
wan Lubeck; Amfterdara;s (d) Medenblick; enz, te zien IS; er
veele andere binnen ’sLaands gelegene eer Kafteel, Burch of poort;
tor beeldenis op haare zegelen gebruikten. Waarvan de Steden
Dordregt, (wy meenen hier het oude wapen van Dordregt; )
Alkmaar, Middelburg; Delf, Rotterdam enz ; de bewyzen uitle-
veren.
Die zegels hadden in de Steden infgelyks niet eenerlei gebruik;
ook niet een eenpaarige benâaminge. Dus vonden we in een oude
Keure der Stad Dordregt, met de hand gefchreven; van den jaare
1385. vermeld het groot zege/-dier Stad. In 1599. (e) het zegel
van verbande derzelve. Insgelyksin opzigt der Stad Amtterdam;
(f) op't Jaar 1413: het groot zegel. Welken aangaande aldaar in
% jaar 1494. gekeurt, (g ) wierd, ‚‚ dat men van doe voortaen
» niet. gebruiken en zoude ’# Groot Zegel, genoemt het zegel van
… verbande dier Stede, t° en zy dat het gefchiedde; by wete, wil-
‚ le en confent van de xxxvr. of van de meefte {temmen vän dien.
Diergelyke aanmerkingen zoude men konnen opgeven van de
Secreete, dat is, de geheime zegels; maar het voorige verftrekke
flegts ten voorbeelde. | | Ee
t Allergebruikkelvkfte zegel in de Steden, is het geen genoemt
werd Ad Caufas of Ten zaaken, by de Schepens-kameren voormaals
gehangen aan haare opene brieven. Dog de opfchriften derzelve
drukken zulks niet altoos uit. IE &
Hoe het nu met dat alles in de eerfte tyden in ’s Graven-Hage ge-
legen zy geweeft, hebben wy wel niet konnen uitvinden; nog ook;
of aan de Regeerders een vaft wapen en zegel by gunfte gegeven
Zy, dan of de Magiftraat zelf een wapen en zegel aangenomen heb-
bende, daarin vervolgens, na welgevallen; veranderingen hebbe ge-
maakt. Maar dit is ons uit de egte ftukken; die wy zoo in het
voorgaande, als in dit Deel te voorfchyn hebben gebragt, kehnelyk
gewerden; dat de Schepenen alhier op tweederlei wyze de Atens,
die voor hen verleden wierden, bezegelden. ‘Te weeten, eens-
deels met de eige zegelen der Schepenen, datze dan ook uitdrukten:
andersdeels met een gemeen zegel, met het zegel ten zaaken, met
het groot zegel, enz, ’t geen insgelyks met zoosveele woorden
wierd ter neder geftelt. |
_ Wey gaan ten dien opzigte voorby de uitinges welke voorkomt
in het einde van de belofte, gedaan in den jaare dertien honderd
223
(d) Dog uit de verandefingen, die van tyd tot tyd gemaakt zynin het zegel
der Stad Amflerdam, te vinden by Commelin in zyne Befchr:-der gem: Stad,
derde Boek 1. deel bl. 178. en volgende, is klaar, dat de Regeerders der Steden
zig aan de form der oude zegels niet al te niaauw gebonden, maar dezelve ver-
fraait hebben, gelyk men by voortgang van tyden de gebouwen doet. Dit zal
het vervolg ook nopende ’t zegel van ’s Gravenhage uitwyzen;
(e) Onder de Handv, van Amft: pag. 1644
Handv. van Amft: pag. 19. col. 2:
(2) Handv. pag. 197. col. z.sN0: 2e
dener-
leye ze-
gels ge-
bruikt.
Voor-
beeld
daarvan
in het
groot Zg
gel,
Ook ge-
noemt
het zegel
van ver=
bande:
Het
meeft ge-
bruikte
in de Ste-
den, is,
Ad canfas;
d. í. ten
zaaken.
Het eer-
fte begin
van dat
alles in
’s Gra-
ven-Ha-
ge ‚ dui=
ter.
De Sche-
enen al-
ier ple-
gen op
tweeder-
lei wyze
te zege-
len.
Of met
elf hunne ei-
gene zC-
gelen:
Of met
degemee-
ne ZEZE-
len aande
laats be-
horende.
Dat in
eenige
brieven
niet klaar
uitge-
drukt is.
Twee re-
denen de-
zer na-
fpeurin-
ge.
1. Om te
weten of
’s Gra-
venhage
al zoo
vroeg
wapen en
zegel ge-
had heb-
be.
Die vee-
le Steden
enz. ver-
kregen
hebben,
van de
Graven,
van de
224 BESCHRYVINGE vaN
elf, (h) ten overftaan van Broeder Hughe Prochipape in die Hage,
_en die gemeene Schepenen in die felve Stede, in deze woorden, defen
brief befegelt mit onfèn zeghelen. Want die woorden gefchreven
zynde in een tyd, waarin men veel onzekerheids vind, nopendede
uitdrukkingen tu{lchen het enkel en het meerder getal, laaten ook
twyffelagtig , of aldaar van de eige zegelen der geenen, die over de
belofte ftonden;, gefproken werd, of wel van een algemeen zegel
der Schepenen; hoewel het eerfte ons natuurlykít voorkomt; Maar
men vind in een brief (#), verleden voor Schepenen in den Hage,
op Mei dag des jaars dertien honderd’ zeftien, waar by iemand zig
verbind jaarlyks zekere fomme te betalen , gebruikt de uitdruk-
kinge bezegelt mit onfen zegele;, dog zoo geftelt, dat, hoe zeer het
aldaar mede fchynt aan te komen op het begrip der woorden ou/èx
zegele, egter zulks niet anders als van een gemeen zegel der plaat=
ze, kan werden opgenomen. In dat zelve jaar niettemin vindenwe
zekere gifte (k) van eenen Wilhelmus de Brawoude Clericus diëtus
de Anglia; in welke hy bid, dat den Graave, en ook Schout ; Sche-
penen, Geregt en de geheele Gemeenfchap van den Hage, die gif-
te mede wilden ondertekenen, ’t geen die Graaf gewillig dede, en
ook aan den Schout, Schepenen, enz. van den Hage toeliet zulks
nevens hem (zeker geen geringe eer!) te mogen doen; in welkér
einde Schout, Schepenen enz. duidelyk gewagen van hunne eigene
zegelen, Szgilla propria. Waarmede wy dan getoont hebben, dat
in dien vroegen tyd het een en ander plaats had.
Maar eer we verder gaan, zal het niet ondienftig zyn te voorko
men eene bedenkinge, welke iemand zoude konnen maken; waa-
rom wy zoo naaukeurig zoeken op te fpeureh, hoe te dien tyde
juift in den Hage gezegelt wierd. Want daar toe dienen twee re=
denen. Eerft, om daaruit af te nemen, of ‘sGraven-Hage, zoo
kort na dat aldaâr een Gemeenfchap gezetelt was, ook al een wa-
pen en zegel van den Graave bekomen hadde. Want fchoon men
den oorfpronk van de Wapenen veeler Steden niet en weet; zoo
weet men egter, dat veele Steden, Dorpen en Gemeenfchappen
haare wapenen van de Graaven, ‘de Heeren Staaten, of zelfs van
den Hove van Holland, op verzoek of: anderzints erlangt. hebben.
Want, om daarvan Hollandfche bewyzen by te brengen, het Hof
verleende in den jaare zeftien honderd elf aan de Wieringer-Waard,
zulks verzoekende, een wapen en zegel, (/)) met authorifatie, om
dat in voorvallende gelegentheden te gebruiken. Insgelyks in zef-
tien honderd twaalf aan Dykgraaf en Heemraaden van de Beemfter.
(m) Vervolgens ook aan de Schermer. (n) Fn nog in den jaare
zeltien honderd een en veertig aan ’s Graveland. (o) Welke gifte
van
(h) Zie ons eerfte deel pag. 832. Litt. Y. |
(2) Zie dezen brief in ’t geheel hiervooren xxrtx. Hoofijt. pag: 72,
(&) Aangehaalt hiervooren pag: 56 en 73. |
(1) Waarvan de aftekeninge te vinden is in het derde Memor: vanden Grif-
fier Duyk, fol: 97.
(im) Befchreven Ibidem fol. 132.
67) Zesde Memor. van Criep, fol. 252.
o) Eerfte Memor. van Rolland, fol. 191.
SGRAVEN-HAGE, X XXIII Hoorrsr. 225
van wapens en zegels door de Souvereinen gedaan; of ook, gelyk
uit die weetens-waardige voorbeelden ontwyfelbaar is, door den
Hove van Holland, uitlevert een blykelyke beveftiginge van zulk
eene Gemeenfchap; welke anderzints na verloop van eeuwen, in
opzigt der beginzelen, veel eer uit een gedogen moet werden opge-
maakt, alsze uit eene goedkeuringe kan werden getoont. Tot dar
naderhand door Handveften aan dezelve vergunt, meldingen van
dezelve by de Souvereinen gemaakt, en andere blyken meer, ook
van uitgedrukte goedkeuringen overvloedige bewyzen voorkomen.
Ten tweeden verdient zvne oplettentheid, wanneer men in den
jaare dertien honderd elf, dertien honderd zettien, enz. gefproo-
ken vind van zegelen, die wezen zouden de eige zegelen van de
perzoonen, die in die tyden het Schepen-ampt in 'sGraven-hage be-
kleedden. Want het is zeker, dat te dien tyde zeer veele gemee-
ne luiden, ja verre de meefte, geen zegel hadden; en „wanneer zy
eenige Acte zouden verlyden, die, na gewoonte, bezegelt moett
werden, dat ze als dan gedwongen waren andere tegenwoordige
van hooger qualiteit te verzoeken, om zulke brieven over hen te
willen bezegelen, dat is, voor hen, wegens hen. Waar van een
voorbeeld, betrekkelyk tot den jaare veertien honderd een en dertig
in ons eerfte Deel bladzyde 315. te vinden is, En daar van zoude
men eene groote menigte gevallen te voorfchyn konnen brengen.
(p) Dog 't geen verder gaat, dat gebrek had ook plaats in opzigt
van Luiden van qualiteit en adelyke geboorte. Zoo had Laurens
van Cats, zoon van Wolfaert, (q) die een zoon was van Laurens
van Cats, bygenaamt de Ryke, een zeer vermogend Heer, nog in
veertien honderd zeven en zeftig geen zegel, wanneer hy nevens
zynen ouder broeder Anthonis, ftond over de huwelykfche voor-
waarden van hunne zufter Maria, met Heer Arent van Zweeten,
Ridder, Heere tot Lyenburg ; zulks gemelde zyn broeder Anthonis
voor hem zegelen moefte. (7) Zoo verzogt ook Facob van Bor ffe-
len, zoon van Adriaan van Borffelen, Heer van Brugdam, van Du-
veland, 8e, (s) want ic, zegt hy, op deze tyt. zelve ghene zegel
en hebbe, tyne moeder, om in den jaare veertien honderd veertig
voor hem te zegelen. |
Zoo was ’t ook gelegen met de Gemeenfchappen zelve. Dus
hingen in den jaare dertien honderd twee en vyftig een Burgemee-
fter en verfcheide Schepenen der Stede Emmeneffe, hunne eige ze-
gelen aan een handeling, welke zy van Stede wege aangingen, met
byvoeginge van deze rede, ‚, want wy nu geene Stadts fegel in onfe
5» Stadt van ZEmmenifle voirfeyt en hebben. (#) Dog zy hadden ’er
een in dertien honderd zeven en vyftig, zeggende in eenen brief
van dat jaar; „ In oirconde des briefs befegelt mit onfer Stats zegel.
(v) En zie hier een voorbeeld, dat nog verder gaat, te weeten;,
| | dat
(p) Handv. van Rynl. pag. 199 in fin. van 1475. pag. 201. van 1495. enz.
_(q) Zie S. van Leeuw. Bat Hluftr. pag. got.
r) Zie de Huwel. Voorw. ibid. pag. rr. Lit. L.
é Zie by Anth. Matth. in Prefat. Librorum 111. et 1v. de Nobilitate pag: penult,
t) Zie de afte by Ant. Matth. de Jure gladii Cap. XIX. pag. 327., 328.
v) Ibid, pag. 327. alwaar de aftekeninge te zien is.
TI. Deel, Ee
Staaten,
of van
denHove
van Hol-
land.
Voor-
beelden
van het
laatfte.
2. Om
dat aan-
merkelyk
is, datde
Schepe-
nen doe
al eige
zegelen
hadden.
Want
weinige
gemeene
luiden
hadden
doe een
zegel.
Veele
van ade-
lyken
ftand
hadden
’er ook
geen.,
Ja zelfs
Gemeen-
fchappen.
Eere
daar in
gelegen
voor
’s Graas
wen-Ha-
86
Door-
gaans ge-
bruikten
de Sche-
penen
het ge-
MEERN ZC=
gel.
Zedert
226 BiBES CG HERCY V IJN GIEL VAN
dat geheele gedeelte“van Vlaanderen, *t geen Het Vrye genoemt
werd, had lang na veertien honderd nog geen gemeen zegel; uite
_wyzens het begin en flot vaneene afte, dus luidende (w): „ A fous
» ceulx, gui ces prefentes Lettres verront ou orront; Bourgmaiffres,
» Advoe , Efthevins (5 Confeil des Villes de Gand , de Bru-
» ges © d'Ipre, 5 du Terroir du France, du pais de Flandres fà-
„ lut. En in het flot: , Ex tesmoing de ce Nous avons ces prefèn-
> tes Lettres fuit feetler des feanlx ans canfès des desfusdites Villes
>, de Gand; de Bruges © d'Ypre, @ de feel de Reverend Pere en
s Dieu Monfeigneur l'Abbe de Seint Andreu lé Bruges pouf nous
„du France QUI NE VSONS POINT DE SEEL
„ COMMON. Faites ® données le vvijme. jour d'Aouft Van de
» grace Meeece, xv © vr. («). Dat is: „ Allen den geenendie
„ deze tegenwoordige letteren zullen zien of hooren ,Burgemeefte-
» ren, (y) Voogd, Schepenen en Raad der Steden Gend , Brug-
» geen Ypere, en van het Territoir van't Vrye ‚ Lande van Vlaan-
„‚ deren, falut. En het einde: „ In oirconde dezes hebben wy
„ deze tegenwoordige letteren doen bezegelen met de zegelen ten
» zaaken der voornoemde Steden van Gend , Brugge en Ypere,
» en met het zegel van den eerwaardigen Vader in Gode mynen Hee-
» re den Abt van fint Andries by Brugge, voor ons van het Prye,
„DIE: GEEN -GEMEENEN ZEGEL EN GEBRUIKEN:
„ Gedaan en gegeven den zeventienden dag van Augufti in ’t jaar
„der gratie M.cecc. XV. en vr. | rd
Uit die aanmerkingen meenen wy temogen opmaken, dat het een
eere is voor ’s Graven-Hage, al in dertien honderd elf te hebben ge=
had Schepenen, die met eige zegelen hunne aétens konden geftendi-
gen; en in dertien honderd zeftien insgelyks te hebben gehad zulke
Schepenen, en boven dien een gemeen zegel voor het Dorp ; gelyk
het doe nog zoo genoemt wierd. Wy zullen nu voordragen *t geen
we dienaangaande verder bevonden hebben.
„Fe weeten, dat de Schepenen van ’s Graven-Hage, fchoon ze in
deze of geene gelegentheid, eige zegelen mogen gebruikt hebben,
waarvan men de rede niet wel kan opmaken, om dat die Handelin-
gen of Charters ons weinige in getal zyn voorgekomen; egter door-
gaans gebruikt hebben het gemeene Schepen-zegel van den Hage,
in ’t vervolg breeder te melden. Dit heeft geduurt tot den jaare
vyftien honderd negen, na ’t welke nuen dan wel mede gevonden
» wer=
(w) By T. Rymer Alta, Federa €$c. Anglia tom. xt. pag. 146. prime editionis.
(x) In deze dateringe fchynt eenige misftellinge, welke men'egter niet vers
beteren kan, zonder het oorfpronkelyke te zien.
(y) Het Franfch woord Advoë, dat elders Advout gefchreven werd, komt van
het Latyw Advocatus ; en betekent eigentlyk dien Befchermer en Voorftander ,
die de Abdyen en Kloofters hadden, om hen tegens quaade menfchen te befcher-
men, en hunne Regten, nopende het tydelyke voor te ftaan. Daarna zyn ook
Schuts-Heeren van Steden Advoutg genoemt. Eindelyk ook zekere Magiftraa-
ten, die men naaft met Schouten zoude konnen overeenbrengen. Te Ypere
is zulk een Voogd, die met dertien Schepenen te regt zit. Zie Coftumen al-
daar Rubrica L. Art. 9. 3. 6. 8. als mede Menage Dittion. Etymolog. Cafeneuve
Origin. Francoifes. Waarby men vooral kan voegen Du Cange GlofJar. media 65
inf. Latinit. in voce Apvocatt Ecclefiarum.
SGRAVEN-HAGE, XXXIII, Hoorrtstr. 227
werden brieven gezegelt met het gemeen zegel van den Hage (2);
maar in welk jaar heeft plaats gegrepen ; dat de twee Schepenen;
die over de handelingen, ’t zy van overdragten van vafte goederen,
%t zy over het geven van geregtelyke getuigeniflen onder eede, en
andere diergelyke, ftonden, hunne eigene naamen hebben geftelt in
het hoofd der inftrumenten, en dezelve yder met zyn zegel hebben
bekragtigt , laatende die tekenen door denSecretaris, lndit zelve
gebruik duurt huiden ten dage nog.
? Maar wanneer zaaken wierden verrigt door het geheele Geregt,
of immers door de Schepen-bank in het algemeen, gelyk onder an-
deren daartoe behoort het verleenen van Certificatien wegens Cof-
tumen in deze plaats loop hebbende, het fchryven van beflote Mif-
fiven, enz.; vind men, datze het gemeen zegel van den Hage heb-
ben blyven gebruiken (a). Gelyk het ook niet wel anders zyn kan
ontrerit zaaken , die by alle de Schepenen, of zoo veele als er dan
tegenwoordig waren, verrigt moeften worden, Collegsakster.
Wyders ftaat nog aan te merken, dat wel den meetten tyd al-
leen genoemt werd (b) Het gemeen zegel van den Hage, of (c)s
onfèn telije zegel van den Hage; dog dat ook nu en dan wierd
uitgedrukt, welk zegel het was, t geen aangehangen, of wel op-
gedrukt wierd; namentlyk (d)» '? gemeen zegel ten zaaken Van den
Hage, Enz.
e zegels nu van ’s Graven-Hage, die wy gezien hebben , too-
nen aan, dat de Magiftraat, by vernieuwinge van het zegel , ook
daarin merkelyke veranderinge heeft gemaakt , gelyk eenen yder
blyken kan uit de nevens-ftaande plaat, waarin zoo naaukcurig als
wy die met ernftige recommandatien en aanmaaningen hebben kon-
nen bekomen, zyn afgebeeld alle die ons zyn voorgekomen ‚ en
waarvan wy nu eenig beduid zullen geven.
In het algemeen zietmen, dat de beeldenis beftaat in een (Ce)
Kafteel of Burg, op de wyze der oude bouwingen met getande muu-
ren. Dat uit dien Burg ryzen drie toorentjes, waarvan het middel-
{te hooger is als de twee andere ; dog welke in twee zegels zeer
{pits oploopende, in alle de andere met ingefneden muurwerk uit-
gedrukt werden. Dat in zommige die Burg heeft veníters vaneene
ongemeene grootte, na proportie van 't gebouw , welke venfters in
andere merkelyk kleinder en pas zigtbaar zyn; en dat in de poort
hangt een valdeure, meer of min nedergelaaten. Dat eindelyk te
swederzyde van dien Burg {taat een boom ; waar door een Bofch
werd
(z) Hiervan kan men de bewyzen vinden in ons eerfte deel, van 1323. pag.
93. aanteken. (d) van 1328. pag. 78. litt. (x) van 1350. Pag. 74: 1357: PAG:
73. 1443. PAB. 567. 1456. pag. 73- litt. (d) pag. 684. in de aantekeningen.
(a) Zie de blyken van dien in ons eerfte deel pag. 54. 55. zynde van den
jaare 1540. en in de Certificatien der Coftumen van den Hage, welke wy agter
‚dit deel voegen, op veele plaatzen.
(2) Als Coftumen pag. 17. 21. 23. 27. 28. 31: 35: 36. &C.
(c) Ibid. No. xr. pag. 17. ook wel „ onfen gemeenen Jegele, zonder van den
„Hage te melden No. xr1. pag. 37- en zie hiervooren pag. 224:
(d)) Ibid. No. xv. pag. 19. No. xxv. pag. 26. No. XXXI. PAL. ZI.
XLVIIT. pag. 41. en Num. LXXXVIII. EN LXXXIX. Pd5. 72 |
(e) Zo befchryft het ook de Heer van Bleiswyk in zyne Befchr. der Stad Delf’,
Pag. 282.
II. Deel, Ee %
No.
1509.
hebben
de twee
Schepe-
nen, die
over de
handelin-
gen fton-
den, die
gezegelt.
t Gee
meen ze-
gel werd
nog ge-
bruikt,
wanneer
Schepe-
nen iets
doen Col-
legialiter.
De naam
van het
zegel
wierd
ook zoOM-
tyds uit-
gedrukt.
In de
beelde-
nis van
het zegel,
is merke-
Iyke ver-
andering
gevallen.
Algemee-:
ne be-
fchryv.
van het
zegel.
Korte be-
fchryv.
van yder
der zelve,
volgens
ordre in
de plaat
gehou-
den.
AR TBI CRE LN. 0 B tr AN
werd verbeeld. De beeldeniffen van die figuuren zyn meer of min
wel gemaakt na maate van den tyd, waarin ze gedient hebben.
t Geen ons heeft gefcheenen het oudfte te zyn, werd in de plaat
ook vertoont onder Num. 1. Dit hebbenwe gevonden hangende
aan twee brieven, de eene van 1386. en de andere van 1395. Het
omfchrift, in letteren geftelt , die in de veertiende en vyftiende
eeuwen de Capitale of groote letters waren, luid aldus:
SIGILLUM. SCABINORUM. DE HAGA.
ZEGEL DER SCHEPENEN VAN DEN HAGE.
't Geen ons daaraan volgende in ouderdom is voorgekomen, werd
verbeeld onder No. 2. en het geen wy in dien zelven omtrek van
tyd ontmoet hebben, onder No. 3., fchynende het een te zyn ge-
weelt het groot , her ander ’t Klein zegel. Beide zagen wy mede
hangen aan zeer oude Schepenen-brieven, zonder dat wy egter als
nu precis durven bepaalen, welk van beide wy aan de oud{te brie-
ven gezien hebben; ook hebbenwe in eenen tyd , datwe nog nieë
en dagten dit werk in het ligt te geven, juift niet aangetekent de
jaaren van yderen brief , dienwe wel voor oogen gehad hebben.
Niettemin om aan de naaukeurigheid van de Liefhebbers dezer na-
fpeuringen, zoo veel ons thans nog mogelyk is, te voldoen, konnen
we zeggen , dat het grootfte, onder No. 2. vertoont, hangt aan
brieven van de jaaren 1422. I444. 1447. 1460. 146%. 1476. 1487,
1493. 1495. 1499. 1503. 1507. 1508. het kleinder onder No. 3;
aan brieven van 1462. 1470. 1474. en 14ô2. |
Dog dewyle wy in de brieven, waaraan de gemelde drie zegels,
of wel een van die drie hangen, hebben gevonden een en dezelve
uitinge, met onfen gemeenen zegele, meenenwe te mogen vaftftellen,
dat het zyn geweefit die zelve zegelen, die een van drie ook zullen
gehangen hebben aan de oudere Schepen-brieven , die wy hiervooren
bereids hebben aangehaalt , en nog veele andere te vinden in het
kleine Francyne Regifter (_f)) behoorende aan het Geefthuis-huis al-
hier (g) ‚ behelzende de alleroudfte Atens van de Regenten dezer
Stede, die wy ooit ontmoet hebben, en ’t geen wy altoos hebben
aangezien voor een der allerdierbaarfte ftukken, die de Regeeringe
alhier bezit en derzelver zorge tot behoud zonderling verdient.
Het gemelde groote zegel nu heeft met dat zelve flag van lette=
ren, diewe op het eeríte vonden, het volgende omfchrift:
SIGILLUM: SCABINORUM: DE HAGA.
ZEGEL DER SCHEPENEN VAN DEN HAGE.
Dat het zoude zyn het groot zegel, werd daarop niet uitgedrukt.
Dat
(f) De gefteltenifle van dit Regifter hebben wy reets in ’t eerfte deel rrr.
Hooftft. pag. 75. in de aanmerkinge (f) op ’t einde, opgegeven, waartoe wy
den Leezer wyzen.
(2) Dat Geefthuis namentlyk ’t geen we in het xvrr. Hooftftuk van ons eer-
fte deel befchreven hebben. Men zie in dat Regifter fol. 172. van 1323. fol.
126. verf, van 1328. fl. 377., van 1339. fol. 121. van 135o.en zoo vervolgens.
|
Nrd Meer Fec,
SGRAVEN-HAGE, XXXIIL Hoorrsr. 229
Dat zoude men egter denken mogen, wanneer men het met dat an-
dere oude onder No. 3. vergelykt, waarop in Gottufche, of , zoo
men nu zegt, Duitfche letteren gelezen werd, in dezer voege:
Srerrrum. PARVUM. SCABINORUM. DE HAGÁ.
KLEIN ZEGEL DER SCHEPENEN VAN DEN HAGE,
Het middelmatig zegel, van grootte tuffchen de twee andere, is
ons tot nog toe maar tweemaal voorgekomen hangende aan brieven
van de jaaren 1506. en 1508., waarin het mede genoemt werd on/en
gemeen zegel. Het komt in de plaat voor onder No. 4.
_ Met ziet met den eertten opflag, dat het merkelyk verfchilt van
de twee voorige ; want behalven dat de drie toorens van een geheel
ander maakzel zyn, vind men daarop niet de boomen , welke op
de twee eerfte zoo duidelyk voorkomen: maâr men ziet daarop een;
na proportie, vry breeden band, met eenigen zwier hier en daar ge-
vouwen, en gaande alzoo buiten om het lichaam van dien Burg.
Die banderol behelft het randfchrift, mede geftelt in oude Duitfche
letteren, en dus luidende:
SreirLum SCABINORUM DE HAGA. so.
ZEGEL DER SCHEPENEN VAN DEN HAGE. so.
Zoo leezen wy: twyffelagtig evenwel of in plaatze van so. mifs
fchien zoude mogen ftaan 56. of ook 58. Vraagt men wat die bete.
kenen; wy durven ’t met geruftheid niet bepaalen ; hoewel ons ’t
naafte voorkomt , dat het betekent het jaar r4so. 1456. of wel
1458. als het jaar , waarin de Regeeringe van den Hage het zelve
heeft doen graveeren. Want of wel de 14. tot aanwyzinge van de
eeuwe niet uitgedrukt is ;zoo wetenalle, die de oude charters maar nu
en dan, met aandagt evenwel, befchouwt hebben , dat het in de veertien-
de en vyftiende eeuwen zeer gemeen was, alleen te noemen het jaar
van de eeuwe en ’t getal der eeuwe zelf voorby te gaan. Maar wy
geven dit gaarne over aan andere, die meerder luft hebben gehad,
om die ftoffe uit te pluizen, welke tot ophêlderinge der oudheid;
zekerlyk haare nuttigheid heeft.
Het naaft-volgende zegeltje in de plaat aangeweezen met Num,
5. en deszelfs rug-{tuk of contra-zegeltje onder No. 6. is ons maar
eene reize ontmoet, hangende aan een briefje van den jaare 1563.
Het grootfte dier twee verbeeld den Burg op eene uitvoeriger wy-
ze, en een zwaarder boven-gebouw hebbende als de voorige. Het
bofch werd daarop niet door boomen, maar veel eer door dunne
en geboge ranken of takken verbeeld. En het omfchrift merkelyk
verfchillende van de voorige, als hebbende deze woorden:
Srerrrum SCABINORUM HAGENSIS. [te weeten, VILLE.)
ZEGEL DER SCHEPENEN DER HAAGSE [STEDE]
Ee 3 Het
230 BIES CHR LY NA NG Bi HEN
Het geen te kennen geeft, dat het is van laateren tyd als de voo=
rige. Het contra-zegeltje No. 6. vertoont het Kafteeltje wederom
wat anders, dog komt op denzelven trant uit met het voorige. Dan
daarop is geene verbeeldinge groot of klein van eenig bofch. Én het
randfchrift luid aldus:
Srerrrum SCABINORUM HAGENSIS.
ZEGEL DER SCHEPENEN VAN DE HAAGSE (STEDE.
Tot dus verre zagenwe geen blyk van het wapen, *t geen ’s Gras
ven-Hage thans als eigen heeft, beftaande in een goud veld, belas
den met een Oyevaar in zyne natuurlyke zwarte en witte vederen,
houdende voor in den rooden bek een gekromt aaltje of flangetje,
en ftaande voorheen wel op een groen veldje, dog ’t geen, als niet
wel over een te brengen met de regelen der heraldie en wapen-
fchikkinge (waarjegens evenwel ook andere bekende wapenen ftry-
den, ) thans verbetert is, ftaande de Oyevaar nu alleen op een gou-
den fchild of veld. Maar, om in de ordre des tyds te blyven , zie
hier een zegel , in de plaat met No. 7. gemerkt, *t geen op nieuw
van alle drie de voorige zeer veel verfcheelt. Wy hebben het ge-
vonden aan twee brieven, de eene van den 14. Novemb.-des jaars
1592. de andere van den 25. Oëtob. 1605. De byzonderheden van
’t zelve beftaan hierin (r.) dat in plaatze van drie toorentjes, die
uit het lighaam van den Burg opryzende gezien wierden, nu alleen
in het midden gevonden werd een eenige zwaarder tooren van ge=
lyke bouwinge als de onderfte verdiepinge. (2.) Dat aan de reg-
ter zyde ftaat een Leeuw, gekeert na de regterhand; om te betoo-
nen dat ’sGraven-Hage in Holland gelegen is, en aan de {linke zy=
de een Oyevaar, insgelyks gekeert na de regterhand, gelyk hy in ’
Haagfche wapen ftaat… (3.) Datmen hier wederom ziet een klein
zegel, op den rugge van het grooter gedrukt, op de wyze vaneen
Contra-zegel; namentlyk op °t geen men zag aan den brief van 1592.
niet op dat van 1605. ('t welk we met een woord aanmerken, om
in ’t voorbygaan te doen zien, dat de contra- zegels , fchoon al ín
gebruik zynde , egter niet altoos opgedrukt wierden). (4.) Dat
zig hier weder opdoet de verbeeldinge van het Bofch, door detwee
boomen, die op het voorige niet te vinden zyn. Het randfchrift
van het tegen-zegel onder No. 8. afgetekent, luid met verkorte
woorden aldus:
_Sreiurum MINuvs HAGE-Comrris IN HOLLANDIA
dat is:
KLEIN ZEGEL VAN :GRAVEN-HAGE IN HOLLAND.
Voor het overige is de beeldenis ten vollen dezelve als die van
Num. 7 |
Het volgende zegel met 9. genummert, is nog van laateren tyd
en
E ie rn ie nn he hen
in IE
. "4
ef do
‚Ni AMeer Tee.
Pag 250.
ZO:
ZZ.
SGRAVEN-HAGE, XXXIIL Hoorrst. 23t
en net gegraveert, overeenkomftig met het voorgaande; uitgezon=
dert dat de Leeuw niet gezien werd , en dat de Oyevaar op den
voorgrond voor de poort van het Kafteel is geplaatft. Dat zegel
heeft nog die onvolmaaktheid, dat de boomen; zoo wel als de tin=
nen van den bovenften tooren over den binnen-rand heenen gaan, en
dus beletten, dat het randfchrift niet met volle , maar alleen met
verkorte woorden, op deze wyze uitgedrukt heeft kunnen werden:
Srerrrum MArivs HAGZE-COMrirtrs IN HOLLANDIA:
GROOT ZEGEL VAN ’sGRAVEN-HAGE IN HOLLAND,
Dit hebbenwe gevonden aan den Gilde-brief van der Konft-fchil-
ders Confrerie, van den zr. O@tob. zeftien honderd zes en vyftig
verleent „ by en ter prefentie van de Heeren Jonkheer Qusntyn de
> Weer-Bailliu, Fohan Doedyns , Cornelis Splinter, Thomas Cletcher
» Burgemeefters; Mr. Willem van der Does, Mr. facob van der
> Does, Mr. Facob van der Houven, Diderik van der Laffe ; Dr.
‚> Johan van den Hove en Mr. Johan van Banchem , Schepenen,
> Mr. Cornelis van Soutelande, Penfionaris. ‘Ter Ordonnantie van
> dezelve (getekent) G. Graswinkel, 1656. Daar benevens was
ook afzonderlyk aangehangen het kleine, *t geenwe hiervoorcen als
Contte-zegel gebruikt zagen, onder No. ro. afgetekent; wederom
overeenkomttig met het voorgaande, uitgezondert, dat daarop geen
Ovevaar in ’t geheel befgliouwt werd. Het omfchrift was maar ten
deele leesbaar, op deze wyze:
_ StrerrLvum -... HAGE-COMirrs IN HOLLANDIA.
jd ZEGELVAN 'sGRAVEN-HAGE IN HOLLAND,
Eindelyk ziet men onder No. 11. het afbeeldzel van het laatíte
zegel, zeer net en uitvoerig gefneden, voor ontrent twintig jaaren
door den konftigen Stempel-fnyder Dantel Drappentier; waarin
onder anderen waargenomen is, dat het Kafteel met de nevenftaan-
de boomen in een hes zynde befloten , zonder te fpeelen
tuffchen de lettereffin , daardoor zoo veel plaats verwurven is, dat
met volle woorden in den buitenften omtrek gelezen werd:
SIGILLÜUM MAIUS HAGZE COMITis IN HOLLANDIA.
GROOT ZEGEL VAN 'sGRAVEN-HAGE ÍN HOLLAND.
Voor het overige verfchilt het wederom ván het voorige ‚ daarin
dat in plaatze van eenen Oyevaar op den voorgrond te zien, in dit
zegel niet eene, maar twee Oyevaars zyn geplaatft ter wederzyde
van den bovenften tooren, en op het muurwerk van het onder-ge-
bouw. Welke Oyevaars niet flaande als in het wapenfchild , maar
ná malkander toe ziende, eerder fchynen geftelt tot gieraad en _ver-
‘anderinge, als om daardoor het hedendaagfehe wapen te verbeelden.
die
Waar-
fchynlyk
zyn'er
nog ande-
re zegels
geweglk.-
Daar was
in den
Hage een
zegelbe-
waarder.
232 BESCHRYVIN GE vr
Dus hebbenwe getragt-een onderfcheidelyk beduid te geven van
die zegels van den Hage, die wy zelve gezien hebben. Hoewelwe
vertrouwen, dat ’er nog andere zullen zyn geweeft. Te meer; de-
wyl wy in een brief van den laatften Decemb. des jaars vvftien hon-
derd twintig (h) gelezen hebben deze woorden : „ Doen condtwy
„ Scout en Scepenen in den Hage — = , zoe hebben wy on-
»„ fèn grooten zegel aen defen brief gehangen op, enz.; alsmede nog
in eenen anderen originelen brief, …„ wy Schout , Burgemeefteren
» en Schepenen in den Hage doen condt fe hebben wy on-
» fen groeten zegel van den Hage hieraen gehangen op den achtten
„ dach in Januario anno vyftien hondert een en twintich. Vanwelk
groot zegel ons, met uitgedrükte benaaminge , in of ontrent dat
jaar niets gebleken is. Dan we moeten erkennen, dat die. uitdruk-
kinge ook juift niet altyd op de zegels gevonden werd, gelyk wy
hiervooren (é) in opzigt van de zegelen ten zaeke hebben aange-
merkt. |
Wyders moet niet vergeeten werden, dat, gelyk de Vorften heb-
ben (k) eenen Zegel-bewaarder, die een is van de hoogfte Ampte-
naaren van hunnen Huize; zoo als ook in deze Republique is de
Bewaarder van het groot zegel van den Lande ; desgelyks het zegel
van den Hage fchynt te zyn geweeft in de bewaaringe van een per-
zoon. Immers daartoe, dunkt ons geeft aanleidinge eene Certifica-
tie wegens eene Coftume alhier plaats hebbende ; welke verleden
zynde op den 29. Juni 1556. (4) by Floris van Dam als Schout,
en by de regerende en verfcheide afgegaane Schepenen en drie Taal-
luiden of Procureurs, op deze wyze eten werd: …„ Ende want
„ men van allen faken fchuldig es der waerheid getuygenifle te ge-
„ ven, foo hebben wy getuygen voornoemt, verfogtaan (m ) Cor-
sielis van Aicken als Bewaarder van't gemeen zegel van den Hage,
defe onfe getuygeniffe over ons allen te befegelen ende op Adrsaen
Bennink , Secretaris van derzelver Vlecke, de felve onfe depofi-
„ tie voor ons allen te willen onderteykenen, ’t welk wy Cornelis
„ van Aicken ende Adriaen voornoemt fulex gedaen hebben, op
in: LEMKENZ. | Jie
Wy
|
23
h) Het meergem. Francyne Regifter fol, 353. verfo
bi Pag. 223. (k) Zie van onze Graaven ietsfiervooren pag. 222.
(1) Coftume van den Hage No. xxrv. pag. 25.
(mn) Deze Man moet in merkelyke agtinge zyn geweeft: want op den 5.
Deeemb. 1565. een getuigenis gevende, beftond zyne rede van wetenfchap
daarin, ,‚ dat hy Schepen van den Hage geweeft was overde dertig- jaaren.
Hy werd doe oud gezegt ontrent Lxxi1Ij. jaaren. Coftume No.rxrrr. pag. 54. In
een andere van den 7. April 1554. word hy genoemt Schepen ende eertyds
Weesmeefter. Ibid. No. xxirr. pag. 23. En ’t geen meerder drang aan ’t voo-
rige byzet, wanneer in den jaare 1553. de gekoore Schepenen niet in bedienin-
ge wilden treden, en by den Hove, op dat den Hage niet zonder beftier of
regtspleginge zoude blyven, daarop voorzieninge gedaan wierd , door het quali-
ficeren van zekere perzoonen, was Cornelis van decken de eerfte van dat gezel-
fchap. En zy wierden (’t geen tot deze ftoffe behoort) onder anderen gemag-
tigt „ omme te verftaen over alle gewoonelyke ftipulatien van Scepenen-brie-
» ven, Certificatien, Procuratien, Tolle-brieven en diergelyke, die men ver-
‚ mach of gewoenlic es voor dien van den Hage te expedieren, zoo wel onder
‚‚ 't gemeen als onder hoer privé zegel én Communi forma.
SGRAVEN-HAGE, XXXIII, Hoorrsr. 233
Wy zouden nog verfcheide aanmerkingen tot deze ftoffe behoo-
rende , uit Charters tot den Hage betrekkelyk, konnen aanhaalen,
dog dewyl dezelve meer zouden ophelderen de gewoonte der zege-
lingen in het algemeen; als wel van den Hage in ’t byzonder; zullen
wy dezelve fpaaren.
“Nu zoude nog, volgens ons beftek, overfchieten, aanwyzinge te
doen van den oorfprong van het wapen van ’s Graven-Hage. Maar
dezen aangaande moeten we onze onkunde opentlyk belyden. Wat
moeite wy gedaan hebben, om desaangaande iets zekers op te fpeu=-
ren, ’t is vergeefs geweeft. En buiten het zegel hiervooren ver-
meld, envin de plaat onder No. 7. te zien, *t geen hangt aan eenen
brief van den jaare vyftien honderd twee en negentig, wetenwe on-
_zên Leezer tot geene zoo zekere befcheiden te wyzen , als zyn de
gebouwen aan het Lighaam dezer Stede behoorende. Te weten het
Stadhuis, Leprooshuis, enz., alle door den Oyevaar, dien ze dra-
gen, betoonende, datze ten gebruike der Regeringe en ten nutte
van de Ingezetenen gefchikt zyn. Weet men in welk jaar dat wa=
pen, ’t zy lang na, ‘t zy gelyk met de bouwinge, voor zulk een ge-
{tiot geplaatft is, men zal ook weeten, dat het te dien tyde al in
gebruik was, en het zal tot zoo hoog beveftiginge van oudheid er=
langen.
Ten laat{ten toegifte diene nog, dat hoe zeer ten overvloede be-
kend is, dat in een en dezelve Stad zyn Collegien gefchikt tot be-
handelinge van zekere byzondere zaaken, welke een geduurige be-
zigheid van eenig gewigt vereifchen, gelyk in volkryke Steden zyn
de Weeskamers, de Rekenkamers, de Treforien: Egter niet zeer
bekend is, of die Kamers een afzonderlyk zegel gebruiken. Want
dit is zeer verre van eenparigte zyn. Des kan het , onzes agtens;
niet onaangenaam wezen, in de meergemelde plaat onder No. rz.
afgebeeld te zien het zegeltje, ‘t geen gebruikt werd by Weesmee-
{teren van ’s Graven-Hage in zaaken, welke terzelver Kamere afge-
vaardigt werdende, de beveftiginge van een zegel vereifchen. Het
verbeeld een wapen-fchild eenvoudig met een band aan een fpyker
opgehangen, waarop zig vertoont de Oyevaar, in den bek hebben-
de een flangetje of aaltje, dat zig om den bek krinkelt; en ftaande
op een veldje, het geheele onderdeel van het fchildje beflaande.
Waarbuiten men leeft dit Nederduitfch randfchrift:
_ DE WEESKAMER VAN ’sGRAVEN-HAAGE,
IL Deel. Ff EEXIV.
De oor=
Íprong
van het
jegen=
woordige
Wapen
van den
Hage, is
nog duis
fter.
Zegel vat
de Wees-
kamer al=
hier.
Wanneer
en by
welke ge-
legent-
heid de
234 …—BESCCIH RN YM IJN G Ev iin
KOREA LE
XXXIV. HoorsruUK:
Het Collegie van de Societeit wanneer en by welke gelegent-
beid albier is opgeregt ; uit wat Leden het zelve beftaat ;
en wat zaaken onder deszelfs bebeeringe en beflieringe, als
meede wat ampten ter begevinge van °t gemelde Collegie be-
hooren.
REENDER A dat wy hiervooren hebben befchreven de opkomtt,
IPS WEESP) voortgang, geftelteniffe en wyze der Regeeringe van
q KEN Ei ’s Gravenhage , zoo in’talgemeen, als vanelk lid of ge-
GES, NPS deelte in t byzonder , zullen wy nu overgaan tot het ver-
ReP4 handelen van een ander Collegie, alhier bekent met
E rd den naam vande SoctEerTerir in of van 'sGravenhage.
Moeielyk zal ’t ons vallen daarvan een beknopte en voldoende be-
fchryvinge op te leveren „doordien wy weinig onderregting van der-
zelver gefteltenifle hebben konnen bekomen ; Ook is ’er voor ons
niemand geweeft, die dit werk ooit ondernomen heeft. Niettemin
hebben wy ons daarvan niet konnen ontdoen, nadien het gemelde
Collegie het opzigt, bewind en beftier heeft over verfcheide zaaken
alhier, (a) welke in andere Steden onmiddelyk aan de bezorginge
en ter uitvoeringe der Magiftraaten ftaan en toevertrouwt zyn, zoo
als het vervolg, gelyk wy vermeenen , klaarlyk zal aantoonen ; en
derhalven zullen wy dan flegts opgeven al ’ geen wy zoo uit egte
befcheiden als anderzints ter dezer zaake hebben konnen opfpeuren,
Om nu een regt begrip van de gemelde Societeit te hebben, die-
nen, onzes oordeels, ín aanmerkinge gebragt te werden deze drie
navolgende poinéten; eerftelyk wanneer en by welke gelegentheid
dit Collegie is opgeregt; ten tweeden, uit wat Leden hetzelve be-
ftaat ; -
(a) Dit vind volkomen zyne beveftinge in een Refolutie van haar Ed. Groot
Mog. van den r7. December 1627., waarby gezegt werd, „, dat de Verga-
„, deringe is voorgedragen, dat den Heeren gecommitteerde tot het redres van
‚, de Verpondingen alhier in den Hage werd bejegent, dat de Regeeringe niet en
„ beftaat by het Corpus van de Magiftraat van den Hage alleen , als in andere Steden,
> maar by de Societeit van den Hoogen Rade, Provincialen Rade , Rekenkamer en het
> Corpus van den Hage, zoo dat zy malkanderen niet konnen verftaan op het ftel-
„‚ len van adjunéte Commiffariffen’ ten waare zy ftellen mogten vier perfoonen,
„ en dat die egter niet dan twee ftemmen en zouden hebben ; daarop de voor-
> noemde Heeren verfogten te verftaen het goedvinden van de Vergaderinge ;
‚‚ by dewelke daerop gedelibereert wefende, verftaen en gerefolveert is, dat
ss om de groote verdeeltheid vande Regeringe van den Hage, het zelve zalmogen wer-
» den gedifpenfeert en toegeftaan, zonder getogen te mogen werden in con-
» fequentie.
GRAVENHAGE, XXXIV. Hoorrsr. 235
{laat ; en ten derden, wat onder deszelfs beheeringe en beftieringe
behoort.
Alvoorens toe te treden tot het onderzoek van het bovengemelde
eerfte point, zoo ftaat alhier voor af in ’t algemeen te letten , dat
den Hage van oude tyden af tot nu toe heeft beftaan uit tweederlei
zoort van ingezetenen; te weten uit Edelen en Suppootten, die om-
_middelyk onder den Hove van Holland behooren; ex wit ambagt en
neering doende perfoonen, die het Geregt van den Hage onderwörpen
en daaraan onderhoorig zyn; zonder dat wy ons zullen inlaaten in
het onderzoek of ’er nog een derde zoort van inwoonders is, afge=
zondert van de twee bovengemelde, en onder wiens jJurisdiëtie of
beheeringe die eigentlyk zouden forteeren, (waar over tuflchen het
Hof en de Magiftraat van den Hage al voorheen gefchil is ontítaan,
t welk als nog ter uitfpraake van haar Ed Groot Mog hangt,) als
geenzints tot ons voorgenomen oogmerk dienende. kn dewyl bin-
nen den omtrek van den Hage ook is gelegen , een groot gedeelte
van ’sGraafs grond, (4 ) waarvan de beheeringe ftaat aan de Graaffe-
Iykheids-Rekenkamer, die voorheen met het Hof zodanig was ver-
eenigt, dat geene zaaken, die maar eenigzints haare betrekkinge
hadden tot ’sGraafs Domeinen en Geregtigheden, voor den Hove wier-
den gebragt, verhandeltenafgedaan, (c) ten zy daarbyen over waren
geroepen die van de Rekeninge inden Hage, dewelke gevolgelyk ook als
Raaden onder de Raaden van den Hove inde oude Memoriaalboeken
| ver-
‚{#) Hierop kan nâgezien werden de Bylaage Num. zxxix. en 't geen ver
ders de Heeren Raaden van den Hove by hun Ampel Berigt pag. 28. en 43
aangaande de beheeringe en authoriteit van de Rekenkamer over de Straaten,
&c. van den Hage ter nederftellen. Waarby men voege het Oëtrooi aan de
Heeren Raaden en Meefters van de Rekeninge van ’s Lands Domeinen , den 25.
Febr. 1683. verleent, nopende het reinigen en fchoonhouden van de ftraaten
én rioolen; {taande ter bezorginge van de gemelde Rekenmeefters , hierna ge-
bragt, onder de Bylaage Num. Lxxx1. |
| (2 Schoon wy meenen, dat dit zeer bekent is, zoo hebben wy egter goed-
gedagt, ter voldoeninge der geene, die alle pofitiven of ftellingen willen be-
veftigt hebben, een of twee bewyfen getrokken uit de Regifters van den Ho-
ve, alhier op te geven. In der zaake van Leenders Kempter eyflcher op en je-
gens Jan van EfJche als Rentmeefter Generaal myns genadigen Heere Verweer-
der; werd in de Sententie aldus gezegt; „ ’t Hof deurgezien en overwogen 't
„ guendt dat ter materie dienende was, dair over geroepen die Meefters-van der Re-
„ keninge na Inftruêtie van der Camere,-alfoe dat roert die penningen van mynen genadi-
„> gen Heere „ en gehoort hebbende hoir adoyfe, heeft den verweerder gecondemneert,
» &e. Gedaan in den Hage den xxiüüijen. September 1485. ftaande geregif-
treert in ’t Memoriaal en Sententie-boek, gequoteert, T, beginnende met den
28. Oëtob. 1482. en eindigende „den 29. November 1486. fol. 128. Dierge-
Iyke woorden werden mede gevonden in een appoinétement van den Hove, ge-
dagtekent den 20. November 1449. Geregiftreert in ’t derde Memortaalb. van
den Griffier J. Boffaert, getekent H. 1. Joco. fol. 37. verfo. „, By confente van
ss Adriaan van Raephorft fyn die faeken van alle fyne gebreken van appoinêtemen-
ten, oude receflen, rekeningen en valuafien van paymente &c. uytgeftelt tot
„‚ Paeflche of eerder komfte myns genadigen Heere in deze Landen , daer mede
overgeroepen die Gecommitteerde van de Rekeninge in den Hage. En de Heeren Raa-
den van den Hove ftellen mede by hun Ampel Berigt pag. 29. dat het Collegie
van de Rekenkamer met het Hof altyd zoo naauw is vereenigt geweeft, Se. dat deze
zaake om derzelver notoirheid geene adftruêtie fchynt te requireren.
F
11. Deel, fs
53
25
bb
9
Societeit
alhier is
opgeregt,
Vooraf
ftaat
aante-
merken,
dat den
Haag van
oude ty-
den af uit
twederlei
ingezete-
nen be-
ftond.
Uit Ede-
len en
Suppoof-
ten, die
onder den,
Hove be:
hooren.
Enuitam-
bagten
neering-
doende
perfoc-
nen die
de Magi-
{traat Zyn
onder-
worpen.
Wat be-
heeringe
de Graaf-
felyk-
heids Re-
kenkamer
alhier
heeft.
Derzel-
ver vers
eeninge
met het
Hof.
Deze
twee Col-
legien
metde
Magi-
ftraat ver-
rigteden
nuen dan
verfchei-
de zaa-
ken.
Maakten
te zamen
Keuren
enOrdon-
nantien
ten dien-
fte van
denHage.
236 ARESCHRYVINGE vig
vermeit ftaan. Behalven dat ook de Graaven zedert den huize van
Bourgondie, en zulks na het opregten van de gemelde Rekenka=
mer, in den jaare veerthien honderd zesen veertig (d ), door Her=
tog Philips, aan de Magiftraat van den Hage niets hebben willen
toeftaan of bewilligen, daz alvoorens daarop gehad het advys van de
Luyden van den Rade en van de Rekeninge in Holland. Welk Colle- _
gie gevolgelyk dan alhier in den Hage een derde zoort van behees
ringe uitlevert, | p
Deze drie afzonderlyke Amptgenootfchappen ; waarvan de cen
over des anderens onderhoorige geen zeggen hadde of eenig gezag
konde oeffenen, quamen in voorige tyden, zoo nu en dan, alsde
zaaken en nood het vereifchten, by den: anderen , om het een of
het ander tot het algemeen welwezen van den Hage en deszelfs in-
woonderen te beraamen : Zoo als uit verfcheide oude Keuren, Or=
donnantien ‚ Reglementen en andere aCtens kennelyk is. Alle wel-
ke alhier op te haalen ,,te lang zoude vallen. Wy zullen ’er (om
ons zeggen niet bloot te laaten;) flegts twee of drie bybrengen.
Onder anderen wierd by de gemelde drie Collegien den 4. Fes
bruarii vyftien honderd vyf en dertig vaftgeftelt (e) een Ordonnan-
tie, tot opfchrift voerende, Ordonnantie gemaeët by de Eerfle en an=
dere Raden en Rekeninge tn Hollant , ende ook by den Baillin en Sche=
penen van den Hage, dienende tot defenfie of daer onverfienelyk in de
Plecke van den Hage eenich oproer gebeurde van de Anabaptiften ofte
anders van binnen ’s Lands. Een tweede (f) Keure en Ordonnan-
tie, gemaect by Bailliu, Schout , Burgemeefteren en Gerechte vanden
Hage, by advys en believen van mynen Heeren die Prefident en ande-
ven Heeren van den Rade en Rekeninge in Hollant , op ’t fluk van de
Nagtwaeke, is van den 24. April vyftien honderd zeven en zeftig
na Paeilchen. Waarby wy voegen een derde (g) of Reglement
gemaekt by mynen Heeren van den Rade en Rekeninge van den Hove
van Hollant en den Ballin, Schout, Burgemeefteren en Gerechte van
den
(d) In *t eerfte deel pag. 118. is by ons tet nedergeftelt, dat de Rekenkamer
door Hertog Philips van Bourgondie in den jaare 1428. zoude zyn opgeregt ; waat
in wy als toen door onkunde hebben gemift. Goudhoeven pag. rro. (uit wien
S. van Leeuwen Bat. lilufir. pag. 1460. het zyne woordelyk getrokken heeft, )
zegt alleen , dat Hertog Philips van Bourgondie, geworden zynde Graave van Hol-
land, heeft ingeftelt in den Hage, een Collegie van zeker getal van Perzoonen,
die men de Meefters en Auditeurs van de Rekeninge noemde; zonder te mel=
den in wat jaar dit door den gemelden Graaf zoude zyn verrigt; maar begint zy-
ne Lyfte der gemelde Meefters en Auditeurs met het jaar 1446. Egter vind
men in de Memoriaalboeken van den Hove ál in vroegere tyden gewaagt van
de Raaden en Meefters van de Camere van Rekeninge in den Hage; gelyk on-
der anderen in eenen brief van den 9. Augufti 1437. Waarby de erfgenaamen
van Jan Ryn, Rentmeefter van Beooften- en Beweften-Schelde , en van deszelfs
weduwe by den Raad wierden befchreven, om tegens zekeren gezetten dag te
komen rekenen voor die Raeden en Meefters der Camere van Rekeninge in den Hage , op
peene van tien Ryders daegs, zoo lange als zy defen gebode verzitten gouden. Ge
regiftreert in ’t tweede Memoriaalb. van Rofe gegt. A. 2. L fol. 178. verf. zie
mede fol. 199. B. j. fol. 167. 185. 195. €5%.
(e) Geregiftreert in ’t tweede Memoriaalb. van de Jonge fol. 31. verfo,
(f) Geregiftr. in ’t vierde Memoriaalb. van Ernft fol. 135.
(2) Te vinden in ’t agtfte Memoriaalb. van Ernít. fol. 224. verfs.
SGRAVEN-HAGE, XXXIV. Hoorrst, 33
den Hage op ’t fluk van de Nachtwacke, dienende tot prefervatie van
den Vlecke van den Hage, omme ’t Corpus van den Hage te precave:
ren van brant, rovinge en fpoliatte, die zoo wel van buyten als van
binnen zoude mogen gedaen werden, volgens zekere Mifjve van myne
Heeren de Staeten ’s Lands van Hollant , geaddreffeert aen de Magi-
ffraat van den Hage: 1ynde de gemelde Ordonnantie gedagtekent
den 17. Februari vyftien honderd drie en tagtig. |
En op dat wy met zouden fchynen ontbloot te zyn vân andere
bewyzen, zoo zullen wy ten overvloede nog bybrengen cen acte,
waarby het Hof, de Rekenkamer en de Magiftraat in den jaare
vyftien honderd negen en zeventig alhier in deffHage hebben aan-
geftelt eenen Medicine Doltor , op zodanige voorwaarden, vry=
dommen en traêtement, als uit geeks acte breeder te zien is:
_» Op huyden hebben die van den Rade Provinciael en Rekenin=
»» ge des Conincx in Hollant; mitsgaders die Regzerders van den Ha-
» Ze voor hunnen Medicyn in den Hage aengenomen Doêtor Ca-
> mille de Caftre op te conditien hiernaer volgende:
„ Dat de voorfz de Caftre jaerlyex hebben {al hondert ponden van
veertich grooten *t pond, ingaende den 25. Septemb. leftleden.
> Dat men hem voorts zal doen hebben gelyke vrydom van ac-
» cyns en impoft, als die van den Rade en Rekeninge voorfz
» hebben.
hd
bi .
» Dat men denzelven voorts vry zal houden van eenighe officien-
> van Magiftraetfchap of anders eenige andere Officien in den Hage
» te bedienen, ook van eenige foldaeten te houden ofte ook te
» waeken.
„ Dat hy van elke vifitatie, die hy doen zal, zal hebben vier ftuy-
» vers, des fal by gehouden wefen alle armen om Godts wille te
» dienen, die ’t zelve op hem begeeren. | |
„ Sal voorts de voorfz de Caftre gehouden zyn, die van den Ra-
» de en Rekeninge met hun gevolg en huysgezin by nacht en dag
_» in tyden van nood by te ftaen.
Ende fal de voorfz de Caftreuyt den Hage niet mogen vertrec-
;‚ ken of vernachten, dan by expres confent en oorlof van die van
»„ den Rade voorfz. |
„ Alle welke voorfz conditien die voorfz de Caffre aengenomen
„ en belooft heeft in alles te achtervolgen. Des toirconde heeft
» die Grifffer van den voorfz Hove uytten naeme van die van den
„ Rade en Rekeninge voorfz, en die voorfz de Caftre dit onder-
» teykent op ten 23. November 1579. (h).
» En was getekent;
„BERNST:; CAMILLE van CASTERE:
Dog
(h) Geëxtraheert uit het agtfte Memotiaalb: van Ernft fol. 17.
In den jaare 1635. ten tyde als de peft-ziekte alhier in den Hage (gelyk ook
in verfcheide andere Steden) door de onverdragelyke hitte van den zomer dezes
jaars zeer hevig in zwang ging, hebben de Heeren Gecommiteerden van de
Ff 3 So-
Stellen
een Meé-
dicine
Doêtor it
denHage:
Condi-
tien waat
op Dr.
Gamille
de Gaftre
werd aan-
genomen:
Deze
voorn.
Collegien
hadden
tot nog
toe geen
vaft-Lic-
haam.
Hoe en
by welke
gelegent-
heid den
Hooge
Rade
‘daarby is
_ gekomen.
BES: CITER X-V IN G'E ov aANt
238
Dog deze voorgenoemde Amptgenootfchappen hadden tot nog
toe geen vaft nog vereenigt Lichaam. Maar wanneer in en omme
den jaare vyftien honderd twee en zeventig door ganfch Nederland.
een algemeene beroerte ontítond, en dat men in ‘t vervolg hier te
Lande genootzaakt was de wapenen op te nemen , om afte fchud-
den het ondragelyk jok der Spaanfche Heerfchappye, en alzoo door
dat middel onder Gods zegen „, te verkrygen vryheid van Gods-
dienft, goed en bloed, maoeften ’'er ook: gelden by de ingezetenen
in t algemeen werden verfchaft ; welke by Staarsbefluiten zynde
vaftgeltelt, over degSteden en Vryheden wierden verdeelt , waar
in die van den Hage hun aandeel ook hadden te dragen. Maar na-
dien de Magiftraut over de Edelen en Suppooften alhier , die om-
middelyk onder den Hove van Holland, als hunne byzondere Ma-
giftraat, ftonden , ganfch geene regtfpraak hadde, en dienvolgen-
de dezelve niet konde bezwaaren, gaf het zelve gelegentheid, dat
de voorfchreve Collegien met de Magiftraat zig by den anderen
vergaderden, om daartoe gezamentlyk bequaame middelen uitte-
denken en te beraamen. By de meergemelde drie Amptgenoot-
fchappen quam in den jaare vyftienhonderd vierentagtig ook de
Hooge Raade , als het vierde, niet uit eigener beweginge of uit
hoofde, dat de gemelde Raade eenige Een als toen in den
Hage was hebbende (als zynde een Hof van hooger appel, ) maar
wel voornamentlyk door de Staaten (7) zelf daartoe genoodfaakt,
op dat mede door het vermogen van ’t zelve Collegie ‚als beftaande
uit
Societeit eenen Dr. Dirk de Pypere als Doêtor Medicine aangenomen ten dienfte
van de goede luiden en ingezetenen van den Hage, op een traétement van zes
honderd guldens ’s jaars , geduurende de voorfz befmettelyke ziekte; en dezel-
ve ophoudende, van twee honderd guld., met ordonnantie op den Ontfanger
van der Societeits middelen en inkomften , om de voorfz fommen in diervoege
te betâlen, uitwyzens de commiffie, den voorn. de Pypere daarvan verleent den
23. Otob. 1635. en by den Secretaris vande Societeit ANTH. VAN Mieror
ondertekent. :
Op gelyke wyze en in gelyke tyden hebben de gemelde Heeren den 16. De-
cemb. 1664. Doétor Adam Bogaert aangenomen en geftelt tot Peft-Doétor al-
hier in den Hage, op een wedde van agt honderd guld. zoo lang de gemelde
ziekte duurde, dog ophoudende, alleen van vier honderd gulden ’s jaars.
(i) Om hiervan een regt begrip te hebben, dient men de zaake wat hoger
op te haalen. In den beginne der Troubeltyden, als het Hof eng Rekenkamer
hun verblyfte Delft hielden, moeften derzelver Suppooften aldaar in de gemeene
omflagen tot befcherminge van ’s Lands vryheid mede helpen dragen; ent geen
zy te berde moeften brengen, wierd by wyze van een hooft- of familie-geld ,
of wel anderzints by taxatie, ingevordert. Zie Refolutien van Holland van den
Io. September 1575., 26. Julii 1576. en 6. Augufti 1577. Maar wanneer
beide de gemelde Collegien met hunne onderhoorige Suppooften hen weder na
den Hage begaven, en aldaar hunne voorige zittinge namen , wierd: ’s Haags —
quote in de Confenten daar door merkelyk verhoogt en bezwaart. Om welke
te vinden en op te brengen het Hof en de Magiftraat van den Hage den ande-
ren niet wel konden verftaan, beweerende mede, datze alte hoog in de verdee-
lingen en reparttien waren geftelt ; zoo dat van de gelden, waarop den Hage
by de Staaten was aangeflagen „ naauwelyk iets wierde opgebragt. Onderen-
tuffchen het vermogen van den Hage door de refidentie van de gemelde Col-
legien en het aankomen van verfcheide perzoonaadjen en andere luiden van
aanzien; waarby nu ook quam de opregtinge van den Hoogen Raade , Cn
©
SGRAVEN-HAGE, XX XIV. Hoorrsr. «239
uit aanzienelyke en wel gegoede Luiden, met en nevens die vanden
Raade Provinciaal, Rekenkamer ende Magiftraat van den Hage,
het
ke den laaften Mey 1582. was gefchied,) dagelyks aangroeiende , verwekte
zulks aan de Steden, over welke de ingewilligde Cohfenten moeften werden
verdeelt, groote jaloufie, in diervoege, dat geene derzelve Steden haar aandeel
wilde opbrengen ,„ waardoor het krygsvolks en andere oorlogs laften onbetaalt
bleven. Zulks „, dat de Staaten van Holland, na de getuigenifle van den Heer
„, Hooft in zyne Nederl. Hiftor. xx1r1r. boek pag. 1035., op dat pas zig in zulke
„, benaauwtheid van geld en geloof vonden, dat zy, zoo om den oorlogsvol-
_„ ke, als om de vlootelingen, zamt eenige wapenen en andere noodlykheden
„ te betalen „ anderhalve tonne fchats, tot twaalf ten hondert voor fret, $ en
„‚ een ten hondert voor makelardye moeften opneemen. Over deze traagheid
der Steden, en wel inzonderheid over de onwilligheid van die van den. Hage,
deden de Staaten van Holland hunne klagten aan zyne Excellentie Prins Willem
den I., die daarop aan.beidé de Prefidenten en Raaden van den Hoogen en Pro-
vincialen Raaden den volgenden brief fchreef , met byvoeginge van de Refolu-
tie en verklaringe, welke by hem en de Raaden nevens hem geftelt , op de
wanvoldoeninge van ’s Haags aandeel den 17. Mei 1584. was genomen; waar-
“by-zyne Excellentie en de voornoemde Raaden die van den Hove en de Ma-
giftraaten van den Hage laften en ordonneerden, dat elk de helfte van de quote en
aanpart van die van den Hage zoude opbrengen, en daar voor gehouden wezen zig te
verbinden en fterk te maken, om de penningen daar af te furneeren: mits dat
f Intce
refe.
onder die van den Hove de Hooge en Provinciale Raaden met alle de Suppooften, mitsga-
ders die van den Edeldom aldaar zouden zyn begrepen. D'inhoud van den gemel-
den brief en Refolutie is deze ;
„‚ Die Prince van Orangien, Grave van Naflau, Marquis van
„ der Veere, van Vliflinge &c.
N Edle  Erntfofte ‚ Berfaeme, Hooggeleerde ‚ Difcreete,
> Lieve Bezundere.
head
„ Naardien wy verftaan hebben, dat de penningen van die van den Hage
„… in de repartitien, die over de Steden van Holland zyn gemaakt, in dernood
„ tot behoef van de ruyteren en knegten geconfenteert „, geheven te worden ,
„… zeer langzaam worden gefurneert, immers dat gylieden in de laafte twee re-
“_„ partitien uwe quote niet hebt gefurneert tot groot nadeel van den Lande,
„ ende wy daar omme wel hebben willen voorzien, dat dezelve refterende quo-
„‚ ten, en de toekomende binnen den Hage met beter ordre mogen werden ge-
… furneert , dan tot noch toe is gedaan; hebben wy U lieden by dezen wel
… willen overzenden de ate van Refolutie en Verklaringe by ons dienaangaan-
„ de gedaen en genomen, ten einde gylieden niet nalaaten wilt UL. daarna te
„… reguleren, zonder eenige zwaerigheidt of wederzeggen , en zulks daarop
„ voor ’t eerfte de voorfz uwe refterende quote te furneeren , op pcene van
„ metter daed daarvooren geëxecuteert te worden, daer aan wy genoodzackt
“ zullen zyn de hand te doen houden , in aenzieninge van de jegenwoordige
„ zwarigheden en periculen in de gemeene zaaken. Hier mede
> Bdele, Erntfofle, Eerfaeme, Hooggeleerde , Dif?
ss CrEELEs Lieve Bezundere, zyt Gode bevolen. Gefchre-
s ven tot Delft den 18. Mey 1584.
„ ULieder goede Vriendt,
„GUILLAUME pe NASSAU.
De
240 Br SCIUROAKVLIN GE VAN
hetvaandeel van den Hage in de gemeene laften en omflagen deste-
ligter en bequamelyker zoude konnen gevonden en opgebragt wer-
den.
„ De Superfcriptie wass Edele, Ermfofte, Eerfaeme, Hooggeleerde, Difcreete, Lie-
ve, Bezundere, den Prefident en Raden van den Hoogen Rade, mitsgaders Prefident
en Raden van den Provincialen Hove van Holland, Zeeland en Weft-Vriefland.
25
33
Refòlutie van zyn Excellentie en de Raden neffens hem geftelt.
„ Zyne Excellentie en de Raden neffens hem wezehde, bemerkende dat op
de voorgaende verdeelinge eh repartitien , die over de Steden van Holland in
der nood zyn gedaan tot furniffement van penningen, die tot Onderftand van
den oorloge de Staeten van Holland geconfenteert hebben, geheven te wor-
den, bevonden is geweeft, dat die van den Hage in dezelve repartitien tot
meermalen heh agtergehouden hebben, en ook als hog in gebreke bly=
ven haarluyder penningen te furneren in de quoten , daar op die van den
Hage by de laetfte verdelinge zyn geftelt , deurdien in ’t ligten derzelver
s penningen de Magiftraaten aldaar met die van den Hove eyntelyk als noch
niet hebbe konnen verdragen; SOO IS’ T' dat zyne Excellentie eri de Ra-
den voornoemt , omme hierinne te voorfien by de bequaamfte wegen en
middelen, des doenlyk zynde, verklaart en geordonneert hebben, verklae-
ren en ordonneren by dezen, dat in de verdelingen en repartitien , die alrede
over de Steden in der nood als vooren zyn gedaan, en daer af die van den
Hage haerluyder quote en aenpart als nog niet opgebragt hebben, ende die
dezelve als nog verder gehouden zullen zyn optébrengen, die van den Hove
en de Magiftraaten van den Hage voornt. elk voor de eene helft van de quote ge-
houden zullen zyn hen te verbinden en fterk te maken, omme de penningen
daar af te furneren , achtervolgende den laft , die daer van by dezen werd
gegeven, zoo wel van de voorgaande repartitien voornt. als die van de toe-
komende, elks in ’t byzondere, diesaengaende zal gegeven werden , mits dat
onder die van den Hove den Hoogen en Provincialen Rade met alle de Suppooften,
mitsgaders die van den Edeldom aldaer zullen zyn begrepen. Laften en be-
velen daeromme fyne Excellentie ende Raden voornoemt die van den Hove
„ voornoemt en de Magiftraeten van den Hage, elk de helft van de quote en aen-
9» part van die van den Hage, als boven, op te brengen ,op pene van executie, ter
> tyd en wylen toe, dat by ’t vertrek van den Hove of anderzints met goede
„ kennifle van zaaken anders daar inne zal wezen voorzien en geordonneexrt.
9, Gedaan tot Delft den 17. Mey 1584.
\
> was getekent,
„ GUILLAUME pr NASSAU.
» Ter Ordonnantie van zyne Excellentie.
„N.. BRUNYNCK.
Uit deze Refolutie ìs dan klaar te zien, wanneer en op wat wyze de Hooge
Raad in de Societeit is gekomen; of om eigentlyk te fpreeken, hoe en wan-
neer de gemelde Raade den Hove en Rekenkamer is toegevoegt, om met den
anderen te helpen draagen in de quote van den Hage, en te gelyk bezorgen,
dat de gelden volgens repartitien in de gemeene omflagen wierden opgebragt ;
om welke penningen bequaamelyk te vinden, kort daaraan de gelegentheid gaf,
om met de Magiftraat van den Hage eene Societeit aan te gaan.
. Hiervooren hebben wy gezegt, dat de Hooge Raade den laatften Mei vyf-
ten honderd twee en tagtig zoude zyn opgeregt. En hoewel wy dit uit goede
‚ aantekeninge hebben getrokken „ zoo fchynt nogtans die tyd niet volkomen
over «
sGRAVEN-HAGE, XXXIV, Hoorrsr. 24E
den. Want haar Edele Groot Mog. wel ziende en ook ondervin-
dende, dat de Magiftraat van den Hage niet in ftaat was, om uit haa-
re burgers en onderhoorige ingezetenen Zoo veel penningen te kon-
nen bekomen , als welvereifcht wierden tot voldoeninge van ’s Haags
quote, ordonneerden by Refolutie van den zeven en twintigften Mei
vyftien honderd vyf en tagtig den bovengemelden drie Collegien die
van den Hage daarinne te helpen en te onderfteunen, » en zoo
„ verre die van den Hage de voorn. penningen op intereft niet en
„ zouden konnen bekomen, dat dan die van den Hoogen en Pro-
„ vincialen Raden, mitsgaders de Luuyden van de Rekeninge en
„ Magiftraeten van den Hage de voorfz fomme zouden mogen vin-
„ den en repartitieren over de vermogenfte en gequalificeerfte , zoo
„ wel over de Edelen en Suppooften , als de Burgeren van den Ha-
ge; gelyk wy onder het derde point onzer verdeelinge nader en.
klaarder zullen aantoonen.
Deze drie Collegien met de Magiftraat vereenigden zig in den
jaare vyftien honderd zes en tagtig tot een valt Collegie ; en om de
zaaken des te beter en met meerder overleg te konnen behandelen,
regten zy in t volgende jaar vyftien honderd zeven en tagtig met
‘den anderen op een Contraét, ’t welk wy hierna te zyner plaatze
zullen opgeven. Ditis dan, voor zoo verre wy hebben konnen na-
gaan, kortelyk de waare oorfpronk en de nette tyd der opregtinge
van *t Collegie van de Sotieteit in of van 's Gravenhage.
Dit Collegie in diervoege, als gemelt is, zamengettelt ‚wierd van
de Staaten van Holland erkent, tot zoo verre zelfs, dat haar Eid.
Groot Mogende by Refolutie van den 21. Januari 1586. befloten;,
„ dat die van den Hoogen, Provincialen Rade, Kamer van Reke-
» ninge en Magsiítraaten van den Hage zouden verfchreven worden ,
om ter voorfz Vergaderinge haarluyder Gedeputeerden te zen=
» den; gelyk zy ook by miflive van den naaftleften October 1586.
aan de drie gemelde Collegien en de Magiftraat van den Hage de-
den fchryven, „ dat zy eenige Gedeputeerden in de Vergaderinge
„ vande gemelde Heeren Staeten zouden fchikken , om te helpen
„ refolveren in een extraordinaris confent van honderd duyfent pon-
„ den voor zyne Excellentie den Grave van Leycefter. Wy zullen
den gemelden brief, om dat die de eerfte is, zoo wy meenen, die
by haar Ed. Groot Mog. aan de Societeit is afgezonden, om rede-
nen alhier woordelyk inlaifen:
99 Ede-
over een te komen met de waarfchouwinge, welke het Hof aan de Suppooften
en Appellanten den vyfden Februarii deszelven jaars liet doen, inhoudende dat
„‚ die Prefident en Raden van Holland eenen yegelicken deden weten, dat die
van den Rade van. Appel op den dertienden Februari dezer loopende maendt
„, zullen houden heur eerften Rechtdach, zer plaetze daer die Gecommitteerden tot die
„, Revifie voormaels hebben gebefoigneert ; infinuerende voorts alle Appellanten , dat
„ heur fatalia om heur appellatien te verheffen , loop zullen beginnen te nemen
„en hebben van den voorfz dertienden dezer maent, ten eynde een yegelick
‚‚ hem hierna hebbe te reguleren. A&tum den vyfden Februarii anno xvc. twee
„ en tachtich. Geregiftreert in ’t agtfte Memoriaalb. van Ernft fol. 158. verfo
en gedrukt in ’t groot Placcaatb. 2. deel fol. 1422.
II. Deel. Gg
bd
Deze vier
Collegien
vereenig-
den zig in
den jaare
1586. met
den ande-
ren.
Werden
door de
Staaten
van Hol-
land er-
kent , en
in ver-
fcheide
gevallen
ter Ver-
gaderin-
ge be-
fchreven.
Miffive
van de
Staaten
aan de
voorn.
Colle-
gien, om
hunne
Gedepu-
teerden
ter Ver-
gaderin-
ge te zen-
den.
242 BESCHRYYVINGE van
kend
hd
35
33
> Edele, WP yfe, Hooggeleerde, zeer Voorzienige,
… Difcreete Heeren.
„ ÂALSOO van wegen fyne Excellentie den Grave van Ley=
ceftre Lieutenant van haere Majefteit van Engelant, Gouverneut
en Capitein Generael van de Nederlanden , door den Heer Mr.
Willem Bardefins Raet van Staete ons in onfe voorgaende Verga=
deringe gedaen is zekere propofitie, (daervan het Extract nevens
defen gaet) ende hoewel wy ons als doen niet gelaft hebben ge-=
vonden, omme op tie poinéten daerinne begrepen te refolverens
nogtans aengezien om redenen daertoe in de voorfz propofitie
verhaelt „en veel andere, die daertoe dienen, ten zeer groote diens
fte van de Vereenigde Nederlanden, ende befunder van den Lan=
de van Hollant es ftrekkende , dat fyn Excellentie in deze gele=
gentheyt en geftelteniffe van der zaeken dezer Landen by alle moge-
lyke middelen in fynen goeden yver worde gefecundeert en ge=
hanthout, befunder overmits goede hoope en apparentieis, dat by
middelen van dien den gemeenen vyand gedrongen fal worden ’t
velt te verlaeten, en confequentelyk dat niet alleen de Stadt
B. . . daer deur geheelyken , maer ook eenige Steden en fterk-
ten by den vyanden geoccupeert , by fyne Excellentie verovert
zullen mogen werden, ende het volk van oorloge van fyn Excel-
lentie gehouden in Steden en Landen in ’t gewelt van de vyanden
jegenswoordig wefende ; Soo hebben de Edelen en Gedeputeer-
den van de Steden op ’t behaegen van haere refpective Principae-
len goedgevonden, dat ten einde voorfz over de Provincien van
Hollant, Zeelant, Utrecht en Vrieslant zyne Excellentie noch
eens extraordinairie foude werden geconfenteert de {omme van
hondert duyfent ponden, te betalen binnen een maend eerftko-
mende ten langften. Ende omme de quote van Hollant in dezel-
ve fomme te vinden, hebben de Edelen ende Gedeputeerden van
de Steden voor ’t befte en gereetfte middel gevonden, dat de
Steden by koopinge van renten over de principaelften van haere
poorteren en inwoonderen, gelyke fomme fouden binnen den
voorfz tyd opbrengen, als mede twee en tfeftich duyfent vyf hon-
dert ponden in den voorleden maent van September over de Ste-
den gequotifeert is; omme waarop eindelyk Refolutie in te bren=
gen, hebben de Edelen en Steden aengenomen alhier te compa-
reren den feven en twintigften defer maent, omme te befoingne-
ren met volkomen laft hem diesaengaende mette meefte ftemmen
te mogen conformeren, overmits de zaeke egeene rapport of
uitftel en fal mogen lyden ; fullen daeromme Uwer Ed. niet nae=
laeten in aenzieninge van de nootelykheyt der voorfz zaeke en
dat grootelyks den Lande van Hollant befunder daer aen gelegen
5 is Vwer Ed. Gedeputeerden op morgen voornoene den laetflen de-
33
fer maent te fchikken alhier in onfe Vergaderinge , omme inde voorfZ
» Jacke te helpen refolveren, en daer toe dezebve Gedeputeerden tegen
35
» geleerde, zeer Woorzienige, Difcreete Heeren, onfe Hee-
ven volkomen laft als vooren. Hier mede Mdele , MF yfe, Hi oog
bb} le
SGRAVEN-HAGE, XXXIV. Hoorrsr. 243
5 re Godt zy met Uwer Ed. Gefchreven in den Hage den nacft-
leften Oétober vyftien hondert fes en tachtich,
> Onderftont ,
„ Ter Ordonnantie van de Staeten.
ss By my, en was ondertekent,
„C pe RECHTERE.
Het opfchrift was: Edele, Wyfe, Hooggeleerde, zeer Woorzienige,
Difcreete Heeren , de Prefidenten en Raden vanden Hoogen en Provin-
cialen Raden, en die van de Kamere van Rekeninge in Holland,
mitsgaders de (£) Schepenen en Regeerders van den Hage.
De tweede Miflive by de meergemelde Staaten aan de voorfz
vier Collegien afgevaardigt, was van den 23. lanuarii 1587. (4),
ten einde zy hunne Gedeputeerden op morgen woornoene ten negen uu-
ren zouden fchikken in de Vergaderinge van de Staeten, omme op de
continuatie van de gemeene leeninge by de Steden gedaen, daeraf’ rem.
bourfement uyt de werpondinge van den gegenwoordigen jaere 1587.
was belooft , te refolveren. Lulke en diergelyke zyn ’er verfcheide
(mm), voornamentlyk daartoe ftrekkende, dat zy hunne Gedepu-
teerden zouden zenden, omme op de voorgeftelde eiffchen van
gelden, belaftingen of ook wel op de repartitsen der Confènten ter
Vergaderinge te adviferen en refolveren ten meeften dientten van
den Lande; zoo als ook by extraët (u) uit de Refolutie van de
Heeren Staaten van Holland van den 23. December 1598. klaarlyk
blykt, dat de Gedeputeerden van de Societeit ter Vergaderinge van
haar Edele Groot Mogende even eens geconfenteert hebben in de
laften, als alle de andere Steden van Holland ;’t welk geduurt heeft,
immers voor zoo verre wy hebben konnen nagaan (ov) tot kort na
den jaare zeftien honderd; dog alle deze Brieven en Refolutien al-
hier
(&) Dog de opfchriften der volgende brieven behelsden , Burgemeefteren en
Regeerders van den Hage. In zommige brieven, aan die van den Hage door de
Staaten van Holland of derzelver Gecommitteerde Raden afzonderlyk gefchre-
ven, hoewel over zaaken de Societeit betreffende, wierden zy zomtyds Heeren ,
zomtyds goede Vrienden genoemt.
hk Zie Refolutie van Holland van den 23: Januarit 1587.
m) Te vinden in’ Regifter van de Societeit , gequoteert C. fol. r. tot
18. verfo. |
6 Geregiftreert in *t voorfz Regifter van de Societeit fol. 21. en volgende.
_(v) De laatfte Refolutie van haar Ed. Gr. Mog., welke wy ten dezen op-
zigte geregiftreert vinden, is van den 3.---20. Septemb. 1603. en van dezen
inhoude: „, De Collegien van den Hoogen en Provincialen*Rade , Rekenkamer
> en Regeerders van den Hage, op het zelve point mede befchreven zynde;,
» omme te bewilligen en confenteren voor het contingent van den Hage in de
»» voorfz drie hondert duyfent ponden, hebben door haere Gedeputeerden ver-
‚ klaert, dat het vinden van penningen by verkoopinge van renten , henluy-
‚ den befwaerlyker valt, als andere Steden , overmits deir Hage een open
» plaatze is; dat zy niettemin (mids den jegenwoordigen hoogen nood en ge-
„ ftelteniffe der zaaken) nog voor deze reyfe te vrede waren, haer contingent
»» in de voorfz drie hondert duyfent gulden neffens de andere Steden op te
dl. Deel, Gg 2 „‚ bren-
Hoelang
deze be-
fchryvin-
ge der-
Collegien
heeft ge-
duurt.
Watdaar-
na by de
Staatenof
Gecom-
mitt. Ra-
den daar-
in is waar-
genomen.
Middelen
by ’t Col-
legie van
de Socie-
teit be-
raamt tot
voldoe-
ninge der
laften.
Verdrag
tuffchen
de voorn.
Colle-
gien , nO-
pende het
invoeren
van zeke-
re midde-
len van
belaftin-
ge, ZOO
wel over
de Edelen
en Sup-
pooften
als over
de burge-
: bl
renen in-
gezete-
nen van
denHage.
244 BrESSIC HRSLMV IN GEEN v AN
hier afzonderlyk te willen aanhaalen , zoude veel eer den. Lezer
tot verdriet, dan tot genoege verftrekken. Alleen moeten wy.daar-
by nog kortelyk aantekenen, dat de Heeren Staaten van
Holland of derzelver Gecommitteerde Raaden zedert dien tyd tot
nu toe hebben vervolgt aan de Societeit toe te zenden de Extracten
uit de Refolutien by haar Eid. Groot Mog. van tyd tot tyd op %
ítuk van belaftingen genomen, met aanfchryvens, zoo het geld-
middelen betrof, van haar aandeel ten Comptoire Generaal van Hol-
land, of anderzints, op de gezette termynen te willen fourneren;
of zoo het andere zaaken raakte, van die ter uitvoeringe te doen
brengen, zoo als wy hierna breeder zullen aantoonen.
Ondertuffehen ftelden de gemelde drie Collegien en de Magiftraat
van den Hage met den anderen ordre op de vereifcht werdende
zaaken, en hadden de eerfte penningen wegens het aandeel, waar-
op die van den Hage tot meermaalen by de Staaten van Holland
waren aangeflagen in de geconfenteerde hooftfommen , geligt op
het geloof van zommige Leden uit de gemelde Collegien en ook
uit de Magiftraat, in hun particulier, en dezelve by. wyze van lee-
ninge in voorraad opgebragt. Om welke penningen weder te be-
komen, en vooral zorge te dragen, dat de renten immiddels aan
de fchuldeiffchers behoorlyk wierden betaalt, beraamden zy te za-
men zekere middelen van belaftinge, welke zoo wel by de Ede-
len en Suppooften, als by de burgers en verdere ingezetenen van
den Hage zouden moeten werden gedragen , ’t geen dan in den
jaare vyftien honderd zeven entagtig aanleidinge gaf tot het maken
van het navolgende eerfte Verdrag.
> ALSOO omme te vinden de intereffen van de penningen, die
» op’t gelove van fommige uyt de Collegien van den Hoogen en Pro-
>» vincialen Raden en van de Rekeninge in Holland, mitsgaders
‚> van eenige van de Magiftraat van ’s Gravenhage geligt fyn van ver-
» fcheide Crediteurs, die tot furniflement van de quote, daerop die
‚„ van den Hage tot meermalen by de Staeten gerepartieert zyn ge-
„ weeft, van noode is bequaeme middelen te raemen , daermede
» dezelve intereflen betaelt zullen mogen werden ,tertyden wylen
> toe, die verfchenen penningen by de Staeten uyt de gemeene
> Lands middelen gerembourfeert of anderzints afgedaen en ge-
» queeten zullen zyn; SOO IS'T, dat die van de Collegien van
„ de Raden en Rekeninge uytte naem van de gemeene Suppooften
> van den Hove ter eenre, en den Bailltu, Schout, Burgemeefters,
‚ Schepenen en Vroetfchappen van den Hage, uytte naeme vande
gemeene burgerye aldaer ter andere zyde, onderlinge geaccor-
„ deert en verdragen zyn, dat van nu voortaen alle de Herber-
: > giers,
„, brengen adviferende voorts, dat ten aanzien de Landen zeer bezwaart wa-
‚‚ ren „ zoo by verkoopinge en conftitutie van renten, als ligtinge va pennin-
> gen op intereft , geraden en dienftig was , meer loopende middelen in te
» Willigen, omme de nootlyke laften te vervallen ; daerop hen verklaert is,
‚> darmen in alle Vergaderingen tot dien einde arbeidt, en dat de Vergade-
> Tinge zeer aengenaem zoude wezen, indien zy daertoe eenigen goeden voor-
„ flag konden doen.
; Ce md
9
9)
9
23
2
2»
EE)
bh)
9»
E)
99
hed
Be)
5)
57
3
9
2
9
hed
5)
…
ed
u
ed
hed
hd
SGRAVEN-HAGE, XXXIV. Hoorrsr, 245
giers, Tappers, en die neeringe doen van drooge gafterye te
houden, ook die wyn tappen daerinne begrepen, van elcke ame
Rynfche of Spaenfche wynen,die zy tappen of flyten zullen, ge-
houden fullen wefen te betalen vier guldens op de aeme, en van
Franfche wynen, van elke aeme twee gulden boven en behalven
t geene op dezelve wynen tot nog toe geheven en betaelt is ge-
weeft; dat mede van alle fwaere bieren van drie gulden het vat
of daerboven, die van nu voortaen in den Hage gedronken ful-
len werden ,by een yegelyken foo Suppooftenalsandere; niemand.
uytgezondert, boven ’t geene tot nog toe daervan geheven iS;
zal betaelt werden zes ftuyvers , en dat overzulks die ‘Tappers
voortaen van dezelve zwaere bieren op ’t vat betalen fullen vier
en twintig ftuyvers, die burgers van den Hage agtien ftuyvers
en de vrye Suppooften fes ftuyvers. Dat ook by die vande voorfz
Collegien en Magiftraet van den Hage of haere Gedeputeerde ge-
revideert zullen werden de Quohieren van de Verpondingen van
de huyfen van den Hage, ‘en daerinne geftelt werden de geene
die overgeflagen en verhoogt, die geene dewelke met nieuwe
werken verbetert of anderzints bevonden zullen werden merke-
Iyk te weynig getaxeert te wefen; van alle welke ontfang apart
gemaekt en voor de voorfz, Collegien verantwoort zullen wer-
den, ende de pennningen daervan komende bekeert tot betalinge
wan de voor{z intereffen, mits dat zoo wes dezelve penningen tot
voldoeninge van de voorfz, intereflen niet fullen mogen volftrek- ’
ken, dat het felve by de Burgemeefteren van den Hage gefup-
pleert fal worden uit de Thefaurie en inkomen van den Hage.
Des is bevoorwaert, dat indien geduurende deze collectatie die
van den Hage bekomen konden van de Staeten eenig rembourfe-
ment van de penningen, die voor ’t gemeene Land gelicht fyn,
t zy by affignatie op de Verpondingen of anderzints, die in zul-
ken gevalle die voornoemde Burgemeefters van den Hage ge-
houden zullen wefen zoo veel penningen als bedragen mogen de
intereffen van ’t geene in maniere als vooren gequeten {al wefen
uyt de Thefaurie van ’t Corpus van den Hage te employeren tot
verdere afloffinge van de voorfz geligte penningen, als fy van ge-
Iyke tot dezelve afloflinge zullen employeren alle ’t geene wes
by de jaerlykfe rekeninge van de voorfz Thefaurie bevonden fal
werden over te fchieten, en meer ontfangen dan uytgegeven te
zyn, en dit alles geduurende tot wederzeggen van de voorfz Col-
legien, en die van den Hage, en elk van hen in ’t byzondere,
en niet langer, ende mits hier mede dezelve Collegien en alle an-
dere Suppooften van den Hove geenzints geprejudicieert zullen
werden in. haere exemptien en Vryheyd van de laften van ’t Cor-
pus van den Hage en anders henluyden van outs competerende,
maer blyvende dezelve exemptien en vryheden in alles in hun ge-
heel ; ende zoo verre op de colletatie van de voorfz opheve of
_anderzints mogten difputen reyfen, dat dezelve en al het aencle-
ven van dien fal ftaen tor verklaeringe en decifien van de voorge-
melde Collegien. Gedaen in den Hage en deur laft van de voorfz
Collegien en Magiftraet by heurlieder Griffiers, Auditeur en Sc-
GZ 3 nn CLe-
Publica-
tie ter
Rolle van
‚den Ho-
ve, van
de voorfz
belaftin=
gen.
246 _BESCHRYVINGE vant
» cretaris van den Hage refpeétive onderteykent den agt en twine »
» tiglten April xvc. zeven en tachtich. —_ Ein was ondertekent.
A. GENIETS,-P..HANNEMAN,
C. VAN DER GOES en M. BENNINCK.
Uit kragte van dit Verdrag wierd den eerften Mei daaraan ter
Audientie van de Rolle van den Hove deze navolgende Publicatie
gedaan, ten einde de Edelen en Suppooften, (die voorheen van ’s
Graafs beden, Schoten, Subventien en andere ongelden , die by de
Staaten van den Lande den Graaven wierden ingewilligt; als mede
van alle omflagen, impofitien en excyfen, die by de Magiftraat van
den Hage, in gevolge van haare verkregene Octroyen tot voldoe-
ninge van ’s Haags aandeel in de bovengemelde laften wierden ope
geftelt en ingevordert (p), vry en ontheven waren, ) zig nu daar-
na zouden hebben te gedragen :
„ ÂLSOO mits den grooten nood van den oorloge, *t Corpus
» vanden Hage zekere groote menichte van penningen heeft moeten
» te wege brengen en lichten op intere{fen ten behoeve van ’t ge-
» meene Land, tot lafte zoo van de gemeene Suppooften van den
„ Hove, als van de Burgeren van den Hage , op credit van den
‚ geenen die daervooren heure particuliere geloove hebben vere
ftreckt ; ende dat al reets veele en verfcheyde intereflen fyn ver=
loopen, die by de Heeren Staeten niet en waren afgedaen, ende
Thefaurie van den Hage daertoe niet fufhifant word bevonden;
SOO IS°T', dat die van de Collegien van den Hoogen en Pro-
vincialen Raden en de Luuyden van de Rekeninge in Hollant,
mitsgaders de Bailliu , Schout, Burgemeefteren, Schepenen'en
Vroetfchappen van den Hage refpeêtive hebben geordonneert en -
geftatueert, ordonneren en itatueren mits dezen , dat boven die
ordinaire Excyfen van nu voortaen alle de Herbergiers, Tap-
pers en die geene die neering doen van drooge gafteryen te hou-
den, ook die vrye Tappen daerinne begrepen, van de Ryníche
en Spaenfche wynen, die zy tappen ofte flyten fullen, gehouden
fullen wefen te betalen vier gulden op te aeme, en van de Fran-
fche wynen van elke aeme twee gulden. Dat mede van alle
{waere bieren van drie gulden het vat ofte daerenboven, die van
nu voortaen in den Hage gedronken zullen werden, by eenen
ygelyken, zoo Suppooften als andere , niemandt uytgezondert,
boven ‘t geene dat daer van tot nog toe gegeven es, betaelt fal
werden fes ftuyvers, en dat overzulks de ‘Tappers van dezelve
fwaere bieren betalen zullen vierentwintig ftuyvers, de Burgers
van den Hage achtien ftuyvers, en de vrye Suppooften fes ftuy=
‚ vers. En dit alles by provifie en ter tyd toe anders by de voorfz:
K Collegien en Magiftraet refpeêtive hierinne fal wefen geordon-
NE 2 } neert,
(p) Zie hiervan breeder onze Aanmerkingen onder de Bylaage Num. XX%
en XXx1. als mede het Berigt van den Hove onder de Bylaage pag. 256.
SGRAVEN-HAGE, XXXIV. Hoorrsr. 247
» neert. Elk fegget den anderen voort. Gepubliceert in de Au-
„ dientie van de Rolle van den Hove ter prefentie van de Suppoo-
… ften-en andere ommeftanders, den eerften dach van Meye xvc,
„ feven en: tagtig. By my,
„ was getekent;
„J- pe WOERDEN.
Nadat nu de Societeit eenige jaaren aldus geftaan en derzelver
Leden met den anderen haare gemeene zaaken in der minne behan-
deltven verrigt hadden, vielen ’er van tyd tot tyd tullchen de re-
fpedtive Collegien en de Magiftraat van den Hage gefchillen , dan
over deze dan over geene zaaken, en wel inzonderheid over den
ophof van de oude en het bewilligen van eenige nieuwe middelen
van belaftinge, als mede over de regeeringe en beheeringe derzel-
ve. Dog wy zullen ons niet inlaaten , om alle deze moeyelykheden
alhier op te haalen, vermits wy ons verbeelden, dat wy daarmede
veele Lezers geen groot genoegen zouden geven ; weshalven wy
maar kortelyk zullen aantekenen, dat dezelve eindelyk by compro-
miffie van den 28. Maart zeftien honderd drie ter arbitragie van de
Heeren Fohan van Oldenbarnevelt , Advocaat van den Lande , Mr.
Pieter van der Meer, Raad en Penfionaris van Delft, Fohan van
Santen, Raad in den Raade van Staate, Jafper van Kinfchot Tre-
forier en Foy van Broukhoven Gecommitteerde Raade van de Staa-
ten van Holland, wierden geftelt. “Waarop dan, na verloop van
eenige maanden, de voornoemde Heeren Arbiters den 15. October
des gemelden jaars de navolgende (4 ) uitfpraake deden.
„ ALSOO zekere queftien en differenten gerezen waren tuflchen
„ de Collegien van den Hoogen en Provincialen Raden , mitsga-
„ ders die van de Rekeninge in Holland, zoo voor haar zelven als
„ van wegens de Edelen en Suppooften in ’sHage ter eenre; ende
„ Schout, Burgemeefteren , Schepenen en Vroedfchappen van ’s
Hage ter andere zyde, beroerende de gemeenheid en de admini-
„ ftratie van de laften en contributien, die by de voor {7 partyen ten
„ behoeve van de gemeene zaaken gedragen en geheven worden;
alle welke queftien en differenten de voorfz partyen aen ons hier
„ ondergefchreven goetgevonden hadden te verblyven en fubmitte-
ren volgens de afte van fubmiflie hierna van woorde tot woor-
„ de geinfereert. ‘
„ Alfoo tuffchen de Collegien van den Hoogen en Provincialen
„ Raden mitsgaders die van de Rekeninge in Holland ter eenre;
„ en den Schout, Burgemeefters , Schepenen en Vroedfchappen
van den Hage ter andere zyde, zekere zwaerigheden en _diffe-
renten gevallen en ontftaen waren , beroerende de adminiftratie
van de oude middelen en het inwilligen van eenige nieuwe mid-
„ delen
(q) Deze Uitfpraake met de ate van Submiffie ftaat geregiftreert in *t Re-
gifter van de Societeit getekent C. fol. 26.--34. en werd mede gevonden in ’
Regifter der Ordonnantien, enz. vanden Hoogen Raade A. 2. fol. 47.
Gefchil:
len tuf-
fchen de
drie Col-
legien en
de Magi-
ftraat van
tyd tot
tyd ont-
ftaan.
Werden
eindelyk
in 1603.
geftelt
ter uit-
fpraake
van Arbi-
ters.
Uitfprake
der Hee-
ren Arbi-
ters, daar-
op.
248. BES GIHIR XV IN GOES VAN
„ delen van contributien , die van de Societeit in den jaare 1587,
hed
bl
5
_
>
5
3
33
bb
bl
hed
5
bb
5)
53
opgeregt aengaende , mitsgaders op de regeeringe derzelver, de
welke by verfcheide vergaderingen, conferentien en communica-
tien daerop gehouden, niet volkomen afgedaen en gearrefteert.
hebben konnen werden, en confidererende dat der gemeene oor-
logs laften vervallingen niet en konnen lyden , de decifie van de
zaeken langer te houden in onzekerheid; SOO IS’T, dat de
voorfz drie Collegien voor haer zelven ern uit den naeme van de
gemeene Suppooften van den Hove ter eenre, mitsgaders de Re-
geerders van den Hage voor haar zelven , als uitten naeme van
de gemeene burgerye ter andere zyde , alle zwarigheden , gefchil-
len en differentiale poinéten, ‘die voorfz Societeit aengaende, 't
gevolge en aencleve van dien, egeene uytgefondert of buyten ge=
referveert, gefubmitteert en geftelt hebben, fubmitteren en ftel-
len by dezen in ’t zeggen en arbitragie van deze vyf navolgende
perzoonen, als aen den Heer en Mr. PFohan van Oldenbarnevelt,
Advocaet van den Lande, Mr. Preter wan der Meer, Raed en
Penfionaris der Stad Delft , Fohan van Santen , Raed in den
Raede van Staeten, den T'hefaurier Kznfchot en Foy van Brouk-
hoven Gecommitteerde Raed van de Staeten van Holland ; ende
zullen de Regeerders van den Hage haere pretenfien die Collegien
by gefchrifte overleveren binnen den tyd van drie weeken naer
dato dezes; daer tegens die Collegien binnen den tyd van veertien
dagen overleveren zullen haere fchriftelyke defenfien „ en de zae-
ke voorts befchryven by replycque en duplycque van veertien da-
gen te veertien dagen, indien ’t noot zy, en binnen een maend-
daarna ten wederzyden haere probatie-{tukken en munimenten
overleveren onder die voorfz, Arbiters , omme by dezelve uit
fpraeke gedaen te werden, op de conclufien by parthyenten we-
wederzyden genomen, of ook buiten dezelve conclufien , zulks
haer Edele in goede juftitie , policie, reden en billykheid zullen
bevinden te behooren; dog met limitacie van zekeren tyd , be-
houdens dat de tydt overftreken en de Societeit opgefeit zynde,
de Suppooften zullen blyven ongeprejudicieert in alle haere pree-
Eminentien, Privilegien en exemptien volgende ’t voorfz Con-
tra€t van Societeit tuflchen deze partyen in den jaare 1587. ge-=
maekt, ende dat als dan Burgemeefters en Regeerders van den
Hage in alles zullen wezen onverkort, en mede blyven in haer
geheel, en wes by de voorfz Arbiters uitgefproken en verklaart
fal werden, fal by,partyen ten wederzyden werden nagekomen
en agtervolgt, fonder eenige provocatie ofte oppofitie op peyne,
dat die partye , die in gebreke bevonden zal werden, 't gunt
voorfz iste onderhouden; gehouden zal wefen by provifie tot fy-
nen late te dragen, wes by de voorfz Arbiters jegens henl.,ver-
klaert en uitgefproken fal worden; welk compromis aen weder-
zyden by partyen ondertekent en by de Heeren Arbiters geac-
cepteert en aengenomen zynde, zullen als dan terftond in tryn ge-
bragt werden alfulke nieuwe middelen als by de voorfz Collegien te
zaemen geraemt en goetgevonden zullen werden. Ende zullen
middelertyd en tot anders by Arbiters zal wefen geordonneert,
onvermindert ’t regt van de Societeit, die Schellingen op de bie-
„ ren
de
SGRAVEN-HAGE, XXXIII Hoorrsr. 249
„ ren over de burgers van den Hage, mitsgaders den ouden excys
op de wyn gecollecteert werden, gelyk tot nog toe is gefchiedt
> ende zullen alle andere middelen ontfangen worden by den Ont-
„ fanger van de Societeit, omme ter ordonnantie van de vier Col-
„ legien geëmployeert te werden tot betalinge van de gemeene laf-
» ten van de Societeit. Aldus gedaen en by de voorfz partyen on-
„ dertekent den 28. Maert 1603.
» En was ondertekent;
„ M. ROSA en A. DUYCK, D. van SANTEN
„en M. BENNINK.
_»SOO EST, datwy ondergefz ‚nadat een yegelyk van ons in ’t
„ aennemen der voorfz fubmiflie hadde bewilligt, doorgezien en
> rypelyk geëxamineert hebbende , alle die fchriftuuren , muni-
„ menten, en verificatien by partyen hinc inde aen ons overgege-
» ven, en nae mondelinge communicatiët met de Gecommitteer-
‚ den derzelver op de voorfz differenten gehouden , gelet op alle
»‚ het geene daer op geoordeelt is dat in materie van politie en con-
» tributen tot confervatie van de algemeenen Staat van den Lan-
„ de en ieders geregtigheid in goede jutticie en billykheid behoort
„ gelet te worden, by onfe arbitrale fententie uitgefproken en ver-
„ klaert hebben, fpreeken uit en verklaeren by dezen, dat van nu
„ voortaen die vier guldens op ieder ame Ryníche en Spaenfche
„ wyn, en de twee guld. op ieder ame Franfche wyn tot lafle,van
» de vrye en onvrye Tappers , mitsgaders de fes ftuivers op de
„ fwaere bieren, over alle Suppooften en inwoonders van den Ha-
„ ge by ’t verdrag van den jaere 1587. tullchen partyen ingewilligt ,
» zullen wezen gemeen conform ’t voorfz verdrag. Dat voorts bo-
» ven den excys op. de brandewyn, zeepe , turf , verkopinge van
„ de onroerende goederen en van de boelhuyfen (by het accoord
» van den 7. April leftleden ingewilligt ) den excys op ieder {mal-
» tonne fout van twee tot drie guldens zal worden vermeerdert „en
‚ dat in plaetze van dertig en twintig ftuivers, die by ’t-zelve Ac-
» coort zyn ingevoert op *t flaen van beeften boven de twee jae-
„ren en van de verkens betaelt fal werden den xx. penn. op foda-
‚„ nigen voet en ordre, als den impoft van de Heeren Stacten van
„ Holland daer ovenwerpagt en geheven werd, blyvende de impo-
» fitien van twaelf fluivers op de eenwinterfe en fes ftuivers op de
kalveren en fchapen , volgens ’t voorfz verdrag ; dat mede van
„nu voortaen den excys op die bieren boven de fes {tuivers in ’t
» voorfz provifioneel Accoord gementioneert, verhoogt zal werden
‚‚ met twaelf ftuivers op ieder tonne biers in te leggen by de Tap-
> pers. -
_ » Alle welke middelen nevens het capitael en jaerlyx verloop van
» de renten van 748r. gls. jaerlyks, die de voorfz vier Collegien
„ fpreekende hebben op de Heeren Staaten van Holland , mitsga-
„ ders den opheve van de verpondinge, zulks dezelve by goetvin-
„ den van de voorfz vier Collegien alreets zyn ofte nog zullen wer-
„, den verhoogt of verleegt , op de name en va wegens defelve
II. Deel, Hh „ Wier
250 B4E SAETHER 2Y XVK LEN, GVES AAN
» vier Collegien verpagt of gecolleét®ert , aen haren Ontfanger-
„ Generael geftelt of nog te ftellen , gerefpondeert en by denzel-
» ven zoo in ontfang als uitgave geadminiftreert zullen werden, ter
>, Ordonnantie van de voorfz vier Collegien „ zonder dat hun eenig
»» der voorfz partyen dezelve apart en in ’t byzonder zullen vermo-
„ gen te onderwinden, daarop te ordonneren eenige vermindering ,
» vermeerdering, quytfchelding of verandering daar in en over te
plegen fonder gemeen advys. Des zullen die penningen van de
» voorfz middelen vooraf werden bekeert tot voldoeninge van ’t
> gunt de voorfz vier Collegien gehouden zyn of nog zullen werden
> aan ’t gemeene Land te betalen, daar onder gerekent. den loo-
‚ Ppenden laft van de vier en twintig ftuivers op ieder tonne biers
„» of equiralent van dien, ’t welk de Heeren Burgemeefters en Re-
» Sierders van den Hage tot profyte van de Heeren Staaten van
Holland uit kragre van der voorfz Heeren Staaten algemeene re-
> folutie moeten goet doen ter tyd toe en foo lange de voorfz vier
» en twintig ftuivers of het equivalent van dien by de voorfz Hee.
„ ren Staaten fullen werdéf geprofvteert, ende zullen die van den
» Hage uit het overfchot werden gerembourfeert van ’t geene de-
„ zelve t zedert primo April 1602. tot defen dage toe ter caufe van
» de voorfz 24. fts. of het equivalent aen de voorfz Heeren Staeten
hebben moeten uitleggen en betalen met den interefle van dien
» tegen agt ten hondert in *t jaer tot de effeêtueele betalinge toe,
„ Ende zullen de voorfz Burgemeefters en Regierders van den Ha-
‚„ ge nog daerenboven ende voor uit tot fubventie van haren parti
„ culieren nood en tot profyt haerer ‘T'hefaurie trekken en genie-
» ten de fomme van vyf duyfent Car. guld. jaerlyks ; ende fullen
» de voorfz middelen en contributien als gemeene-middelen gehe-
„‚ ven en geadminiftreert werden en de voorfz betalinge daer uit ge-
‚ daen als voorfz tot den eertten April zeftien hondert en agt, bin-
» hen welken tyd de voorfz partyen gehouden zullen wefen hen na
‚> Alle * gunt voorfz is te reguleren ende foo veel langer , tot-dat
» Zy gezamentlyk of iemand van partyen uit deze Societeit zullen
» willen fcheiden , daeraf men fal gehouden wefen den anderen fes
„ maenden te vooren nae den voorfz eerften April 1608. behoorlyk:
» te infinueren; Wel verftaende, dat zoo de latten der voorfz So=
„ Cieteit met de voorfz middelen niet fouden konnen voldaen were
» den, de voorfz Collegien zullen vermogen dezelve middelen te
» mogen verhogen of andere intewilligen , Alks zy ten meeften
» dienfte van de Societeit en minfte quetzinge van de Suppooften
» en inwoonders van den Hage zullen vinden te behooren. er
„ De voorfz Societeit opgezeit zyndeen by gevolge gediffolveert,
> zullen de Collegien van de Raden en Rekeninge, mitsgaders de
‚ Suppooften blyven ongeprejudicieert in haere Vryheden, Privi=
» legien en Exemptien volgens ’t voorfz contract van den jaere vyf.
„» tien hondert zeven en tachtich’, en als dan fullen ook Burgemee-
» fters en Regierders van den Hage wefen onverkort, maer in al=
» les blyven in haer regt en geheel ; ontzeggende partyen en re=
» ‘peétivelyk alle verdere eiflchen en conclufien zoo in conventie als
» reconventie open tegens elkanderen gedaen en genomen. 2
22 AF
vang heeft genomen met 1633:
sGRAVEN-HAGE, XXXIV. Hoorrsr. ‘agr
„ Aldus gedaen en gepronuncieert in ’s Hage den 15. October
» 1603. |
„ En was ondertekent,
…, J. vAN OLDENBARNEVELT, PIETER van per MEER,
„J- VAN SANTEN, J. KINSCHOT,
„en F. van BROUKHOVEN.
Deze uitfpraake, fchoon tamelyk groot, hebben wy egter dien-
fig geoordeelt alhier in ’t geheel in te voegen, eensdeels , om dat
de Societeit zedert eerft haare regte geftalte heeft bekomen, enten
andere, op dat een ieder daaruit des te beter kennifle moge heb-
ben wat middelen van belaftingen men genootzaakt is geweeft inde
eerfte en vroege tyden van de Societeit met onderlinge bewilligin-
ge vande vier Collegien in te voeren, omme daaruit voornament-
Iyk te voldoen het aandeel , dat den Hage in de gelden, by den
Souvrain van den Lande van tyd tot tyd ingewilligt, met en nevens
de andere Steden gehouden was op te brengen, en dat wel veel-
tyds by anticipatie en op rekeninge, welk aandeel dan de Steden, elk
in de haare, moeften zoeken (7), zoo zy beft konden, nadien de
gemeene middelen van Confumptie als toen nog niet groot, en de
verpondingen over de huizen en landen nog niet hoog, en zulks in
geenen deelen voldoende waren aan de zwaare laften, die Holland
in die droevige tyden tot bekominge van ’s Lands vryheid moctft
ondergaan; zynde het quohier der verpondinge op de huizen en
fanderyen eerft in den jaare zeftien honderd drie en dertig (s) in-
gevoert; zoo als het, buiten de vermeerderinge van de nieuw aan-
getimmerde en verbeterde huizen, tot den jaare zeventien honderd
drie en dertig is gebleven. Ais, |
By dezelve uitipraake was aan die van den Hage, tot onderfteu-
ninge hunner Treforie, die in dienfyd zoo wel niet geftelt was als
wel thans, jaarlyks toegelegt een fomme van vyf duizend gulden,
te genieten uit de inkomften van de Societeit, welke {omme by
Refolutie van gemelde Societeit van'den 31. Mei 166r.is verhoogt
met een gelyke fomme van vyf duizend gulden , dog alleen by‚pro-
vifië en zoo lange de gelegentheid van het inkomen van de Socie-
teic zoude konnen (£) lyden; En is zedert tot nu toe de. Magi-
ftraat in ’t genot gebleven van jaarlyks tien duizend gulden suit So-
cieteits kas als een fùbfidie te trekken. Des niet tegenftaande dit
voorregt „beweerden die van den Hage in den jaare zeftien honderd
vyfen tagtig, dat ’er geene uitdeclinge van de gemeene pennin-
| routoxgen
__(r) By Refolutie van den 27. Mei 1585. wierden de Steden door haar Ed.
Groot Mog. gemagtigt om haare quoten te vinden-en te repartieren over de
vermogenfte en gequalificeerfte hunner burgeren en ingezetenen.
(s) De Quohieren der verpondingen zyn geformeert in den jaare. 1628. en
daaruit een redres generaal gemaakt in den jaare 1632. ’t welk zynen, aan-
De voorige Quotieren waren geformeert in
1583. ”
(t) Zie mede Refolutie van de Societeit van den 19. Januarii 1683.
II. Deel. Hh 2
De Socie-.
teit be-
komt
door de-
ze uit-
fpraak
eerft haa-
reregte
geftalte,
Dien van
den Hage
werden
by dezel-
ve uit-
fpraak ,
uit de in-
komften
van de So-
cieteit
toegelegt
vyf di.
zend gl.
Nader-
hand ver-
hoogt
met eén
gelyke
fomme.
By uit-
deelinge
van SO-
cieteits
pennin-
gen ge=
niet de
Magi-
ftraat
twee vyf-
den en de
andere
Collegien
jeder een
vyfde.
Toeftand
van deSo=
cieteit ze- -
dert 1614.
tot 1618.
1619.eNz.
Nieuwe
vereeni-
ginge der
Collegien
mer de
Magi-
ftreat on-
trent
1622.
Hoeen
uit wat
Leden de
Societeit
„beftaat:
BEES GEAR KME N-GE
gen van Societeits kas behoorde te werden gedaan aan de drie an-
dere Collegien, met hen de Societeit uitmakende , om dat die pen-
ningen, zoo zy zeiden, niet wierden verftrekt tot verbeteringe van
den Hage, maar tot zaaken het gemeene Land rakende en tot lafte_
van ’t zelve ftaande; en zoo men al uitdeelinge dede, dat den Ha-
ge als dan alleen zoo veel behoorde te trekken, als de drie andere
Collegien te zamen, blyvende evenwel de tien duizend gulden vaft
ftaan. Niettemin wierd om gevoegs wille by de Leden van de ge-
melde Collegien voor dien tyd verdragen , dat die van den Hage,
by uitdeelinge, zouden hebben twee vyfden en de verdere Colle-
gien elk een vyfde, en zulks als ‘er vyf duizend guldens {tond te
verdeelen, dat de Hooge Raade, het Hof en Rekenkamer ieder
daaruit zoude profiteren een duizend en den Hage twee duizend
uden. bt |
8 In dien ftand fchynt de zaake eenige jaaren te zyn gebleven, dog
na den jaare zeftien honderd veertien, rezen weder nieuwe moeye-
lykheden en onluften, welke zoo verre gingen, dat de Magiftraat
van den Hage niet goedvond in de Societeit, op zulk een voet, als
die zedert eenigen tyd geftaan had, verder te blyven; waarvan de
Regeerders kenniffe deden geven aan de andere Collegien. En zou-
de zulks wel ligt eene geheele veranderinge of wel zelfs eene dlo-
pinge en vernietinge van die gemeenfchap hebben veroorzaakt , in-
dien niet, ten deele door bemiddelinge en goede advifen van braa-
252 VA *N
ve en voortreffelyke Luiden ; ten deele door de veranderingen ;
welke in de jaaren 1618. en 1619. opquamen , eene nieuwe. Ver-
eeniginge ware te wege gebragt; van welke wy egter nogde Voor-
waarden, nog den (v) juiften. tyd hebben. konnen ontdekken;
hoewel ons waarfchynelykít voorkomt , dat zulks ontrent den jaare
zeftien honderd twee en twintig zal zyn gefchied; niettegenftaan=
de dat men in de Notulen van gemelde Societeit aangetekent vind,
dat „ den 28. Augufti 1621., ter prefentie van eenige Heeren, al-
daar met naame. vermelt, „Afthonis van Mierop tot Secretaris van
de Heeren Gecommitteerde van de Societeit van ’s Graven-Hage
is aangenomen; en dat hy vervolgens den behoorlyken eed-heeft
‚ gedaan tot zulken eeren, regten, baaten, profyten, emolumen-
„ ten en weddens als daartoe ftaan, enz. En dit is dan wat-aanbe-
langt de eerfte opkomft en geiteltenifle van de Societeit. Nu ver-
eifcht de ordre, dat wy overgaan tot het tweede lid onzer vwerdee-
linge, en daarin aantoonen, hoe het meergemelde Collegie beftaat.
De Societeit is zamengevoegt , gelyk wy reets hebben gezegt,
uit de vier Collegien, te weten van den Hoogen Raade, het Hof -
Provinciaal, de Rekenkamer en de Magiftraat-van den Hage, Alle
derzelver Leden komen niet Collegialiter by den anderen , maar ie-
| der
hed
pe
(v) Onder de Refolutien van den Hove vind men aangetekent , dat het Hof
en Rekenkamer zyn gegaan in den Hoogen Raade, en aldaar te zamen hebben
befloten, dat zy met den Hage het Collegie van de Societeit. zouden continue-
ren zonder -bepaalinge van tyd, en zoo de Magiftraat zig fchikkelyk aanftelde
en gedroeg , datmen aan haar zoude laaten volgen de verpondingen tot den jaa-
re 1619. volgens uitfprake, om daarmede haar fchulden goed te doen. Zie
Refolutie van den or. Mei 1620.
sSGRAVEN-HAGE, XXXIVs Hoorrsr. 253
der Collegie zend zyne Gevolmagtigden ter Societeit, als de drie
voorzittende Collegien ieder twee, en de Magiftraat drie, uitma-
kende overzulks te zamen negen perzoonen, De tyd hunner com-
miffie is niet bepaalt, of by een algemeene Refolutie of Reglement
als wel in zommige hooge Cellegien } vaftgeftelt , zynde dezelve
gelaaten aan het welgevallen en de fchikkinge van ieder Collegie
in ’t byzonder. Die by den Hoogen Raade ter Societeit werden
gecommitteert, zitten aldaar vier jaaren, werdende als dan weder
door twee andere Heeren, hen naaft (w) in rang, opgevolgt.
Dog die by den Hove werden afgezonden, zitten aldaar maar twee
jaaren; wel verftaande, dat de tyd van den eenen een jaar vroeger
eindigt, als die van den anderen, zúlks dat alle jaar op den eerften
regtdag na Kersmis een ander Heer ter Societeit wegens het Hof
werd gefchikt; dat is het eene jaar een uit de oudfte (de Prefident
daaronder niet gerekent) en het andere jaar een uit de jongfte
Raadsheeren, vermits het Hof ten opzigte van alle Commiflien zig
verdeelt in tweë Ordens, te weten de Ordo Sentorum, zynde de
vyf oudfte Raaden en de ordo Juniorum , wezende de zes jongíte
Heeren. Dog niemand word uit het Hof in de Societeit afgezon-
den, voor dat hy eerft alle de voorzittende Heeren in zyne orde
in die Commiffie heeft zien (x)} voorgaan.
Tuffchen de Hollandfche en Zeeuwfche Raaden werd ontrent
deze Commiffie thans geen onderfcheid gemaakt. Want of wel in
de eerfte tyden onder de prefente Heeren wegens beide de Hoven
ter Societeit afgezonden, geene Zeeuwfche Raaden werden gevon-
den, zoo moeften zy nogtans daarna; wanneer ‘er aan de gemelde
Commiffie nog geen voordeel vaft was „en dat in tegendeel dezelve
woor een laft wierde gehouden , dewelke met gelyke fchouderen
moeft gedragen werden, nevens de Hollandfche Raaden dien mede
ondergaan. Behalven dat by het X. artikel van het Nader -Provi-
fioneel Accoord tuffchen de Heeren Staaten van Holland en Zee-
Jeder
Coliegie
zend zy-
ne Gevol-
magtig-
den : zyn-
de de tyd
der Com-
miflie en
het en
der Gede-
puteer-
den on-
bepaalt.
Watdaar-
omtrent
in ieder
Collegie
werd
waarge-
nomen.
Tuffchen
de Hol-
land-
fche en
Zeeuw-
fche Raa-
den thans
een on=
S
derfcheide
land, van den elfden Junií zeftien honderd vier en zeventig ten op- -
zigte van beide de Hoven is-vaftgeftelt, dat 'er“aan de Raden uit de
gene Provintie apart en met feclufie van die van de andere Provintie
geene zaaken gedefereert; weel min by dezelve verhandelt of getermt-
weert zouden mogen werden (9). ë
Wat fchikkinge de Rekenkamer ontrent deze Commiflie heeft
gemaakt, nu alhier te willen ophaalen , zoude onzes oordeels, t'eene-
maal te vergeefs zyn, nadien de gemelde Kamer by Refolutie van
haar Ed. Groot Mogende van den 17. Maart 1728. (z) is vernie-
hd | | a attigt»
(w) Te weten, zoo zy alle de Heeren reets in die Commiffie hebben zien
zitten: Zynde by Refolutie van, den Hoogen Raade van den 12. Januarii 1678.
vaftgeftelt , dat niemand uit den gemelden Raade ter Societeit kan werden ge-
‘committeert, voor en aleer dat hy de oudere Heeren daarin heeft zien zitten 5
zonder dat het nodig zy, dezelve Heeren te zien committeren, volgens nade-
re Refolutie vanden gemelden Raade van den . . … Februarii 1711.
(x) Zie Refolutie van den Hove van den 18. Decemb. 1692.
Cy) Zie verders des aangaande, met betrekkinge tot de Societeit, Refolutie
„wan den Hove van den 25. Julii 1680; in de zaake van den Raadsheer van der
Meulen. Als mede Refolutie van Holland van den 3r. Juli 1660.
(2) Zie eerfte deel dezer befchryvinge pag. LI9:
Hb 3
Wat
fchikkin=
ge de Re-
kenka-
mer daar-
ìn voor-
heen
heeft ge-
maakt, is
tans On-
nodig te
melden.
Kd
Waarde
Leden
vergade-
ren.
Tyd hun-
ner by-
een-
komtft.
Hoe de
zaaken
aldaar be-
handelt
werden.
De Socie-
teit heeft
een eigen
Secreta-
ris, ook
een Ont-
fanger
van der-
zelver in-
komften
en andere
Bedien-
den.
Eertitel
der Le- .
den.
Societeits
maaltyd.
IN. Wat
zaaken
onder de
beheerin-
ge en be-
def BBSCIHRYLVINGE van
tigt, zynde alleen ( behalven den Griffier ) overgebleven twee Re-
kenmeefters, die vervolgens hunne zittinge by continuatie behou-
den, fchoon ’er jegenwoordig een derzelve het Gezantfchap aan *t
Hof van Vrankryk is bekledende. _Aanbelangende nu den Hage,
deswegen werden jaarlyks ter Societeit gecommitteert een Burge-
meetter, een Schepen en twee Vroedfchappen , van welke laatíte
ieder maar een half jaar na den anderen zit ; dog de twee eerftge-
melde thans veel al twee jaaren en zomtyds langer, na ’t welgeval-
len van de Magiftraat. De gewoonelyke tyd der verwiffelinge van
de refpettive Leden is met den aanvang vant jaar , dog die van de
Magiftraat met den eerften December; en de Vergaderplaats in ’t
Vertrek van de Graaffelykheids Rekenkamer; welk vertrek in den
jaare zeftien honderd een en tagtig, met bewilliginge van de Hee-
ren van de Rekeninge, tot kofte van de Societeit, daertoe is vryge-
maakt (a). Voorheen quamen de Leden om de veertien dagen
(4) by den anderen, dog nu, als de zaaken het vereifchen ; wer-
dende als dan door den Prefiderenden of voorzittenden Heer de
Vergadering beleid en den Leden door den Bode van de Societeit
daarvan aanzegginge gedaan. Het Prefidie werd by den oudíten
Gedeputeerden in der tyd uit den Hoogen Raade bekleed, die ook
de zaaken ter deliberatie voorbrengt. Alles wat ter Societeit beflo-
ten werd, gefchied by meerderheid van ftemmen na den rang en
ordre der zittinge; maar zoo het onderwerp by ’t een of ’t ander
Lid eenige zwaarigheid ontmoet, neemt hetzelve als dan het ge-
befoigneerde over, om daarvan in zyn Collegie rapport te doen en
vervolgens deszelfs advis of refolutie in te brengen. Het voorfz Col-
legie heeft een eigen Secretaris, die de befoignes en Vergaderinge
bywoont; de Notulen, Refolutien en Regifters houd, en de aêtens
tekent; als mede een Ontfanger van Societeits middelen eninkom=
ften, welke beide op Inftruêtie by het meergemelde Collegie-wer-
den aangeftelt. Mitsgaders een Bode en Kamerbewaarder. De eer-
titel, dewelke aan de Leden van de Societeit werd gegeven, is
Edele Mogende Heeren. ‘Tot onderhoudinge van onderlinge
vriendfchap , eenigheid en goed verftand, hebben de Leden van
het gemelde Collegie eens jaars op den derden Saturdag in O&o-
ber eenen maaltyd, waarop ook verfchynen beide de Vroedfchap-
pen in dat jaar gecommitteert, als mede de Secretaris en de re-
fpeétive Ontfangers, zoo van Societeits inkomften als van de Ordi-
naris-en Extraordinaris verpondingen ; welke maaltyd genoemt
werd de Soczeteits-maaltyd ‚ ten voorfz einde in den jaare 1699. in-
Benel en by Refolutie van den 25. Februarii 1704. nader be-
veftigt.
Nu komen wy eindelyk tot het derde en laatfte point onzer” vere
deelinge; waarin wy voorgeftelt hebben te onderzoeken, wat zaa»
ken eigentlyk onder de beheeringe en beftieringe , als mede wat
ampten ter begevinge van de Societeit behooren. ’tZoude van de
uiter-
(a) Zie Refolutien van de Societeit van den 19. Novemb. 1679. en 2. Ja-
nuarii 168r.
(b) By Refolatie van den 4. Januari 1679.
GRAVEN-HAGE, XXXIV. Hoorrst. 258
uiterfte vermetelheid zyn, indien wy voorgaven in ftaat te wezen,
om alle dezelve in ordre te konnen opgeven; onze-kennifle is daar-
toe te gering en de zaaken te menigvuldig ; Weshalven wy maar
eenige der voornaamfte ( zonder daarmede aan ’t geheel te kort te
doen, ) alhier zullen vermelden, en mitsdien eerft fpreeken van de
Societeits middelen. Hiervooren hebben wy reets verhaalt, dat in
den beginne der opregtinge van ’t gemelde Collegie door de vier
Amptgenootfchappen met eenpaarig befluit zyn opgeftelt verfchei-
de belaftingen of wel eigentlyk verhoogingen van impofitien , als
op de wynen, bieren, zeep, zout, turf en diergelyke meer, bree-
der te zien by t Verdrag van den 28. April vyftien honderd ze-
venentagtig en de daarop gevolgde uitfpraake van den 15. Otob,
zeftien honderd: drie, hiervooren beide in ’t geheel geplaatft. De-
ze middelen zyn zedert, ingevolge van gemelde uitfpraake verpagt
en gecolleéteert geworden op den naam en van wegens dezelve vier
Collegien en de beheeringe en bekceringe daarvan gebleven aan en
ter ordonnantie van de Societeit. Dog of alle de gemelde Specsen
thans nog in trein zyn en op denzelven voet wefden ingevordert,
konnen wy met geene zekerheid zeggen, vermits wy bevinden, dat
in den jaare zeftien honderd agtien, ten tyde als de Societeit by de
Magiftraat den andere drie Collegien was opgezeid en dienvolgende
ook gefcheiden, dezelve Collegien de voorfz middelen, voor heen
by hen tot lafte van de Edelen en Suppooften ingewilligt, hebbên
doen intrekken by Refolutie van den tweeden April dessgemelden
(ce) jaars, behelzende;
„ALSOO de Collegien van den Hoogen en Provincialen Ra-
» den, mitsgaders de Caere van de Rekeninge in den jaar 1587.
en 1603. refpettive ingewilligt hebben verfcheide middelen, en
onder andere van alle zwaere bieren van drie gulden het vat of
daerboven, mede tot laftegvan de voorfz Collegien , Edelen en
Suppooften fes ftuivers; Beke tonne zeeps twee gulden ; van
de Spaeniche zeep van ieder pond een halve ftuyver , en vanieder
tonne turfs fes penningen; op alle de verkoopingen van huyfen,
erven en Landen den tagtigften penning en van alle Boelhuyfen
‚den veertigften penning, te betalen by den kooper. Ende dat
„ volgende het Fractaet van de Societeit met Schout, Burgemee-
» fteren en Schepenen van den Hage in den jaere 1567. opgeregt
» en in den jaere 1603. gecontinueert; en dezelve Societeit nu by
» die van den Hage opgezeyt ende dienvolgende gediffolveert is ;
„ SOO hebben de voorfz Collegien verftaen, dat de voorfz mid-
„ delen geduerende de voorfz Societeit, tot lafte van de Edelen en
Suppooften ingewilligt, van nu voortaen zullen cefleren en niet
meer en zullen werden verpagt noch gecollefteert ; Laften en
bevelen eenen yegelycken , die dezen aengaet, hem hierna te re-
guleren. Onderftont gefchreven; De bovengeftelde acte is ter
Audientie van de rolle ’»s Hoofs van Holland ter prefentie van
| 9) de
hed
2’
3
(ec) Deze aête ftaat gedrukt in ’t groot Placcaatb. rr. deel Colomme 2280.
ftieringe ,
als mede
wat amp-
ten ten
begevin-
ge vant
gem. Col-
legie be-
hooren.
Societeits
middelen
waarin
beftaan.
Ofze nog
alle gehe-
ven wer-
den, by
Ons Onze
ker.
Ate van
Ceflatie
van zeke-
re midde-
len, voor-
„heen by
de drie
Colle-
gien inge-
willigt.
Totwat
einde die
middelen
in den be-
ginne zyn
inge-
voert.
} Intereft.
Hoe hoog
die van
den Hage
oudtyds
en daarna
in’sLands
gemeene
laften zyn
aangefla-
gen.
Klagten
tegens die
bezwaar-
niffen.
256: SBAEUSSELHAR AVE LIN GEES VE
» de Suppooften en andere ommeftanders gecundigt en gepubliceert
» Op ten tweeden April 1618. By my, te rn
»» was getekent, :
ss Fe C Rol.BP.4
Deze middelen wierden in den beginne opgeftelt en geheven ‚om
daaruit te voldoen de intereflen van zodanige hooft-fommen , als
men genootzaakt was geweelt op fret + te ligten, tot het geduurig
opbrengen in baare en gereede gelden het aandeel, waarop den Ha-
ge nevens de Steden by de Staaten volgens derzelver gemaakte re-
Paftitien was aangeflagen in de fommen , die de gemelde Staaten ten
dienfte van ’t gemeene Land van tyt tot tyt hadden ingewilligt,
Want die van den Hage, die van ouds bevoorregt waren, dat 7
in alle beden, Subventien en andere laften, die men in den Lande
van Holland en Weft-Vriefland omfloegen , niet hooger mogten
bezwaart werden, dan met den vier en zeventigtten penning; Dog
in den jaare 1581. by de Staaten geftelt op den drie en dertigften,
en in 1583. tot ontrent op den zeftienden penning (d) van alle de
Steden van Holland, nict in ftaat zynde , om eerligermaaten die
zwaare belaftingen te konnen ondergaan , a/s hebbende Jlegts 7000.
of 8000. gulden aan jaarlykze inkom;ten, Ordonneerden de Staaten
mitsdien rd drie Collegien, mitsgaders de Magiftraat van den Ha-
ge, omme de vereifcht werdende penningen op intereffe te ligten,
» en zoo verre die van den Hage de voornoemde penningen niet
»» zouden konnen bekomen, dat dan die van den Hoogen en Pro-
» vincialen Raden, mitsgaders de Magittfaat van den Hage de voorfz
„» fommen zouden vinden en repartieren (e) over de vermogentte
s‚ En gequalificeertte, zoo wel over den Edeldom en Suppooften,
„ als de Burgeren’ van den Hage; wagrtoe de voorfz van den Hove
„> en Magiftraeten van den Hage wierden gelaft en Zeauthorifvert by
» Refolutie van den 27. Mei 1585. (f); en voorts eenen yegelyk
‚‚ bevolen volgende dezelve repartitien haarluider Penningen promp=
» telyk op te brengen, op poene van executie als andere gemeene
„„ Lands penningen. ’t Welk zynde gekomen ter kenniffe van den
een
(d) Zie Refolutie van den 1. Septemb. 1584» Zulks dat den Hage met Lei-
den en Rotterdam egaal geftelt wierden in de repartitien van den 2. N ovemb.
1584 8. Julit en ro. Juli 1585. | |
(e) Hoe en door wien de taxatie zoude gefchieden, wierd by Refolutie van
den 26. Julii 1585. in dezer voege vaftgeftelt: „ Is gerefolveert , dat de Ca-
‚> Pitaale Leeninge binnen den Hage getauxeert en verdeelt zal worden by twee
> uyt den Hoogen en Provincialen Raden en de Kamer van de Rekeninge ;_ mitsgaders
» twee van de Magiftraeten van den Hage; Welverftaende zoo verre die van den
» Hage redenen zouden hebben hen daarover te beklagen, de voornoemde
‚ tauxatie gelevert zal worden in handen van de Staeten „omme daerinne voor-
» Zien te werden, na behooren.
(f) Zie mede Refolutie van den 5. Julii 1585. waarby het getal der vermo
gente wierd begroot op honderd of twintig min of meer.
GRAVENHAGE, XXXIV. Hoorrsr. 257
een erden anderen, gaf oorzaake, dat ‘er verfcheide van de ryk-
fte ervanzienlykfte familien, en wel tot twintig in getal, uit den
Hage vertrokken, en dat de huizen, daarinne dezelve zig onthiel-
den , tewoont wierden door Uitheemfchen , die uit Braband , Vlaan-
derenof andere plaatzen verjaagt zynde, niet magtig waren iets te
konne toebrengen. JZwvoege dat daardoor die van de voorfz Colle-
gien en Magiftraaten gedwongen wierden binnen den tyd van ander-
half jar op bun privé geloove zoo hier en daar door middel van ver-
fehesdevoorloopers en corratiers wan finantie op intereffe van meer dan
dertienten hondert in ’t jaar te ligten, en ten behoeve van de Stacten
ve fumeren over de vyf'en veertig duyfènd ponden, waarvoor Zy Zig
en elkvan hen in folidum moeften verbinden en dienvolgende veele en
wverfthide obligatien op hunne eige naamen onderteikenen.
Enof wel de meergemelde drie Collegien door hunne Gedepu-
teerde in de Vergaderinge van haar Eid. Groot Mog., waarinne
‚y derz2. Januaru 1586. waren befchreven, den Heeren Staaten
onder andere redenen (g) deden aantoonen, „ dat zy immers
_ nieren behoorden daarinne getrokken te werden , als alleenlyk
De verdere redenen, die de Collegien deden bybrengen, zyn begrepen
\e sftruêtie, die zy hunne Gedeputeerden gaven , om te verfchynen op
Jewaard, die gehouden zoude werden op den 29. Januarii 1586. hierna
nen onder de Bylaagen Num. rv. en LVIII.
Om deze zwaarigheid weg te nemen, verlydden de Staaten ten behoe-
ordie van den Hage de volgende aête van verzekertheid en verbinteniffe :
Je Staeten van Holland willende behoorlyk voorzien op de verze-
vseid van den rembourfemente voor die van den Hage, aengaende de
nngen, die by hen op intereft by makelaerdye of Capitaele verdeelinge
‘senfte van den Lande op de repartitien van de Staeten nevens de ande-
seden zyn geheven ofte nog geligt zullen mogen werden , hebben ver-
er, belaft en geordonneert, verklaren, laften en ordonneren by dezen ,
ie van den Hage voornoemt, ingevalle door eenige vreefe ofte verloop
hewelke God verhoede) henluyden de middelen van rembourfement der
ofz penningen daervooren verbonden zynde, zoude mogen failleren ofte
wocken worden, die van den Hage voornoemt verbonden zullen blyven
‚ emeene middelen binnen de Steden van Holland, omme daeruyt voldaen
‚ atlaft te mogen worden na advenant de aenpart van de andere Steden,
emne overzulks die van den Hage voornoemt proportionelyk concurre-
en geregtigt zullen wezen tot haerluyder ontlaftinge als de andere Ste-
innen Holland voornoémt. Gedaen in den Hage onder het zegel &c.
„96. Juli 1585. Geëxtraheert uit het Regifter der Refolutien van haar
d. Groot Mog. pag.
1yDe eerfte Refolutie, waarin de vier Collegien werden vermelt, nopende
vorgande leeningen en contributien wegens ’s Haags quoten, is van den 11.
Februaii 1585.
L, Deel, Ls
Vertoo-
gen by de
vier Col-
legien aan
deStaaten
deswegen
gedaan.
Vinden -
geen in-
gang;
Dwang-
middelen
by de
Staaten
gebruikt
tot het
opbren-
gen van
’s Haags
quoten in
de belaf-
tingen.
J
258 BESCHRYVINGE van
zonder daarop eenigzints te zyn geroepen (k) of gehoort ; maar
ook telkens zodanig waren verhoogt en bezwaart, dat hunnequo-
ten zelfs boven de groote en koop-Steden (4) quamen te beloo-
pen; zoo vonden nogtans deze en diergelyke Vertoogen, die de
gemelde vier Collegien gezamentlyk aan de Staaten geduurig voor-
{telden , geenen ingang: in tegendeel, „ zoo gelaften en authori-
„ feerden de Stäeten by Retolutie van den 23. Januarii 1586. (mz)
den eerften Deurwaarder van den Hove van Holland , te doen ar=
refteren en in arreft te houden binnen de Stad Delft alle de meu-
bele goederen, die alrede binnen Delft uit den Hage waren ge-
vlugt en getranfporteert (u), als die nog verder derwaerts ge-
voert zouden werden , mits dat alle dezelve goederen in eene
plaetze, daertoe bequaem, by de Mapgiftraeten van Delft te or-
donneren, geftelt, toegezegelt en in bewaerder hand gehouden
zouden werden, tot dat die van den Hage voornoemt haerluyder
»” AZ-
(k) Men vind nogtans, dat de Regeerders van den Hage al in ’t begin van
den jaare 1585. op ’t ftuk van belaftinge in de Vergaderinge zyn ontboden en
gehoort; uitwyzens de volgende Refolutie: den 8. Februari 1585. „ De Stae-
„‚ ten van Holland inziende den nood van den Lande , en dat de contributien,
s, dienende tot defenfie van den Lande egalyk behooren te gaen en gedragen te
werden; aenmerkende ook het vermogen van die van den Hage , hebben
verklaert en gerefolveert , dat die van den Hage voorn. haerluyder aenpart
> in de vyf en tzeventich duyzend ponden boven geroert , mede opbrengen
zullen mits dat dezelve daerop in de Vergaderinge van de Staeten eerfl en alvoorens.
> Zullen gehoort werden. LAN
(4) By reparutie van den ro. Februarii 1585. wierd de quote van den Ha-
ge geftelt op 3506. guld. ; en zulks veel hooger (buiten Dordregt, „Amfter-
dam , Hoorn en Enkhuyfen,) dan van eenige Stad van Holland en Weft-
Vriesland. WCL)
(in) Het arrefteren van de perzoonen en goederen der ingezetenen van den
Hage binnen Delft of Leiden, om de Collegien te noodzaaken tot het opbren-
gen van vier duizend gulden by anticipatie (zynde het aandeel van den Hage
in 6Ózooo. guld. by de Staaten ingewilligt tot het ontzet van Antwerpen, ) was
ook al vaftgeftelt by Refolutie van den 7. Junii 1585. dog niet ter uitvoeringe
gebragt, wegens onvermogen; zie Refolutien van den 4. 5. en 18. Juli des
gemelden jaars: „, Niettemin deden die van den Hoogen en Provincialen Rae-
„> den, mitsgaders de Luiden van de Rekeninge en Magiftraeten van den Ha-
> ge prefentatie, alsdat zyluiden te vrede zouden zyn de (omme van vier dui-
‚> Zend guld. promptelyk te furneren zonder reftoir, mids daermede bevryt en
„ geëxempteert te blyven van alle repartitien, die by anticipatie binnen dezen
‚, loopenden jaare xvc. rxxxv. opgebragt zouden moeten werden , en ook in
‚ alle contributien , die boven de generale Middelen over geheel Holland om-
‚> geflagen zouden moeten werden , mede te contribueren , in alzulke quote als
‚ by onderlinge communicatie verdragen en geaccordeert zoude werden. Dog
hetzelve wierd by Refolutie van den 92. Julii 1585. door haar Ed. Groot
Mog. afgeflagen, met bedryginge, dat anderzints de Staaten genootzaakt zullenzyn
een repartitie Capitale tot dien eynde zelfs te doen maeken, en over die van den Hage te
doen executeren, &cc.
(n) De Edelen en Suppooften van den Hove waren daarvan niet meerder
bevryt dan de burgers en ingezetenen van den Hage, want „ de Staeten van
‚, Holland hadden by Refolutie van den 25. Septemb. 1585. mede al verklaert,
» dat de Edelen en Suppooften van den Hage zoo wel fubjeét zullen wezen de
» arreften van wegen de Staeten , uyt zaeke van voorgaende quotifatiem: en
‚‚ contributien, als andere burgeren en ingezetenen van den Hage.
bb
27
57
bb
bb
bb
2
SGRAVEN-HAGE, XXXIV, Hoorrsr, 259
„ agterwefen, als vooren, voldaan zouden hebben, of anders daer-
„ inne zoude wefen geordonneert; Laftende en ordonne:ende den
„ Officier en Magiftraeten van Delft, den Deurwaerder daarin te
„ aflifteren, en voorts den Burgeren en inwoonderen van Delft, te
„ laaten volgen alle de meubelen, die t'haaren huizen uit den Hage
„ gevlugt en gebragt mogten wefen, op poene &c. Ja zelfs ver-
vorderden die van de Admiraliteit te Rotterdam verfcheide burgers
van den Hage en Suppooften van den Hove zoo binnen de gemelde
Stad, als binnen Delft te arrefteren en in arreft te houden, voor 't
geene zy voorgaven henluiden aan zekere negen duizend gulden,
waarop de Staaten hen ten lafte van die van den Hage hadden ge-
afligneert, nog te ontbreeken. Waardoor het misnoegen zoo hoog
liep, dat de Collegien met de Magiftraat van den Hage deswegen
hunne klagten (o) by gefchrifte deden aan zyne Excellentie den
Graave van ‘Leicefter. Dog het voorfz gefchil wierd eindelyk, na
veele moeyelykheden, (p) (dewylde Staaten het aan Lezcefler niet
gaarne wilden laaten,) geftelt , by Compromifle van den agtften
Augufti vyftien honderd zes en tagtig (g) ter uitfpraake van zyne
Hoogheid Prins Maurits en eenige Heeren nevens hem als Arbiters
daar toe benoemt. Het Vertoog (7 , ’tgeen de meergemelde vier
Collegien aan de Heeren Arbiters terzelver tyd overgaven , en de
uitfpraake daarop gevolgt, hadden die uitwerkinge, dat de Heeren
Staaten zedert de Collegien van den Hoogen en Provincialen Raa-
den, Kamer van Rekeninge en Magiftraat van den Hage deden be-
fchryven, datze hunne Gedeputeerden in haar Edele Groot Mog.
Vergaderinge zouden zenden, om met en nevens de Steden te hel-
pen delibereren en confenteren op ’*t ftuk van belaftingen , fournif-
fementen en leeningen, als mede het verkoopen van Los- en Lyf-
renten, en voorts de middelen daartoe nod'g te helpen beraamen.
Maar na verloop van eenige jaaren wierden dezelve weder ’t huys
gelaaten, en in plaatze van te befchryven , hen telkens Een
en
(o) De klagten, die de Collegien aan den Graaf van Leycefterdeden , befton-
den voornamentlyk in dezelve middelen, die zy al voorheen by requefte aande
Straaten hadden voorgedragen, en ook ten grooten deele zyn begrepen in de
Remonftrantie en Doleantie aan zyn Hoogheid Graave Maurits van NafJau , Gou-
verneur van Holland en den Raade nevens hem overgegeven, ( hierna te vinden
onder de Bylaage rvi.) waartoe wy ons kortheids halve gedragen.
(p) Zie Refolutie van den 12. Febr., 7. Maart, 22. April en 4. Juni
1586. De Collegien bragten daarentegen in, dat het Accord tuflchen haare
Majefteit en de Vereenigde Provintien in Engeland gemaakt en hier onlangs
zoo folemneel bezwooren , mede bragt, dat de verfchillen , reizende tuflchen
de Steden en Provintien, die met ordinaris wegen van Juftitie niet en mogen
werden geflift, by zyne Excellentie en de Raden neffens hem geftelt, zouden
werden gedecideert.
q) Zie hierna onder de Bylaage Num. Lvm.
r) Dit Vertoog of Remonfirantie hebben wy, tot beter begrip en verftand
van ’t geene wy hier boven in ’t kort hebben ter nedergeftelt , goedgedagt hier-
na te plaatzen onder Num. tvim., als mede de uitfpraake der Heeren Arbiters
onder, Num. L1x., zynde, onzes oordeels , het voorfz Vertoog wel waardig
om gelezen te werden wegens verfcheide omftandigheden dier tyden, daarin
vervat. |
Ii 2
1. Deel.
Misnoe-
gen van
de vier
Collegien
daarover.
Doen
hunne
klagten
aan den
Graave
van Let-
cefter.
Dog het
gefchil
eindelyk
gebragt
ter uit-
fprake
van Prins
Maurits
en andere
Heeren
Arbiters.
Waarop
de vier
Collegien
zedert
door de
Staaten
ter dag-
vaard
wierden
befchre-
ven.
Maar na
verloop
van eeni-
ge jaaren
weder
thuis ge-
laaten ;en
260: .BeERS CHHORI LAVA .N - GAEI-UF AN
den de Refolutien die by haar Ed. Groot Mogende op ’t {tuk van
belaftinge ftaatswyze wierden genomen, met aanfchryvens, om die
ter uitvoeringe te doen ftellen. Zulks dat de Societeit in gevolge
van de gemelde Refolutien niet alleen het aandeel van den Hage in
de geconfenteerde laften van tyd tot tyd heeit opgebragt , maar
ook over den Haag en Haag- Ambacht omgeflagen, gequotifeert en
ingevordert (s) het Hooftgeld , Schoorfteen- of Haardttede-geld ,
(4) Familie-geld, enz. als mede gemaakt de Quohieren (uv) zoo
van de Verpondingen over de huizen, als van den roooen. rooen.
en zooen. penning (w ), mitsgaders omgezonden de Biljetten van
de Verpondingen, honderdften en tweehonderften penning ‚ enz.
En om kort te gaan, de Societeit (x) verrigt alhier in den age
| es
(s) Uit een fraat in ’t kort van de hoofden , volgens de quohieren van ’t Hooftgeld, 1
de Steden van Holland en Weft-Vriefland bevonden, en wat dezelwe Steden naer advenant
van dien in de 3ooooo. guld. fchuldig waren, aan die van den Hage by brieve van
den 23. Januarii 1623. toegezonden, blykt, dat de hoofden in den Hage wier-
den begroot op 17430. en hun aandeel op 12943: 1: 4
(t) Zie Refolutie van haar Ed. Groot Mog. van den 24. Mei 1715.
(v) Als ’er in den jaare 16oo. tuffchen die van den Hage en die van Hoo-
gen en Provincialen Raaden eenig misverftand ftond te ryfen, ter oorzaake dat
de brieven aangaande het maken van de Quohieren en het furniflement der
penningen van het Schoorfteen-geld , alleenlyk aan de Magiftraat van den Ha-
‚ ge waren geaddreffeert; zoo ordonneerden Gecommitteerde Raaden aan Bur-
gemeefteren en Regeerders van den Hage te fchryven in dezer voege: „ Wy
», hebben Uwer Ed. by onze voorgaande brieven belaft te doen maken
de Quohieren , daarop het geconfenteerde Schoorfteen-geld, volgende de
„> Ordonnantie daarby overgezonden, geheven fal mogen worden; Ende hoe-
„ wel dezelve Quohieren alrede zouden mogen zyn gemaakt, verftaan wy , dat
; dezelve den Prefident ende Raaden van den Hoogen Raade, den eerften en
» andere Raden van den Hove Provinciaal en van de Rekeningen in Holland
» Zullen werden gecommuniceert, omme by henluider kennifle en advyfe de
»» voorfz Quohieren gefloten , daarop het Schoorfteen-geld geheven te worden ,
„> ten einde in het gemeen reguard mag genomen werden, wat onvermogen-
de burgers daarinne verfchoont zullen werden en wederom over de ryke Huy-
fen alhier zal mogen gevonden en te meer ommegeflagen worden, &c. Men
voege verders hier nog by haar Ed. Groot Mog. Refolutie van den 17. De-
\s
hd
“… eemb. 1627. hiervooren pag. 234(4a). woordelyk te vinden. Als mede Miffive
van de Heeren Gecommitteerde Raaden van den 9. Augufti des gemelden
jaars, “nopende het maaken van de Quohieren van den sooen. penn. en het
Haardftede-geld, geregiftr. in ’t Regifter C. fol. 79. Miffive van de Heeren
Commiffariflen , befoignerende op ’t redres generaal van de Verpondingen over
Holland en Weft-Vriefland, aan de Heeren van de vier Collegten van de Socie-
teit, gedagtekent den 9. Decemb. 1627. ten einde zy zouden, verkiezen be-
quaame perzoonen, om daaruit de Taxateurs over den Hage te werden geëli-
geert ibid. C. fol. 79. verfo. Nog Miffive van de Gecommitteerde Raaden van
den 9. Mei 1631. aangaande het prepareren van de Quohieren van den 200.
penn. ibid. fol, gr. verfo.
(w) Zie hierna onder de Bylaage Num. rxxv.
(x) Hierop ftaat aan te merken, dat de Heeren Raaden van den Hove van
Holland en de Magiftraat van den Hage des niettemin beweeren , dat zy beide,
als reprefenterende en uitmaakende de Magiftraaten van den Hage, alleen en
privatwelyk, zonder eenige concurrentie van de twee andere Collegien (hoewel
mede zittinge in de Societeit hebbende, ) bevoegt zyn, om alle zodanige taxar
tien, als by haar Ed. Groot Mog. werden ingewilligt, over de Edelen en Sup-
pooften ,
“GRAVEN-HAGE, XXXIV. Hoorrsr, 261
des aangaande alle t geene dat de Magiftraaten in de refpeêtive
Steden dezer Provincie komen te doen. Deze zaaken hcbben wy,
ZOO
pooften , mitsgaders over de burgers en ingezetenen alhier te doen , zoo wan-
neer een algemeen Quohier over den Hage moet werden, gemaakt; en ook te
{taan over de Doleantien van alle gemeene Lands tauxatien ; waartoe zy ook
verfcheide fchriftelyke Vertoogen zoo ter Societeit als aan de Tafel van haar
Ed. Groot Mog. hebben ingebragt. Onder andere redenen daarin bybrengen-
de , „ dat de Societeit is een Collegie van Financie, onder de vier Collegien
„… gemeen gemaakt, voor zoo veel aanbelangt de zaaken , die de kas van de
„… gemelde Societeit zyn rakende, en ook van adminiftratie over alle dat geene
„ dat uit de kafle werd bekoftigt, en geenzints een Collegie dat bevoegt zoude
… Zyn, om eenig gezag van Magiftratuure of rechtsdwang over eenige perzoo-
„‚ nen of zaaken te exerceren, &c. En dat mitsdien groot onderfcheid moet
„ werden gemaakt of in de Vergaderinge gedelibereert word over zaaken der
„ Societeits kafle en gemeenfchap concernerende, of dat aldaar verhandelt werd
„‚ het heffen van eenig middel van roooen., rooen., en 2ooen. penn. , Fami-
„ lie-geld of diergelyke, niet de Societeit, maar wel het gemeene Land raken-
„de, en in het Contraét of Accord over de Societeit in den jaare 1587.
„ mitsgaders ook in de Arbitrale Uitfprake van den jaare 1603. of in eenige
„ nadere uitfprake of Conventie niet begrepen. Dat aangaande de eerfíte zoor-
„ te van zaaken (by den Hove) wel erkent werd, dat alle de vier Collegien
„ daarontrent evenveel regt van concluderende ftemmen zyn hebbende; Dog
„‚ dat ontrent de tweede zoort van zaaken een groot onderfcheid moet werden
„ gemaakt tuffchen de Collegien, aan dewelke het regt van Magiftratuure al-
„ hier in den Hage is competerende, ende tuflchen de twee andere Collegien
„ (hoewel mede feffie in de Societeit hebbende) egter van de Magiftratuure
„ Zyn geëxcludeert. Dat het doen van Taxatien, omme in een geconfenteert
„ middel, ten behoeve van den Lande te concribueren , uit zyne nacuur is com-
„» peterende aan die perzoonen, die in de refpeêtive Steden en Quartieren tot
‚ Magiftraaten zyn aangeftelt , &c. &c. Maar gemerkt dat hetzelve altyd
by de twee Collegien zoo van den Hoogen Raade, als van de Rekenkamer is
tegengefproken, en dat ook daarontrent by de Heeren Staaten van Holland en
Weft-Vriefland tot nog toe geene uitfpraake is gedaan of eenige vafte Refolu-
tie deswegen is genomen, en dat overzulks alle de Leden by vervolg hebben
blyven continueren in de voorfz befoignes, zoo hebben wy hierinne eenvou-
diglyk gevolgt het gemeen gebruik, zoo als wy bevinden , dat het tot nog is
onderhouden geworden. Waarop verders kan nagezien werden zekere Me-
morie, by den Raadsheer Slicher, als Gedeputeerde wegens het Hof ter So-
cieteit, tot behoudenifle van het regt van Magiftratuure en Jurisdiétie van den
Hove over de Edelen en Suppooften, den 19. Augufti 1715. ter Vergaderin-
ge van gemelde Societeit overgegeven, ter gelegentheid, dat by Refolutie van
aar Ed. Groot Mog. van den 24. Mei 1715. de Societeit was aanbevolen het
formeeren van een Quohier van Familie-geld over ’s Graven-Hage ; als mede
de Refolutie van den Hove van den 19. Oétob. 1716. op ’t ftuk van de Do-
leantie. Aantekeninge van de Gedeputeerden wegens de Magiftraat van den
Hage op ’t zelve onderwerp gedaan. Mitsgaders het antwoord by de Gecom-
mitteerden wegens den Hoogen Raade en Rekenkamer daartegens ingedient.
Alle geregiftreert te vinden in ’t Regifter van de Societeit, getekent D. fol.
87. 100. 102. verfo. en To4. verf. Wi
Diergelyk gefchil ontftond ’er mede in den jaare 1735. ter gelegentheid van
de Doleantie van het nieuw Quohier der verpondinge; dog wierd by Refolutie
van de Societeit van den 12. Januariì des gemelden jaars beflooten , dat het
geheele Collegie daarover zoude adviferen ; niettegenftaande door de Heeren
Gecommitteerde Raaden aan de Magiftraat van den Hage desaangaande afzon-.
derlyk was gefchreven.
De Heeren Staaten van Holland den 25. Septemb. 1691, de Societeit heb-
Le3 bende
in plaatze
van be-
fchry vin-
ge toege-
zonden
deRefolu-
tien by
haar Ed.
Gr. Mog.
op ftuk
van belaf-
tinge ge-
262 BESCHRYYVINGE van
zoo kort als doenlyk, wat hooger willen ophaalen, op dat een ie-
der des te beter begrip zoude hebben en konnen zien, hoe en op
wat wyze de behandelinge dezer voorgemelde middelen aan de So-
cieteit zy gekomen ‚ waarmede wy hoopen den weetgierigen Lee-
zer geenen ondienft te zullen hebben gedaan.
Uit kragte van het voorverhaalde ftelt de Societeit dan ook aan
een Ontfanger (y) van den honderdften en twee honderdíten pen-
hing;
bende doen aanfchryven, dat haar Ed. Groot Mog. hadden goedgevonden te
erigeren en op te regten zekere. Taxatie en ophof op de Confumptie van Thee,
Koffy, enz., en de verdeelinge van dien in diftinête Clafles ,‚ zoo zyn by de
Societeit de Heeren Munter en Dedel tot Commiflariflen aangeftelt ‚ met byvoe-
ginge van den Ontfanger en Secretaris , omme de gerequireerde lyfte der tauxa-
tie te doen opftellen en tot perfeêtie te brengen. Zie het Regifter der Refo-
lutien van de Societeit, beginnende met den aanvang van ’t jaar 1673. en ein-
digende met den 23. Novemb. 1693. fol. 342.
(y) De Ontfanger van den honderdften penning moet ieder jaar na ’t con-
fenteeren van ’t zelve middel gecontinueert of ontflagen werden 3 en by den
aanvang zyner bedieninge borg ftellen voor twintig duizend gulden. De eerfte
Ontfanger van den 2ooen. penn. over het quartier van den Hage , dien wy
met naame vermelt vinden by ’t Collegie van de Societeit aangeftelt te zyn, is
geweeft Willem Ketting de jonge den 26. Mei 1625.
De Regeerders van den Hage wenfchten al in den jaare 1626. een eigen en
afzonderlyken Ontfanger van de gemeene Lands Middelen te mogen hebben;
ten welken einde zy zig by Requefte aan de Staaten van Holland vervoegden;
klagende dat men hen aenfloeg , als de groote Steden , en geen Ontfanger
en hadden, als dezelve Steden hebben, omme met ordre in gelyke zaaken
‚ te gaan en behulp van den Ontfanger te hebben , als andere Steden doen;
„ verzoekende mitsdien, dat op haere Requefte ten dien einde geprefenteert,
‚> mogte werden gedifponeert. De Refolutie, die de voornoemde Magiftraat
den 3. Julii r626. daarop bequam , beftónd in deze weinige woorden: „ In
„, deliberatie gelegt Zynde het verzoek van die van den Hage, om te hebben een Ontfan-
„ ger apart, is’t zelve, als een nieuwigheid wefende, by de Leden gehouden voor gedif-
„, ficulteert. En of wel die van den Hage daarmede van de hand wierden ge-
weezen , zoo hervatteden zy hetzelve weder in den jaare 1642.; Maar den uit-
flag was als toen voor hen niet veel gunítiger. Wy zullen de Refolutie , die
haar Ed. Groot Mog. den r. April des gemelden jaars-daarop namen , alhier
byfchryven. „ Is rapport gedaen by den Heere van der Myle ,Commiffaris zyn-
„> de geweeft op de Verpagtinge van ’s Lands middelen alhier in ’s Gravenha-
ge, als dat van wegen Bailliuw, Burgemeefteren en Regierders van ’s Gra-
venhage zeker proteft was gedaen doen tegens Mr. Nikolaes Bogaert, Ont-
„ fanger van haer Ed. Groot Mog., genoegzaem op denzelven voet, als van
> wegen de Heeren van Schiedam te vooren Is gedaen, evenwel in fagter ter-
‚‚ men. Ende is daerop gelezen het gedaan Proteft ,‚ mitsgaders zekere Re-
monftrantie van die van den Hage daerby gevoegt, tenderende ten einde een
byzondere Ontfanger over het quartier van den Hage , by haer Ed. Groot
Mog. mogte werden geftelt, ende dat van nu af de penningen , die uyt de je-
genwoordige Verpondingen zullen provenieren, mochten werden ontfangen
by haeren Burgemeefteren, prefenterende voor dezelve in te ftaen en te ca-
„> veren. WAEROP zynde gedelibereert , is goetgevonden en gerefolveert ,
» dat de penningen van den voorfz Verpagtinge zullen werden ontfangen by
‚> Mr. Nikolaes Bogaert, als daertoe van wegen haer Ed. Groot Mog. gecom-
‚> mitteert, zonder dat de Heeren van ’s Gravenhage zig daermede zullen heb-
„ ben te bemoeyen: maer dat den pagters interdiëtie zal werden gedaen aen
„, niemand als aen den voorfz Mr. Nikolaes Bogaert eenige betalinge te doen, op
‚‚ peene van andermael te moeten betalen; Dog in gevalle die van ’s GA
‚ Daze
2%
23
23
22
2
hd
SGRAVEN-HAGE, XXXIV. HoorrsrT.
ning; twee Ontfangers van de ordinaire Verpondingen (=) (zyn-
de den Hage ten dezen opzigte in twee Quartieren verdeelt } hoe-
wel thans deze twee Ontfangften op een perzoon zyn vereenigt;
als mede een Commiflaris over de Colleéte van het laatftgemelde
Middel ; wiens ampt beftaat in ’t houden van tegen-boek der beta-
lingen, die aan de voorfz Ontfangers, of nu Ontfanger werden ge-
daan; mitsgaders Deurwaarders, Kamerbewaarders en andere min-
dere Bedienden , tot beide de voirfz Comptooren behoorende, alle
op byzondere Commiflien en Inftruétien, welke hen by ’t gemelde
Collegie werden verleent.
Nu eaan wy over tot andere zaaken, die mede onder het opzigt
en bewind van de Societeit behooren; Onder-welke geen der min-
fte is de Nieuwe KerK, waarvan wy in het eerfte deel vrrr.
Hooftftuk een naaukeurige befchryvinge hebben opgegeven. Want
als in den jaare zeftien honderd zes en veertig by de Lieden van de
Societeit een overleg wierde gemaakt, om de gemelde kerk te ftig-
ten, en datmen ten dien einde zekere belaftinge op de wyn wilde
leggen, zoo heeft het Hof ten opzigte van de Suppooften daarinne
niet willen bewilligen, ten zy het ganfche beftier en gezag van de
gemelde kerk zoude {taan aan het gemelde Collegie; ’t welk die
van den Hage eindelyk hebben toegeftaan, zoo als de volgende Re-
giftratie (a ) klaarlyk uitwyft.
_» Den 28. Maert 1646. by die van den Hage voorflagen gedaan
7 we=
263
‚‚ hage goedt zouden mogen vinden, te ftaen naer een bezonderen Ontfanger
„s van ’s Lands middelen over haerluyder quartier , dat hetzelve verzoek ter Ver-
s gaderinge ordentelyk zal werden ingebragt , omme hetzelve geëxamineert
„ zynde, daerinne gedaen te werden ten meeften dienfte van den Lande.
Na deze vinden wy niet, dat de Magiftraat van den Hage nader aanzoek
ten voorfz einde heeft gedaen.. Zoo dat de Pagters en andere Colleéteurs van
’s Lands gemeene middelen alhier ter Stede hunne penningen moeten furneren
en brengen aan ’s Lands Comptoir binnen Delft, gelyk van ouds ,-in gevolge
van het zesde Artikel van de Inftruêtie van den jaare 1524. voor de als toen
nieuw aangeftelde Treforiers van den Hage. Zynde dezelve Ontfanger daer-
toe by haar Ed. Groot Mog. geauthorifeert en gecomimitteert, zoo als ook
uit de bovenftaande Refolutie te zien is.
Als de Heeren Staaten van Holland en Weft-Vriefland genoodzaakt waren
in de.jaaren 1672. en 1673. door ganfch Holland Capitaale leeningen uit te
fchryven, om by de ingezetenen te werden opgebragt ; zoo ftelde de Societeit
by ate van den 14. Septemb. 1673. aan eenen Zmbrofius Martini tot de admi-
niftratie van de obligatien ter zaake van de gemelde Capitaale Leeningen van
den jaare 1672. aan de ingezetenen van den Hage en Ambagte van dien , al-
rede gegeven, en nog te geven, voor zoo veel dezelve beneden de twee hon-
derd gulden waren, als mede van den jaare 1673. en het ontfangen en weder
uitgeven van de interefle , met den gevolge en aankleve van dien, op een
traétement van goo. guld. ’sjaars, mits doende rekeninge, eed en cautie aan
de Societeit. |
(2) Deze werden aangeftelt zonder bepaaling van tyd, en zyn gehouden
cautie te ftellen, ieder voor de fomme van zes duizend gulden.
(a) Geëxtraheert uit het Regifter van Notulen, Refolutien , Ordonnantien ,
enz. gehouden ten tyde van de Griffiers Francois Criep en Cornelis Rolland ; begin?
nende den ro. Januarii 1626. en eindigende den 8. Januarii 1652. gequoteert
D. zie mede Refolutie van den 19. Novemb. 1647. en 11. Novemb. 1688.
nomen ,
om ter
uitvoe-
ringe te
brengen.
De Socie-
teit ver-
rigt ten
dezen, al
't geen de
Magif-
traaten in
de Steden
doen.
Steld ten
dien ein-
de deOnt-
fangers
zoo van *
de rooen.
en eooen.
penn. „als
van deOr-
in: en
Extraor-
din. Ver-
pondin-
gen.
Aan de
Societeit
ftaat het
ganfche
gezag
overde
Nieuwe
kerk.
Derzel-
ver Le-
den zyn
mitsdien
Keikmrs.
en ftellen
de andere
Bedien-
den tot
dezelve
Kerk be-
hooren-
de.
Heeft
mede het
bewind
over den
Branden
Brand-
fchouw.
BEES: GH RY MIN GEE V2EN
» wefende tot het maken van een Nieuwe kerk aen de zuytzyde
»„ (van het Spuy,) zyn de Gedeputeerden ter Societeit met die
» van den Hage daerontrent eindelyk in zoo verre eens geworden,
» en de Gedeputeerden van den Hove geauthorifeert ter Societeit
» te confenteren in den ophef van eene gulden op ieder Oxhoofd
» wyn ten lafte der Suppooften, voor den tyd van twaelf jaeren,
» omme de penningen, daervan provenierende, te‘converteren tot
» lyfrenten, om nevens andere Middelen tot dien opbouw te em-
» Ployeren; Behoudens dat volgens de prefèntatie van die van den
‚… Hage den opbouw en het gezag dier kerke geheelyk flaen zal aenge-
» melde Societeit ; ook dit alles onvermindert en zonder prejuditie
» van het recht van vrydom dezen Rade en Suppooften compete-
»„ rende. Den 17. December 1646.
En ’t is dan uit dien hoofde, dat de Leden van de Societeit niet
alleen zyn Kerkmeefters van de gemelde kerk, maar ook dat by
hen werden begeven alle ampten en bedieningen , die tot dezelve
kerk behooren, waarvan wy in de befchryvinge dezer kerke reets
de voornaamfte hebben opgetelt ; en mitsdien agten wy-onnodig
daarvan breeder alhier te {preeken.
Ook hebben de Heeren van de Societeit het opzigt en bewind
over den Brand en Brandfchouw, en ftellen ten dien einde ook aan
op zekere wedde een Opper- of Generaalen-Brandmeefter , wiens
zorge aanbevolen is, dat alle de blus-gereetfchappen in goeden
„ ftaat en reparatie werden gehouden, en dat de Brand-keure in
„ allen deele behoorlyk werde geobferveert, enz. Dog de Keuren
en Ordonnantien op ’t fluk van den Brand en Branfchouw werden
(als van ouds (6 ) ) gemaakt by Schout ‚ Burgemeefteren en Gerech-
te van ’s Gravenhage, by advyfe van de Heeren Prefident en Raden
van Holland Cc). Wanneer het gebruik van de Slang - Brandfpui-
ten, in den jaare zeftien honderd drie en zeventig door eenen Jax
van der Heyde, als doen Opper-Brandmeefter der Stad Amfterdam
ig | uit-
264
(4) Zie Ordonnantie op den Brand vanden rr. Juni 1533. geregiftreert in ’t
eerfte Memoriaalb. van de Jonge fol. 176. , van den 6. Juni 1549. waarby „ het
‚ Hof ordonneert den gemeene Suppooften van den zelven Hove, Edele of
‚, onedele, Geeftelyke en Waerlyke perfoonen de voorfz Ordonnantie medete
„ agtervolgen, en hen daerna te reguleren, op te peynen en boeten daerinne
‚‚ verclaert. Te vinden in ’t tweede Memoriaalb. van J. van Dam fol. 51.
Approbatie van den Hove op de Ordonnantie by die van den Hage geconci-
pieert op den Brand en ’t Gereetfchap van dien, van den ao. Oétob. 1553. en
bevel aan de Edelen, Suppooften en alle andere, omme dezelve te agtervolgen.
Geregiftr. in ’t vierde Memoriaalb. van J. van Dam fol. 146. verfo. Dog de
‘boeten van de Suppooften, die over verzuim of nalaatigheid ontrent den Brand-
fchouw wierden bekeurt „ wierden door den Subftituit van den Procureur-Ge-
neraal geëxecuteert en ingevordert. Zie Auêtorifatie van den Hove op Claes
van Dam, van den 25. Augufti 1534. geregiftreert in ’t eerfte Memor. van de
Jonge fol. 240. Auétorifatie van den Hove op de Burgemeefters van den Ha-
ge, om met de Leere- Brandemmers - makers aldaar een nieuw accoord nopen-
de het onderhoud der leere Emmers te mogen maken, van den 3. Julii 1564.
Geregiftr. in ’t derde Memor. van Ernft fol. 166. verfo.
(c) Zie Ordonnantie van den 6. Augufti 1639. groot vyftig Artikelen; als
mede de laatíte van den jaare 1710-
SGRAVEN-HAGE, XXXIV. Hoorrsr. 265
| uitgevonden , zedert in de voornaamfte Steden van Holland (4)
gemeen wierd , z00 deede de Societeit by refolutie van den zo. Ja-
nuarii 1688. mede ten dienfte dezer Stede maken agt zodanige
Brandfpruiten, en by refolutie van den 8. Oétob. r7os. duizend
leere Brandemmers. En op dat men verzekert zoude konnen zyn
van het goed opzigt en onderhoud der Brandfpuiten, zoo is by re-
folutie van den 7. Januarii 1706. vaftgeftelt , dat alle jaar op den
derden Donderdag in Mei ter prefentie van Heeren Commiffarif-
fen uit de Societeit alle dezelve moeten werden geprobeert; en by
het xxv. artikel van het tweede deel der Ordonnantie op de Brand-
fchouw van den jaare 1710. , dat ten minften alle maand (uitge-
„ zondert in November, December, Januarii en Februarii) exer-
> Citie met een van de Spuyten , by de Heeren van de Societeit
„ te ordonneren, zal werden gedaan. -Die verders begeerig is, dit
{tuk wat nader te befchouwen , kan daarop naflaan de zoo even
aangehaalde Brand-Ordonnantie van den Hage.
En gelyk de Heeren van de Societeit by refolutie van den 14.
September 1678. ten kofte van * zelve Collegie door den ganfchen
Hage hebben doen {tellen de Leantaarnen (e ), zoo is ook by ver-
volg het ganfche beftier daarvan, als mede de aanftellinge der Be-
diendens, aam het Collegie gebleven. En alhoewel in den begin-
ne de inwoonders eenig geld tot onderhoud moeften betalen , zoo
wierden zy na verloop van weinige jaaren , by refolutie van den 5.
LE 1684. daarvan teenemaal ontheven en bevryt. Zoo datde
Societeit zedert alle de laften en jaargelden der Bediendens op zig
genomen heeft en by haar voldaan werden.
Nu zullen wy voortgaan met het vermelden van nog eenige an-
dere zaaken , die, onzes oordeels , mede tot het bovengemelde
derde poïnt haare betrekkinge hebben, fchoon van natuure eenig-
zints verfchillende van de reets aangehaalde. Onder deze komt
wel voornamentlyk in aanmerkinge het aanftellen van een Profeffor
Anatomico-Chirurgicus ter onderwyzinge van het Chirurgyns-gilde
alhier. De eertte, die by de Societeit in den jaare zeftien honderd
agt en zeftig tot die waardigheid op een jaargeld (honorarium) van
vierhonderd gulden wierd verheven, is geweeft de Heer Yohan
Stalpert van der Wiele, Doétor in de Medicynen, van den welken
en zyne opvolgers in ’t zelve ampt wy in ’t xx. Hooft(luk van ’%
eerfte deel breeder hebben gefprooken. Ook vinden wy , dat in
den jaare 1674. by ’t zelve Collegie tot Advocaaten van de Socze-
teit
(d) Zie van Loon Nederl. Hiftorie-penningen 111. deel pag. 114.
(e) De Lantaarnen zyn hier ter plaatze al vroeg in gebruik geweeft ; dog
geenzints op zodanige wyze als hederidaags. By het xxv1r1r artikel van de
Ordonnantie op den Brand van den 2o. Oétob. 1553. vind men geftatueert,
„, dat een yegelyk, als het laet en duifter zoude wefen, een lantaern met licht
», voor zyne deure moefte hangen. - En by de Keuren en Ordonnantien op de
Nagtwaake van den 27. Oétob. 1564. 30. Oëtob. 1565. en 24. April 1567.
werd gezegt, „ Ende foe wat perfoenen de Waekers op de Straeten zullen
‚> Vinden, zonder ligt by hem te hebben, die zullen zy mogen aenvaerden en
„> gevankelyk houden op ’*t Stadthuys, enz. Naderhand heeft men op de hoe-
ken der voornaamfte ftraaten fteene huisjes gezet, daar in des nagts ligt wier-
de gebrant.
1. Deel, Kk
Als mede
over de
Lantaar-
nen alom-
mein den
Hage.
Stelt een
Profeffor
Anatomi-
co-Chi-
VUNZICUS,
Twee Ad-
vocaaten
eneen -
Procu-
reur.
Heeft
regt om
een Bur-
faalin’t
Gollegie
Zheologte
te Leiden
te benoe-
men.
Verzoek
van de So-
cieteitaan
de Staa-
ten om
twee Stu-
denten in
’ voorfz
Collegie
te mogen
hebben.
Werd een
Student
by haar
Ed. Gr.
Mog. toe-
geftaan.
Abraham
266
teit Lyn aangenomen Mr. Cornelis Rifoir en Mr. Adriaan Dedel,
zynde deze twee de eerfte, die ons in die hoedanigheid, dog zon-
der wedde, zyn voorgekomen , hoewel men hen naderhand (Cf)
agtien gulden 's jaars heeft toegevoegt; als mede een Procureur op
een wedde van vyftien gulden. Van mindere Bediendens of loon-
trekkende, als een Sieken-Iroofter, Vroedvrouw en diergelyke,
zullen wy, als te gering om den Lezer daarmede op te houden, niet
melden; maar alleenlyk hier nog byvoegen, dat de Societeit met
en nevens de kleine Steden regt heeft; om een Burfaal in ’t Colle-
gie der Theologie te Leiden te mogen benoemen.
't Schynt, dat by de inftellinge van ’t zelve Collegie Theologie in
den jaare vyftien honderd een en negentig den Hage ‘daartoe niet
was bevoorregt: Weshalven „ de Hooge en Provinciale Raden,
‚> Kamer van Rekeninge, de Magiftraat en kerke van den Hage in
»„ den jaare 1595. goedvonden zig ten dien einde aan haar Edele
„ Groot Mogende te addrefferen, verzoekende (g), dat by hen-
>» luyden mede twee Studenten in den Collegie Theologie tot Ley-
» den gefchickt en gehouden zouden mogen werden, als de groo-
„ te Steden was geaccordeert; en dat de Heeren Staaten daerop
„ geliefden te letten in ’t refolveren op ’t redres van de Ordonnan-
» tie van denzelven Collegie. Waarop zy by Refolutie van den rr.
„ Julüi'rsgs. (h) het volgende bequamen :
… De Staeten van Holland en WP eft-Vriesland hebbenop
», de verzogte twee Burfaelen van die van den Hoogen en Provin-
„ cialen Rade, Kamer van Rekeninge in Holland en de Magiftrae-
„ ten van den Hage in den Collegie Theologie tot Leyden gecon-
„ fenteert en geordonneert, confenteren en ordonneren by defen,
„ dat die van den Hage voornoemt een Burfael in denzelven Col-
„ legie Theologie zullen mogen houden als andere Steden van Hol-
„ land en Weft-Vriesland, die niet voor groote Steden gehouden
> worden , mits dat dezelve zal wefen gequalificeert, ende hem
„ mede in alles reguleren {al na de Ordonnantie daervan zynde.
‚‚ Gedaen in den Hage den rr. Julii 1595.
BIE SOC H REY MV TEN GEE!V EN
„ Onderftond gefchreven,
„ Ter Ordonnantie van de Staeten voornt.
„ En was ondertekent,
„GC pe RECHTERE.
Uit kragte van deze Aâte committeerde de Societeit in den jaare
| zef-
(f) By Refolutie van de Societeit van den 29. Juli 1677.
(g) Dit verzoek (den 7. Julit 1595. gedaan) hebben wy woordelyk ge-
trokken uit het Regifter der Refolutien van haar Ed. Gr. Mog. beginnende r.
Jan. en eind. 28. Decemb. 1595. pag. 249.
(h) Geëxtraheert uit het voorfz Regifter der Refolutien van haar Ed. Gr.
Mog. pag. 271. zynde mede geregiftreert te vinden in ’t tweede Memoriaalb.
van de Rechtere fol. 174. verfd. |
“GRAVEN-HAGE, XXXIV. Hoorrsr. 267
zeftien honderd drie eenen Abraham la Faille, zoon van den eer-
waardigern Heer Bernardus la Fatlle, terzelver tyd een der twee
Haagfche Predikanten, om als Student in ' gemelde Collegie inge-
nomen te werden ; welke commiflie (#) ons ter hand gekomen
zynde, wy alhier zullen byfchryven:
„ Naedien Yrbrandus Wilhelmi Student in de Theologie gefchei-
„ den es uytte Collegie der Alumnen tot Leyden by expiratie van
„de jaeren tot derzelve Alumnen onderhoud in die Collegie ge-
„ ftatueert; SOO hebben die Prefidenten en Raden van den Hoo-
„ gen en Provincialen Raden met die van de Camere van de Re-
„ keninge en de Magiftraet van den Hage , van nieuws genomi-
„‚ neert tot Student in ’ zelve Collegie Abrabamum la Faille ; ver-
„ foekende den Regent van *t voorfz Collegie en allen anderen die
„ dezen aengaen mach, dat zy den voorfz „Abrahamum in t zelve
Collegie willen innemen en ontfangen , en laeten genieten de plact-
ze en onderhout van den Student, die aldaer op den naem van die
van den Hage gehouden werd, en nu, door * afgaen van Îsbrandus
„ voorfz vacant is. En hebben ten oirconde van dien deze doen
teykenen by de refpeétive Griffiers van de voornoemde Raeden,
den Auditeur of Clerk van de Rekenkamer, en by den Secreta-
ris van den Hage, op den 28, Mey zeftien hondert drie.
>;
bbl
5
was ondertekent ,
…M. ROSA, A. DUYK, Van SANTEN, M. BENNINCK.
Alhoewel de Heeren Staaten van Holland en Weftvriefland by
het opregten van het bovengemelde Collegie Theologie, in gevolge
__van haare Edele Groot Mogende Refolutie van den defden Mei
vyftien honderd een en negentig, het getal der Studenten, die in
t zelve zouden werden onderhouden , hadden bepaalt tot eenen-
dertig, zoo was nogtans metter tyd het getal zodanig vermeerdert
en aangegroeit, dat het, na de getuigenifle van den Heer Orlers in
zyne befchryvinge der Stad Leiden {#) in den jaar 1614. (de
tyd der eerfte uitgave van zynwerk) byna was verdubbelt ; fchoon ,
zegt hy, zoo wel de groote als kleine Steden jegenwoordig om ver-
fcheide confideratien niemant van haarent wegen in het Collegie
hebben. Ín voege de gemelde Staaten daarinne willende voorzien,
by Refolutie van den 24. Julii 1641. befloten, het getal weder op
eenen vaften voet te brengen; en ordonneerden mitsdien, „ hoe-
„ veel Burfaalen ieder Lid in het zelve Collegie zoude vermogen te
„ houden volgens zekere lyfte , welke wy ook hiernevens zullen
„ voegen. De Ridderfchap en Edelen zes Burfaelen; de Heer van
Warmont twee Burfaclen. De Steden Dordregt , Haerlem,
„ Delf, Leyden, Amfterdam, Goude, Rotterdam en Gornichem,
„ ieder twee. En de volgende Steden ieder maer een, als Schie-
„ dam, Schoonhoven, Briel, Alkmaer , Hoorn , Enkhuyfen, E-
55 dam,
i) Geëxtraheert uit het eerfte Memoriaalb. van Anth. Duyck fol. 44.
bi) Pag. 171. van den ouden ha: pag. 235. van den laatften.
Il. Deel, 2
la Euille
daartoe
benoemt.
Zyne
Commif:
fie ten
dien ein=
de.
Het getal
der Bur-
faalen in
hetT'heo=
logifche
Collegie
te Leiden
vermiùn-
dert, met
bepaalin-
ge , hoes
veel ieder
Stad, enz.
daarin zal
mogen
hebben,
Andere
zaaken
die mede
ter bezor-
ginge van
de Socie-
teit ftaan.
Als wel
inzonder-
heid de
beveilin=
ge en be-
fchermin-
ge vanden
Hage.
Door
Prins
Maurtts
alin vori-
ge tyden
ten dien
einde aan
zelve
Collegie
gefchre-
ven.
Fortifica-
tie van
denHage.
Hoe het
in 1629.
en 1635.
daarmede
is toege-
gaan.
Vervolg
van ons
voorig
verhaal.
268 BES OH RL VAN GEL ARNE
… dam, Monnickendam, Medenblick, Purmerende, Mage, Ou-
„ dewater, Heusden, Naerden , Woerden en Geertruidenberg;
makende te zamen veertig Burfaclen.
Hiermede zouden wy nu dit Hooftftuk konnen fluiten , ten wa=
re ons in het doorbladeren van de Regifters van de Societeit ( voor
zoo weinige als wy die hebben gezien,) niet eenige zaaken waren
voorgekomen , die grootelyks haare aanmerkinge verdienen, en
niet min aantoonen, dat de Societeit van vroege tyden af geen ge-
ring aandeel heeft gehad in het behandelen en beftieren van zoda-
nige dingen, die in andere Steden aan de zorge van de Magiftraa-
ten t'eenemaal zjn vertrouwt. Onder welke wel inzonderheid is de
befcherminge en goede toezigt haarer plaatzen, en het afweeren
van nakende onheilen, waarmede dezelve gedreigt worden. Ge-
heel anders was het in den jaaren 1629, 1635, 1665 ,en 1672. met
die van den Hage gelegen. Want als in de gemelde jaaren 1629.
en 1635. de Duinkerkers, als doen onder Spanje hoorende, waar-
mede deze Landen, na het eindigen van den twaalf jaarigen ftil-
ftand, weder in vollen oorlog waren geraakt, voorgaven den
Hage onvriendelyk te willen bezoeken , en dat men tot voorko-
minge van zodanig gedreigde onheil overleg maakte, en ook in
der daad hand aan’t werk floeg, om deze plaatze te verfterkken, zoo
was het de Societeic die tot befcherminge van den Hage eenige
Compagnien Waartgelders opregtte en in befoldinge nam. En
was ook, om van geen hoogere tyden te fpreeken, hetzelve Colle-
gie, aan 't-welk zyne Hoogheid Prins Maursts al in den jaare zef=
tien honderd zyne brieven afzond (/), en door welkers Leden hy
den Staaten van Holland dede voorhouden de nuttigheid en nood-
zaakelykheid , om den Hage met omgravingen en vefting- werken
te voorzien, om eenen aanloop van den vyand te konnen weder=
ftaan. Zulks dat het niet aan de Regeerders van den Hage afzon-
derlyk , maar wel, gevoegt met de drie meergemelde Amptgenoot-
{chappen, ftaat, zorg te dragen voor de veiligheid en zekerheid de-
zerstede, gelyk zy dan ook niets hebben verrigt,ontrent deboven-
gemelde fortificatie van den Hage in den jaaren 1629. en 1635.,
dan met overleg, kenniffe en goedkeuringe van de Collegien van
den Hoogen en Provincialen Raaden, mitsgaders van de Rekenka-
mer, gelyk ons niet alleen uit de eigenhandige aantekeninge van
den Heer Fohan Stalpert van der Wiele; terzelver tyd een Lid der
Haagfche Regeeringe, maar ook uit de Regifters zoo van Ed. Groot
Mog. als die van de Societeit is gebleken.
Het zal dan, den goedgunftigen Lezer, zoo wyhoopen, niet on-
aangenaam zyn, dat wy den draad van ons verhaal nopende de eer-
fte verfterkinge van den Hage in den jaare 1629., dien wy toen,
uit gebrek van nodige bewys-ftukken, hebben moeten afbreken;
alhier ter plaatze vervolgen, en te gelyk opgeven, hoe het zig ver-
ders daarmede, en wel inzonderheid in den jaare 1635. heeft toe-
gedragen; te meer ‚doordien wy daartoe aangemaant Zyn geworden.
Wy hebben bladzyden ro2., 103. en ro4. van het eerfte deel
| de-
(1) Zie Bylaage G. pag. 776. agter het eerfte deel.
SGRAVEN-HAGE, XXXIV., Hoorrsr.
dezer Befchryvinge verhaalt, dat de Magiftraat, by refolutie van
den 14. April 1629. hebbende bekomen aanfchryvens van de Hee-
ren Gecommitteerde Raaden (nadat dezelve Heeren alvoorens
verfcheide communicatien met zyne Excellentie , de Gecommitteer-
de vit de Societeit en de Magiftraaten van den Hage daarop hadden
gehouden, ) tot het verdiepen van de cingels en gragten, niet al-
Teen hetzelve aanftonds werkftellig hadde gemaakt , maar dat zy
ook daarenboven hadde begonnen op te werpen eene borftweerin-
ge, en dezelve met ravelyns en wagthuizen te dekken, ’t welk de
Regeerders van Delft geen gering vermoeden gaf ‚ dat men daar-
door den Hage zoude willen maken tot eene beflote en fterke vef-
ting. Dat de gemelde Regenten vervolgens zig daartegens willen-
de kanten, in de Vergaderinge der Heeren Staaten , met zulke bon-
dige en kragtige redenen hadden aangetoont het vadeel en de ge-
vaarlyke gevolgen ; die daaruit ftonden te wagten, dat haar Ed.
Groot Mog. by refolutie van den 16. Mei deszelven jaars het vol-
trekken van de borftweeringe de Magiftraat van den Hage deden
verbieden. |
Dog deze meenende daarop, zonder expreffe laft van zyne Ex-
cellentie, met wiens kenniffe en ordre het werk wasbegonnen, niet
te konnen ftilzitten, ging daarmede voort ; weshalven haar ander-
maal, in gevolge van haar Edele Groot Mogende Refolutie van den
23. derzelver maand, door de Gecommitteerde Raaden wierd aan-
gezegt, „ datze het voltrekken van de gemelde borftweeringe zou-
„ den hebben te ftaken , tmmers tot de naafte byeenkomtfte der
5 Staaten van Holland, met bedreiginge, dat zy zouden doen al-
; zulken rapport aan hooggemelde Heeren Staaten, als zy tot voor-
… ftand van de voorfz Refolutie zouden bevinden te behooren. Des
niettemin voer men met het aangevangen werk voort , ’t geen by
de gemelde Staaten, als in kleinagtinge hunner bevelen, zoo euvel
wierd opgenomen, „ dat den zz. Juli daaraanvolgende gerefol-
veert wierd, dat die van den Hage zouden werden ontboden ; om
redenen te geven , waaromme zy tegens de Refolutie van deze
Vergaderinge, en het verbod van wegen de Heeren Gecommit-
teerde Raden hen gedaan, voortgevaaren waren met het opma-
ken van de borftweeringe. Hierop verfchenen de drie Burge-
meefters met twee Schepenen in de Vergaderinge; „ dewelke af-
„ gevraagt zynde, om wat redenen zy niet en hebben geobedieert
de Refolutien van de Heeren Staaten, nopende het verbod van 't
opmaken van de Borftweeringe, wezende een fpecie van fortifi-
catie, by haar voorgenomen zonder Oëtrooi ofte confent van de-
ze Vergaderinge daartoe te hebben? Ende ook waaromme zy
hetzelve niet naergelaaten hebben op het verbod van de Heeren
Gecommitteerde Raden, henluiden andermaal daartoe gedaan!
Verklaarden, dat zy uit haarzelven tot deze werken niet en wa-
ren gekomen, maar naar eenige lange en _fêrieufò aanmaninge van
zyne Excellentie, de Heeren Gecommitteerde Raden en veele Leden
van de Vergaderinge zelfs; dat veele en menigvuldige confidera-
tien daarop zynde gevallen, en eindelyk gearreiteert het verdie-
pen en verwyden van de gragten en het maken van de borftweec-
ringe, zy daartoe biljetten aangeflagen en veertien dagen laaten
5 Kk 3 {taan
269
Het vol-
trekken
der be-
gonnen
werken
aan die
van den
Hagever-
boden.
Gaan eg-
ter met
het ver-
diepen
der grag-
ten voort.
Werden
daarop in
de Verga-
deringe
ontbo-
den,enaf-
gevraagt
de rede-
nen van
inobe-
dientie
aan de
Refolu-
tien van
haar Ed.
Gr. Mog.
Veront-
fchuldi-
gen zig,
en geven
redenen
van hun
doen.
Werdhen
egter by
deStaaten
aange-
zegt, de
werken te
laatenleg-
gen tot de
weder-
komtte
270 BESCHRYVINGE van
kb)
bb}
5)
flaan hebben, en eindelyk de werken aanbefteet ter lengte van
ontrent agt hondert roeden, ende dat zy des daegs daeraen het
zelve genotificeert hebben de Heeren Gecommitteerde Raden,
zonder dat haer in alle die tyd oyt by yernandt ter contrarie ge-
feyt is, tot op agt of thien dagen naer de beftedinge, dat men
haer eerft begonnen heeft fwaerigheyd te maeken, doen de on-
koften waren gedaen; dat zy geen fortificatie en maekten , maer
verwydden en verdiepten de gragten , in conformiteit van het-
Octroy, dat zy daertoe hebben van den jaere feftien hondert feftien
(m), ende om de aerde plaetze te geven deze borftweeringe heb
ben gemaekt, te meer om dat men haer heeft geintimideert ‚dat
de vyand van de zyde uit de zee met magt van Soldaaten mein-
den aen te komen, om den Hage te devafteren , ende dat haere
Schutterye fwaerigheid maekte daertegens aentegaen , ten ware
zy tot befcherminge iets voor de borft hadden ; dat het werk maer
gaet tegen den aenkomft uitter zee, zonder dat op de andere zyde
van den Hage yet gemaekt word, ofte da: ook haere meyninge en
intentie is däer yet te maeken ofte-beginnen; dat zy ook tegen
de Refolutie van deze Vergaderinge niet en hebben gedaen; hoe-
wel dezelve genomen is haer ongehoort , op een tyd, dat de
Staeten zoo vroeg fcheiden, dat dezelve weder van een waren,
eer zy haere redenen aen de Vergaderinge konden vertoonen;
daertoe zy haer doen prepareerden ; dat zy ook de Refolutie ver-
{tonden van geene vordere werken te beginnen of te maeken,en niet,
om niet op te mogen {toppen het geene ten deele al volmaekt
was. « By alle welke redenen zy verzogten, dat de werken , die
haer opgedrongen waren, zoo lang en zoo dikwils gedelibereert ,
by zyne Excellentie goedgevonden, mochten blyven leggen, te
meer , om dat zy aen de Heeren Gecommitteerde Raden gepre-
fenteert-hadden de voornoemde werken weder te laeten af bree-
ken, zoo wanneer de Heeren Staeten met zyne Excellentie het-
zelve zouden nodig of dienftelyk oordeelen ; datze mede niet en
konden begrypen qualyk gedaen te hebben in ’t volgen van
het advys van zyne Excellentie, dewyle dezelve by zyne Inítruc-
tie hem by de Vergaderinge gegeven, is geauthorifeert , omme
op de Fortificatien ende bewaeringe van alle Piaetzen, te mogen
ordre ftellen. Op alle welke redenen in het lange gedelibereert
wefende, eindelyk verftaen en gerefolveert is ,‚ en diënvolgende
die van den Hage weder binnen ontboden , aengezeyt , dat de
Heeren Staeten niet ten beften en konden duyden , dat in dier-
voegen by haer gedaen is regel-regt tegen denteneur van de voor-
noemde Refolutie, ofte aengevangen te maken werken van fortí-
ficatien, buyten kennifle en confent van defe Vergaderinge; nog-
tans om dat fy haer zoo zeer beroepen op het goedvinden van
> zyne
(im) Dit Otrooi werd in de Regifters van haar Ed. Gr. Mog. niet gevon-
den. En’ zal ongetwyffelt zyn, daar hier en elders meer op gezien werd,
het Privilegie van den agtften December zeftien honderd vyftien , waarby de
Magiftraat vergunt wierd, om de landen en gronden, die de Haag nodig had-
de tot het uitzetten van deze plaatze, en het graaven van haare gragten, by
taxatie aantenemen. Zie verders onder de Bylaage Num, LxXvr.
SGRAVEN-HAGE, XXXIV. Hoorrsr, 271
» zyne Excellentie, dat de Heeren. Staeten toeftonden en goed-
„ vonden, dat de werken zouden blyven leggen tot de wederkom-
{te van fyne hooggemelde Excellentie , omme alsdan daerop te
ordonneren naer behooren; dog dat haer expreflelyk werd gein-
terdiceert, geen vordere werken van fortificatie , ofte maeken
van borftweeringe vorder te beginnen, zonder voorgaende ken-
nifle en confent van deze Vergaderinge, op poene dat feytelyk
daertegen zoude werden voorzien, na behooren.
Hierop bleef voor dien tyd het verder verfterken van den Hage
fteeken, tot dat in den jaare zeftien honderd vyf en dertig de Span-
jaarden, om aan het leger van den Staat , ’t welk zig ter dier tyd
onder het opperbeleid van Prins Frederik-Hendrik in Braband be-
vond, eenige afwendingen te maken; verfcheide heimelyke aanfla-
gen fmeedden; en by verraflinge onder anderen den 28: Julii Schex-
ken-Schans (nu) hadden ingenomen, waarvan de tydinge allomme
in de Vereenigde Nederlanden eene onbefchryvelyke verflagentheid
baarde; ook liep het gerugt (’t zy valfch of waar ) dat de: vyand
van voornemen was den Hage van de zeekant te willen overrompe-
len, en alzoo daardoor een fchrik tot in ’t hart van Holland te jaa-
gen; ’t geen de verbaaftheit der ingezetenen alhier verdubbelde
Co), zulks dat men van ftonden aan op alles ordre ftelde (p). De
van zyne
Hoog-
heid.
Hierop
het ver-
fterken
van den
Hage ge-
ftaakt tot
1635.
Het inne-
men van
Schenken-
Schans
baarde
een groo-
te verfla-
gentheid
In deze
Landen.
Suppooften en ganfche Burgerye wierden in de wapenen gebragt, oare 4
en by de Heeren van de Societeit (q) twee of drie Compagnien altestot
Waartgelders aangenomen; ook dede men eenige Viflchers-pinken
langs het {trand in zee kruiflen, om kondfchap te bekomen. Di
| er=
\ hd
Gn Neuville Hift. de Hollande tom. 11. livre vrrr. Chap. v. pag. 254.
tegen-
weer al-
hier ge-
ftelt,
o) Hierop kan nageflagen werden het Regifter van de Societeit, getekent
. fol. 79. en volgende.
N b eN als en anderen te ziet is uit een Ordonnantie „ gemaakt by de Col-
legien van den Hoogen en Provincialen Raaden, Kamer van Rekeninge en de
Magiftraat van ’s Graven-Hage, dienende zoo tot defenfie van ’s Gravenhage voorfz
jegens het geweld en fpolien van den vyand, daarmede dezelve plaatze werd gedreygt: als
mede op ’t fluk van de dag- en nagt-wagten daerinne te houden ; behelzende xv. artikelen ,
waarvan het eerfte luid in dezer voege :-
„… In den eerften, dat een yegelyk van de voorfz Collegien en haere Sup-
pooften zoo wel Advocaaten, Secretariffen , Procureurs, Deurbewaerders
5 en Boden, niemand uitgezondert, ook de. Heeren Edelen en andere perfoonen,
„> cgeene burgerlyke neeringe doende, en buyten de Schutteryen van den Hage zyn-
„ de, gehouden zullen wefen haer elk te voorzien van een mufquet , vuerroer ,
„ of fpies met een zydgeweer , bandeliers , morillions en ruftingen, kogels,
„ lonten en kruyt naer advenant, daerop zy luyden geftelt zullen werden , en
„ den meeften dienft konnen doen.
En het flot: „ Aldus gedaen en gearrefteert in den Hage den 16. Augufti
„ 1635. En was geparapheert F. FAGEL. Lager ftond, Ter Ordonnan-
„ nantie van de Collegien van de Societeit, en was ondertekent, ANT. van
‚„ MYEROP. de
Deze Ordonnantie ftaat in ’t geheel geregiftreert in ’t Regifter van de Socie-
teit, gequoteert C. fol. 103. enz. en gedrukt onder de Bylaage YY. van het
eerfte deel pag. go2. : zE
(q) Uit hetzelve Regifter fol. ro5.--107. verfo blykt, dat ‘er maar twee
Compagnien Waardgelders zyn aangenomen, ieder van honderd koppen , daar-
van Kapiteinen waren Nikolaes van der Vlugh en Gideon van Biesdorp , en dat de
foldy van ieder Compagnie ’smaands beliep op 691. guldens.
De Sup-
pooften
en Burge-
ryein de
wapenen
gebragt;
Waart-
gelders
aangeno-
men ; en
de fortifi-
catie-
werken
op nieuw
voortge-
zet.
Verzoek
van Ge-
commit-
teerden.
van den
Hage aan
de Staa-
ten , om
deze
plaats te
mogen
fortifice-
‚ ren.
De twee
Compa-
gnien
Waard-
gelders
van Âm-
fterdam
alhier in
guarni-
{oen ge-
legt.
272 _B:ESCHRYVINGE van
derentufchen had men weder op nieuw de fortificatie-werken, die
in den jaare zeftien honderd negen en twintig voor dien tyd waren
geftaakt , gelyk hiervooren is gemelt, begonnen voort te zetten,
waartoe de Magiftraat van den Hage reets den eerften Meidesgem.
jaars zeftien honderd vyf en dertig het navolgende vertoog en ver-
zoek aan haar Ed. Groot Mog. hadde gedaan.
„ Zyn verfchenen in de Vergaderinge van haer Edele Groot Mog.
> vyf Gecommitteerden van de Burgemeefteren en Regeerders van
„ ’sGravenhage, en hebben de Vergaderinge voorgedragen , hoe
dat haere Principalen zoo langs zoo meer advertentie en kond-
» fchap bekomen van de defleyns van den vyand, om yette onder-
> nemen om den Staet van den Lande een gevoelykaffront te doen
„in ’t befpringen en fpolieren van ’s Gravenhage. Dat zyne Excel-
„ lentie de Prince van Oranje van gelyken door verfcheide adver-
„ tentien des ontfangen, hier over merkelyke bedenken is hebben-
„ de; dat zulks gefchiedende, hetzelve een groot gerugte tot des-
„ reputatie van den Staet zoude maeken de ganfche wereld door;
‚‚ dat de plaetze van ’s Gravenhage, wezende de eyge Refidentie-
„ plaets van de Regeeringe , ende van zoo veel gereleveerde en
» notable Perfonagien, mitsgaders opbrengende over de vierhondert
>» duyfent guldens jaerlyks 1n de Middelen van t Land buyten zoda-
‚» nigen gevaer dient geftelt te werden; Dat daerom zyne Excel-
» lentie goed was vindende, dat alle de Ingefetenen van ’s Graven=
„ hage (des bequaem zynde) op wapens zouden werden geftelt;
dat mede de Fortificatie begonnen anno 1629. zoude werden vol-
> trokken, immers dat een bequaeme borffweeringe rontföm den
> Hage dient te werden getogen end met muragie werk geflyft; ver-
zoekende, dat haer Edele Groot Mogende daer toe als*tot het
fubfidie tot het maeken van ’t voorfz. werk haer confent zouden
> willen-dragen; dat zulks de Finantien niet zonderlings en zoude
„ befwaeren, dewyle de Regeerders van den Hage te vreede zou-
den zyfi de penningen tot het voorfz werk nodig te negotieren;,
die by kleyne partyen daerna ter meefter commoditeit van den
„ Lande zouden werden afgeleyt. Waerop zynde gedelibe-
„ reert en verfchyde Leden oordelende, dat met goede en vigou-
» reufe ordre te ftellen op de zaeken ter zee, ende ’'t geene duar
‚, van dependeert, alle des vyands deffeyn op den Hage, ende dier-
„ gelyke andere plaetzen aan de zee gelegen, ligtelyk zouden kon-
„ nen werden belet; Is verftaen en gerefolveert, dat op het redres
» van de zaeken te water vooreerít ferieufelyk dient te werden ge-
„» befoigneert, en dat even dien zelven namiddagede' befoigne tot
„ die zaeken aengeftelt ter hand zal werden genomen. |
De Heeren Gecommitteerde Raaden hadden. immiddels met ad-
vis van zyne Hoogheid den Prince van Oranje goedgevonden, dat
de twee Compagnien Waartgelders van Amfíterdam, in ’t afwezen
van zyne Hoogheid, als guarnifoen-houders alhier zouden werden
gebruykt op zodanigen voet als voor dezen meer was gefchied,
waarvan de gemelde Heeren den ro. Mei daaraanvolgende aan de
Vergaderinge van de Staaten kenniffe gaven.
Dog de Regeerders van Delft dien het verfterken van den Hage
zeer tegen de borít was, „ verzogten dat in deliberatie mogte wer-
den
KGRAVEN-HAGE, XXXIV. HooFrst. 273
den gebragt, wat haer Edele Groot Mog. verftaen gedaen te
moeten werden ten aenzien van de werken by Burgemeefteren
en Regeerders van ’s Gravenhage aengevangen te maken, om de
voorfz plaetze te verzekeren tegens eenigen aenloop , die de
‚ vyand tot nadeel van dezelve en disreputatie van den Staet ter
hand zoude mogen nemen; Waerop den 6. Juli wierd gerefol-
veert, dat alvorens zouden werden opgezogt en nagezien de re-
troätten, en wat op deze gelegentheid hier te vooren was gepaf-
feert. Des anderendaegs de Refolutie by haer Edele Groot Mog.
den eeríten Mei 1635. genomen (hier boven woordelyk geplaaft)
op het verzoek van die van ’s Gravenhage , tenderende omme
Oëtroy van haer Edele Groot Mog. te obtineren, om de plaetze
van den Hage met een muur te mogen omvangen, Op zodanigen
voet als naerder by de voorfz Refolutie vermelt werd , gelezen
en daerop beraedflaegt zynde ; wierd befloten, dar als dan de
zaeken van de zee volgens dezelve Refolutie ten eerften zoude
werden behertigt „ en dat nopende de voorgemelde fortificatie na
zoude werden gezien wat men in den jaere 1629. by haer Edele
Groot Mog. op dat ftuk mach wezen gerefolveert ‚ om daarna
verder te mogen werden gedaen, als na behoren.
De Regeerders van Delft in vreefe zynde , dat het voorfz ver-
zoek aan die van den Hage wel mogte werden toegeftaen, of im-
mers ten minften bemerkende, dat die van den Hage, vermits by
haar Edele Groot Mog. tegens het voorfz werk geen fpoedige en
cordaate refolutie wierd genomen, zig daarmede wakker fpoed-
den, deden den zz. en 13. Julii door hunne Gedeputeerden ter
dagvaart, in de Vergaderinge daer tegens protefteren , en „ ver-
zogten dat notule zoude mogen werden gehouden vande verklae-
ringe van haere Principalen, te weten dat dezelve de Fortifica-
tie van den Hage niet toe en konden ftaen , maer fuftineerden ,
„ dezelve te moeten werden gedemolieert. Wat hierop gevolgt
zy, is ons onbekent, en wy vinden in de Regifters van haar Edele
Groot Mog verders van deze zaake geen het minfte gewag meer.
Niettemin hebben wy van de voorfz Fortificatie met alle haare bui-
ten werken een volkomen plan gezien, dog hebben daar van geen
aftekeninge konnen bekomen, om die den Liefhebbers alhier mede
te deelen. Dit is al ‘t geen wy aangaande deze tweede verfterkinge
van den Hage hebben konnen verzamelen ; hoopende daarmede nu
aan zommige genoege te zullen hebben gegeven.
Als nu door het verloopen vanhet faifoen de vrees voor den vyand
alhier t'eenemael was verdweenen, wilde de Societeit in ' einde
van ’t zelve jaar de Waartgelders afdanken, maar Zyne Hoogheid ;
die onderentuffchen zyn leger uit het Staatfche Brabant langs den
Rhyn hadde doen afzakken , om Schenken-Schans ‚ welke als een
voormuur der Vereenigde Geweftgn aen dien oord wierd gefchat,
te herwinnen, ’t geen hy ook werkftellig maakte , en eindelyk na
een beleg van ontrent negen maanden, den 30. April des volgenden
jaars te boven quam, verzogt dat dezelve in dienft mogten wer-
den gehouden, en dat men op middelen zoude denken, hoe zulks
beft buiten koften van de Societeit zoude kunnen gefchieden. Den
brief, dien de Heeren van het gemelde Collegie aan zyne Excellen-
II. Deel. tie
’
By de
Straaten
geordon-
neert op
te zoeken
deretro- *
aêten ra-
kende het
fortifices
ren van
den Hage
en na te
zien, wat
in 1629.
op dat
fubject ís
gerefol-
veert.
Proteft
van die
van Delf
tegens
het ver-
fterken
van den
Hage tet
Vergade-
ringe ge-
daan.
De
Waard-
gelders
by de So-
cieteit
aangeno-
men s
by zyn
Hoog-
heid ver-
zogt, in
dienft te
houden.
Miffive
van de So-
cieteit
aan zyne
Excellen-
tie des-
aangaan-
de.
Ant-
woord
van Zyn
Hoog-
heid op
de voorfz
Miffive.
274 BEE ASG FP RAL V TEN GIEL SWNN
tie deswegens fchreven, en het antwoord , dat zy van den Prins
daar op-bequamen , hebben wy niet ondienftig geoordeelt alhier
woordelyk in te lallen , om zekere omftandigheid, daarin vervat.
… Doorlugtige , Hooggeboren Furft, genadige Heer.
„ Aengezien wy met goedvinden van Uwe Excellentie aengeno-
>» men hebben twee Compagnien-guarnifoen-houders alhier , ende
„ de penningen tot onderhoud van dezelve nodig op befwaerlyken
„ Intreffe gefurneert, op hoope dat dezelve Compagnien ter gele-
» gener tyd by de Generaliteit zouden werden betaelt, daarvan tot
» noch toe egeen fucces en es gevolgt; SOO hebben wy niet kon-
> nen nalaten dezen aen Uwe Excellentie te addrefferen , ende
> met eenen dienfttelyk te verzoeken, dat Uwer Excellentie goe-
»„ de geliefte zy de voorfz twee Compagnien op de repartitie
>, van de voorfz Generaliteit te doen ftellen, op dat wy van de be-
„ fwaerlyke betalinge van dien ontlaft en de Comptoiren buyten
„ confufie mogen blyven, of anderzints, dat wy genoodzaekt zul-
„ len zyn de voorfz Compagnien eerftdaegs te licentieeren, als ons
„ al te befwaerlyk zynde, ende daerinne niet konnende continue-
ren, ten ware Uwe Excellentie eenige andere confideratien had-
„ deter contrarie, die wy gaerne met defen ZExpreflen zullen ver-
> ftaen, omme ons nae de goede geliefte van Uwe Excellentie te
‚> mogen reguleren; Biddende middelertyd den Almogenden,
‚> Doorluchtige, Hooggeboren Furft, Genadige Heer, Uwe
Excellentie in zyne goddelyke befcherminge te willen conferve-
» ren, en voor alle onheil bewaeren. Gefchreven in den Hage den
‚ vierentwintigften November zeftien hondert vyf en dertig. On*
derftond, Uwer Excellentie Dienaeren de Collegien van de So-
„ cieteit van ’sGravenhage. Ter Ordonnantie van dezelve,
hed
5
> was ondertekent ,
„ANTMH. van MYEROP.
‚… Edele, Erentfefte, Hoochgeleerde, fe, Wi vor
» zienige, zeer difcreete Heeren , bezundere goede
> Wrunden,
> Ons is ter hand gecomen UE. fchryvens van den 24: dezer,
» aengaende de twee Compagnien guarnifoen- houders, voorleden
„ fomer in ’sGravenhage geligt. Ende alfoo onfes bedunkens wel
» dienftig ware, dat dezelve Compagnien aengehouden en gecon-
‚ tinueert werden, omme ’t allen tyde gebruykt te mogen werden
» tegens allerhande moetwil , infolentien en disordren , die in de
» Plaetfe konnen komen te ontftaen, zoo wenfchen wy mede wel
» dat UEd. gefamentlyk geliefden te overflaan of niet eenig byzon-
» der middel bedagt zoude konnen werden tot furniflement van de
„ koften daartoe gerequireert, blyvende ondertuflchen wel genegen
» met onfer wederkomfte in den Hage, alles te contribueren war
> on
SGRAVEN-HAGE, XXXIV, Hoorrsr., 275
„ ons mogelyk zyn zal om te probeeren, of de voorfz Compagnien
„ op de repartitie van de Generaliteit zouden mogen werden ge-
; bragt. UEd. hiermede Zdele, Erentfefte k Hoochgeleerde ,
he fe, Woorfienige „ zeer difcreete Heeren „ bezundere
„… goede WV runden ‚ God Almachtich bevelende, In Arnhem den
27. Novemb,. 1635. (7).
» Onderftond ;
„ UEd. goedwillige Vrunt,
„Fr. HENRY pe NASSAU.
‘Ter zydewaarts ftond: „ Wy apprehenderen zeer , dat de voorfz
> Compagnien op de Generaliteit niet en zullen te krygen zyn, en
» verzoeken derhalven, dat UEd, op eenig gewiffer middel willen
… fpeculeren. "
Wy zullen ons met deze Waartgelders alhier niet verder ophou:
den , maar liever voortgaan tot den jaare zeftien honderd vyf en
zeftig , wanneer Karel de tweede, Koning van Groot -Brittanje de-
ze Landen den oorlog aanzeide , en denzelve vervolgens met eene
magtige Vloot ter zee tragte te beftooken. Ook had kort daaraan
(den 14. Septemb. deszelven jaars) die wrevelige Kerkvoogd Ba-
rent van Galen, Biffchop van Muntfter, met eenen ouden wrok te-
gens de Vereenigde Geweften bezeeten, en door ’t Engelfch geld
onderfteunt, insgelyk den oorlog verklaart en een leger van zeven-
tien duizend span in ’t veld gebragt. De Vereenigde Staaten zig
dus ter zee efl te lande befprongen ziende, ftelden zig ook in ftaat
van tegenweer, en befloten onder anderen het werven van zes dui-
zend Waartgelders, daarin het aandeel van Holland beliep op drie
duizend vyf honderd koppen. -Dit getal wierd over de Steden na
maate haarer vermogen verdeelt, en ’s Gravenhage vielen te beurt
honderd vyftig koppen, beftaande uit eene Compagnie. Om deze
ten fpoedigften te ligten, fchreeven de Staaten van Holland aande
Regeerders van den Hage den volgenden brief:
„… De Staaten van Holland en Weftoriefland.
> Brentfefle, &c. wy hebben by den tegenwoordigen toe-
„ fland van zaeken goedgevonden nevens de andere Provintien te
» confenteren in de ligtinge van 6ooo. Waertgelders, en alzoo het
» gedeelte van onze Provintie daerinne bedraegt 35oo. koppen ,en
» t getal van ’sGravenhage 150. koppen, beftaende in een Com-
„ pagnie, en dat den dienft van den Lande requireert , dat de voorfz
» ligtinge zonder eenig uytftel aengeftelt en voltrokken worde, op
| |:
(r) Deze brief ftaat geregiftreert in ’t Regifter van de Societeit , getekent
D. fol. rir. verfo. zynde de Superfcriptie: den WelEd. Erentfefte, Hooggeleerde,
wyfen en difcreeten , onfen byyondere goede Vrunden de Heeren van de Collegien van de So-
cieteit in ’s Gravenhage.
LJ 2
11. Deel.
Oorlog
tuffchen
Engeland
en deze
Landen
in 1665.
Waart-
gelders
aangeno-
men, en
verdee-
linge der-
zelve.
Miffive
van haar
Ed. Gr.
Mog. aan
de Magií-
ftraat van
denHage, -
om te lig-
ten een
compag-
nie
Waart-
gelders
van 150.
koppen.
Tweede
Miffive
tenvoorfz
einde,
» zulks in behoorlyke forme hiernevens , met verzoek en begeer-
276 “BESCHRYVINGE WARS
„ dat het ordinaris krygsvolk uytgetrokken, tot protextie.van,den
„ Staet naar boven gebragt, en het te ligten volk in deszelfs plaets
‚ geleyt mogen werden, zoo. zullen UL. zodanige ordre geven,
» dat de voorfz r5o, koppen in aller diligentie op den voorgaende
„ voet en ordre geligt, en tot de voorfz Compagnie een bequem
„ Kapitein, Vendrig, Sergeanten en andere Officieren geftelt wer-
„ den; voor al zoo veel mogelyk bezorgende, dat tot Capitein «en
» verdere Officieren aengeftelt werden perfoonen die tot het em-
‚ plooy ontrent oorlogs-zaaken handig en. ervaren zyn en dezelve
„ Capitein en Officieren laftende ten eynde zyl. niemand , die in
„ aftuelen dienft is, tot Officieren nochte foldaeten en zullen heb-
„ ben aentenemen, op poene van contrarie doende daer over ge-
„ caffeert en arbitralyk gecorrigeert te zullen werden , laftende den
» voorfz Capitein, dat hy come of iemand zende ‚ omme te ont-
„ fangen Ordonnantien tot den gewoonlyken loopgeld, en zoo
„ haaft roo. koppen van de voorfz Compagnie by den anderen zyn ,
„ zullen UL. dezelve doen monfteren en ons ofte onze Gecommit-
„ teerde Raden de monfterrollen en qualiteit van ‘t volk overfijn-
„ den, opdat de patenten daartoe verzorgt, en voorts. gedaen mo-
„ ge werden ’t gunt den dienft van den Lande vereyfchen zal,
‚ Waer toe ons verlaetende, bevelen wy UL. onder des de be-
» fcherminge Godes. | |
„ Gefchreven in den Hage den 28. September 1665,
» Onderftond,
„ Ter Ordonnantie van de Staate,
hed
» En was getekent, Ld
„ HERBERT van. BEAUMONT:
Om des te meerder vlyt te maken wierd deze brief des anderen-
daags door eenen tweeden gevolgt, met byvoeginge van een ope-
ne Commiflie, behoorlyk gezegelt, geparapheert, en door den Se-
cretaris van de Staaten ondertekent, om den naam van den aange-
ftelden Capitein daar in te voegen , en dezelve aldus uittegeven.
‚ De Staaten van Holland en WW efloriefland.
… Brentfefle, &c. By onfe Miffive vari den 28. dezer foopen-
„ de maend hebben wy UL. aengefchreven,de wervinge van eene
„ Compagnie Waertgelders ten getale van hondert vyftig koppen,
> Wy vertrouwen, begeeren en verwagtenals nog, dat zonder uit-
„ ftel ofte intermiflie daermede by UL. voortgevaren en zorg-ge-
» dragen zal worden, dat krys-ervarene Officieren aengeftelten be-
» quaem volk bekomen moge werden ; en onder des , opdat zulks
» door de Commiffhie, die de Capitein van ons moet hebben, niet
„ werde getardeert, zoo zeynden wy UL. de voorfs Commiflie
‚ gezegelt„ geparapheert en ‚by onzen Secretaris ondertekent , en
hed
te,
SGRAVEN-HAGE, XKXIV: Hoorrsr, 277
te, dat UL. den naam van den Capitein daerin doen ftellen en
uitgeven willen, en denzelven in onzen naem, zoo op de voorfz,
„ Commiflie-als op ’t formulier van den’ eed van getrouwigheid in
„ onzer naem beëdigen zullen , gelyk wy UL. hiermede nevens
toezeynden de lyften van de foldye en loopgelden , omme te die-
nen tot UL. naerigtinge, en onder des bevelen wy UL. de be-
… fcherminge Godes.. Gefchreven in den Hage den 29. Septem-
„ber 1665.
aid. Onderitond,
„ Ter Ordonnantie van de Staaten.
„ Was getekent,
„ HERBERT van BEAUMONT.
Alhoewel de opfchriften dezer twee brieven behelzen aan Bur-
gemeefters en Regeerders van ’s Gravenhage, zoo moet men nog-
tans niet befluiten’, dat daardoor hét ligten van de- gemelde Com-
pagnie, het benoemen van den Kapitein, en het aanftellen van de
verdere Officieren, eenig en alleen, met uitfluitinge vân- de verde-
reeden van de Societeit, de Magiftraat van den Hage wierd aan-
bevolen; In tegendeel is klaar, dat de ganíche behandelinge dier
zaaken' t'eenemaal is gelaaten aan *t volte Collegie ; en dat mitsdien
nietvalleen de Commiflien van de Onder-Officieren tot dezelve
Compagnie behoorende, zyn verleent op den naam en van wegen
de:Societeit, zoo’ als uit het beginen flot derzelve Commiflien te
zien iss” maar ook! dat dezelve Compagnie ter prefentie vande Hee-
ren Nierop en Fannius, Raaden in den Hove van Holland „en den
Heer Burgemeefter van der Houven, als Commiflariffen van de So-
cieteit, den 19. O&tober "1665. is gemonftert, uitwyzens de Mon-
{ter-rolle daarvan nog zynde, getekent by den Secretaris f. Coenen.
De commiffie van den Vendrig (want by. deze Compagnien waren
geen Lieutenants,) luid in voege als vooren gezegt is:
„ Alzoo de Collegien van de Societeit in ’sGravenhage volgens
„ Refolutie van de Edele Groot Mog, Heeren Staaten van Holland
„ en Weftvriefland goedgevonden hebben op te regten Een Com-
„ pagnie Waertgelders van hondert vyftig hoofden ten dieníten van
„ den Lande, ondre het beleyd van Capitein Gillis de Witt, en
„ van node is, dat over dezelve Compagnie een bequaem en geëx-
„ Perimenteert Vendrig werde geftelt, SOO IS” T, dat de voorfz
„ Collegien gehoort hebbende ’t goed rapport aan haar Edele Mog.
gedaen van den perfoon van Antony Cool , vertrouwende zyne
„ vroomigheid, kloekheid en experientie in t {tuk van den oorlog,
» denzelven Antony Cool geftelt en gecommitteert hebben, {tellen
„ en committeren by dezen tot Vendrig van de voorf?z Compagnie
„ op de foldye daertoe ftaende enz. Gedaen in den Hage den 2.
„ Ottob. 1665. Ter Ordonnantie van de Gollegien van de „Socic-
» teit in ’s Gravenhage.
„ Was getekent;,
„]. COENEN.
Ere | Be-
Commif:
fie voor
Ant. Cool,
Vendrig
van een
Compag-
nie
Waart- …
gelders.
Na ’t {lui-
ten vande :
vrede met
den Bif-
fchop van
Munter
de Waart-
gelders
allomme
afge-
dankt,
Brief van
zecom-
mitt. Ra-
den aan
de Magi-
{traat van
den Hage
ten dien
einde.
De Ko-
ning van
Vrankryk
verklaart
in 1672.
den oor-
log aan
deze Lan-
den.
j27-April.
278
‚den opgedaan.
BESCHRYYVINGE Van
Behalven dat haar Ed. Groot Mog. en derzelver Gecommitteer-
de Raden in ’t afzenden hunner Miflivens, wegens zaaken, die
eigentlyk het meergemelde Collegie zyn betreffende, nooit eenen
vaften voet hebben gehouden, werdende dezelve (zoo wy bevin-
den,) dan aan de Magiftraat, dan aan de Societeit geaddrefleert,
na het goedvinden en welgevallen van hooggemelde Heeren.
Het vrede-verbond tuffchen de Vereenigde Geweften en den
Biflchop van Munfter was door bemiddelinge en uitwerkinge van
den Keurvorft van Brandenburg, zoo ras niet op eenen goeden voet
gebragt (s), fchoon de oorlog tuflchen deze Landen en Engeland
nog in volle vlam ftond, of de Waartgelders wierden, agtervolgens
het befluit der algemeene Staaten , allomme in de Steden afgedankt.
De brief, door de Heeren Gecommitteerde Raden aan de Magif-
traat van den Hage ten dien einde mede afgezonden , luid als volgt
> Berzaeme, Vroome &5c. de Burgemeefters en
Regeerders van ’s Gravenhage.
„ Tot nakominge en executie van den goeden wille van de Hee-
ss ren Staaten van Holland en Wett-Vriefland zyn wy gerefolveert
» te doen monfteren door eenige Heeren uit het midden van den
> onfen gecommitteert, de Compagnie Waartgelders van den Ca-=
pitein Gillis de Witt , aldaer in ’storavenhage geworven, en de-
zelve met behoorlyk patent te doen wederkeeren binnen dezeive
Steden, omme by U L. te worden gelicentieert en betaalt, ach-
tervolgende den uitval van de voorfz monftering, daertoe U L.
de rolle zal worden toegezonden, op dat alzoo den dienft van
den Lande daerontrent moge waergenomen en betragt worden;
„ Ende ons daertoe verlaetende, Mrentfefte, £’c. Bevelen wy
„ UL. de befcherminge Godes. Gefchreven in den Hage den 19.
‚ Januarii 1666. Onderftont,
bb,
bp
bb
bh,
bh
57
> Ter Ordonnantie van de Gecommitteerde Raden,
> getekent
„ HERBT. van BEAUMONT.
Geen volle vyf jaaren na het fluiten van de vrede te Breda had-
den deze Landen in ruft gezeten, of zagen zig weder op nieuw
door een veel zwaarder onweer beloopen, waarvan de donkere
wolken, zoo in ’t zuiden als in ’t weften, zig al eenigen tyd had-
| Want Lodewyk de xrv. Koning van Vrankryk,
deed den Vereenigde Geweften fin ’t begin des jaars 1672.
den oorlog aankondigen, en met dien krygzugtigen Kerk-
voogd, en den Koning van Engeland in een bondgenoodfchap Lr
(5 Want het volkomen Vrede-verbond wierd eerft den 19. April 1666.
gefloten. zie Aitzema zaaken van Staat en Oorlog v. deel pag. LO24.
SGRAVENHAGE, XXXIV. Hoorrsr. 279
de getreden, trok met een magtig heir te velde, en drong, na dat
alles voor zyne ontzaggelyke wapenen had moeten bukken, 't geen
hem op den weg tegen was, na verloop van weinige maanden, tot
in ’t hart van Holland. Ons voornemen. is niet, om dezen oorlog,
die meer fchadelyk en verderftelyk voor de Vereeingde Nederlan-
den, dan voordeelig voor den Overwinnaar is geweeft, alhier te
befchryven; dat laaten wy voor de geene die-onze Vaderlandfche
gefchiedeniflen te boek ftellen. Maar het eenigfte oogmerk , dat
wy hebben, is, om maar kortelyk te melden, hoe het alhier in den
Hage in dien erbermelyken tyd gefchapen ftond, wat middelen men
aanwenden tot ftuiting eenes vyandlyken aanloop, en wel voorna-
mentlyk wat pogingen de Leden van de Societeit daartoe in ’t werk
stelden.
Was in t barfte van de winter f des zelven jaars 1672. dat
de Franfchen , van Bodegrave en Zwammerdam, daar zy gele-
gert waren, onder begunttiginge van eene ftrenge vorft, die de
wateren allomme had doen bevriefen , eenen aanflag maakten, om
Leiden te overrompelen en ’sGravenhage uit te plunderen. De
tydinge daarvan baarde alhier zulk een grooten fchrik en verbaaft-
heid, dat een ieder om een goed heen komen zag, beladen met
pak en zak, even of men den vyand binnen weinige uuren te ver-
wagten had. f
Onderentuffchen hadden de Heeren Staaten van Holland en Weft-
vriefland by Refolutie van den 27. Decemb 1672. „ na voorgaan-
„de deliberatie goedgevonden en verftaan „dat de Heeren van de S0-
cieteit van ’sGravenhage ‚„1ouden werden verzogt , gelaft en geau-
thorifeert, gelyk dezelve verzogt,gelaft en geauthorifeert werden
bv dezen, omme zodanigen ordre te ftellen ende die voorzienin-
ge te doen, dat door het omhouwen en-’t zamen werpen van de
Boomen, die allomme en zulks zoo wel op den grond van de
Graaffelykheid, als van particuliere „ ontrent de advenues en aen-
komtten , ook voorts om ’s Gravenhage voornoemt, na het hooge
zyn ftaande, de paflagie aan de inkomften van 'sGravenhage
voornoemt, aan de vyanden dezer Landen onbequaam en zoo
veel mogelyk inacceffibel gemaakt mag werden; ende voorts al-
„ les te doen wat tot defenfie van ‘Gravenhage kan dienen. Hierop
ging men aen ’t hakken en houwen van de boomen, zoo om de
cingels en gragten van den Hage, als vooraan in’ Bofch. en Koe-
kamp {taande ; geen thuin-huizen, hoven of vrugtdragende geboom-
te wierden gefpaart; alles, wat maar eenigzints in den wegftond ;
wierd ter neergevelt, geflegt en daarmede de wegen en toegangen
belemmert en geftopt. Men had alhier even te vooren de Advo-
vocaaten, Procureurs, Deurwaarders en andere Suppooften, even
als in de jaare 1635., onder een Vendel gebragt, onder het beleid
van den Hoog- Edelen Heer Mr. Fredersk de. Lier, Heere van
Zoetermeer, Raad ordinaris in den Hove van Holland. De Her-
tog van Holftein, die alhier doenmaals commandeerde (#), reed
geduurig den Hage op en neer, {tellende overal goede ordre, als
ook, dat ’er voor ieder huis den geheelen nagt een brandende lan-
taarn gehangen wierd. Dog
(+ ) Ontroert Nederl. 1. Deel pag. 467.
Trekt
met zyn
leger
door tot
in Hol-
land.
t29. Dec.
Aanflag
van de
Fran-
fchen , op
denHage,
Veroor-
zaakt al-
daar
roote
chrik en
verbaaft-
heid.
Middelen
tot ftui=
ting. van
denvyand
aange-
went.
De Hee-
ren van
de Socie=
teit gelaft
de boc-
men, enz.
om te
houwen.
De Sup-
pooften
onder een
Vende in
de wape-
nen ge-
bragt.
Door een
fchielyke
dooi het
voorne-
men van
denvyand
geftuit.
Voorflag
van den
Heer van
Heemfte-
de om
den Hage
te ver-
fterken.
Werd by
zyne
Hoog-
heid niet
goed ge-
keurt.
Aan-
fchryvens
van haar
Ed. Gr.
Mog. aan
de. Magi-
ftraat,
van den
Hage tot
het aan-
nemen
van
Waart-
gelders.
3802: AB MESLCHEER WENN GEEST VN
_ Dog door een fchielyk opkomende dooi wierden de Franfchett
ín hun voorgenomen aanflag geftuit en moeften vol fpyt te rugge
trekken; welk miflukken die twee bovengenoemde fchoone Dor-
pen zoo deerlyk moeften bezuuren ; werdende op gelyke wyze, als
op St. Auguftyns avond des jaars 1507. (v) door de Gelderfchen;,
geheel en al in den aflche gelegt en door den vlam verteert.
Dit gaf aan die van den Hage eenige lugt, zulks dat door den
Heer en Mr. Gerardt Paeuw, Ridder, Heere van Heemftede;,
terzelver tyd wegens de Graaffelykheids Rekenkamer in de Socie-
teit zittinge hebbende, in overweginge wierde gebragt ‚ of men den
Hage niet behoorde te verfterken. Waarop by de Leden van ge-
melde Societeit den 3. Januari 1673. befloten wierd, zyne Hoog-
heid, den Prince van Oranje, die den laatften van ’t voorleden jaar
des avonds van den togt uit het Land van Luik te Alfen was geko-
men, daarover te {preeken, als mede den zelven in bedenken te
geven, of niet in de Veenen agter den Leidfchen Dam, en elders
iets tot -geruftheid en verzekertheid van den Hage zoude konnen
gevonden werden. Met deze Commiffie wierden eenige Heeren,
daaronder een Raadsheer uit het Hof en een Lid uit de Magiftraat
van ’s Gravenhage den zesden Januarii na zyne Excellentie in % le-
ger afgevaardigt. Dog zyne Hoogheid, van advys zynde, dat by
het winter-fayfoen niet wel iets met vrugt zoude konnen werden
gemaakt; dat ook het fortificeren van den Hage buiten ’s Lands zoo
veel geruts en opfpraak zoude geven, van dat men alhier zoo zeer
bekommert was, enz., zoo wierd den twaalfden derzelver maand
by de Societeit provifionelyk vaftgeftelt, om de zaaken te laaten
beruften in dien ftaat, daarze in waren,
De Staaten van Holland en Weft-Vriefland, wel ziende, dat zy
in weerwil van alle de aangewende moeiten tot gehoudenis van de
vrede, het gedreigde onweer niet zoden konnen ontgaan , hadden ,
nevens de andere Vereenigde Gewelten, al in den beginne, voor
de aankondiginge des oorlogs, zodanige ordre tot befcherminge
hunner ‘grensplaatzen geftelt, als in hun vermogen was; en mits-
dien, na genomen Raadsbefluit, den 5. Maart 1672. de fteden,
daaronder ook der Hage, doen aanfchryven, „dat zy (Staaten) voor
„ den dienft en befcherminge van den Lande by den jegenwoordi-
» gen toeftand van zaaken goed en nodig hadden bevonden, datde
» Burgemeefters en Regeerders der Steden in onfen Lande zou-
„ den werden geauthoriteert en gelaft op ’*t fpoedigfte te doen enrol-
; leeren en aan te nemen alle burgers, ingezetenen en vreemden,
» die genegen zouden mogen wezen op onze ordre gereet te ftaan,
„ om het Land in qualiteit als Waartgelders voor eenen korten tyd
»» te dienen, tot bezettinge van de noodige paflen ofte frontier-
‚ plaatzen; de voorfz perfoonen te wapenen, te rengeeren onder
… Compagnien en Vendels, en over-dezelve aan te ftellen goede
» gequalifieceerde en geexperimenteerde Ofhcieren, mitsgaders te
„ bezorgen, dat dezelve Officieren, de voorfz Compagnien ten
| | min-
_ (v ) Zie de oude Hollandfche Chronyk Divis. xxxr1. Cap. 37. of Goud:
hoeven pag. 512.
SGRAVEN-HAGE, XXXIV.- Hoorrsr. 28t
» minften eens ’sweeks exerceeren , en toner naefter byeenkomfte
„ overbrengen ofte eerder, de lyfte en getal der perfoonen , die by
„ de voorfz Steden ten einde als vooren ‚zouden wezen geënrolleert
„en aangetekent. Daarenboven was by den Rade van Staate ter
Generaliteit f eifch gedaan, om tien duizend Waartgelders by de
gezamentlyke Bontgenooten aan te nemen. En vermits die van.
Holland daarinne hadden bewilligt; beloopende hun aandeel op vyf
duizend agthonderd dertig hoofden, welke wederom over de Stc-
den van dat Geweft moeften werden gefmaldeelt, zoo fchreven de
Staaten allomme aan de Steden, ten einde elk haar maníchap , vol-
gens de daar van gemaakte lyfte der verdeelinge, in aller fpoed in
gereedheid zoude brengen. De brief, dien de Magiftraat van den
Hage ten voorfz einde ontfing, was van dezen inhoude :
‚> Berzaeme, Vroome, Difcreete, Lieve , Getrouwe.
„ By den Rade van Staece der Vereenigde Nederlanden overde
gezamentlyke Bonâgenooten zynde gepetitioneert het aanneemen
van tien duizend Waartgelders, na derzelver refpeêtive begeer-
te hebben wy goedgevonden in het aannemen van de voorfz
Waartgelders, belopende voor de quote van onfen Lande van
Holland en Weft-Vriefland ter monbre van 5830 hoofden, te
confenteeren, en dat de voorfz 5830 Waartgelders, agtervolgen-
de de Iyfte van verdeelinge en betalinge daarvan by ons gearref-
teert en copielyk hiernevens gevoegt, zullen werden geworven
by de Burgemeefteren en Regeerders van de Steden en plaatzen,
die gewoon zyn de voorfz wervinge te doen, en in de voorfz
lyfte genomineert werden. Wy begeeren derhalven ten einde
UL. in het voorfz getal van 5830. Waartgelders ten fpoedigften
en met alle promptitude voor ’ contingent van 's Gravenhage een
Compagnie der voorfz. Waartgelders zullen doen aannemen tot
… onderd vyftig hoofden, en nog een Compagnie tot honderd hoofden ;
en dat UL. ons van tyd tot tyd zal refcriberen en berigten, hoe
verre in de voorfz ligtinge geavanceert zal zyn, op dat vervol-
gens de voorfz Compagnien Waartgelders met goede Olhcieren,
„ het fait van den oorlog verftaende , zouden mogen werden voor-
zien, hebben wy mede ter nedergeftelt, dat het de voorfz, Ste-
den vry zal taan, Adelborften, Landpaflaten , Corporaels ofte
ook wel Sergeanten uyt de Compagnien van de Ordimaris militie
op onfe repartitie ftaende te defpicieren en bewilligen om haer in
eenige hooger charge onder de voorfz Waertgelders te laaten
employeren, zonder dat de Capiteinen van de voorfz Ordinaris
militie haar daarjegens zullen mogen oppoferen ofte aan zodani-
ge Adelborften, Landpaflaten, Corporaels ofte Sergeanten, ge-
negen wezende onder de voorfz Compagnien Waartgelders em-
ploy te nemen, haar affcheyd weygeren, mits dat dezelve Adel-
borften, Landpaflaeten, Corporaels of Sergeanten alvoorens ge-
houden zullen wezen aan haaren Capitein een ander goed en be-
quaam man in haere plaatze te leveren; en dat de voorfz Capi-
‚ teynen, dewelke albereits ter zaake als vooren een Sergeant zou-
II. Deel. M m bose
j petitie.
Aan-
fchryvens
als voo-
ren, om
twee
Compag-
nien
Waart-
gelders te
ligten,
de Kapi-
teinen
over de
gemelde
Compag-
nien by
deStaaten
aan ge-
ien
Dog de
Vendrigs,
enz.by de
Societeit.
De Magi-
ftraat van
den Hage
gelaft de
Waart-
gelders
aanftonds
af te dan-
ken.
BEE SO HAREN MT. N: GEE
… de mogen wezen afgehaalt, niet geobligeert zullen zyn den twee
den te laeten volgen, maar dezelve ten dienfte van haare Com-
„ pagnien vermogen te behouden. Dat wyders ook de voorfz.
» Waartgelders uyt het Magazyn van den voorfz onfen Lande zul-
„ len werden voorzien met wapenen, te weten twee derde part
met musquetten nevens haar toebehooren, en een derde part
… met fpieflen. Wy verwagten dat UL. haar ontrent het ligten-
„ vân de voorfz Compagnien Waartgelders ten uyterften. zuilen
„ evertueren. Waar toe ons verlaatende, bevelen wy UL. onder
„ des de befcherminge Godes. Gefchreven in den Hage den ze*
„ venden April 1672.
„ Onderftond,
» Was ondertekent,
282 VA N *
Ter Ordonnantie van de Staaten.
SIMON van BEAUMONT.
Hierop bragten de Regeerders van den Hage aanftonds hunne
burgers in de wapenen, en de Societeit wendde ook alle vleyt en
moeite aan om het getal der Waartgelders by een te krygen. Tot Kapi-
tein over deCompagnie van honderd vyftig koppen wierd by deStaaten
aangeftelt Anthony Cool, en over de Compagnie van honderd hoofden
Anthony la Forme. Deze ontfingen hunne Commiflfe van haarlid.Groot
Mog, en moeften aan handen van de Heeren Gecommitteerden vande
Societeit, als daartoe by de Heeren Staaten gevolmagtigt, eed doen,
van den Lande, de Heeren Staaten en derzelver Gecommitteerde
Raden, gehoorzaam, gehouw en getrouw te zullen wezen: Dog _
de Vendrigs en mindere Officieren bequamen hunne aëtens onmid-
delyk van het meergemelde Collegie. De Burgers wierden na Bo-
degrave en elders gezonden, en de Waartgelders tot dekking van
de Frontier-fteden gebruikt. Maar als ’s Lands zaaken het volgen-
de jaar een gunftiger keer namen, wierden de Burgers thuis ont-
boden, en nevens de Waartgelders, als voor den Lande van geen
of weinigen dienft meer zynde, afgedankt, zoo als uit de Miffive
van de Staaten van Holland, aan-de Magiftraat van den Hage ten
dien einde afgezonden, te zien is.
> Erentfefte, Vroome, Difcreete, Lieve, Getrouwe.
> ‘tGeene by de Heeren Gedeputeerde der Stad Hoorn uyt den
>» naam en van wegen de Heeren haare Principaalen in onze Verga-
> deringe is gereprefenteert, hebben wy goedgevonden, dewyle
„ de Waartgelders hier bevoorens by verfcheyde ‘Steden dezer
> Provintie aangenomen, jegenwoordig van geen of weinig dienít
» Zyn, dat dezelve Steden daarvan zouden werden ontlaft. Ende
», voorts verftaan, UL. by aldien de zelve nog eenige burgers of
„ Waartgelders ’t haeren lafte zouden mogen in dienft hebben, by
» dezen te authoriferen, dezelve Waartgelders z//c0 te licentieren
» en af te danken. Waartoe ons verlaetende, beveelen wy UL. de
‚„‚ befcherminge Godes. Gefchreven in den Hage den twee en twin-
» tisften December 1673.
> Onder ftond,
„ Was getekent,
‘Ter Ordonnantie van de Staaten.
STMON van BEAUMONT.
Dirt
SGRAVEN-HAGE, XXXIV. Hoorrsr. 283
Dit is nu al *t geen wy nopende het bovenverhaalde ten opzigte
en met betrekkinge tot het meergemelde Collegie hebben konnen
verzamelen _ Nu ftaat ons voor het laatfte, eer wy dit Hooftituk
eindigen, nog een woord te fpreeken van de milddaadigheden by her
zelve Collegie in verfcheide voorvallen bewezen. Want gelyk de
Societeit door de goede voorzorge, beftier en behandelinge haarer
inkomften door den tyd eene ruyme kas heeft bekomen, zoo is ze
ook aan de andere zyde niet traag nog fpaarzaam in het onderfteu-
nen van armen en andere ongelukkige ín hunnen nood ; waaron-
trent nogtans de Leden altyd eene naauwkeurige oplettentheid ge-
bruiken, en dezelve niet uitreiken nog daarin bewilligen, dan na
gelegentheid des tyds en vereitch van zaaken en omftandigheden;
eene hoedanigheid alte pryffelyk, als dat wy die met eene diepe
ftilzwygentheid zouden voorby gaan. Wy zullen flegts drie of vier
voorbeelden ter beveftiginge bybrengen. In den hoogdringende
nood van den jaare 1694. gaf de Societeit geen geringe blyk van
barmhertigheid aan de armen dezer Stede, wanneerze op eenen
tyd aan de Diakonie der Nederduifche Kerke eene {omme van
twaalf duyzend gulden uitreikte tot aankoop van koorn; en 't was
in den ftrengen winter des jaars 1709. dat de Heeren van het zelve
Collegie nog een grooter teken van liefdaadigheid aan den zelven
armen beweezen, gevendetot behoef en onderftand van het gemel-
de Godshuis een fomme (zoo wy onderregt werden ) van zeftien
duizend gulden; gelyk zy” ook in den langduurigen en benaauwden
winter van 1716. hunne milde hand openden. Deze weldaad heeft
de meergemelde Societeit niet alleen betoont aan den noodlydende
dezer Stede, maar ook zelfs ontrent andere verdrukte en uitgedre-
vene geloofsgenooten, als onder anderen aan de gevlugtenen uit de
Palts en ook aan die van ’t Graaffchap Benthem, tot weder op-
bouwinge hunner afgebroke en verbrande kerken. En geen min=
der teken van mededogentheid gaven de Heeren Gedeputeerden
ter Societeit ineden jaare 1685. en vervolgens, aan eenige der ge-
vlugte Franfche Leeraars, die wegens de hevige vervolginge, welke
in den gemelden jaare tegens de Gereformeerden in dat Ryk begin
nam, hun Vaderland moetende verlaaten, herwaarts aanzakten en
in dienft wierden genomen, dezelve met een ryke jaargeld tot on-
Mildda-
digheid
van deSo-
cieteit
ontrent
de Armen,
en andere
enz.
derfteuninge hunner familien begiftigende, *t geen de meefte, zoo
niet alle tot hunnen dood toe hebben genoten. (ww)
t Zal, hoopen wy, by de Haagfche Predikanten (waaronder wy
ook ten dezen opzigte voegen dien van Schevelinge,) niet qualyk
genomen of verkeerdelyk geduid werden, dat we alhier mede aan-
tekenen, dat ieder derzelve jaarlyks, boven hunne gezette wedde,
als een liberaliteit van de Societeit geniet twee honderd gulden,
mits het zelve telkens by verzoek-fchrift moetende verwerven. Wel-
verftaande dat de Schevelingfche Predikant maar de helft der ge-
melde fomme ontfangt. |
(w) Hierop kan nagezien werden het rx. Hooftft. van 't eerfte Deel pag.
408.-en volgende.
II. Deel. Mm 1 pd PAI
Wat de
Haagfche
Predikan=
ten jaar-
lyks van
de Socie-
teit ge-
nieten.
Geftelte-
niffe der
neering-
en am-
bagt-
doende
Gilden in
denHage.
Dezelver
regee-
rings-wy=
ze:
leder
heeft zyn
eige wet-
ten enOr-
donnan-
tien.
Wanneer
dezelve
alhier zyn
opgeko-
men, on-
bekent.
Niemand
vermag
alhier
neering
of als Mr.
ambagt
BESCHRYVYVINGE vaN
DEP n GohAlndta e Mo 0 j gfa nn E n
De Neering- en Ambagt-doende Gilden, en andere Broeder-
Jchappen in den Hage, hoe beftaan. Wanneer dezelve al-
daar zyn opgekomen, onbekent. Hadden in voorige tyden
bunne altaaren in de St. Facobs kerk. _ Jaar - penning
en onderfcheide benaaminge der Gilden. 4
VEER U flaat ons nog voor het laatfte als tot een flo |
onzer befchryvinge kortelyk te melden del ie toe
IE bagt- en neering-doende Gilden en andere Broeder-
SE N 4 fchappen, die of fchoon ze niet eigentlyk tot de even=
bp) gemelde behooren; egter hunne betrekkinge hebben
ENE 14 LOL den burgerlyken ftaat. Want alhoewel de Gil:
den alhier geen het minfte aandeel in de Magiftraats-beftellinge of
in de algemeene beftieringe dezer plaatze ooit hebben gehad , ge-
Iyk wel in tegendeel de Gilden in andere Provincien en ook in zom-
mige onzer Hollandfche Steden, zoo maaken zy nogtans ieder on
der de zynen „ een afzonderlyke regeeringe uit; {taande onder eeb
Hooft, met twee, drie of vier Byzitters, met den naam vafi Dee
ken en Hooftmannen, dewelke alle jaaren of om de twee of die
jaaren op zekere gezette dagen, na inhoude der byzondere Gilde-
brieven, by de Magiftraat, uit een dubbeld getal der genomineerde
perzoonen by den afgaande Deeken en Hooftmannen overgegeven,
of anderzints na goeddunken van de Magiftraat , vernieuwt of in
dienft by vervolg gelaaten werden. Ieder Gilde heeft zyne eige
Wetten, Ordonnantien en Reglementen, die hen door de Mast
ftraat na ieders gefteltenis werden verleent, omme zig in alle vóos
vallen, handelingen en opkomende moeyelykheden daarna te oe-
dragen, blyvende niettemin alle gefchillen, die door den Dekêien
Hooftluiden in der minne niet konnen werden beflift, ter uitfpraa-
ke van de Magiftraat, als Opper - Regenten onderworpen. Wan-
neer deze Gilden en Broederfchappen alhier in den Hage zyn ©
gekomen, hebben wy tot nog toe niet konnen opfpeuren; no an
is het zeker, gelyk ons uit verfcheide oorfpronkelyke befcheiden is
gebleken, dat ’er al eenige in ’ laatft der vyftiende of in ’t begin der
zeftiende eeuw , dat is kort voor of even na vyftien hoen be:
kent zyn geweelt: als onder anderen het Noachs of Wynkoopers-Git.
de, het Sinte Barbaraas of Metzelaars-Gilde, het Sinte Yan en
Francifcus of Kleermakers-Gilde, enz. Dog zy waren in voorige
tyden zoo menigvuldig nog in zulken grooten getale niet als wel
heden, vermits zommige neeringen en ambagten, die voorheen on-
der een Gilde waren vergadert, zig daarna met toeftemminge van
de Magiftraat van den anderen hebben gefcheiden en een afzonder-
lyk
GRAVEN-HAGE, XXXV. Hoorrst. 285
Iyk Broederfchap op zigzelven gemaakt , naalvoorens daartoe eenen
nieuwen Gilde-brief verworven te hebben. Niemand vermag zig
alhier, gelyk byna in alle Steden van Holland nog gebruikelyk is,
ter neering zetten of eenig handwerk als meefter, oeftenen, ten zy
hy burger zy of zyn burgerregt alvoorens verkregen en de Wetten
vant zelve Gilde voldaan hebbe, en alzoo tot eenen mede-Gilde-
broeder zy aangenomen. »
De voornaamfte Gilden hadden in vroege tyden in de Sinte Ja-
cobs-kerk alhier, ieder hun byzonder altaar , Priefter of Kapellaan
tot verrigtinge van den Godsdienft, jaar-getyden en andere kerk-
pligten, alsmede dezen of geenen Schut-Heilig tot hunnen Patroon;
en moetten op zekere dagen in de kerk voor 't zelve altaar ver-
fchynen en in *t offerkiftje, dat aan of op altaar was gehegt of
geplaatft, eenen pennink tot behoef van 't Gildegeven, dog alle de-
ze en diergelyke plegtigheden zyn zedert het invoeren van den ge-
zuiverden Godsdienft t'eenemaal vernietigt en verdweenen, gelyk
wy onder de befchryvinge van de bovengemelde kerk breeder heb
ben aangetoont; zynde alleen nog overig gebleven, dat alle de ge-
meene Gilde-broeders, ieder in de zynen , jaarlyks eenen kleinen
pennink, gemeenlyk drie, vier, of ‘zes ftuivers tot eene erkente-
niffe moeten betalen; welke:by Deeken en Hooftmannen op zeke-
ren dag opgehaalt en ingezamelt werd.
Nu zullen wy alhier laaten volgen de lyfte der jegenwoordige Gil-
den en Broederfchappen, voor zoo verredie ter.onzer kennille ge-
komen zyn, zonder dat wy in ’t optellen en benoemen derzelve eeni-
gen rang of ordre weeten te houden, of ook kunnen uitdrukken,
den netten tyd der aanftellinge of vernieuwinge der Regenten; veel
min welke ambagten , neeringen , en handteeringen onder ieder
Gilde afzonderlyk behooren ‚ gemerkt daarontrent van tyd tot tyd
verfcheide veranderingen zyn voorgevallen, waardoor wy ligtelyk
uit onkunde zouden konnen dwaalen. En derhalven willen wy hoo-
pen en ook vertrouwen, dat de goedgunftige Burgers, ten wiens
opzigte en welgevallen wy wel inzonderheid dit Hooftftuk hebben
te zamen geftelt en alhier geplaacft, onze gedaane moeite en goede
meninge niet qualyk zullen duiden, nog ten onzen lafte leggen, zoo
hier of daar eenige misflagen mogten zyn ingeflopen , nadien wy
ons ten dezen veel al hebben moeten verlaaten op het zeggen van
anderen, die men zoude oordeelen desaangaande kundig te zyn.
ENT: AA Meel "WSP
| D E R
Ï
G ETEN.
NOACHS- of WYNKOOPERS-GILDE , waaronder
ook de Kuipers behooren, werd geregeert by een Deken en vyf
_Hooftmanucn ; te weten vier uit de Wyn-koopers en een uit de
Kuipers.
Mm 3 Sr.
doen ‚ten
zy hy bur-
ger en in
een Gilde
aangeno-
men is.
De Gil-
den had-
den in
voorige
tyden
unne al-
taaren in
de St. Ja-
cobs-
kerk.
Jaar-pen-
ning.
Onder-
fcheide
benamin-
ge der
Gilden.
De tyd
der ver-
kiezinge.
11. April.
Sept.
Otob.
Nov.
17. Jan.
13. Jan.
Oo.
6. Jan.
11. Jan.
Tunii of
Juli.
” jn
17. Oct.
Sept.
296 B: ESS CH. REY VE IEN GSE vin
ot. JANS en FRANCISCUS- of KLEERMAKERS-
GILDE (waaronder, zoo wy onderregt werden , behooren de
Keurslyfmakers ‚ Wolle-Naayfters, Linnewatiers , en Paffement-
werkers, hen met kramerye geneerende, lint en paflement met de
elle verkoopen, en alle andere die uit- en in-meeten; ook Verkoo-
pers van Japonfe waaren, nieuwe klederen, zeeme-broeken, enz )
werd beftiert by een Deken en vier Hooftmannen.
Sre. BARBARA’S of METZELAARS-GILDE, by
Deken en vier Hooftmannen.
Sr. JOSEPH en EWOUTS-GILDE, beftaande uit Tim-
merluiden, Schryn-en Ebbenhout-werkers en Wielemakers, by een
Deken en vier Hooftmannen.
Sr. OBERT'S-of BAKKERS-GILDE, (waar onder voor-
heen ook hebben geweeft de Koekebakkers, Paftybakkers, Wa-
felbakkers en Molenaars ) werd geregeert by Deken en vier Hooft- _
mannen.
Sr. PIETERS of VISCHVERKOOPERS-GILDE,
by een Deken en vier Hooftmannen ; daaronder een Oetfterver-
kooper. [
Sr. ANTHONIS of VLEESCHHOUWERS-GIL-
DE, by Deken en vier Hooftmannen.
Het groot St: NIKOLAAS of LAKENKOOPERS:
GILDE, by Deken en vier Hooftmannen.
Het kleine St. NIKOLAAS of KRUIDENIERS-GIL-
DE, beftaande uit Kruideniers , Vettewaariers , Kaarfemakers,
Kaasverkoopers, enz. by Deken en drie Hooftmannen.
SUIKERBAKKERS-GILDE, voorheen mede behoort
hebbende onder het voorfz Gilde en thans beftaande uit Confitu-
riers, Banket en Suiker-bakkers, werd beftiert by Deken en drie
Hooftmannen.
POLIERS of HOENDERVERKOOPERS-GILDE,
by Deken en vier Hooftmannen.
ADAMS of TUINMANS- en FRUITVERKOOPERS-
GILDE, by Deken en vier Hooftmannen. |
APOTHEKERS-CONFRERIE-GILDE, by Dekenen
vier Hooftmannen. Hoe dit Broederfchap verder beftaat, hebben
wy reets in ’t eerfle Deel xxr. Hooftff. pag. 635-639. aangetoont.
COSMI en DAMIANI-CONFRERIE of CHIRUR-
GYNS-GILDE, by Deken en drie Hooftmannen. Zie hiervan
breeder 1. deel xx. Hooftft. pag. 604-613. |
KONST-
“GRAVEN-HAGE, XXXV. Hoorrsr. 287
KONSTSC HILDERS-CONFRERIE-GILDE , be-
{taande uit Konftfchilders, Plaatfnyders en Glafe-fchryvers; zyn-
de de Beeld- en Steenhouwers nu daarvan afgefcheiden en onder
een afzonderlyk Gilde gebragt 5 werd geregeert by Deeken , drie
Hooftmannen en een Secretaris, dewelke voorigebragt moeten
werden uit de Meefters-fchilders en Meefters-Konttenaars. Wel-
ke vyf Officieren tien dagen voor St. Luucasdag by de Magiftraat op
voorgaartde nominatie verkooren en gefurrogeert werden in plaat-
ze van de geene die twee jaaren gedient hebben , zoo als by ons
reets hiervooren is aangetoont, 1. Deel Xxx1. Hooftff. pag. 640.
daarwy dit Broederfchap onder den naam van Piéfura in 't breede
hebben befchreven.
BEELD- en STEEN -HOUWERS-CONFRERIE-
GILDE, by Deken en drie Hooftmannen.
Sr. LUCAS of KLADSCHILDERS en GLASEMA-
KERS-GILDE, werd geregeert by een Deken , Oud-Deken en
vier Hooftmannen, zynde uit ieder Ambagt twee Hooftmannen,
en by beurtwifielinge de Deken ; werdende de afgaande Deken
Oud-Deken genaamt; hebben voorheen mede behoort onder het
Broederfchap der Kon{tíchilders.
BOEKVERKOOPERS-GILDE, ’t geen ook voorheen
onder het oude St. Lucas-Gilde behoort heeft , dog mm den jaare
1656. daar van afgefcheiden , zedert op zigzelven beftaan heeft,
werd beftiert by Deken en twee Hooftmannen ; zynde den dag der
verkiezinge om de twee jaaren den 9. Mei.
Sr ELOYS of GOUD en SILVERSMITS-GILDE,
werd beftiert by een Deken, Oud-Deken en Keurmeefter. Ziet
Groot Placcaatb. 1. deel. fol. 2720. artl. 15. rakende de verkiezin-
ge van 't Goudfmits-gilde.
St. ELOYS of SMITS-GILDE, zynde Yferkramers,
Blikflagers, Houf- en Sloot-maakers, Kooperflagers, Lootgieters;,
. Meflemakers, Harnasmakers, Roer- en Spoor-makers, by een De-
ken en vier Hoöftmannen.
TINNEGIETERS-GILDE, zynde voorheen geweeft on-
der het St. Eloys of Smits-gilde, dog in den jaare 1717. daarvan
afgefcheiden, werd beftierd by Deken, Oud-Deken en twee Hooft-
mannen. Dit Gilde heeft zyne Keur-kamer aan de zuidzyde vande
tooren tegen het Lui-huis, zynde aldaar in den jaare MDCCXXII.
geplaatít, gelyk de infcriptie, welke in de voormuur ftaat, te ken-
nen geeft. |
AANSPREKERS of BIDDERS-GILDE, welker ge-
tal jegenwoordig beftaande uit negen (a) perfoonen , werd gere-
geert by Deken en twee Hooftmannen.
St.
(a) Voorheen was het getal veel grooter ‚dog wierd in den jaare 1626. tot tien
vermindert. Boven deze waren ’er nog eenige Vrouwsperfoonen , die mede
het
Nov:
Nov.
O&ob.
9. Mei.
1. Dec.
Dec.
1. Nov.
Sept.
O£te
Oct.
Julit.
Aug.
Junií.
24. Junii
St. Jan.
Dec.
Sept.
22. Febr.
13. April.
Nov.
Oct.
Oct.
het Bidders-ampt bedienden, en gebruikt wierden by den geenen die *t belief-
288 BIES GC HSR YY Na TUNEGLE SV AM
St. CRISPYN en CRISPINIANUS of SCHOENMA-
KERS-GILDE ( waaronder ook behooren de Leer-bereiders )
werd beftiert by Deken. en vier Hooftmannen.
REPARATEURS of OUDE- SCHOENMAKERS.
GILDE, by Deken en drie Hooftluiden.
KOETS- en ZADELMAKERS- GILDE, en
vier Hooftmannen.
St. PIETERS- of ZWAARDVEGERS-GILDE, by
Deken en drie Hooftmannen.
HOROLOGIE-MAKERS-GILDE, by Deken en twee
Hooftmannen.
BONTWERKERS- of PELTIERS- GILDE, by De-
ken en drie Hooftmannen.
St. FRANCISCUS of KNOOPMAKERS-GILDE, by
Deken en drie Hooftluiden; zynde dit Gilde in peen jaare 1627, op-
geregt en in 1662. vernieuwt.
St. JACOBS of HOEDEMAKERS- GHD Hel Deken
en twee Hooftluiden.
St. CORNELIS of WEEVERS- GIN by Deken en
vier Hooftmannen.
PASSEMENTW ERKERS- GILDE, by Deken en vier
Hooftmannen, werdende den Deken en twee Hooftmannen om de
twee jaaren vernieuwt.
St. PIETERS-STOEL of STOELEMAKERS-GIL-
DE, waaronder behooren de Groene- en Spaanfche Stoelemakers,
Drayers, Spinnewielmakers en houte Pompmakers ‚ werd beftiert
by Deken en vier Hooftmannen.
MANDEMAKERS en BESEMMAKERS- GILDE,
by Deken en vier Hooftmannen.
St. MAARTENS of OUDE KLEERVERKOO-
PERS-GILDE by Deken en vier Hooftmannen. -
St. CHRISTOFFELS of TAPPERS-GILDE, beftaan-
de uit Groffliers, Herbergiers, Taverniers, Wyn en Brandewyn-
verkoopers , werd geregeert by Deken en vier Hooftmannen.
KRISTAL YNE-GILDE, zynde Glafekoopers, Tabak en
Py-
de. De Bidders moeften by het Hoften de Magiftraat van den Hage beëdigt
worden op alzulke Ordre en Inftruêtie &c. in gevolge van de Ordonnantie op
het Bidders-ampt van den 24. April 1626. Geregiftr. in ’t eerfte Keurboek
van ’s Gravenhage fol, 193. verfo.
GRAVEN-HAGE, XXXV. Hoorrsrt, 289
Pypen- mitsgaders Potten-verkoopers; by Deken en: vier Hooft-
mannen. |
St. VALENT YNS-GILDE, beftaande uit Buiten - fchip-
pers» Huurkoetfiers, Voerluiden en Koemelkers; werd geregeert
by Deken en agt Hooftluiden, en zulks uit ieder bedryf twee , wer-
dende den Deken om de twee jaaren, en de vier oudfte Hooitman-
nen alle jaare vernieuwt.
BIERSTEKERS-GILDE, by Deken en twee Hooft-
mannen. |
KOORENDRAGERS-GILDE,by Deken en twee Hooft-
mannen.
TURF-DRAGERS-GILDE, by Deken en vier Hooft-
mannen. | ’
WAAG en BOTER-KRUYERS-GILDE, werd be-
{tiert door drie Hooftmannen.
DELFSE- VEER-GILDE, by Deken en . . . Hooft-
mannen.
TAMBOERS VAN DE SCHUTTER YE-GILDE,
by Deken en vier Hooftmannen.
DROOGSCHEERDERS en LAAKEN - BEREI
DERS-GILDE, wierd geregeert by een Deken en vier Hooft-
mannen, en had den Aarts-Engel Michaël tot hunnen Befchut-Hei-
lig; dog is thans (zoo wy onderregt werden) t'eenemaal verloo-
pen: gelyk mede het VorpeRrs-GILDE. Zie daarvan 1. deel xx1.
Hoofiff. pag. o29. en 630.
TI. Deel, Nu PRI-
9. Jan.
Dec.
HEN
BED zt
PRIVILEGIEN.,
BANDVESTEN,
OCTROYEN en PLACAATEN:
als mede
KEUREN, ORDONNANTIEN,
COST UM EN:
SENTENTIEN van den HOVE
vaa HOLLAND;
mitsgaders
GIETEN, COM MISSEN.
IENS TRUC TILEN,. |
en andere voornaame Alten,
betreffende
0 WAVE NH A G E
en defzelfs
bee R Ve DL ENEN OPEET EA EN OE
dienende mede tot
BE ATAG EN:
Et
AR Hi À eng Y 7
í _
0 |
Pd
HANDVESTEN
OCTROYEN
VE EAN
SGRAVEN-HAGE.
nanne
Num. 1.
OCTROOI voor die van den Hage, onmme met den Mee-
fter van deë Graafs Hove aldaar Keuren te mogen maken op
Proviand, Wegen, Straaten en VPateringen.
Per WILLEM Grave van HENEGOUWEN, 1325.
\ WA dl ‚N van Hollant, van Zeelant en Heere van Vrieflant,
KN maken cont allen luden, dat wi onfen lieven en ge-
Scepenenmed onfen Meyfler van onfèn Hove voerfz. maken zullen op
weghen , op ftraeten, en op weteringhen, die houden wi gheftade,
en wie daer in Scepenen wederfeyde, die verboerde weder elcken
Scepen viertich fcellingen en weder ons alfoe veele als weder aldie
Scepenen; Dit fal duren ’t onfen wederfeggen; Gegeven in die
Haghe des fonnendaeghes nae Sinte Lucas dach in ’t jaer MCCC
en vyf en twintich.
Per ENGELBERTUM Reeeptorem.
Geextraheert uit heet Boek, getekent Noorthollant van 1316. ufgie 1336. A.
L. 2. fol. 39:
TI Deel. N u 3 mann
L3 50 Ng
1340.
204 PRIVILEGIEN, OCTROYEN:, ENZ,
Len
Gifte vans bet Dobbelfchool en Ouaakbord in den Hag
gan Arent van den Dam.
AELBRECHT &c. doen condt allen laden, dat wy gegeven.
hebben en geven met defen brieve Arent van den Damme toenre des
briefs die Dobbelfchoole en het Quaeckbort in cenglaghe met fy-
nen toebehoren, Ende geloven him dairin te houden en te ftarcken en
dair of niet te ontfetten nochte wederfeggen alfoo lange als hy leeft ,
en foo welken tyt hy van lyve ten doot compt‚ weder aen ons te
comen, In oirconde &c. Gegeven tot Oudewater des Donre-
daechs naer onfer Vrouwen dach Nativitas in*t jaer ons Heeren
M. CGG. LVIIL.
Fuffu Domini Ducis;
Prefentibus Domino de Vffelfleyn;, G. de Heemftede.
Will. de Heemskerke.
THEODORICUS VOPPONIS.
Sigt. PETRUS CAMER. pr HAYESTEYN.
Geextraheert uit het boek, liber rv. Alberti vol. 1. cas E. fol. 8.
ij dk
Dat al bet land, gelegen in 't Weft-ambagt van den Hage,
tuflchen Nittelervoorde en de Loosduinfche Laan, '# geen
doe fchotbaar was, voortaan fchotbaar zoude blyven, in
wat banden het zelve mogte geraaken.
WILLEM Grave van HEYNEGOUWEN &c. maken
cont allen luden, want onfe Scotbair lude, woonende in ’t Weft-
ambocht van der Haghe tuilchen Vetelenvoirde effde Loesduenre La-
ne , Ons lange gecroent hebben, dat Cloefterlude, Welgeboeren
lude, Papen en poirteren fcotbair lant liggende in * Ambocht
voirfz. gecoft hebben, ende dat fomme van hueren bueren van haren
fcotbaer lude poerteren geworden fien om hoir land van dien fcote
te vryen, Ende omme dat die mene bueren voirfz by rade van on-
fen luden dat verhoeden willen, en hem gemeenlicke verwillecoert
hebben voir onfen Rentemeefter dat al dat land dat leget in ’%
Weft-ambocht van der Hage, en nuter tyd fcotbaar is of namaels
fcotbair woirt, dat dat verbonden en fchuldich fal wefen onfe {cot
onfe bede en onfe herevairt binnen dien Ambocht te geven alfoo
groet als ’t van outfttoecomen es, oec wie namaels an dien erve geraeft
es, fien’t welgeboren, fien ’t Cloefteren , Papen jof poerteren, jof in wat
manieren dat fire aengeraeken „es ‘tin befterfte , in cope‚in gifte, in hu-
welicke , jof dat fi porter worden, jofin war manieren dat fife derfden,
fo willen wi dat die Willecore voirfz van defer tyt voerwaert ewelike
due-
vaN SGRAVEN-HAGE. 295
duerende vaft en geftade blive, In oirconde defen brieve befegelt mit
onfenfegele, Gegeven in die Hage des manendages na Sinte Martyns-
dach in den Somer in ‘jaer ons Heeren dutent drie hondert en
veertich. |
‚ Geextraheert uit het Regifter, getekent ZE. L. 32. cas D. in Henegouwen
1337--1344- fol. 181 jp
Tv.
Die binnen zekere merken in den Hage woonen, zullen niet
bedwongen werden tot bet flellen wan borg over doodflagen
of leemten ; over vegten of kyven gelyk regt als tot Leiden.
t Geregt zig daarmede niet te moeyen , wanneer de Graaf”
daar refideert.
AELBRECH T by Gods genaden Hertog in Beyeren; 7370.
Ruwaert van Henegouwe, van Hollant, van Zeelant, en van Vrief-
lant, doen condt allen luden, dat wi aenghefien hebben menigen
trouwen dienít, die ons onfe goede luden van den Dorpe van den
Haghe ghedaan hebben en noch altois doen zullen, en alle daghen
doen, en omme nutfcap en oerbaer ons Dorps en omme daer mede
verbetert te fine, foe hebben wi hem die gratie gedaen en allen den
ghenen die woenachtig fyn nu te tyt of namaels wonen zullen bin-
nen defen Mercken; die hier na verklaert ftaen; dats te verftaen
van den uterfter graft van onfen Hove, daer dat oude Duyf'huys
flaet, vort ftreckende fcoutwys twee roeden buten Martyn Gher-
diers foens werf zuytwaerts en alfoe voert over Weftwaert gaende
tot Wouter Louwen werf twee roeden Zuytwaerts,en van danen
voert aen die zuydfide van den Boemgaerde, daer Alyf Baven
dochter plach te woonen in ’t Zuiteinde, en van danen voert ftrec-
kende fcoutwys an den wech, die weftwaerts van Jan Brunen
huys leit, daer hi plach te woonen, van danen voert ftreckende
doer die Hofftede daer Clays Gheryt Doeden foen plach te woonen
noortwaert totter Hofftedetoe, daer Claes van der Meer plach te
woonen an die Oeftfide van ’ts Papenhove, Een van danen voert
fcoutwys of te gaen an ’t Zuytende van den lande, dat Geryt Rey-
noits toen plach te wefen dat in ’t Mortende gelegen is als men: te
Scheveninge gaet,en alfoe vort over ftreckende Zuytoeft toter Lane
toe die gaet Oeft bi der Heeren hove vander Ganeften , en van danen
dwers over {ftreckende tot en Oeflende van onfen Vrver , daer ’t eerít
begint; en hebben hem gegeven en geven fulken vryheyt alfe hier
na gefchreven ftaet; In den eerften, dat men alle die ghene die
binnen defen voorfeyden Mercken woenachtich fyn of woenen fullen,
dat men die niet inwinnen en fal moghen nerghent in onfen Landen
buten defen merken noch binnen, in borchtochte van Doetflagen
noch van Leemten; Voert foe wie vicht of perlement maeckt in
_onfen Dorpe voirfz. , die fal inleggen ghelikerwys als men in onfe
Stede van Leide doet, en op alfulcke boeten of daer yemandt over
doen woude of uitgaen fonder oerlof ons Scouten of ons Gherechts
al-
1373.
296 PRIVILEGIEN, OCTROYEN, enz.
aldaer, wtgefet als wi of onfe Ghefellinne of onfe Nacomelingen
daer felve jeghenwoirdich waren in onfe Dorpe met onfe Herber-
ge, dan foe en fullen fys’ hemeniet bewinden; Voert alle die
ghene die van buiten incomen; fullen wonen binnen defen voirfz:
mercken of die gratie en vriheyt te ghenieten, die'fullen dair bli-
ven mitter wone vyf jaer lang, en ghelden metten bueren fcot en-
de lot, als men ghewone is te doen in onfen ®orpe voirfz. onfen
dienft mede te doene, en waer dat fake dat fi binnen den vyf jaeren
voirfz. weder uytvaren wouden, die foude ons geven vyf pont en
onfen Dorpe voirfz vyf pont , en dit fal dueren tot onfen weder-
feggen , behoudelic ons altois ons rechts. In oirconde defen brie-
ve bezegelt met onfen fegel., Gegeven tote Canoit op Sinte Ber-
telmeus avont anno XIlIc. LXX. | |
Fufiu Domini Ducis Alberti
Prefèntibus Domino Coenr. Prepofito Hagenft,
et Domino Theodorico opponis Canonico Hagenft.
GERYT POTTER.
Sigt. ex Coff?.
Geextraheert uit het boek, hebbende op de rugge Liber 1v. „Aelbrecht ab anne
1358. ufque 1391. volumen primum Cas E. fol. 221--222. en gebrekkelyk gedrukt
agter het Berigt van den Hove Bylaage E. 1. lo. pag. 1og. en mede te vinden
in ons Eerfte Deel. 111. Hoofift. pag. 69.
en
Tol-vrydom. Pat van doodflagen en leemten gegolden
zal worden.
AELBRECHT &c. doen condt allen luden, dat wy aenge-
fien hebben menigen trouwen dient die ons onfe goede luden van
onfen Dorpe van der Haghe ghedaen hebben, en nog altois doen
fullen, en alle daghe doen, en om nutfcape en‚oerbaer ons voirfz:
Dorps daer mede te verbeteren, foe hebben wi hem noch die gratie
ghedaen en allen den ghene diere in woenachtich fyn nutertyt of
hier namaels wonen fullen binnen fulken Mercken als wi verclaert
hebben in eenre ander Handvefte, die fi van ons hebben, dat wy
hem gegeven hebben en gheven mit defen brieve tollen vry te
vaeren met horen goede allen onfen Landen door vorbi allen onfen
‘Tolle; Vort foe hebben wi hem gegeven, waer 't dat eenich van
de Bueren van der Haghe woenachtich binnen den voorfz: mercken
een ongheval ghefciede van eenen dootflage of van leemte, dat
men daer niet vorder inwinnen en fal moghen met rechte daer toe
te ghelden (« ), dan vanden eerften Lede van eenen do on
| chel-
Aanmerkingc.
(a) Dit artikel is thans, neffens de andere Handveften der Steden, Dorpen,
enz. betreffende de af koopinge der verbeurde goederen, t’ eenemaal buiten ge-
bruik geftelt, by Refolutie van haar Ed. Groot Mog. van den eerften Mei ze-
ven-
VERN: TRGIREALVS EIN: HA GSE, 297
{chellingen -en van eenre leemte een eerfte lit, derdalf fcelling, en
voort in allen manieren en fchine die vryheyt daer of te gebruyken,
alfe die Handveften daer of begripen, die wi-daer of gegeven heb-
ben den ghenen diefe jeghens ons gecocht hebben en in onfe Regif-
ter geregiftreert flaet, Dit fal dueren tot onfen wederfeggen, In
oirconde &c. Gegeven tot Canoit xvrrr dagen in Meye in ’t
jaer ons Heeren XIlIc, LX LL
Ful Domini Ducis Albertt,
Prefentibus Domino Coenrado Prepofito Hagenfs,
« et Domino Theodorico Vopponis Canonico.
G. POTTER.
Sigillavit ex Cof]9.
Geextraheert uit het boek genaamt Liber 1v. Alberti vol. 1. cas E. fol. ooa,
geregiftreert in t Francyne Regifter, beruftende ter Kamere van Burgemeefte-
ren van ’s Gravenhage, fol. 86. en gedrukt agter het Ampel Berigt van den
Hove van Holland, Bylaage £. 2: loco pag. 11O. van den druk in,folio.
| Vs
Schepenen en fchotbaare Luiden zelf bet fchot te zetten en te
nnen. De onwillige door den Rentmeefter van Noortholland ze
bedwingen, Die Schepen geweeft is altoos fchot te betaalen.
AELBRECHT bi Godts genaden Hertoge in Beyeren, Pa-
lensgrave op ten Rhyn, Ruwaert van Henegouwen, van Hollant ,
van
ventien honderd twee en dertig ; waarby is geftatueert , dat voortaan geen Con-
fifcatie van goederen by eenigen Regter zal mogen werden gedecerneert. Wy
zullen de woorden van de gemelde Refolutie zelve hier nevens voegen.
Donderdag den 1. Mei 1732.
„ De Raedpenfionaris heeft ter Vergaderinge gerapporteert de confideratien
en het advis van de Heeren van de Ridderfchap en andere haer Edele*Groot
Mog. Gecommitteerden , welke in gevolge en tot voldoeninge van derzelver
Refolutie Commifforiael van den 7. December laetftleden, met en benevens
Heeren Commiffariflen uit de beide Hoven van Juftitie, geexamineert heb:
_ ben het werk van de confifcatien, dat in verfeheyde opzichten altyd gefluc-
‚ tueert heeft, en waerover hier te Lande zomwylen heevige difputen gerefen
5, Zyn. ' \ |
„ Waerop gedelibereert zynde is goedgevonden en-verftaen, dat, om niet
alleen te doen cefferen alle onzekerheid ontrent dit ftuk, en de difputeri,
Welke daeruit konnen ryfen, maer vooral om weg te nemen de inconvenien-
ten, waer aen het zelve boven alle andere Criminele ftraffen fubjeét is, en
te voorkomen het misbruik, dat daervan kan gemaekt worden, zal werden
geftatueert, gelyk haer Ed. Groot Mog. ftatueren by deze, dat van nu voor-
taen geen Confifcatie van goederen, in het geheel of ten deele, zal mogen
werden gedecerneert, het zy by de Hoven van Juftitie of by eenige andere
Rechtbank dezer Provincie, om welke oorzaek of deliët het ook zoude mo-
„‚ gen wefen, groot of klein , geen altoos uitgezondert, en zelfs niet het crimen
„ Perduellionis of Lefe Majeftatis: ende dat van deze haer Ed. Groot Mog. Re-
„ folutie by aenfchryvinge kennis fal gegeven worden aen de beide Hoven var
„ Juftitie, als mede aen de Officieren en Schepenen en verdere Regtbanken,
„… Criminele Jurisdiêtie hebbende; zoo in de Steden als ten platten Landen in
deze Provintic.
TI. Deel. Oo
5
1375.
293 PRIVILEGIEN, OCTROYEN, enz,
van Zeelant, en Vrieflant , doen condt allen luden, dat wy mach-
tich gemaeckt hebben, en maken mit defen open brieve onfen Sce-
penen en onfen fcotbare luden in den Haghe felve haer fcot te mo-
genfetten, daer fi jaerlyk onfen dienft mede doen, en die Scepene
felve dat fcot wt te panden, en waer dat fake , dat hem yemant
hierin hynder of ftoet dede, jof daer jegens ware , fo bevelen wy
en gebieden onfen Rentmeefter van Noirthollant, die nu is , of na-
maels wefèn fal, dat hy hem recht daer of doe hebben, en felve mit
finen Bode hem dat doe wtpanden, en niemant des en verdrage
geliken jof t ware van onfe fcout; Voert willen wi, wie Scepen
in den Haghe is, jof namaels worden fal, en hem rechts vermeet te
doene, dat hy daernae tot eewigen dagen fcot geven fal van finen goe-
de onfen dienft mede te doen, geliken onfen fcotbare luden inden
Haghe; Ende want wi hem alle defe voirfz pointen tot eewigen da-
gen voir ons en voir onfen Nacomelingen vaft en geftade willen
hebben gehouden, foe hebben wi defen brief befegelt mit onfen ze-
gel. Gegeven in den Hage des vridachs na Sinte Aghetendach in
’t jaer ons Heeren duyfent drie honderd vive en ’t feventich.
Geëxtraheert uit het boek Liber rirr. Alberti volwmen primum cas E. fol. 199.
Aanmerkinge,
Om een regt begrip van dit Oëêtrooi te hebben, dient men vooral te weeten,
wat eigentlyk een fchot zy geweeft; hoe en by wien dat wierd gezet en op wat
wyze ’t zelve wierd ingevordert. Wy willen ons niet vermeeten daarvan een
behoorlyke befchryvinge in alle deelen te konnen opleveren : want of wel onze
oude Gedenkfchriften van deze bewoordinge vol zyn en menigwerf fpreeken
van den Graaf zyne fchoten en beden te betalen, zoo geven zy ons @gter wel-
nig ligt aan de hand, om een goede en volkome kennifle van deze fchattinge
te konnen krygen. Niettemin hebben wy goedgedagt alhier kortelyk op te
gevens ’t geen we uit onze Schryvers, die van deze {toffe ‘handelen , en wel
inzonderheid uit de Handveften en Privilegien, by de Graaven aan verfcheide
Steden en Dorpen deswegen in der tyd verleent, getrokken en by een verga-
dert hebben.
Het fchot dan was eene fchattinge ter bede van den Graave tot lafte vande
gemeene ingezetenen by de Staaten van den Lande ingewilligt. En deze was
wederom ordinaris of extraordinaris. De extraordinaris fchattinge en mogt by den
Graaf niet werden opgeftelt, als by nood, en na voorgaande toeftemminge en
bewilliginge van de Staaten des Lands.
De Ordinaris fchattinge was het geene den Graave tot onderhoud van zyne
Hof houdinge, Viflcherye en andere noodwendigheden tot lafte van de gemee-
ne Steden en Dorpen was toegeftaan, het welk men fchot en ‘bede noemde;
en wierd verdeelt en onderfcheiden in Herffl- en Lente-fchot, anders Mei- en
Bamis-fchot. Waarover verders kan nagezien werden S. van Leeuw. in zyne
Redeninge over den Oorfpronk, Regt en Onderfcheid der Edelen en PWel-boorenen in Hol-
land x. Hooftft. bladzyden 54. 55. en 56.
Deze fchattinge was ook (zoo wy meenen) Retel of Perfoneel, gelyk genoeg-
zaam af te nemen is uit het volgende Oétrooi door Hertog Aelbrecht van Beyeren
aan die van Reewyk en Zwammerdam in den jaar dertien honderd twee en negen-
tg verleent, waarby hy verklaart, wat goederen aldaar fchotbaar zouden zyn,
en ook fchotbaar worden, te weeten, zoo ze vry zynde aan fchotbaare luiden
gquamen.
23 AEL-
vaN SGRAVEN-HAGE. 299
„ AELBRECHT &c. doen cond allen luden, dat wi aengezien hebben
„‚ den grooten lafte en fcade „die. onfe goede luden van Rewyk en Zwamerdam-
‚> me langen tyt gehadt hebben en noch hebben; foe hebben wi him gegeven
„‚ en geven mit defen brief voir ons en voir onfe Nacomelingen hem en horen
‚‚ nacomelingen alle dat fcotbaer goet dat nu ter tyt fcotbaer is en fcotbaer
was, doe wy Heeren Willem onfen foon Grave van Ooftervant uythyeliëten ,
feotbaer bliven fal en alle oncoften mit him gelden , geliken der Bueren goet ,
oec wie ’t coept. Ende waer eenich goet dat nu niet {cotbaer en waer en
naemaels aen fcotbaeren luden quamen, dat fal tot eeuwigen dagen fcot-
baer bliven, geliken andere goede, want wi anders onfe Heerlickheyt en dienft
daermede verliefen. In oirconde &c. Gegeven in den Hage des donredages
na dertienden dach anno dufent drie hondert een en tnegentich na den lope
‚, van den Hove.
De algemeene laften onzer Landen, Steden en Dorpen wierden in ieder der-
zelve gevonden by omflagen over de gegoede inwoonders. Om nu daartoe te
komen , hadden alle Burgers en Buuren, die daarin gelden zouden, in de Ver-
gaderinge der Burgeren en Buuren een Burger- of Buur-ftem. Deze in hunne
Wyken of Werven byeen gekomen zynde, koozen met de meefte ftemmen,
het zy der Wyken, het zy der Burgeren of Buuren gezamentlyk, na de volk-
rykheid of kleinte der Steden en Dorpen Schotzetters en Schotgaarders. Fn
viel die keur gemeenlyk uit in de Steden op de Burgemeefters en eenige byge-
voegde burgeren, en ten platten Lande op de Schepenen en eenige bygevoeg-
de buuren, die alle bede- en fchot-fchuldigen, de eenen voor en de andere na,
voor hen ontboden. ne:
En dewyl ’er zomtyds in ’t verkiezen van de Schotzetters en Schotvangers,
dat is Ingdenders van ’t Schot, twift ontftond, zoo authorifeerden de Graaven
daartoe veel al de Magiftraaten, en gaven de Steden en Dorpen hetzelve als een
voorregt. Dus magtigde Hertog Aelbrecht van Beyeren Schepenen en Schotbaare
luiden in den Hage, by den bovenftaande brief, zelf het Schot te zetten en ook
te innen, met magt om den geene die onwillig waren ‘t zelve te voldoen , door
den Rentmeefter van Noortholland (die in dien tyd te gelyk Bailliu van den
Hage was) daartoe te dwingen. Zoo verleende de gemelde Graaf aan die van
Naarden onder andere voordeelen , dat de Burgemeefteren en Scepenen aldaer, die nu
zyn of namaels wefen fullen, hoir fcot fullen mogen wijetten, Sec. by Handveft gege-
ven in den Hage op ten achtften dach in Augufto M. CCCC. drie. En aan
die van Wyk aan Zee by Privilegie van den zesden Maart derthien honderd ne-
gen en negentig flilo Curie. Voirt foe fullen die Scepenen Scotvangers wefen elc in fyn
jair als fy Scepenen gekoren werden, en eynde den jaere den Bueren goede rekeninge dair
of doen. Eindelyk vergunde ook Hertog Willem van Beycren aan die van Vlaar-
dinge by brieve gegeven in den Hage op Sinte Andries-avond veertien honderd
derthien, dat het omflaen van bede, Schot en andere ongelden alleen by 't Ge-
recht of die daarin hadden geweeft , gefchieden foude , met deze woorden:
„‚ Voirt foe wanneer men bynnen onfer getruwer Stede voirneemt om noitfac-
… ken wil of om oirbaer en profyt ons, ons gemeene Lands en onfer Stede
… voirfz feot of anders ongelt ordineren ofte fetten fal, alfoe dac gemeenlicis ,
„… foe en fal dat niemant doen dan onfe Gerechte , die dan in der tyt wefen ful-
‚> len ende dat fi daer niemant anders bi, over, noch aen-halen, roepen noch ombieden
„ noch laeten comen en füllen, dan die geene die voirtyts in onfen Gerechte geweeft
„, hebben. *
Deze Schotzettingen of taxatien wierden niet alle jaare , maar om de drie ,
vier, vyf of zeven jaaren , na de gelegentheid van de Landfchappen , vernieuwt.
Onder anderen gaf Hertog Willem van Beyeren aan die van Schagen by Privilegie
gegeven te Kanoit den twaalfden Mei veertien honderd vyftien, dat hetzelve
maar eens om de vyf jaaren zoude gefchieden, behalven over eenen nieuwen
poorter. Wy zullen de woorden zelve alhier byfchryven als aanmerkelyk , om
datze ook met eenen inhouden hoe en door wien het fchot gerekent wierd.
„ Item wanneer men bynnen onfer Stede van Schagen pachten of fchot rekenen
„ fal, fo fullen onfe Rade en Scepenen aldair elcx eenen goeden man van denrykftentot hem
HI. Deel. Oo 2 „ne
30o PRIVILEGIEN, OCTROYEN, Enz.
… nemen, en die achtien fullen te famen pachten en fcot rekenen by hoeren ee-
„ de, die hun onfe Scout aldair ftaven fal, ende men fal niet pachten dan tof
„ elken vyf jaeren eens, Wtgenomen eenen nieuwen poirter … die mach men
„pachten als hi poirter geworden wair. Ende wil onfe Stede mitter pagtinge
‚, langer beyden, dat mach fy doen. Trem fullen onfe Rade ’t {cot ontfaen en
„ weder wtreyken en dair rekeninge of doen , als dairtoe behoirt. 't Zelve
vergunde hy mede de Buuren väân Winkel, by Handveft gegeven en getekent
als boven. ‚
Wanneer iemand weigerig of nalaatig bleef zyn Schot te betalen, wierd het
gemeenlyk by pandinge ingevordert. … Te Edam gefchiede het alvoorens met
het af hangen der deure en het uitbluffehen van het vuur; welk regt aan de ge-
melde Stad verleent wierd by Oétrooi van den 11. Maart veertien hondert der-
tien na den loope van den Hove. „, Item fo fullen die Rade eenen ygelyken,
„> die fyn fcot niet en betaelde, fyn doir onthangen mogen en fyn vier wtgie-
ss ten, en hem gebieden op een boete van feventien ponden geen vier te haa-
„ len noch fyn doir te hangen voir die tyt dat hi fyn fcot betailt fal hebben.
„ Ende wairt *t zaeke, dat hy binnen acht dagen dairna niet en betaelde, {o
‚ fouden die Rade panden mogen nemen en halen van den gereetften. goeden.
Wanneer dan een Burger of Buur geroepen en verfchenen. zynde „ aldaer
verklaarde met eede gegoed te zyn beneden de waarde om een Schot te betaa-
len , zoo wierd hy op een zeer geringen jaarpenhing gezet, en verloor van
dien dag af zyn Burger of Buur-ítem. Die zig daar en tegen vol-fchot , dat is
tot het hoogfte Schot aangaven (’t welk by voorbeeld , in Kennemerland en
Weftvriefland tien ponden Hollands was) volftonden daarmede, en wierd hun-
ne rykdom niet gefchat. Anders wierden gefchat alle zoo roetende als onroe-
rende goederen der Burgeren of Buuren; maar niet der Geeftelyken of der Edel-
luiden. Nogte de Leen-goederen , die uit eigen hoofde den Lande of den
Graave dienftpligtig waren. Zie verders aangaande deze zoort van fchattinge
Mr. Johan Uytenhagen de Myft in zyn zonder naam uitgegeven boek , geti-
telt, Erf-Graavelyke Bedieninge in Holland wrr. deel pag. 141. enz. alwaar hy een
nette beknopte befchryvinge daarvan oplevert. :
Buiten en behalven het Graavelyk fchot was ’er nog een gemeen fchot, ’
welk diende, om daarmede der Steden en Dorpen eigene laften te vervallen,
en dit moeft alle jaaren betaalt werden; zoo als onder anderen te zien is uit het
XXI. artl. van de Ordonnantie en Sententie van Keizer Karel van den «ro. Au-
gufli 1524. aangaande de behandelinge van ’s Haags inkomften, &c. (hierna
te vinden onder de Bylaage Num. xxxir.) alwaar gezegt werd: Item dat
s‚ men ’t Schot alle jaer uytfetten fal , meerderen en ‘minderen by advyfe van on-
» fen Bailliu, Schout en Schepenen, daerover geroepen eenige van den Ryk«
> dom en Buyren, &c. Dog het Graaffelyk f{chot niet dan als den Graave
eenige Beden ingewilligt en die over geheel Holland, door de Ridderfchap en
de groote Steden, als doen uitmakende de Staaten van den Lande , verdeelt wa-
ren , gelyk wy hiervooren reeds hebben aangetekent.
Niemant was tot Burgemeefter, Schepen of Raad verkiesbaar , ten zy hy
ftonde op het hoogfte fchot en ’*t zelve eenige jaaren (in de eene Stad minde-
re in de andere meerdere ) met en neffens de andere Burgers of Buuren betaalt
hadde. Gelyk onder anderen te zien is uit het Privilegie door Hertog Aelbrecht
aan de Stad Medenblik gegeven den zevenden April M. CCC. zes en negen-
tig, alwaar hy zegt; „, dat wy om nutfcap en orbaer onfer Stede gegeven heb-
‚‚ ben en geven mit defen brief voir ons en voir onfe Nacomelingen, dat onfe
„> Scout aldair, die nu is of namaels wefen fal , alle jair op Sinte Bonifacius
„>. avont nemen fal uyt vyf en dertich die rykfte onfer Poorteren van Medenblic
‚‚ die hoechfte gefchoet fyn in der Stede Scotboee , en ons en onfer Stede nut=
‚> fte dairtoe zyn, zeven derzelver onfer poerteren , en die fetten ende eeden
> van onfer wegen Scepenen te wefen binnen onfe Stede voerfz enz. Dan hoe
hoog dezelve gegoed en gefchot moeften zyn, werd by zommige Handveften
uitgedrukt. ‘Tot bewys hier toe zullen wy alleen maar bybrengen het O&trooi
by den meergemelden Hertog aan die van Haarlem verleent den elfden Maart
M. CCC. agt en-negentig (lilo Curie.
| io AE Le
v UNE AV ENH A GE. 30t
„ AELBRECHT: &c. doen conde allen laden, dat wy om menigen gee
truwen dienft wille die ons onfe goede Stede van Macrlem tot meniger tyt ge-
daen heeft en ons en onfen Nacomelingen noch, of ’t God wil, doen mach,
en om die meere rufte en vrede te bliven bynnen onfer Stede van Harlem
voernoemt , derzelver onfer Stede fulke gratie gedaen hebben en gegeven,
doen en geven mit defen brieve, dat nyemant in onfen Gerechte van Haer-
lem wefen en fal, hi en fal gegoed wofen tot vier hondert ouder Scilden toe , fulker
„als wy van onfen renten nemen aen huyfinge, aen erve of aen renten byn-
nen der Vryhede van onfer Stede van Mamrlem voernoemt en bynnen onfer
Stede voernoemt te fcote fiaen voir hondert pont. Ende want wy dit voer ons
‚en voir onfe Nacomelingen onfer Stede voernoemt vafte en geftade houden
„ willen tot eeuwigen dage, foe hebben wy defen brief doen befegelen mit
… onfen fegel. Gegeven in den Hage op ten elfiten dag van Mairte anno
„> M. CCC. acht en negentich na den lope van onfen Hove.
Dog het hoogfte fchot beliep in alle Steden en Dorpen niet evenveel, in de ,
eene meer, in de andere minder, na de geftelteniflg en rykdom of armoede der
ingezetenen. Hoe het in den Hage daarmede gelegen zy geweeft , vind men
niet uitgedrukt. Alleen wierd by het Oétrooi van Hertog Philips van Bourgondie,
aan den Hage gegeven den xvir. Maart m. cecc. eensen vyftig na den loope
Hoofs van Holland, (hierna te vinden onder de Bylaage No. xx.) vereifcht,
dat de geene die uyt Welgebooren en Huysluyden bynnen den Ambochte van den Hage geze-
ten ‚ tot Schepenen wierden verkooren „moeften zyn goede eerfaemige mannen, die drie jaeren
achter een binnen den voerfz Ambochte woenftat. geboudenhadden, en gegoet waren tot hon-
dert Nabelen of daerenboven, zonder eenige verdere of andere hoedanigheden. En
* is uit den geringen ftaat van den Hage in die vroege tyden genoegzaam af
tenemen , dat het fchot , om aldaar Schepen te werden, niet hoog moet zyn ge-
weeft; immers zoo men zelfs laatere tyden inziet; want het was in den jaare
1484. mêt den Hage nog zodanig gefchapen , dat ‘er onder de vermogenfte wel
twee hondert waren die cen Jebor pont „ d'ander een half , de derde een quart elks na adve-
nant die eenen groote in de werelt niet en hadden.
Ook beliep het fchot niet altyd evenveel; zomtyds was het een penning en
zomtyds maar een Helder of Myt, op een pond Hollands; en gingen drie My-
ten voor een penning Hollands. Dit getuigt Philips de Leiden in zyn Traêtaat
de Reipublice Curâ € forte Principantium 5c. Cafu xxxrx. pag. 123. in deze woor-
den: Zn aliquo oppido ad negotia publica expedienda quandoque dabantur. Scotationes five
contributiones publice ad bonorum quantitatem cujufque pofJidentis: dabatur-_etenim quan-
doque uus denarius de libra , guandoque obulus , prout mecef)itas incumbebat.
Van deze fchattinge was niemaud vry dan de Edelen en Geeftelyken , en
volgens het gevoelen van S. van Leeuwen „ Bat. lllufir. pag. 339.:340. 341I-
342. 343. 719. 720: en 735. de Welgeboorenen; hoewel hy ten opzigte van
de laatftgemelde te vooren het tegendeel beweert hadde in zyn Traêtaatje over
den Oorfpronk, enz. der Edelenen Welgeboorenen, Kapittel x1. pag. 66.
Vh
Wat Maag-geld zal werden betaalt wegens dood-
fNlagen en leemten.
AELBRECHT', by Godt-genaden Palensgrave op den Rhyn ,
Hertoge in Beyeren , Ruwaert van Henegouwen , van Holant;
van Zeelant, en van Vrieflant, doen condt allen luden , want wy
aengefien hebben meenige groote fwaernifle, die onfe goede luden
gemeenlic gehat hebben tot defer dage toe van doitflagen en leem-
ten, die in onfen Landen gefciet fyn en gefocht worden by onten
Oo 3 Bal-
1377.
302 _PRIVILEGIEN, OCTROYENS BN
Baljuwen, die foe groet en foe fwaer vallen, dat veele onfer laden
dair by onrgoet werden, en in Steden dairom vaeren, dair wy on-
fen dienft bi verliefen en groeten fchaede lyden, foe hebben wy
gegeven van ons liefs broeders wegen Hertoge Willems van Beye-
ren, Grave van Henegouwen en van Hollant, en van onfen als Ru-
waert der Landen voirfz onfen goeden luden gemenelyk en eenen
yegelicken bifonder, woenende in die Haige en in den Ambochte
van den Haige, ende van heuren nacomelingen , die van hoeren
live comen , foe waer dat fy woenen of woenen zullen in onfen Lan-
de voirfz, dair menfe niet daigen en fal mogen noch inwinnen voer
enich van onfen Bailjuwen in onfen Lande voirfz borge te worden
van doitflage of van leemten, ‘die enich van hoeren magen gedaen
hadden of doen fullen, mair waer ’t dat eenich van hoeren maegen
doitflach of leemte dede of gedaen hadde, die en foude fynen ma-
ge hier voren of hoeren nacomelingen als voirfz is, niet meer maich-
ghelts of moegen panden, dan van elcken eerften lede van eenen
dootflaghe vyf fcellingen, ende van eene leemte derdalven fchel-
linck, als hy van fynen mage een kerne hadde of met rechte van
den Bailju een kerne gewonnen hadde ; Ende wair’t dat iemant
van defe voirfz luden gedaicht worden voer iemant van onfe Balju-
wen of Rechteren van doitflagen ofte van leemten , die haer magen
gedaen hadden of doen fullen, die fal comen mit defen brief en toe-
gen voer den Bailju of Rechter, aldair hy voer gedaicht ware ende
aldair mede fal hy quyte wefen. Ende gebieden allen onfen Balju-
wen ende Rechteren, dat fy voertaen dien man ongemoeir laeten ,
en waer’t dat ’'er iemant waere, die iemant van onfen goeden lu-
den voirfz verder dairof moeide, dat fouden wy houden aen fyn
lyf en aen fyn goet als aen den geenen die ons onfe Heerlicheyt ver-
minderen woude; Oic fo gebieden wy onfen Bailluwen, die nu
zyn of namaels wefen fullen, dat fie gien feggen van doitflagen of
van leemten en feggen, te gienre tyt fyne bewaerent alfoe in -den
feggen alfe dat onfe goede luden voerfz niet vorder befchaet en
worden dan voirfz is; En wairt dat fy daer tegens deden, des hou-=
den wy ongewaert hem die ’t dede en fouden ‘t dien Bailiu alfoe of
nemen dat’s him een ander hude; Ende om dat wy hem die mey-
nen te houden voer ons en voer onfe Nacomelingen tot eewigen
daige, foe hebben wy defen brief befegelt mit onfen zegel; Gege-
ven in den Hage des dingsdachs op ten viertienden dach in Aprille
in ’t jaer ons Heeren duyfent drie hondert feven en tfeventich.
Onderftond,
Gecollationeert jegens den originalen, en ac=
cordeert, by my, (was getekent )
A. BENNINK,
Geregiftreert in *t Francyne Regifter ter Kamere van Burgemeefteren ,
van ‘sGravenhage fol. 107.
VIT
VAN SGRAVEN-HAGE 303
IT,
Gifte van de Vleefch-halle van den Hage aan
Jan de Leeuw , des Graafs Goudfmit.
AELBRECHT &c. doen condt allen luden , dat wy gege-
ven hebben en geven mit defen brieve Jan die Leeuwe onfen G oudt-
_ fmit om menichs dienfts wille, die hi ons gedaen heeft en noch
doen fal, ’t Vleyfch-ambocht van der Hage, dats te verftaen, dat
nyemant gheenrehande Vleefch bi penninc waerde vercoopen fal
dan toten hufe dair Jan voirfz in woent, En waer yemant van onfen
luden in den Hage voirfz gefeten, die daeren boven ergent anders
vleyfch vercofte dan voirfz is, Soe hebben wy bevolen en bevelen
mit defen brief onfen Bailju van den Hage , die nuisof naemaels we-
fen fal, dat hi dien ofneme tot onfer behoef alfoo dicke als hi dat
dede, een boete van tien ponden {onder verdrach; Dit fal gedue-
ren Jans voerfz leven lang. In oirconde &c. Gegeven in den Ha-
ge op ten Jairs avont anno M. CCC. XCVIJ.
Geëxtraheert uit het Regifter liber v. Alberti vol. 1. cas E. fol.-486.
VIII
Gifte van de neeringe van den IP 'yntap aan de
Buuren van den Hage, zonder dat dezelve zal
mogen verpagt of belaft werden, dan in nood ; enz.
AELBRECHT &c. doen condt allenluden, dat wy gegeven
hebben en geven mit defen brieve onfen goeden luden en gemee-
nen Bueren wonende in den Hage om menigen {waeren en getrou-
wen dienfte die fy onfen Voirvorderen en ons gedaen hebben en
noch dagelicx doen, hoer neeringe van den Wyntap in den Hage,
gelikerwys als fy die altois gehadt hebben, fonder eenige oncoft of
ongelt dair op. te fetten of die yemant bifonder tebevelen , te geven
ofte vercoopen, ten ware dat wy onfe gemeenre Stede , luden en
onderfaten hulpe behoefden , die men om den beften orber willen
op die wyntap, biertap of ander neeringe fetten fouden; Voirt foe
en fal nyemant wyn tappen binnen der Hage, hi en fal {yn aendeel
gelden van fulken oncofte als die gebueren van den Hage om defer
faken willen gedaen en geleden hebben na fulker ommefettinge ais
die Bailliu, Scout en Scepenen van den Hage dairop ordineren ful-
len tot ’er fomme toe van den oncoft voirfz „op een boete van tien
ponden, die wy niemant verdragen willen hebben. In oirconde &zc.
Gegeven in den Hage op ten derden dach in Januario anno M. CCC.
XC VIJ. na den lope van den Hove.
Geëxtraheert uit het boek liber v. Alberti vol. 1. cas E. fol. 482.
IEA,
1397.
1397.
1400,
304 PRIVILEGIEN, OCTROYEN, Enz.
IX.
Den Graave te dienen in alles wat tot zyne re-
fdentie in den Hage behoort, ook daar buiten,
binnen zekere limten, en vrybeden daar voor
te genieten.
AELBRECHT &c. doen condt allen luden, dat wy omtme-
nigen trouwen dienft die onfen Voirvorderen en ons gedaen hebben
onfe inwoonende en wailgebooren en Huysluyden binnen den Oitt-
Ambocht van der Haghe gefeten en oft God wille noch ons en on-
fen Nakomelingen in toecomende tyden doen fullen, gegeven heb-
ben en geven voir ons, en voir onfen Nacomelingen fulke Privile-
gien, Vriheden ende Handveften, als hierna gefereven ftaen ; In.
den eerften foe fullen onfe goide luden vander iaghe voirfz ons en
onfen Nacomelingen en onfer Herbergen binnen der Haghe dienen
en doen dienen in allen faken onfer Herberge toebehoorende, ge=
lyken dat fy‚en hoir Vorders ons en onfen Voirvorderen tot defen
digen toe gedaen hebben, dats te weten, dat fy ons dienen fullen
mit viertien wagen, en elken wagen mit vier paerden tu{fchen Hair-
lem en der Mafe en tuflchen Oudewater en. Woerden ende der
Mafe, voir ons, onfen Rade, voir onfer Paneterie , Bottelrie, Co-
ken en Gaerderobbe in alre manieren als fy tot hair toe gedaen heb-
ben, en wanneer fy in eenich van onfen voirfz dienften uyt fyn, foe
fullen fy voir hun en horen peerden hoeren vryen coft hebben ;
Voert fullen fy ons binnen onfer Herbergen voirfz voeren coern,
wyn, bier, fout, wafch, vlekken, {moyt, hoy, turf, en ander
proviantie, hoe dat fy genoemt mogen wefen, die onfer Herberge
voirfz toebehoeren, binnen den Ambochte van der Hage, of dat
binnen den voirfz Ambocht mit fcepen an ’t lant komen fal , Ende
voir defe voirfz dienften, alfe voerfz is, fullen die Buerluden en in-
woonende luden voerfz vry wefen tot alre tyt ons te dienen tot ec-
niger Heervairt, uytgenomen onfè Mannen en Wailgebooren Iuden,
die fullen ons dienen in onfe Heervairden tot alre tyt als wy hem
des fullen doen vermanen, in alre manieren als andere onfe Mannen
en Wailgebooren luden in onfen Landen gefeten ; Item foe fullen
onfe luden binnen den Oift-ambocht van der Haghe voirfz gefeten,
Wailgebooren en Huysluden te lande en te water overal in onfe
Landen tolvry varen voirby alle onfe Tollen, die wy nuter tyt heb-
ben, of namaels vercrygen mogen, fonder eenige tollen of of breck
te geven of te betaelen van horen fcepen, wagenen, en goeden,
behoudeliken dat fy jair en dach binnen den Ambocht voirfz woen=
ftat gehouden: fullen hebben, eer fy die vryheden gebruykenfullen;
Ende des fullen fy en elcx van hun eenen brief en teiken hebben
van onfen Gerechte van der Hage, dat nu ter tyt is of namaels we-
fen fal, befegelt mid des Dorps zegel van der Hage, en dat fal
men alle jair vernuwen op ten jaersdag; Item foe hebben wy gege-
ven onfen Bueren en luden in den Oittambocht van der Hage voirfz,
gefeten, alle renten,profyt, en oirbair , die comen, vervallen en
verfcinen fullen van der Vleefch-halle in der Hage, die Yan die’
Leeuwe die Goutfinit plach te hebben, in fulker manieren, wairdat
Ía-
vaN SGRAVEN-HAGE, 305
fake dat onfe inwoonende luden binnen der Hage oirbairlic en pro-
fitelic docht, die halle te houden, alfoe als fy by Jans Leuwen ti-
den gehouden is, foe foude dairof gaen tot ons Dorps behoif, ful-
ke nutfcip, renten, en profyt als dair of quame; Wair oic dat fake
dat voir den gemeenen oirbair oirbairlyker en profiteliker gevon-
den worde bi onfen Gerechte, dat nu ter tyt is, of namaels wefen
fal, dat die halle en dat Vleyfchuys nieten ware, foe foude een ye-
gelic Vleifchouwer vleifch houwen en vercoopen mogen tot finen
beften profyt en oirbaer als voir Jans Leuwen tiden geweeft heeft ;
Item hebben wy gegeven onfen Dorp en luden voirfz. alle profyt
en nutfcip die comen fal, het fy van Vifchmarét of van accys , be-
houdelicken dat onf/e Gerecht en Gemeente van der Hage geenrehan-
de acfds of ongelt fètten fùllen op eenigerbande goide,d'italie, fpifé;
of dranc, ten fy bi ons en onfèn Rade; Item foe en fal men nyemant
binnen onfen Ambocht van der Hage voirfz wonende te gifel gebie-
den of fenden, of him hindernifle doen an lyf ofan goet, die recht
en vonniile begeert, men heeft hem eerft mit recht en mit von-
niffe verwonnen ; Oic mede foe en fal men nyemant vangen noch
in gevangenifle leggen, die hem felven mach doen verborgen te
recht te komen mid alfoe goide en riken luden als hi felve is, uyt-
genomen van bruecken, die wy of onfe Nacomelingen mit onfer
Heerlikheden fculdig fyn te berechten ; dats te weten , moert „moert-
brant, Reeroof, Vrouwen-craft. of die in onfé Wildernifle misdede,
Valftheyt van brieven, Valfcheyt van Munten of die onfèn Baslju,
Rechter of Diener flaege om recht of om dienftswille; Item foe heb-
ben wy gegeven onfen inwoenende Wailgebooren en Huysluden
voirfz , en geloift dat wy en onfen Nacomelingen tot gheenen toe-
_ comende tiden en fullen doen woeften, breken, of bernen eenighe
hufe, of wooninge binnen onfen voirfz Oift-ambocht ftaende , nu
ter tyd getymmert of die men naemaels timmeren fal, of eenich
toebehoeren, mar wes ons, overmits brueken , mit recht en mit
vonniffe toegewyft wort, fullen wy hebben en gebruken fonder we-
derfeggen van yemant; Ende want wy voir ons ende voir onfen Na-
comelingen geloift hebben en geloven mit defen brief onfen inwoo-
nende laden binnen den Ambochte voirfz te-houden-ende te doen
houden onverbroken alle defe voirfz pointen, en voirt alle andere
Handveften en Vriheden, die die felve onfe luden van onfen Voir-
vorderen en ons hebben, en elc byfonder na inhouden fulker brie-
ven, als dairof fyn; foe hebben wy defen brief open doen befege-
len mic onfen zegele hier aengehangen; Gegeven tot Heemítede op
ten tienden dach in Septembri in ’t jair ons Heeren dufent en vier-
hondert.
Puff Domini Ducis Alberts,
Prefentibus Domino Philippo Domino de Waffenair © Burch-
gravio Leydenfi, Domino Nycolao de Borfalta de Cortkene,
Domino Fobanne de Heenvliet, nec non Domino Gyskino de
Diepenburch, Confiliariss. |
JACOBUS PETRI pe LEY DEN.
| Sigt. ex Cof/?.
Geöxtraheert uit het boek geintituleert Liber v. Alberti vol. 1m. cas E. fol, 686.
II. Deel. Pp Nee
1405.
1407.
306 PRIVILEGIEN, OCTROYEN, Enz.
X.
Gifte van de belfte van het Dobbel-fchool in den
Hage en tot Scheveninge aan Heynryk Comer,
weleer Bottelier van Hertog Aelbrecht.
WILLEM &c. doen condt allen luden, dat wy om menigen
dienft wille die Heyuryck Comer, die men hyet Hantel , onfen lieven
Heer en Vader, dien God genadich fy, in fynre bottelryen gedaen
heeft, hem gegeven hebben en geven mit defen brieve die rechte
helft van der Dobbelfcole in den Huge en tot Sceveningen mit fine
toebehoeren en mit fulcker nutfcip en‘profyt als dair toe ftaen en
Clays die Muys dair tot defen dagen toe of gehadt heeft en Pickel die
die anderhelft toebehoirt, voirtan of hebben fal, durende Heurix
voirfz leven langh , en ontbieden onfen Bailju, Scout , Scepenen en ge-
meene buyren van den Mage en van Sceveninge , dat fy Henrix voirfz
of die gene die hy voirt in de helft van der Dobbelfcoele voirfz
fetten fal, die felve Dobbelfcoele mit fine toebehoeren ruftelic en
vredelic laten gebruyken en hebben mit fulke nutfcippen en profite
als dair toe {taen, en voirfz is, fonder hem eenigen hinder of letfel.
dair in te doen ofte laeten gefcyen in eenigerwys, en wair dat fa-
ke dat Heyurick voirfz langer levede dan Pickel voirfz, foe fal hy
nae Pickels doodt die Dobbelfcoel voirfz mit horen toebehoeren
gehelic alleen hebben en gebruyken zyn leven lang, in fulcker ma-
ten als voirfz is; In oirconde éc. Gegeven in onfen befit van Ha-
gefteyn &c. op ten xv. dach in Novembri anno MCCCG. en vye.
Geëxtraheert uit het boek Privilegia J. 1404. cas K. fol. 31. verfo.
XL.
Waar in die wan den Hage den Graaf; daar refide-
vende, dienen zullen; waar ‘voor zy overal tol vry
zullen vaaren. Wat zwaare misdaaden men daar
beregten , en boe bet geregte daar beftaan zal.
WILLEM by der genade Gods Palensgrave op: ten Rhyn,
Hertoge in Beyeren, Grave van Henegouwen, van Hollant , van
Zeelant en Heere van Vrieflant, doen condt allen luden , dat wy
om oetmoedichs vervolchs wille onfer goeder luden en onderfaeten
van den Hage om menigen truwen dienfts ‘wille , die fy onfen
Voirvaderen zalr. gede. en ons voer defen tyt gedaen hebben , ons
dagelycx doen, en, of Godt wil, noch doen fullen, en oic om dat
fy ons gunftelyk en willentlyk dat morgen-gelt gegeven hebben ie-
gelyken andere onfe Lande en Steden , denfelven onfen goeden luden
van den Hage en Hage-ambocht gegeven hebben en geven mit defen
jegenwoerdigen brieve alfulcke Privilegien, Hantveften en Vrihe-
den
VAN SGRAVEN-HAGE 307
den als hier na gefereven ftaen ; Ju den verflen fullen onfe goede lu-
den voirfz: ons en onfe Nacomelingen en onfer Herbergen binnen
den Haghe dienen en doen dienen in allen faeken onfer Herbergen
aldair toebehoerende, gelyken dat fy en hoer Voirvaders ons en on-
fen Voirvaderen tot defen dage toe gedaen hebben, dats te weten;
dat fy ons dienen fullen mit vierthien wagenen;, elke wagen mit
vier peerden tuffchen Hairlem en der Mafe en tuffchen Oudewa-
ter en Woerden en der Mafe voir ons en onfen Rade, onfe Pa-
netrie, Bottelrie, Koken en Garderobe in alre manieren als fy
tot hair toe gedaen hebben , en wanneer fy in eenich van onfen
voirfz. dienften uyt fyn, fo fullen fy hebben voir hem en voir hoe-
ren peerden hoeren vryen coft. Voirt fullen fy ons binnen onfer
Herbergen- voirfz voeren coern ,‚ wyn; bier , fout , wafch;
vlekken, fmout, hoy, turf en andere proviantien , hoe fy genoemt
mogen wefen, die onfer herbergen toebehoeren, binnen den Am-
bochte van den Hage of dat binnen den Ambochte voirfz mit fche-
pen an lant komen fal, en omme de voirfz dienften alfe voirfz is;
fullen die Buerluden en inwonende luden voirfz vry wefen tot alre
tyt ons te dienen tot eeniger Heervairt, uytgenomen Lienmannen
en Waerlyke luden, die fullen ons dienen in onfe Heervaerden en
hoir goeden verfchoten als fy tot hait toegedaen hebben, en die
wten Wett-ambocht fullen ons dienen mit hoere wagenen;, als fy
ons en onfe Voitvaderen tot defen dagen toe gedaen hebben en ge-
woenlic is; Wair’t cok dat ons noot dedemeer volcx te hebben,en
wy een deel van de huysluden uyt onfen dorpe en Ambocht immer
hebben moeften of wouden, foe fouden wy hem leveren gelyk den
wairlyken luden voirfz of fy fouden tuys mogen blyven ongecalen-
gieert. Item fo fullen alle onie goede luden binnen den Ambochte
van der Hage voirfz gefeten, die nu fyn of namaels wefen fullen, tol-
vry vaeren voerby alle onfe Tollen, die wy nu hebben of namaels
verkrygen mogen, te water en te lande, fonder eenige tollen of of-
brek te geven ofte betaelen van hoeren fcepen, wagenen en goe-
den, des fullen fy ®enen brief en teiken hebben van onfen Gerech-
te, befegelt mit des Dorps zegel van der Haghe, welcke teyken en
brief men jairlicx vernieuwen fal op Heyligen Jaersdach. Ftem fel-
len onfe goedeluden voirfz tot eewigen dagen hebben en vryelyk ge-
bruyken alle nutfcip, profite en renten dier komen, vervallen en
verfcinen fullen mogen van excife, Vleyfchhalle, Vismarcte, Krae-
ne en dergelyex tot girbaerlickheyt ons gemeens Dorps en Ambochts
voirfz fonder ons of iemant van onfen wegen des te bewinden, be-
houdelyk dat onfe Scutte van den Hage den fèntwyn hebben en behou-
den fillen als wyhem die laitfle gegeven hebben Item foe en fal men
nyemanden binnen onfen Ambochte van der Hage voirfz wonende
gebieden te gifelof fenden of hinderniffen doen aan Iyf of an goede,
die recht en vonniffe begeert, men heeft hem eerft mid rechten mit
vonniffe verwonnen; Oic mede en fal men nyemant vangen , noch
in vangenefle leggen, die hem felven mach doen verborgen terecht
te komen mid alfoe goede en rike luden als hi felve is, uytgenomen
van brueken, die wy of onfe Nacomelingen mit onfer Heerlickheden
fchuldich fyn te berechten, Dats te weten, als wy of onft Herberge
dair tegenwoordich fyn, moort ‚moortbrant ‚ Reeroef, Vrouwen-craft;
‚ Deel Pp die
303 PRIVILEGIEN, OCTROYEN, enz.
die in. onfe Wilderniffen misdede, valfchheden van brieven, Valfch-
heden van munten, of die onfèn Bailjn of Rechter floege om recht of om
dienft wille of die hem tyegens ons felfs lyf wapende;, Item en fallen
wy noch onfe nacomelingen tot geenre tyt huyfe of woninge doen
bernen , breken, of woeften binnen onfen Ambocht voirfz, mar
wes ons overmits brueken wille midrecht en mit vonnelle toegewy{t
wort, dat fullen wy houden en gebruyken tot onfen wille, behou-
delic dat menfe breken noch woeften en fal als voirfz iss Woert foo
hebben wy om des gemeene oirbaers wille onfen goeden luden voirfz,
fulcke gratie gedaen en geconfenteert, confenteren en willen, daf
onfe Wailgeboerene Inden en Huysluden binnen onfen voirfz Ambocht
gefeten, famentlyk in onfen Gerechte wefen fullen-en_ ons Dorp en
Ambocht regeeren tot onfer eeren en ter befter oerbaer;-alfo dat
onfe Bailju, die nu is of namaels wefen fal, uyt onfèn goeden Wailges
boeren en Huysluden voirnt alle jair op St. Catharynendach kyefen en
{etten fal feven goede eerfamige. mannen, die drie jair, achter een
binnen onfen Ambochte woenftat gehouden hebben, Scepenen te we=
fen in onfen Dorpe en Ambochte voirfz een jaer lang, die men alle
jair. verfetten fal op ten Jairsdag voirfz en anders niet, ten wairof
eenich van dien Scepenen ftorve binnen jairs, fo foud men eenen an-
deren goeden man in fyn ftede fetten die dat jair voirt uyt Scepen
wefen foude; Ende foe wes onfe Scepenen voirfzdie inder tyt wefèn
fiublen mit onfen dagelix fen Rechter keuren fullen „dat ons Dorps en Am-
bochts oirbaer en onfer Heerlyckheyt niet tegens en draget ‚dat. fal ge-
bonden wefèen van ons en van eenen yegelyken, ic foe en faleen yege-
lic Scepen of die Scepen geweeft heeft, vrede mogen eyfchen,ne=
men en maken, gelyken eenen Wailgeboeren many;en tot wat tide die
Graeflichede verfterft, foe fullen onfe Nakomelingen van-de goede
luden uyt onfen Ambocht voirfz‚hem laten hulden en doen hem ge-
Iyk alfe anderen Landen en Steden doen fullen , die binnen der Graef=
icheyt van Hollant gelegen fyn; In kennifle hierof,-en om-dat wy
onfen goeden luden wter Hage en Hage Ambocht-voirfz. alle defe
voirgeroerde punten en voirt alle andere Handweften en Brieven,
die fy van onfen Voirvaderen vercregen mogen hebben „die wy hier
mede confirmeren, vafte en geftade houden en van eenen yegelic
gehouden willen hebben voir ons en voir onfen Nacomelingen onver=
broken, uytgenomen dat fulke nieuwe punéten en gratien „als. wy
hem nu mits defen brief buten den ouden Hantveften gegeven heb«
ben, voirtgang hebben en in vollen magt bliven fullen tot eewigen
dage, fo hebben wy onfen principaal fegel aen defen brief doen
hangen... Gegeven tot Scoenhoven. den-fesden. dach. in Novembri
in 't Jaer ons Heeren duyfent vier hondert en feven.
Geextraheert uit het Boek , Privilegia J. 1404, cas K. fol. 81. en geregif-
treert in het Francyne Regifter ter kamere van Burgemeefteren van den Hage,
fol. 4. en 5.
XIL,
VAN GRAVENHAGE 309
TK
COMMISSIE van het Kapiteinfchap van den Hage op
_ Claes van Diepenburg:
PHILIPS &c. doen condt allen luden, want wy mit onfen
Rade, Ridderfchip en goede Steden van Noirthollant overdragen en-
de geflooten fyn onfe palen ende flote van Hollandt te befetten ende
te doen bewaren tiegen onfe ende des Lants vyande en ballinge om
onfe goede luyden te beforgen ende te befchermen van alle weder-
{toet ende hinder dair onfe goede Steden en Landen voirfz. toe gel-
den en geven fullen elck na fynre groette ende vermogen, foo fyn
wy om alles beften ende genoechs wille overcomen, dat onfe goede
luyden ende gemeene Buere van der Hagheende Hage- Ambocht onfe
Hoff ende Dorp van der Haghe bewaren, betorghen ende wachten
zullen by goetdencken ende Ordinantie ons geminden Clais vut
Dyepenburgh, die wy onfe Capiteynfcip aldair bevolen hebben ende
bevelen fullen mit defen brieve, foo dat onfe goede luyden van der
Haghe ende Hage-Ambocht voirfz. by onfen voirn. Capiteyn dagelix
bereyt wefen fullen, en funderlinge onfe Hoff aldair des nachts be-
waren en waken op hoir felfs coft mit vyftigh gewapender mannen,
“ten wair of onfe Capiteyn nootlie dochte meer luyden aldair te heb-
ben na gelegentheyt ende na tydinghe die hem comen mochten;
Ontbieden dairom ende bevelen onfen geminden Bailju;, Scoutende
‘Schepenen van der Hage, dat fy mit Clais onfen Capiteyn voirnt. na
alre befcheydenheyt «en redene die vyftigh gewapende voirfz van
tide te tide als dat gebueren fal, gebieden te comen ende te wefen
by onfen Capitevn voirnt. op onfen Hove, om dat te helpen hou-
den, en fonderlinge by nachte te waken, ende te behoeden als dat
nutte fyn fal, en des niet en laten in eenigerwys, want wy hun an-
dere dyenften die onfen Steden ende Landen ons doenfullen dair me-
de verdragen, Ende om dat wy willen dat onfe geimmeene buere
van der Hage onfen voirfchreve Capiteyn gehorich, byffandigh ende
ósfderd annen fyn in der bewaringe van onfen Hove ende Dorpe voirfz,
foo hebben wy den felven onfen Capiteyn-gemachtight ende bevo-
len, wair yemant onwilligh finen tyt van der wachte op onfen Hove
te bewaren, ende felve aldair te comen, dat hy dan eenen ‘anderen
wittaghtigen man, op des onwilligen coft,‚ dair voir nemen fal mo-
gen bi hem te bliven ende te wefen alfoo lange ende gelyc die on-
willige gedaen fouden hebben, ende bevelen onfen Bailju aldair dat
hy tot vermaninghe ons Capiteyns voirnt dien onwilligen dat ofne-
men van onfer wegen van fimen geteetften goede fonder meer ge-
boits van ons dair of te verbeyden, duerende tot onfen wederfeg-
gen; In oirconde &c, Datum tot Delff op ten feftienden dagh in
Decembri anno MC CCC. vyft en twintigh.
Geextraheert uit het Regifter, geintituleert CommifJiones Officiorum Hollandie,
Zeelandie et Frifie 1425-1427. gequot: Q. beruftende ter Leenkamer van Hol-
land fol. 32. verfo.
IE. Deet Pp 3 XIII.
1420.
310 PRIVILEGIEN, OCTROYEN, enz,
XIII.
Aangaande de proceduuren tegens de Hagenaars, terwyl die
met Vrouw Jacoba ten oorlog witwaren. jee
PHILIPS Hertoghe van Bourgundien &c. laeten weeten U on-
fen Scout en Gerechte van der Hage , hoe onfen getrouwen Raide
by ons geftelt ten faicken aenroerende die Landen van Hollant, van
Zeelant, en van Vrieflant, getoont en te kennen gegeven is, dat
dagelycx vafte veel gefcheels en tweedrachts valt en gefchiet binnen
uwen bedryve, om die rechtsvoorderinge wille, voirtyts gedaen op
der geenre goeden, die mit onfer liever Sufter van Holland uytge-
weeft en nu mitter zoene weder in den Lande gecomen fyn, daer
gy», als wy verftaen, veel moeyenifle en onlede van hebt, om eenen
syegelycken dair af cen beften te onderwyfen ; Ende want wy gaer-
ne hadden en faegen, dat hier in en in alle faeken die befte reden
voortgekeert worde, op dat hem nyemant mogelyk te beclagen
hadde; SOO IS *T', dat wy aenfiende, dat die geene die uytge-
weeft zyn, als hoer goet met regt toegefproken worde, niet tegen-
woirdig en waren, willen en is onfe meeninge, dat die voirfz. regts-
vorderinge of en te nyete wefen fullen, alfoo dat een yegelyck die
op hun eenig gebreck hebben mag, op een nye regt fpreken fal;
En fullike brieven als op hem verworven en gepagt fyn, brengen
en overleveren U onfen Scout tuflen dit en dinxdaege naiftcomende
over vierthien dagen, in fulcker voegen, is ’t dat die brieven den
geenen die die voirtyts aengepagt zyn op ter geenre goeden voerfz
toegewyft worden, foo fal men him dan die in heure magten we-
dergeven; mair wair ’t dat him die afgewyft worden, foo fal men
die cafleren ende te nyete maken ; behoudelic dat men fulke brieven
als yemande uyt Scepenen brieven of anderen aengepagt zyn» loffe-
ne en vryen fal mogen mitten hooftgelde van de jaerlixe renten ,en
mitten oncoften van de uytgeleyde gelde daerop gegaen; Te we-
ten op ter geenre goede die uytgeweeft zyn, tuflen dit en St. An-
dries dage naiftcomende. Ontbieden hieromen bevelen eenen yge-
licken, die dic aengaen mag, dat fy hier mede te vreden fyn, fon-
der dair jegens te vervolgen, te feggen of te doen in eeniger wys;
Ende waer yemant die hier en boven yet anders daerin trecken en
him na der manieren en Ordonnan:ien voerfz niet genuegen laeten
en wouden, dat wouden wy aen dien houden en verhaelen als aen
den geenen, die ons gebots overhoorich geworden was, fonder
verdrach; Want ons dit aldus genuygt gedaen te wefen. Inoirconde
&c. Gegeven fwoensdachs fesden dagh in Oéëtober. anno MCGCCG.
XXVII. |
Geextraheert uit het eerfte Memorigalb. van Rofe gequot A. J. ho. fol 5.
Ld
XIV:
VAN SGRAVENHAGE. 3 IL
XIV.
ACCOORD tuffchen de Stad Leiden en den Hage, over
het overleveren van malkanders gevangene Banditen.
ALSOE die Bailiu van der Hage eenen poirter van Leyden
_ benoemt 7de Fluerkyn,die wt Leyden en wten Hage en Hage- Ambocht
gebannen is, gevangen heeft, den welken hy ten verfoucke ende
bede van der voirfz Stede, op dat fy dair over mogen rechten als
over hoeren Balling, overgegeven en gediliuereert heeft, om te meer
en beter ontfich te maken, onder den genen die hoir Ballingen wae-
ren, SOE hebben die voirfz Stede van Leyden weder overgege-
ven ende geconfenteert voir myn Heer van Santes ende anders den
Rade geftelt ten faeken van Hollant, Wair t fake dat tot anderen
tyden een hem verwillekoert hadde wten Hage ende Hage-ambocht .
ende wt Leyden, ende Wt den Lande te wefen en te blyven op fyn
Iyf om misdade wille die hy aldair bedreven mochte hebben en in
der Stede van Leyden gevangen worde, dat fy dan dien perfoen
hem diergelyc weder overleveren foude, indien dat fy em rechten
wouden, Mer en wouden fy em niet rechten, fo {ouden fy em der
Stede voirfz weder leveren. Dit gefciede op ten XXV. dach in
ï
Junio anno MCCCG. XXXVJ.
Geextraheert uit het tweede Memoriaelb. van Rofe, begonnen in Januari
1434. gequoteert A. 2. fol. 108 verfd.
Xx V.
Werklaringe wegens verfchillen over het Roep- en Bode-ampt
wan den Hage, en verblyf derzelve aan den Hove.
Op den xvrj. dach in Decembri Ao. xxx1v. is gecomen in
den Hage in die Raetcamer Dirk Gerytfz die Schoteldrayer en
heeft getuycht by fynen eede, dat Jan Bruyn, Arent Cocks zoons
voortyds dat Bode-ambocht en- dat Roep-ambocht van den Hage
t famen plach te bedienen van Dammas Aernts Loons wegen, en-
de daerna bediende Jacob van Lande ook dat felve Bode-ambocht
en Roep-ambocht, in den zelven fchjn van Dammas Aernts zoons
wegen, die welke Jacob van Lande in fynen dienfte immer een
vechtelyk hadde tegen Willem Deym, OM des Roup-ambochts wille;
alfoo Willem Deym feyde, dattet den buyren van den Hage toebe-
hoorde en den Bodeambocht niet; Ende doe baden Hugo Nagel,
en Jan Schoute Hertoghe Aelbrecht, om dat Roup-ambocht ende de
Hertoge gaf hem haer leven lanck ende fy aenvaerdent en deden
dat bewaeren van Dirck Gerytfz voorfz en dat duyrde ontrenteen
jaer, tot dat Hertoghe Aelbrecht {tarff, ende terwylen dat Huge en
Fan om dat voorfz Roup-ambocht baden; enfy dat deden bedienen,
foo was Wouter Darnmmas , die dat Bodeambocht toebehoerde;, Be
ie
14.36.
1434.
1434.
312 _ PRIVILEGIEN, OCTROYEN, enz.
die’t Roup-ambocht mede daermede plach te gebruyken ,wten Lan-
de, ende den Hertoghe Aelbrecht geftorven was , quam die voorfz
Wouter weder in den Lande, en beclaechde hem voor Hertoghe Wij.
lem, dat hem fyn Roup-ambocht onbruyck gemaect was boven {fynen _
brieven, ende doe wordet hem weder toegewyít mit den Bodam-
bocht te gebruyken, en fint dier tyt heeftet altoes mit den Bodam-
bocht gebruykt geweeft, foe dat die ghene die *t Bodambocht in
den Hage bediende, die bediende mededat Roup-ambocht gelyk
Dirk voorn. fint dier tyt gedaen heeft. S
Alfulke gefchille als Heynrick van Driel en Geryt Barthout Roelofsz
onderlinge hebben om dat Roup-ambocht van den Hage, dat fyn fy
van beyden zyden gebleven aen Mynen Heere van Santes, en den
Rade myns genadichs Heeren van Bourgoingnen om daerinne te
doen dat by hem geordineert en gewyft zal worden.
Geextraht. uit het Memor. van Rofe gequot. A. r. fol. 205. verfo.
KN ol,
Sententie over bet voorfz gefchil tuf}cben Heindrick van Driel,
'sGraafs- Secretaris en Geryt Barthout Roelofz, roerende
„ het verkoopen en verbuuren der Thienden, Landen, Ren-
ten, Imboelen , Huysraet en diergelyke, toebehoorende bet
Roepambocht van den Hage. |
PHILIPS &c. doen condt allen luden, alfoo gefchille geweeft
is tullen Heynrick van Dryel, onfen getrouwen Secretaris, en Geryé
Bertout Roelofffz, om dat Rouúpambocht van den Haghe; als van
huyfingen, erven, thienden, landen, renten, imboel , huysraet en
diergelyke te veylen en te coope ofte te huyre te bieden, dat onfe
lieve Oude-vader Hertoge Aelbrecht van Beyeren, zalr. ged. voirtyds
fynen dienaer Jan Schouten gegeven hadde, fyn leven lanck duyren-
de, die dat den voornoemden Geryt Bertont overgegeven heeft,
daer Henrik van Dryel onfeSecretaris op verantwoort heeft, dat
dat voorfz Roupambocht hem toebehoorde mit den Bodambocht
van den Hage, alfoo dat altoos van oudts gewoonlyk heeft geweeft,
dattet een dienft plechte te fyn, foo hebben Zeyurick onfe Secreta-
ris en Gerrit voornoempt beyde onfen Rade, die wy onfen Lande
van Hollant bevolen hebben te regieren, haere brieve gethoont;,
die fy hebben van den voorfz dientte en mit genoege aan hun ge-
keert, daerin te doen dat fy feggen en wyfen fouden; Op welke
gefchille onfe voorfz Rade hun hebben doen informeren, om te
weeten hoe dat voorfz Roupambocht voortydts bedient heeft ge-
weeft, en hebben daerop gewyft, dat die brieve, die Gerryt Ber-
tout voornoempt heeft van fan Schoutens, als van den Roupam-
bocht van den Hage voorfz , die onfe lieve oude vader Hertoge del
brecht zalr. gedn. bezegelt heeft, dat die doot en te niete wefen
fullen, ende hebben die daerom-gecafleert en ingefneden, en dat
Heynrik van Dryel onfe Secretaris voornt, op fulke brieve 5 u
eeft
VAN SG RA VE N-H AGE 313
heeft van den Bode-ambocht van den Hage, hebben en gebruycken
zal, of doen bedienen fyn leven lanck dat Roupambocht van den Ha-
ge voorfz, Ende hier voor zal Heynr;k voornt. geven en vernoc-
gen Gerrit Bertout voornt, XV. Bourgon: fchilden, tu{lchen dit
ende onfer Vrouwendach te Lichtmiffe naeftcomende af payement
haerer waerde. In oirconde &c. Datum den x. dach in Januario
Ao. XIIIJc. XXXIIIJ. Sti Curie.
Geextraheert uit het tweede Memoriaelb. van Rofe getekent A 2. fol, r. verfo.
XVIL
APPOINTEME NT, waar by de Raed verklaert, dat
de delikten, die in den Hage gefchieden bu:ten °s Graven
bof, flaan ter correllie vant Gerecht van den Hage.
ALSOO Phillips en Gillis van der Vondele, gebroederen ge- 1443.
claecht hebben voir den Heer van Lalaing, Gouverneur en anders
die Raide myns genadichs Heeren, geftelt ten faken fynre Landen
van Hollant , Zeelant en Vrieflant, dat in een vechtelic , dat gefchiet is
zn den Hage, cuflchen Fan van der Vondele, hoeren broeder an die
een zydeen Eggebert Pieter Zngelgoen Bailluws in den Hage knecht
an d'ander, die felve Yaz hoir broeder doot gebleven is, ende dair
die felve Bailliu mede an vairde en an velde geweeft foude hebben,
meynende dairomdat hem van hoiren dooden broeder recht gedaen
weien foude voir den voirfz Gouverneur en Raide van myns gen:
Heeren wege; of ten minften fouden fy te landrechte betogen wor-
den, fo foude men mogelic den voirfz Bailliu fufpenderen van fynre
officien, alfoo hy, als fy feyden, partye wacrein defer faeke, gelyk
die voirfz beclachte claerlic wtwy{t. Soo hebben die voirfz Gou-
verneur en Raide in: groeten getale dairom vergadert, hier op raid
en advys gehadt mit malcanderen, eu dair op myns genadichs Heeren
en des Lands recht overgedocht ‚ gewyít en gefeyt, voir den beften
regt: Nadien dat *t voirfz vechtelie op der ffraet en niet in myns ge-
nadichs Heeren Hof’ gefchiet is, noch oick niet en roerde eenigen
dienft, die mynen genadige Heer of fynen Dienres antreffen mogen,
mair flechts gefchiet is van lichten en {fwaren woirden, die fy mit mal-
canderen gehad hebben, dat die voirfz Philips en Gillis gebroède-
ven t recht van hoeren dooden broeder vervolgen fullen na den Land-
vecht als men van outs van fülken faken coftumelic is te doen, want t
vonrfz. vecht een vegelic flerp genoeg is: Ende fullen dair in mogen
beleggen alle die geene, die fy fullen willen na den rechte van den
Lande: Mair is ’t fake, dat fy den felven Bailliu dair in niet en be-
leggen, foo fal myn gen: Heere of fyn Procureur van fynre wegen
den felven Bailliu mogen aenfpreken ofte doen aenfpreken van defer
faike als him gelieven fal. Ende gemerkt, dat die voirfz gebroede-
ren den voirn Bailli dairin partye houden, of beleggen willen, foe
fal die voirfz Gouverneur eenen anderen Bailliu, niet fufpeét aen
beyden fyden , committerenen ordineren van mynsgen. Heeren we-
TL Deel, Dg gen
1445.
314 PRIVILEGIEN, OCTROYEN, enz.
gen, die defe fake hantieren en berechten fal, als van rechts we»
gen behooren fal: Ende is ’t dan dat fake, dat fy denfelven Bailliu
dair in beleggen, ende hy quyt gewyft worde, hy en fal dan geen laft
of aenfprake meer dair of lyden van myn voirn gen. Heeren, van par-
tye, noch van niemend anders. Hier waren by en aen die voir-
noemde Gouverneur, en Heeren Geryt van Zyl, als gecommitteert
tot den faken van den voirfz Lande, en andere van den Raide, als
die Heer van Waffenair, die Heer van Vfelfteyn, Heer Fan van
Waffenaer, Heeren Geryt van Poelgeeft, Heer Aernt van Ghent,
Willem van Naaltwyk , Fan en Florys van der Bouchorft, Geryt Hee-
ren Gerytszoon van Egmonde, Florys van Kofhoek, Jan van der
Mye, Berthehmeus Pertant Rentmeefter van Noorthollant, en an-
dere. Aétum op den xrriy.ften dach in Februario M. CCGC,
NLIJ. feeundwm curfim Curie Hollandie.
Geextraheert uit het Memoriaelb. van den Hove, begonnen ult. Decemb.
r44r. en geeindigt 19. April 1445. gequoteert D. 1. ook genoemt het zeven-
de Memor. van Rofe. fol. ga. verfo.
X VIIL
De WPyn-tappers in den Hage zullen eenen ieder zyne maate
vol verkoopen en leveren , mits daar voor genietende ge-
reed geld of panden, enz,
PHILIPS &c. onfen Bailliu, Schout en Schepenen van den
Haghe, faluyt; onfen getrouwen Prefident en Rade van Hollant
is tot kennille gecoemen, dat de geene die dagelick gewoone fyn
wyn te tappen in den Hage, den geenen die hun den wyn afhaelen
of drincken, heur volle maet nieten geven, alzoefy onfen gemeynen
onderfaeten dairby ontferren van den hoeren, *t welk ymmer nyet
en behoert, ende want ons mogelyk dairin gebuert te voirzien,
SOE IS ’T', dat wy by onfen Rade geordineert en overdragen
hebben, dat de voirfz Wyn-Tappers van den Hage voirtaen eenen
yegelycken fyn volle maete van wyn verkoopen en leveren fullen ,
zonder anders yet dairin te trecken; des fal men den Tapper voir
fyn wyne geven en leveren gereet gelt , of gouden of filvere pan-
den dairvoir in handen fetten, welke panden alfoe voir den wyn in
handen gefet, men loffen fal binnen achte dagen, na dat de wyn ge-
haelt fal fyn‚of fy zullen verftaen wefen, en blyven in handen des
‘Tappers, zonder eenige rechtsvorderinge dairof te doen, waerom
die Tapper te bet gehouden zal fyn de volle maete te geven, als
voirfz is. Ende wairt dat hierenboven die ‘Tapper gebreckelyk
viele, en die volle maetenyet en gave, foe fal dan die geene die ge-
breck dairan hadde, gaen mit fynen kanne of kannen voir onfen
Bailliu voirfz of fynen Stedehoudere, om him die te laeten fien,
op dat hy weeten moge, wie de volle maete nyet gegeven hadde,
en wie des nyet endede,die fal verbueren tegens ons die boete hier-
na geroert; Voirt is by onfen Radeoverdragen, dat nyemant van
j de
_
VAN SGRAVEN-:HAGE. 315
de Tapperen voirfz geen gefelfcip noch voirwairden macken fullen
mit yemande van buyten heymelyk ofte openbaer , haeren wyn te
tappen ofte die weder te leveren mit bedekter voirwairden ter plact-
fe ende ftede dair zy die gekoft hebben, Want et onfe Tollen en-
de oick den rechten en Keuren ons Dorps van den Hage jegens dtac-
get, ende foe wie dairin of in eenighe der punten voirtz gebrecke-
lyk viele, dat foude ftaen en wefen op die boete van drie ponden
jegens ons te verbueren, foe dicke dat gefchiede, en _dairenboven
een jaer lanck fyn wyn-neeringe. Ende op dat een yegclyk hierof
gewaernt fy, en wy willen dat defe Ordönnantie ende Overdrachte
onderhouden worde van eenen yegelyken, SOE IS °T, dat wy
U ontbieden en bevelen, dat gy defen onfen brieve openbaerlyken
doet kundigen in der kerken, ende die overhoerige die boete of-
neempt, ende hoir neeringe voirfz verbiet in der maete voirfz,
‘fonder yemant dairin te verfchoenen, en wair ’t dat gy des niet en .
dedet, dat wouden wy aen U houden en verhaelen als aen den
geenen die ons gebots overhoerigh geworden waeren, fonder ver-
drach. In oirconde &c. Gegeven op ten feften dach in Novembri
anno XIIIJc. XLV.
N | XIX.
Hendrik van Rode, zig zelwen op de Voorpoorte vanden Ho-
we den bals afgefneden bebbende met een potfcherf , werd
bet hk by gratie, aan de Vrienden toegeftaan, in plaats
wan naar oude gewoonte van den Luande, op een borde ge-
fleept en met de voeten opwaarts aan de galge gebangen te
worden. |
UP ten VIIJften. dach in Meye Ao. XIIIJc. XXXV). is
gecomen voor den Heere van Santes ende de anderen van den Ra-
de geftelt ter faeke van Hollant, die Batlliu van der Hage Benyaert
Sey JanfZ, den zelven te kennen gevende, hoe dat hy onlancx ge-
leden gevangen hadde eenen genoemt Henrick van Rode, die om
_him te ver weeren van fynen huyfe, van eenige des voirfz. Bailjuws
knechten fmarte van quetfinge ontfaen hadde, en dairenboven doe
hy bycans van dier quetfinge genefen was, als hy meinde dat die
Meyfters dat kennen {oude , him felven die keele afgefteken hadde
met eenen potfcerve, dair mitter verfcher daet over gefent waren
van ’s Raids wegen Florys van Kyfhoeck, Meetiter Henric Wten
Hove, en Yan van der Mye, dair Heinric nae leefde ontrent den tyt
van elf dagen, binnen welken tyt hy voir dre Wailgeboeren Mannen,
als Geryt Henricxz ‚Gillis Wolfuirtfz, en Jan Potter, ongevangen en —
ongefpanmen, dair by hemel en aerde fien mochte, als dat na den rech-
te behoirde, lede en bekende zekere articuleu in eene cedule, die die
voirfz. Heere van Santes mit den anderen Raide voirfz. dairof over-
gelevert zyn; op welke beclagen him op ten vijen. dach van Mairte
in tegenwoirdicheyt vanWailgebooren Mannen, als Gheryt Ever Pey-
HI. Deel. | ge. fler
1436.
316 _ PRIVILEGIEN, OCTROYENs Enz.
fler en Willem Engelbrechtfz dach van rechte befteyden was op
Maenendach dair an, te weeten op ten xj. dach in die voirfz.
maent, goets tyts voir middage; Ende dat hy huden des nachts
ontrent elf uren geftorven wair van der fmarte, dairom die voirn.
Bailju begeerde om him voir den zelven Raide ende tegens eenen
yegelyken te quyten, dat fy voir him ontbieden wouden die voirfz
Meifter Heinric Wten Hove, Florys van Kyfhoek en Yan van der
Mye, die twee Meyftters ende die voirfz fes Wailgeboeren Mannen,
en dairtoe Arent Noyde Stokwaerder van der Vangenilie van den
Hove, die an der oirfpronck quam, doe Henrick him felven die
keele afgefteken hadde. Tot welken begeerte van den voirfz Bail-
ju, die die voirfz Rade foe redelicke dochte, dat zyfe van rechts
wegen niet fchuldich en waren te weygeren, zy him gehenget heb-
ben, en hebben voir hun ontboden die voerfz perfoenen; in den
eerften Florys van Kyf hoek, Meifter Henric Wten Hove en Fan van
der Mye, en Arent Noyde voirfz; van dewelke en oic van meer an-
deren die dat mitter verfcher daet aenfagen, die clairlicke verftaen
ende ondervonden hebben, dat Meiurse voirfz him felven die keele
ofgefteken hadde mit eenen potfcerve, die Mernt Noyde tuychde
dat hy him hadde zien wegwerpen, en dat meer is, hy lyede felve
voir de voirfz perfoonen, dat hy ’t him zelve gedaen hadde.
Item die voirfz Meyfters by name Meyfter Mattheus ende Meyfter
Pieter van Noirtich tuychden by hoeren eede, die him dairom voir
de voirfz Rade geftaeft was, dat fy anders niet en wiften, dan dat
hy van fyns zelfs fmarte geftorven was, want d'andere al {chier ge-
nefen was op ten tyt doe hy fe him dede; Die voirfz Geryt Hein-
vicxz, Gillis Wolfuirtfzen Jan Potter tuychden, dat hy beiyet
hadde in der manieren voirfz die puncten begrepen in der: voirfz
cedel, die fy de Raïde overleverden, ende noch an hun behouden
hebben; Ende die voirfz, Geryt Ever Peyfter en Willem Eugebrecht fz
tuychden, dat Danmes die Bode van des Bailyuws wegen bim een dach
van rechte befcheyden hadde op ten dach boven geroert; Welke tuych
aldus gehorrt, die voirfz Raden bevalen den Bailliu dairop, dat by
hem voirt befpreken fude mitten Mannen van den Lande die hemt
recht alre beft verflaen, ende wes zy him dairinne raden, dat hy dat
dede en met meer , dat hy alzoe gedaen heeft ; dair him die Mannen
op vaeden, gemerkt dat hy mitter verfcher daet, als hy him die
voirfz fmarte dede, niet geftorven en was, en him na tweewerf ge-
biecht hadde, dat hy him ter duyren wt foude doen fleepen ter gal-
gen toe, ende dairan doen hangen by den halfe , overflaende een gat
in de muyr te maeken, dair men fculdich wair wt te fleepen, mit
twee honden daer men tuflchen hangen foude, en dan mitten voe-
ten op wairts te hangen, dat na den rechten en gewoente van den
Lande alfoe behoeren foude.
Al dit noch niet wederftaende, om bede wille van Florys van
Kyfhoek , van fyns broeders kinder wegen, dair Heynricx voirfz.
een oom af was, en Dirk Boudynfz van Henricx fufters wegen , die
mit hem woende, en oec ter eeren en liefde van andere goede Hee-
ren en Mannen, die him aengingen van maechfcippen, foe heeft die
voirfz Bailju van myns genadichs Heeren wegen, by goetduncken van
„den Heere van Santes en anders die voirfz Raide, die magen van
gra-
vaN GRA VEN-H AGE. 317
gracie wegen, ’t lyf gegeven, om dairmede te mogen doen hoeren
vryen wille. Gedaen up ten dach en jaere voirfz by den Heere van
Santes, Heeren Geryt van Zyl, Willem de Baflert van Schagen,
Claes van Diepenburch, Meyiter Pieter Beoeftenzweene, Bondyn
wan Zweten, Goidfcale Oem en Jan van der Mye. |
Geextraheert uit het tweede Memoriaalb. van Rofe, gequot. A. 2. lo, fol. 200.
XX.
OCTROOI aan den Hage om een [Peeskamer te mogen
Stellen en Schepenen te kiefen.
PHILIPS bi der gracien Goids Hertoge van Bourgoingnen , van
Lothringen, van Brabant en van Limborch, Grave van Vlaende-
ren, van Artois, van Bourgoengnen, Palatyn van Henegouwen,
van Hollant, van Zeelant en van Namen, Marcgrave des Heili-
gen Rycx, Heere van Vrieflant, van Salins, van Mechelen; Doen
cond allen luden, hoe dat wy om gonfte en liefde, die wy hebben
en dragen tot onfen Dorpe van den Mage, en dat zy ons en onfen
Voirvaderen zaliger gedachten altyts truwelicken gedient hebben,
en hopen dat zy of God wille noch doen fullen , zonderlinge mede
dat zy hunluden goetwillich gemaeét hebben mitten anderen onfen
Steden ons onfe bede van thien jaeren , die nu tot Sinte Jansmiile mid-
zomers ingaen fal te confenteren; En op dat onfe voirfz Dorpe
te bet en eerlike geregiert wefen mach, den felven onfen Dorpe
van den Hage in Hollant geconfenteert en macht gegeven hebben,
confenteren en machtigen mit defen onfen brieve, dat voirtaen.on-
fe Scout en Gerechte van der Huge, die nu zyn of mamaels wefen
mogen, zullen vervoichden en regieren of doen regieren by wier
eerbaire en ryke Mannen alle Weeskinderen en anderen jongen
buyrluyden vuter Hage, die niet tot hoeren jaeren gecommen en
zullen wezen of jaerich en mondich zyn, en hun fo qualiken en
onnutteliken regieren en wech brengen hoir goet dat noid zy hun-
luden-te vervoichden, die welke onfen voirfz Scout, Gerechte of
die gheene by hunluden gefet wefende, den voirfz kinderen en hue-
ren goeden te regieren, zullen goede rekeninge en bewys dair: of
_doen voir hoeren naiften vrienden en magen, gelyck men dat doet
in eenigen onfen Steden van Hollant thien jairen lang gedurende,
en dair en ternden nae onfen wederfeggen ; Ende voirt meér heb-
ben oec geconfenteert en gemachticht, confenteren en machtigen
mit defen onfen brieve, dat onfen getruwen Stedehouder en Rade
van Hollant eens kiefen fullen twee en dertich ‚notable perfoonen
buyrluden in onfen voirfz Dorpe van den Hage, die den tyt van
defen tegenwoirdiger bede gedurende en dair enteyden nae onfen
wederfeggen , alle jairen op finte Katreinen avont op Dorps-huys van
der Hage vergaderen en daer bliven fullen alfo verre als zy in den
Hage, of op een mile ommegaens zyn, nootzaken vuytgefeit,
op die boete die dair gebreckich in waeren van drie ponden Hollants,
d'een helft tot onfen proffyte en d'andere helft ten proftyte van on-
II Deel. 73 ien
I45I.
1458,
318 PRIVILEGIEN, OCTROYEN, enz.
fen voirfz Dorpe van den Hage, Ende die twee en dertich zullen
dair kiefen, eer zy fcheiden vuten huyfe by der meeften ftemmen
vierthien perfoonen, dair vuyt onfe voirfz Stedehouder en Rade,
‘die nu zyn of namaels wefen fullen of onfen Bailliu aldair in der
tyt wefende by hueren bevele kiefen fullen zeven perfoonen nair
hueren goetdunken en die eeden des anderen dages op finte Ka-
thrinendach om Scepenen te wefen dat navolgende jair, Behoude-
lic dat die Scepenen zullen zyn gegoet tot hondert nobelen of dair=
enboven, en by alfo dat eenich van den zelven Scepenen ftorven
binnen ’sjaers, fullen dan binnen achte dagen na der doot de voirn:
twee en dertich perfoonen vergaderen en twee perfoonen als boven
kiefen en dair of fal onfen getruwen Stedehouder ende Rade voirn: ;
den voirn: onfen Bailliu by hueren bevelen kiefen en eeden Scepe-
nen een in des felves doods ftede, ende indien eenich van den twee
en dertich perfoonen oic oflivich worde, zo zullen in de ftede
van des dooden die een en dertich of alfo vele als er dair bliven
fal, kiefen en ftellen eenen anderen om ’* getal altoes vol te hou-,
den, endealfo voirt van jaire te jaire ingaende op finte Katheri-
nen avont naiftcommende en gedurende den felven tyt van tien jai-
ren achter een volgende, ende dair en teynden na onfen wederfeg-
gen, welke Scepenen aldus gekoren zullen mogen ’t voirfz Scepen- -
dom vry anvaerden en gebruycken zonder begryp van yemande,
Behoudelicken die Privilegien van onfen voirfz Dorpe van den Ze-
ge in allen anderen punten ín hoire machten en wairden te bliven
zonder by defe onfe gracie yet gequetft te wefen. In oirconde de-
fen brieve hebben wy onfen zegel hier an doen hangen, Gegeven
op ten Xvi1rjen. dach in Mairte in ’t jair ons Heeren duyfent vier-
hondert een ende vyftich nae den loip ons Hoofs van Hollant.
Op de plyke flont, By mynen Heere den Hertoge ter relacye des
eeren van Lannoy Stedehouder Generael , den Heere van Zergant
Jehan de Queelduc en Meefter Francois van Gend, Commiflariffen
daer toe geordineert en den advife van den Rade van Hollant,
was getekent
N. OP YN.
Gecopieert na den originelen francynen brief.
GE
Werbod van panfieren , lange meflen en andere verbodene waa
penen, als mede van Liüveryte dragen in den Hage,
PHILIPS &c. Onfen eerften Deurwaerder &c. Alfoe wy en=
de onfe getruwe Stedehouder en Raide onfer Lande van Hollant,
Zeelant ende Vrieflant in onfen naeme om die onderfaeten derzel-
ver onfer Lande binnen Steden en dair buyten, in rufte en in vre-
de te houden ende te voeden, ende by fulken voege te beletten
ende te benemen veele vergaderingen, gefchillen ende vechtelic-
| 7 ken,
vaN SGHRAVEN-H AGE. 319
ken, die welcke dicwyl gebeurt en gefchiet fyn voir defen tyt, en-
de byfonder nog wederomme van nieuws mit onfen openen brieven
van Mandamente ende by onfen Deurwaerder openbaerlicken in
de Prochie kerken-van den Hage onder die Hoochmiffe hadden
doen verkundigen, gebieden en verbieden, dat niemant van onfen-
onderfaeten, wye of van wat ftate hy wair , eenige panfiers, of lan=
ge meffen of andere verbodene wapenen dragen en fouden , het wair
by dage of by nachte, ende dat die geene die dezelve tot hier toe
gedragen hadden, die of leggen fouden, ende dat op tie boete van
thien onfen ponden en dair toe dat panfier, lange mes of ander fulk
verboden wapen tegens ons te verbueren, foe meenigwerf dat ge-
buerde, ende foe wye dairmede by nachte bevonden worde, dat
dat wefen foude op dubbelde boete te verbeuren, welke boete wy
ernitelicken bevolen hebben onfen Baifju van den Hage den over-
trederen en overhoorige onfer geboden of te nemen fonder iemant
des aen te fien, ofte verdragen, oick wye hy wair; onfe Officieren
en Dieneren dair inne vuytgefondert wefende „elck in den fynen en {fyn
Officie excercerende ende bedienende elks na fynen ftaet als dat
behoirt; Ende hadden voirder mit den felven onfen brieve en op
__gelyken peynen ende verbuerniffen doen bevelen en gebieden allen
onfen onderfacten, luyden van {tate en gewoenlyken zynde tab-
baerden, heuyken of coevelen van lyvreyen te geven, als dat nye-
mand wye of van wat flate hy fy, yemande eenige tabbaerden,
huycken af koevelen van cledyng en livryen geven en foude voir-
der dat fyn propre broodige familien en huysgefinnen ; ende hoewel
dattet Mutmair en kerkmatr 1s dat ub een fonnendach leftleden on-
{e voirfz. geboden ende bevelen aldus openbairlicken is gedaen ende
verkundigt geweeft fyn, foe dat nyemand binnen on/ Dorpe en
Heerlykheyt van den Hage wefende of fyn woenttede ibudende
eenige onfcult bibrengende of allegeren en mach; Defen niet te-
genftaende foe is wacrachtich en openbair, als dat eenige perfoo-
nen binnen den Hage als dat fchynt mit rechte een wille en in ver=
fmadenifle onfer gebode ende bevele overhorig geweeft fyn, en
panciers en lange metïen gedragen hebben, en nog dagelicx
dragen; ende want onfe meyninge en wille niet en is aldusdanige
rebelligheyt te gehengen, mair daerinne te voorfien in fulker voe-
gen, dat onfe gebode en bevele geacht en onderhouden wor-
den; SOE EST, dat wy U dair over ontbieden en bevelen
mit fonderlinge ernfte, als dat gy terftond mit defen onfen brieve
in den Prochiekerke van den Hage voirn: en anders wair dat dient,
openbairlicken verkundicht en gebiedt eenen yegelicken van onfen
onderfaeten voirn. voirtaen geen panfiers, lange meffen of andere ver-
boden wapenen te dragen by dage ofte by nachte op tie peyne van ge-
bannen te wefen den tyt van thien jaarenlang vuyt onfen Lande van
Hollant, Zeelant en Vrieflant, foe wye dairenboven die contrarie
deden, ende dat up fyn lyf; ende nochtâns foe willenwy, dat onfe
Bailju van den Hage die overhorige die voirfz boete ofneme fon-
der yemant des te verdragen, ende dat nyemant eenige cledinge
ofte livreye en drage nog en geve dan fyn broodige huysgefinne op
ten peyne van thien onfer ponden ende die cleyderen te verbeu-
ren, en van defen onfen geboden en bevelen foe willenen beve-
len
I462,
320 PRIVILEGIEN, OCTROYEN, enz.
len wy-alle Wairden en Wairdinnen, die herberge en gafteryen
houden in den Hage, als dat ele zyn gaften hier van wairfchou-
wen ende onfe gebode beteykenen op tie peyne van grooteliks
dair over gecorrigeert te wefen geduyrende, want anders dairinne
by ons voirzien wefen fal onfes voirfz Rade, certyfficerende &c.
Ende dus te oirconde oníe Signet hier op gedruét op ten xr11j
dach van Mairte Anno XllIJe. LLVIIJ. feeundum eurfim Curie.
Geextraheert uit het Memoriaelboek van Sententien van den Hove, ges
quoteert F, fol 137 verfo. en 138. f
ps ED CH 1
ORDONNANTIE op de ZP yntappers in den Hage,
Die Raide myns genadichs Heeren ’sHertogen van Bourgons
gie en van Brabant, geordineert in fynen Lande van Hollant, re-
fidentie houdende in den Hage, hebben geordineert en bevolen,
en ordineren en bevelen van deffelves myns genadichs Heeren
wegen, als dat van nu voirtan alle Faverniers en Wyntappers in
den Hage den Rynfchen wyntappen en vercoopen fullen om fes
grooten den ftoop en den wyn van Poytau om drie en eenen hal-
ven grooten den ftoop en niet hooger op de boete van .:..
myns genadichs Heeren ponden, te verbeuren, foe wye tot eeni-
ger tyt die contrarie dede en de voirfz wynen tot hoogeren pryfe
verkogte en tapte; Ende indien dattet bevonden werde tot eeni=
ger tyt, dat die Rynfche wynen ofte wynen van Poitau hoeren prys
van fes grooten en drie en eenen halven grooten niet wairdich en
wairen, foe fullen dan die felve wynen tot minderen en lageren
pryfe gefet en bevolen worden te tappen. Ende voirt ordinerende en
bevelende „als dat nyemant die Ryníche wynen en corrompere of en
pleynge mit wynen van Poitau of anders, noch oick dat nyemant
voirtan in fynen huyfe ofte kelders tweerehande wynen als Ryn-
{che wynen en wynen van Poitau en brenge, noch en tappe op tie
boete van drie der voirfz ponden en der verbuernifle van fynre
nceringe een jair lanck geduyrende; welke Ordinantie voirfz die
Raide myns genadichs Heeren bevolen hebben en bevelen den
Bailliu van den Hage te vercundigen en te openbaeren overal
in den Hage en voirt ter executie te leggen als dat behoeren ende
tot alre tyt des gebueren fal. Aum den 16. November veertien
hondert twee en zeftig. Prefentibus Zreflongue, Eycke, Michiels,
Wyngaerden, Mye, Lottinfz., Zweeten, Ruychrock , Raidfluden van
Hollant, dair ic mede by was;
(was getekent ))
J. BOSSAIRT.
Geextraheert uit het fesde Memoriaelb van }. BofJaert, fol. 294. verfo.
Aan-
Vv KN EGER AV EN-H AGE. 321
“A anmerkinge.
-
Aanmerkelyk is ’t, dat alhoewel de Wyntap is een ambagt en neeringe be=
hogrende onder het Burgerlyk bewind en opzigt van de Magiftraat van den
Hage, egter de Ordonnantien en Keuren daarop by de Raaden van den Hove
Provinciaal niet alleen wierden gemaakt, maar ook zelfs de prys der Wynen,
die binnen den Hage by de Tappers, Herbergiers en Wynkoopers wierden ge-
zapt, gefleten en verkogt, door dezelve Raaden wierd gezet, na dat ze de
wynen geproeft en na bevindinge gewaardeert hadden. Hoe deze proevinge
en zettinge gefchiedde, is uit de volgende Regiftratie (te vinden in ’t zefde Me-
moriaalb. van J. Boflairt fol. 55.) te zien. \
„‚ Den Hove van Hollant is kenlicken, hoe dat in den haerden vorfte gele-
den, Pieter Potter een deel wynen van Dordrecht in den Hage gebracht hadde ;
Ende is gebuert, dat defe zelver Pieter, om te volcommen en nae te volgen
die Ordonnancie vanden Hove, zynen voirfzwyn tedoen proeuven en faeyen
gegeven heeft eenige van de Heeren vanden Hove, toten felven feggende, dat
hy boven te Hove in die Raidcamer geweeft hadde ‚, meynende die gemeene Hee-
ren van den Rade aldair te vinden ende zynen wyn te doen faeyen , maer dat die
zelve niet vergadert en waren, en alzoe die zelve Pieter begerende en vra-
ende was die Heeren van derfRade, die zynen voirfz wyn geproeft en ge-
faeyt hadden, als Heer Lodewyc van Treflongen, Dirc van, Zweeten en Jan
_ Ruychrock, hoe hy zynen voirfz wyn tappen en vercoopen foude; dairop de
voirfz Heeren toten zelven Pieter zeyden, hoe dat zy in cleynen getale wa-
ren, mair geven him oirloff en confent fynen voirfz wyn te ontfteken en te
tappen op fulken prys en gelde, als hy des anderen dages dairaen by den ge-
meenen Heeren van den Rade gezet en getauxeert wefen foudg; Om ’t
welke alfoe te gefchien, zy den voirfz Pieter bevalen zynen wyn des voirfz
anderen dages daïran te doen faeyen en proeven den voirfz gemeenen Hee-
ren in die voirfz. Raidcamer, ende dat warachtich is, dat de voirf:. Pieter
des zelven anderen dages gecommen is en zynen voirfz wyn den Heeren te
proeuven en te faeyen gegeven heeft, die welke dén zelven wyn gefaeyt en
deneedt van Picter Potter genomen hebben, wat him die aem gecoft hadde, ge-
zet en den voirfz Pieter bevolen hebben te tappen voir vyf en eenen halven
grooten Vlaamfch en hooger niet, op tie verbuerniflen der peynen dairop
gezet; Behoudelicken altyt dat navolgende der Ordinancien van den voirfz
Hove, indien de voirfs Pieter Potter zynen voirfz wyn tot fulken pryfe niet
en hadde willen tappen, dat hy den felven wyn in groots vuyt den Hage
hadde mogen vercoopen den geenen dien him gelieft hadde. Aêtum xj.
dach in Aprili anno xrrrjc. Lvrij- Prefencibus Zreflongen, Aflendelft, Ey
ke, Michiels, Mye, Zweeten en _Ruychrok.
… Op ten xrxen. dach van Julio anno L.VIIJ. (1458.) foe is bevolen by
den Hove van Hollant en wtgeroupen , dat niemant op tie boeten van thien
pont Hollantfch geen rootwyn verkoepen en moet dan by Ordinancie en den
„ pryfe geftelt te wefen van den felven Hove. Prefentibus Treflonge, Af]en-
>> delft, Cats. Michiels, Ruychrok en Zwieten.
„ Daerop is geordineert Dirc Yan Broerfé, Steyn Valke, enz. hoer wyn te ver-
„ coopen voer vier grooten de ftoop. Aétum xxj en. dach in Julio anno
…… XIIIJe. LVIIJ.
In den jaare veertien honderd zeven en veertig gold een ftoop wyn vier groo-
ten. Dog deze prys wierd by zommige nog te hoog geagt, waardoor groot
ongenoege ontftond, zulks dat twee perfoonen gìngen ten huifen van twee
Wynkoopers , woonende alhier op de Plaats, om dezelvete flaan, ter oorzaake
dat zy hunnen wyn hadden doen uitroepen en verkoopen voor vier grooten de
ftoop. Hierover wierden ze niet door den Bailliu-van den Hage, maar door
den Procureur Generaal geaCtioneert en aangeklaagt, dog op hunne overgifte
II. Deel, Rr by
322 PRIVILEGIEN,'OCTROYEN, änz.
by het Hof in fubmif]ie ontfangen: Wy zullen de Woorden van de ate hier
byvoegen. | . RAS
» Op den xxvijen. dach van Decembri anno XallljJc. XL VIJ. foe ge-
loefde ende zekerde aen handen myns Heeren des Prefidents en den ‘Rade,
‚, Robbe de Maetfelaer rechts te plegen ende al te dulden en‚te dogen, dat him
‚, by den Prefident en Rade overgewyft fal worden him gehoort, roerende der
„… beclachten die him de Procureur-Generael ons genadichs Heeren aanzeggen- —
de is van dat hy mit Adriaen Kerflanft, en andere -onlanex geleden geweeft is.
in die huyfen van Jan van Beveren en van Jan Geryifz, aen die Plaeife, om
„ die te flaen, om dat zy hoeren wyn hadden doen vuytroepen en vercoopen voir vier groo-
ten den floop, &c. Ende dit heeft dezelve Robbe geloeft te volcomen op tie
‚ peyne van fynen Iyve en goede. Aétum ucfupra by den Prefident, Welfteyn ,
… Zyl, Cats, Wiflekerke, Potter. Geregiftreert in het eerfte Memoriaalb. van
„ Jacob Boflaêrt, gequoteert G. 1. loco fol. 40. verfo. «
se)
\s
Dit en diergelyke voorvallen, dewelke dagelyks ter dier oorzaake alhier ge-
beurden , gaven gelegentheid, dat de Heeren Raaden van den Hove eenen vaf-
ten prys ftelden op de wynen na bevindinge van derzelver waarde, denwel-
ken zy dan deden afkondigen. En op dat allgs jn ’t vervolg ordentelyk zoude
werden behandelt, maakten de voorfz Raaden de voorenftaande Ordonnantie,
waarvan zy de onderhoudinge en bekeuringe, mitsgaders de invorderinge der
boeten tegens de overtreders daarby geftelt, den Bailliu van den Hage aanbevo-
len.
Uit de geringheid der bovengemelde pryfen kan men ligtelyk afnemen, dat
’er te dier tyde nog geen impoft op den wyn alhier is geweeft. Want Hertog
Aelbrecht van Beyeren had by zynen brieve van den derden Januari dertien hon-
derd zeven en negentig na den loope van den Hove (hiervooren te vinden. No.
vrrr.) den Buuren van den Hage gegeven, dat zy hunne neeringe van den
wyntap vry, gelyk zy dien altyd hadden gedaan, zouden doen, zonder daarop
eenig geld of belaftinge te zetten, dezelve te verpagten, verkoopen of iemand
in ’t byzonder aan te beveelen; ten waare, zegt hy, dat wy onfer gemeenre fleden,
luden en onderzaaten hulpe beboefden „ die menvom den beften orber wille op die Wyntap , Biertapof
andere neeringe fetten fouden. Welke claufule of uitzonderinge ‘aanleidinge gaf, dat
de Regeerders van den Hage in den jaare 1483., wanneerze door verfcheide
oorzaaken (breeder vermelt in ’t Oétrooi hierna gedrukt onder Num. Xxvi.)
zodanig wafen uitgeput, bezwaart.en verarmt, dat het hen onmogelyk was
langer hun aandeel in ’sGraafs beeden, fchoten en andere ongelden te konnen
opbrengen, en wel wetende, dat zy noch de gemeynte van den Hage geenrehande ac-
cys of ongelt fetten en mogen op eenigerbande goïde, victalie, fpìfe of drank, ten fi bi den
Graef en fynen Rade, zig vervoegden aan Aartshertog Maximiliaan van Ooftenryk;,
en van den zelven verzogten zekeren accys te mogen ftellen op de Wynenen
bieren, die in den Hage en Haag-Ambagt gedronken, getapt en gefleten wor-
den. Maximiliaan zig in zeer zwaare oorlogen tegens Vrankryk ingewikkelt, en
groot gebrek aan geld hebbende, zoo dat hy zyne Landen en ingezetenen met
fchattinge op fchattinge bezwaarde , was niet traag in ’t bewilligen van ’t voorfZ
verzoek. Hy gaf mitsdien by brieve van den vierden Februarit veertien hondert
vieren tagtig aan gemelde Regeerders daartoe een ampel en breed Oëtrooi (zie —
Num. nk Dog egter niet voor altoos, maar tot zyn wederzeggen. En
dit is de eerfte' belaftinge die alhier op wyn en bier gelegt is geworden.
Van ouds hadden de Regeerders, die niet te nemen noch en heffen mogten eenige
accyfen of recht up den drank en andere leeftucht , die men in den Hage difpenfzert, zoo
zy by hunne Requefte, in den jaare veertienhonderd een en tagtig aan den meer-
gemelden Vorft en Vrouwe Maria overgelevert, fpreeken , de gewoonte omde
quôte of ’t aandeel, waarop den Hage in ’sGraaven beden en andere gemeene
Landslaften , die by de Staaten van den Landen den Graaven wierden ingewilligt,
was aangeflagen, van hunne burgeren en inwoonderen te vorderen by wege van
Hooft-of Familie-geld , waartoe zy eenen omflag deden, in welken een ieder na
maate van zynen {taat of na dat hy gegoed was, wierde getaxeert: Maar, ver-
mits
vaN ‘sG RAVENHAGE. 323
mits den Hage door de geduurige oorlogen , die eerft Hertog Carel van Bours
gondie, en daarna Eertshertog Maximiliaan voerde; döor den duuren tyd als een
gevolg van den oorlog ; door den tweefpalt of partyfchap der Hoekfchen en
Cabeljauwfchen, waarin die van den Hage geen gering deel. hadden; door het
verloop van de Draperye, die alhier in eenen zoo bloeyenden ftand was als in
eenige andere Stad van Holland; en door andere diergelyke oorzaaken „meer,
te lang alhier op te haalen, nu tot zulken erbermelyken ftaat was gebragt, Zoo
konde de Magiftraat het voorgemelde middel niet langer in *t werk ftellen: te
min, nadien de twee deelen van de inwoonderen vry en exempt waren in de wvoorfz. con-
tributie en betalinge , en het furplus , het derde uytmakende , waren meeftendeel en wel tot
veertien hondert perfoonen , arme luyden, op de bede en aehmoefJe levende , en daerby niet
machtich inde voors omflagen iets te konnen geven; welk laatft getal in den jaare 1484.
tot over de twee en twintig hondert perfoonen was aangegroeyt ; Bebhalven dat 'er wel twee
hondert waren die een fchot” pond, d'andere een half, de derde een quart , elks na advenant,
die eenen groote in de werelt niet en hadden. Zulks dater niet boven de tzeventig of
tagtig gevonden wierden, die in den omflag gelden en contribueren konden. Men voege:
nog daarby de moeyelykheid, om niet alleen een evenmaatige begrootinge op
jeder hoofd te vinden, maar ook om die te konnen heffen, gemerkt een ygc-
Iyk zig tragte van dien laft te ontdoen, onder voorwendzel, datze of vry en
exempt waren, of datze te hoog na maate hunner ftaat of goederen aangefla-
gen waren; |
Aanmerkelyk is ten dezen opzigte zekere Ordonnantie, die wy geregiftreert
winden in *t eerfte Memoriaalboek van Mr. Aarnoult Sandelin, Griffier van derf
Hove fol. 129. verfo. Waaruit te zien is, op wat wyze men alhier in vroege
tyden het aandeel, ’t geen den Hage gehouden was te draagen in de gemeene
laften van den oorlog, plagt te heffen en in te vorderen by wyze (gelyk we
reets hiervooren hebben gezegt ) van een Hooftgeld, ’t welk weekelyks by de
burgers en ingezetenen na ieders ftaat en gelegentheid moeft werden opgebragt.
En om ’'t zelve des te beter te begrypen, hebben wy niet ondienftig geoordeelt ,
_deze Ordonnantie, zoo alfze by *t Hof, zonder welkers toeftemminge en goed-
keuringe geene belaftinge by de Regeerders van den Hage ter dien tyde mogte
werden ingevoert, is geapprobeert, woordelyk alhier by te voegen.
„ Op ten dach van huyden, foe is by den Hove van Hollant d'Ordonnan-
tie en ’t concept gemaiët by den Bailliu, Schout, Gerechte , Vroetfchap en
„ gemeen Buyren van den Hage, omme te vervallen en op te brengen de pen-
„ ningen van den jegenwoordigen laften van den oerloge voor heurluyder por-
… tie, in dato den xxviij. dach van dezen tegenwoordige maent gecreven en
„ onderteykent by de hant van heuren Clerk, hiernae van woorde te woorde
„ volgende:
„ ORDONNANTIE en Concept gemaiét by den Bailliu „ Schout, Ge-
rechte, Vroetfchap en gemeen Buyren van den Haige, om te vervallen en
op te brengen die penningen van de jegenwoirdige laften van den oirloge voor
heurluyder portie.
„ Ín den eerften, foe is’er geconcipieerten geconfenteeft, dàt men gade-
ren fal een redelyk weekgelt, te weten, die meefte op thien ftuyvers en foe
voert, defeenderende van ftuyver tot ftuyver, tot eenen oert fkuyver toe,
„ elex na quantiteyt van fyne goeden, en dat ter difcretie van den Gerechte
… en die fes goede Mannen, die daer toe eendrachtelicken gecofen fullen wor-
„ den, geduerende tot wederfeggen van den gemeen Buyren en niet langer.
„ Item dat die voorfz. van den Gerechte, Vroetfchap en gemeen Buyren
van den Hage kiefen fullen fes goede Mannen, die *t voerfz Weekgelt fetten
en den ontfang dairof hebben fullen, mitsgaders oick van den Excys, ie
binnen een jaer incomen fal, ingaende den eerften dach Julii leftleden , wair-
of oick die Treforiers kennifle dragen fullen, om. dairof rekeninge, bewys
en reliqua te doen na oude gewoente.
„ Item dat die voirfz fes goede Mannen alfoe by henlieden gecoefen, ge-
II. Deel. rex „ houden
2
35
23
bi
hd
bi
35
hed
hd
23
2
bl
2%
3,
hd
324 PRIVILEGIEN, OCTROYEN, enz.
39
houden fullen wefen dien laft te aenvaerden fonder eenige contradiêtie op te
peyne van hondert Philips gulden, te gaen tot prouffyte van den Hage.
» Item dat de voirfz fes perfoonen fullen mogen ordineren ’t Scotbouck van
den Hage mit Haechambocht aen achten ofte aen feflen, meer of min, foe
henluyden dat goet duncken fal, om ’t Weekgelt te ontfangen; Ende fullen
mogen ordonneren in elek quartier een, die *t Weekgelt elk in *t zyn inga-
deren fal, ’t welk die- geene daer toe geordonneert wefende alfoe gehouden
wort te doen, zonder wederfeggen, op te peyne van twintich Philips gulden
ten behoef als vooren, en die penningen te leveren in handen van de voirfz
fes perfoonen, en dit voer acht dagen alleen, en daerna een ander, die als
dan geordonneert fal worden; des fullen die voerfz fes perfoenen felver die
eerfte reyfe ’t voerfz Weekgelt ingaderen.
s Item dat die voerfz fes perfoenen geen Salarys of wedden ter caufe voerfz
hebben en fullen, dan alleen die gewoenlicke wedden, die men jairlyex ge-
vende es van den excyfe op te fchryven.
‚> Item dat die voerfz fes perfoenen geen gelt uytgeven en fullen dan alleen
tot behouf van den oirloge, op peyne van anderwerve te geven uyt heur
eygen goeden, ten waere dattet henluyden by. Scout, Gerechte en gemeene
Buyren geordonneert worde.
Item wel verftaende en behouden, datfe van dezelve penningen betalen
fullen Fan Splinter, Jacob Stalpert en Mr. Dirk Hoichftract, van heure geleende
penningen, nae uytwyfen der belofte, die henluyden gedaen is, en voirts
alfulke vyfhondert ende feven en feventich Rynfche gulden, die gegaen
fyn in betalinge van der bede, dairvoeren Schout en Gerechte heure eygene
obligatie gegeven hebben, alfoe verre als die penningen comende van den
quartier-jaere excys, dat Jacob Smit gehat heeft, ’ felve niet ftrekken en mo-
gen, behoudelicken indien dat dair yet over ware van dien penningen, dat
’t felve oick geemployeert fal wefen, als boven.
» Ítem dat die voirfz fes perfoenen hebben fullen volcomen macht vuyt te
geven tot profyte van den Hage totter fomme toe van vyftich gulden die
welke dairof rekeninge gedaen, henluyden gepafleert fal worden mitte- pen-
ningen van den oirloge.
» Îtem noch foe füllen die voirfz fes perfoenen gehouden wefen den ge-
meen Buyren te verthoenen, hoeveel dattet voirfz Weekgelt bedragen fal.
Aldus ondergefcreven. Aldus geaccordeert en gefloten op ten acht en twin-
tichften dach van Julio anno vyftien hondert feventien.
> In kennifle van my |
, Was getekent, P. VUYTWYCK.
» Geapprobeert en approbeert ’t zelve Hof mitsdefen, om ’t felve ter exe-
cutie geleyt te werden na fyne vorme en inhoude, authoriferende ’t felve
Hof den voirfz Bailliu, Schout en Gerechte en de fes perfoonen by den fel-
ven Bailju, Schout, Gerechte, Vroetfchap en gemeen Buyren voirfz gecoe-
ren, ’tfelfde te executeren en den onwillige dair toe te bedwingen en conftrin-
gen by alle behoirlyke wegen van doene. Gedaen tot Delft den negen en
twintichften Julii XVc. XVIJ. Prefent Prefident, YJelmonde , Duvenvoirde,
Loo, Fafperfz en Sasbout.
Alle deze voorverhaalde onheilen en moeyelykheden noodzaakten dan, gelyke
reets gezegt is, de Magiftraat van den Hage, dat zy in den gemelden jaare
1484. een bequaamer middel uitdagte, ’t welk om de gelykmatigheid, ver-
mits de armen zoo wel als de ryke, de vreemdelingen zoo wel als de inwoonde-
ren, die laften moeten ondergaan, ook in laatere tyden niet alleen hier in den
Hage en in andere Steden en plaatzen van Holland, maar ook by den Souvrain
als een gereet en gemeen middel in train: is gebragt; dog egter met dat onder-
fcheid, dat die van den Hage (daarvan wy nu alleen fpreeken,) fchoon zy
beweerden, tot het zettenen verhoogen van impoft op fpys en drank geregtigt
te
vaN 'SG.RAVEN.H AGE. 335
te wezen uit kragte van het Privilegie van Hertog Willem van Beyeren van den
zefden Novemb. 1407., by ‘twelke aan hen onder andere poinéten zyn vergunt
alle nutfchappen, profyten en renten, die comen, vervallen en verfchynen zouden mogen
van den Excyfe, telkens na het eindigen van de vergunde jaaren, en wel inzon-
derheid by het opkomen van nieuwe bezwaarniflen , weder O&troy of wel con-
tinuatie van dien moeften erlangen, ’t geen zy, zoo ze te kennen gaven, al-
leen deden tot voorkominge van alle moeyelykheden en tegenftrevingen, die
hen des wegen mogten ontmoeten. En dit wierd daarna des te noodzaakely-
ker, vermits Keizer Karel tot wegneminge van deze en diergelyke voorwenze-
Jen en teffens tot weeringe van het misbruik by zommige Steden en Dorpen
daaruit ontftaande, wel expreflelyk by Placaate van den agtften September vyf.
tien honderd agtien ( geregiftreert in *t eerfte Memoriaalb. van A. Sandelin fol,
339--341-) deede verbieden, „ dat geene Steden of Dorpen eenige excyfen
‚> zouden mogen opftellen, hoogen ofte laagen op wyn, bier, coorn, turf,
» vifch of andere waeren of coopmanfehappen en goeden, hoedanig die zyn , dan
»> by Oëtroy of expref]e confente van ons. ’t Welk dan de rede is, dat men onder de
weinige Voorregtbrieven van den Hage zoo menigvuldige O&troyen van die
natuure vind, van welke wy flegts de voornaamfte en aanmerkelykfte hebben
opgegeven.
De laacfte aéte, die ons van dat zoort tot nog toe te vooren is gekomen, is
van den 24. Maart 1574. , waarby de Staaten van Holland aan die van Hage ver-
gunnen confent en auêtorifatie, om den impoft op wyn en bier te mogen ver-
hoogen. Wy zullen mitsdien de woorden van de gemelde aête alhier nog by
fchryven. |
„ ALSO die Burgemeefteren en Regierders van den Hage den Staeten van
‚ Holland vertoont hebben de zeer groote laften en ondragelyke koften, die
» dezelve Vlecke en ‘t Lichaam van den Hage gedragen heeft gehadt, zoo
„ van de Spaanfche foldaeten „ als onlangs van verfcheide deurtogten en ver-
„‚ toeven van de garnifoenen van den Grave vander: Mark, Gouverneur over
‚ Holland, die aldaer langen tyt gelegen hebben, dewelke uytten inkomtften
» van den Hage niet mogte vervallen ofte gevonden worden, byzonder mits
ss ‘t afweezen van veele van de principaelfte en treffelykfte inwoonders aldaer :
» verfoekende mitsdien geadmitteert te fyn haer excys te megen verhoogen en
, verfwaeren; SOO IS'T, dat dezelve Staeten de voornoemde Burgemeef-
» teren en Regierders van den Hage geaccordeert en geauthorifeert hebben,
„> accordeeren en authoriferen mits defen , behoudens in alles en onvermindert
„ d'auêtoriteit en geregtigheyt van den Coninglyke Majefteit onfen genadigen
Heere, by provifie te mogen heffen en lichten binnen den Hage, bo-
s, ven den ouden en gewoonlyken accys, van elk vat bier binnen den Lande
‚‚ van Holland gebrouwen, nog drie grooten, en van elk vat bier buyten ’s
» Lands gebrouwen, nog drie ftuyvers , mitsgaders van elke ftoop wyns Rynfche
‚‚ en Spaanfche een grootgen, en van Franfche wyn een oortgen, en ’t felve
„ by heuren Colleéteur te mogen doen innen en colleêteren, zoo wel over de
»» Suppooften van den Hove als ingezetenen van den Hage, niemandt uytge-
» zondert, ter tyt en wylen anders geordonneert zy. Mits dat defelve van den
» Hage daer van gehouden worden te verantwoorden en te-doene goede reke-
»» ninge, bewys en reliqua , daer en alzoo ’t behooren fal. Gedaen tot Leyden
»» den 26. Oétob. 1572. Én ter Ordonnantie van de Staeten, by my,
was getekent , | P. BUYS.
‚ITEM omme te vervallen die groote laften en onkoften, foo ordinaris
als extraordiaaris, die ’t gemeene Land en ’t Corpus van den Hage dagelycx
nootelyk te dragen en van doene heeft, daar toe voor als nog geen bequa-
er middel gevonden en es, om dezelve te vervallen ten minften quetfe, dan
‚ mits ’t opftellen van zekere excyfen en impoften op ten wynen en bieren,
» die alhier in den Hage onder ’t gemeen volk gedifpenfeert, getapt en gefle-
R yr 3 . bk | ten
326 _ PRIVILEGIEN, OCTROYEN, enz.
‚‚ ten fulllen mogen werden, SOO IS'T, dat die voorfz. Magiftraat van den
„ Hage by confent en believen van de Rade neffens zyne Excellentie geaccor-
„ deert en geconfenteert hebben , blykende by de acte daer van zynde in dato
‚, den 13. Marui leftleden, wefende ondertekent A. GENIETS. te môgen
„ colleéteren zekere excyfen en impoften op ten wynen en bieren, die men in
„‚ den Hage en Hage-ambocht flyten en difpenferen zal mogen; mits betalen=
» de, te wetene van elken vat biers binnen ’s Lands gebrouwen, fes ftuyvers
„ tot excyfe, halve en vierendeelen na advenant, en van buytenlandfche bie-
‚> ren van elk vat . . . ftuivers, en tot impoft tot behoeve van ’t gemeene
„, Lands zaeken agt ftuivers van ’t vat, van de halveen vierendeelen mede na ad-
‚ venant. Voorts vanexcys van elke ame Rynfche wyn, Malvefyen , Baftaer-
den, Romenyen, Afoyen en diergelyke heete wynen, vier Rynfche guldens,
„, en van de aeme van de Pitouwen, Pillietten en andere kleine Franfche wy-
nen twee Rynfche gulden by de aeme, en daer beneden alles daerna gere-
‚‚ kent. Aétum den 24. dach in Maerte 1574. Stilo Curie Hollandia.
Nu keeren wy weder tot ons voorig verháal, daar wy eenigzints van waren
afgeweeken. Onder het klein getalderinwoonderen , waaruit den Hage op dien
tyd beftond, waren, gelyk wy reets hier boven hebben aangemerkt, veele per-
foonen, die van alle laften; ’t zy van beden, fchoten en andere ongelden vry
en ontheven waren; Maer vermits die niet zeker, nog by eenige aête tot nog
toe waren uitgedrukt, en gevolgelyk dat ’er verfcheide andere van tyd tot tyd
zig daaronder voegden, die de Regeerders van den Hage vermeenden daar
onder niet te behooren, zoo rees ’er tuflchen deze en de Magiftraat deswegen
geduurig gefchil, want hoe meer bevryden dat er waren, hoe meer en zwaar-
der de laften den verderen ingezetenen drukten. Weshalven Hertog Carel, byge-
naamtde Stoute, om deze twift-appel eenmaal uit den weg te nemen, en teffens
daarontrent een vaft reglement te ftellert , te raden wierd, aan die van den Hage
in den jaare veertienhonderd zeventig een Oëtrooi te verleenen (te vinden- on-
der Num. xx11j.) waarby hy dan tot welwezen, zoo hy zegt, van Zyne onder-
zaten van den Hage verklaart en ordonneert , dat alle neering en ambagt doende en andere
inwoonders , van wat flaat Zy ook zyn, nevens die van den Hage zouden contribueeren ,
dog dat daer van uytgezondert zouden wezen alle zyne Dienaeren , Officieren en Huysgezin-
nen, gerekent by den Efcroen van zynen huyfe; zyne Stedehouders en Luyden van den Ra-
de, zyne SecretarifJen, Advocaet ‚ Procureur ‚ Contrerolleur ‚ en andere Officieren van
zyne Camere van den Rade in Holland, hun verblyf in den Hage houdende, als mede 2yne
Rentmeefter van Noortholland , den Bailliu en Schout van den Hage, mitsgaders die Rid-
ders, Jacobynen en andere Kerkelyke en Geeftelyke Luiden, geen neeringe, handieeringe
of ambagt doende , alzoo werreldlyke Luiden gewoon zyn te doen.
Maar wanneer door de geduurige afwezendheid der. volgende Gráaven de
zaaken by den Raade Provinciaal, aan welken nu byna het ganfch beftier zoo
van Politie als Juftitie over Holland, Zeeland en Vriefland was aanbevolen „
vermenigvuldigden, en dat dienvolgende daar door het getal der Officieren da-
elyks toenam, in diervoege, dat al in den jaare veertienhonderd een en tagtig
e Procureurs poftulanten en Bodens van de Camere van gemelden Raade, behalven’ nog
veele andere, alleen over de zeftig beliepen, die mede den zelven vrydom wilden
genieten, veroorzaakte zulks wederom by die van den Hage nieuwe klagte,
welke gebragt zynde aan Eerfthertog Maximiliaan en Vrouwe Maria, deden de«
zelve by het Oétroy, ’t geen zy in den gemelden jaare aan die van den Hage
vergunden, daarop een nader en breeder declaratoir , inhoudende, „, dat in de
‚ omfettingen en betalinge der voorfz. beden , impofitien en andere laften alleen
»» Vry, quyt enexempt zouden gehouden werden alle hunne Dienaren , Officie-
‚‚ ren en Huysgezinnen, gerekent by den Eferoen van hunne Huyzen, den
‚, Stadthouder en Luyden van hunnen Rade Ordinarifle en Extraordinariffe,
‚ hunnen Advocaet, Procureur en Griffier, twee van de SecretarifJen Ordinarif}e,
» vier Extraordinariflen, alle Ridderen, Kerkelyke en Geeftelyke Luyden, Doc-
‚‚ toren en Licentiaeten, zes van de Procureurs poftulanten in de voorfz. Camere,
» zes Deurwaerders of Exploiftiers ordinaris en vier van de Bodens aldaer, willende
dat alle verdere Advocaeten, Procureurs, Boden en andere in de voorfz, laften
en
VAN SGRAVEN-HAGE 329
pe
en omflagen zouden gelden. Ende op dat men daarontrent zeker zoude gaan,
zoo maakten de Heeren Raaden van den Hove ter zelver tyd tuffchen die van
den Hage en de Suppooften, enz. eene Ordonnantie, tot opfchrift voerende,
Vrybeyd voor de Suppooften en andere gezegt des Efcroen, welke wy hierna onder Num.
xx1vshebben gebragt, waartoe wy kortheids halve den goedgunftigen Lezer
zen. . ”
En of wel nu by het meergemelde Oétrooi van Hertog Carel van Bourgondie
en de daarop gevolgde Ordonnantie van den Hove was vaftgeftelt , wat perzoo-
nen de voorfz. Vrydommen zouden genieten, en welke de belaftingen zouden
onderhevig zyn, zoo hebben nogtans de volgende Graaven deze Voorregten
van tyd tot tyd verders uitgebreid, en daarmede nog verfcheide andere per*
zoonen begunftigt; vermits de Graaven by het geven van hunne brieven van
Oêtrooi telkens de magt aan hen behielden, om daarin te doen en te handelen
na hun welgevallen: ’t geen wy zoo kort als doenlyk wat nader zullen tragten
aan te toonen.
Keizer Maximiliaan en zyne zoon Eertshertog Philips van Ooftenryk in den jaare
veertien honderd zeven en tagtig (hier na gedrukt onder Num. xxv1ry.) aan
ie van den Hage wederom een nieuw Oétrooi verleenende tot het hêffen van
den impoft op wyn en bier, wilden en begeerden, „ dat daer van vry en
» exempt zouden wefen (’t zy de woorden van het Oêtrooi zelf, ) onfe Cancel-
» lier de Heere van Champuans en andere-Cancelliers van ons en onfe Naco-
»» melingen, die Luyden en Suppoeften van oníen Groiten Raide gn andere Of
» ficiers, gerekent by den Lfcroys van onfen huyfe, onfe Stadhouder. Raiden
» en die van onfe Rekeninge. Camere in den Haige, mitsgaders die Suppoef=
» ten van onfen Hove van Hollant en. van onfer voorfz. Rekeninge Camere,
» die van der Ridderfcappe en Geeftelyke Luyden’, woonende in den zelven
»» Dorpe, in fulcken getale en in aldermanieren, gelyk zy geweeft en dairof
» gebruikt hebben fichtent ’t opftellen van den voirfz. Exeynfe tot nu toe.
Ook hadden dezelve Princen by eene voorgaande aête reets uytgezondert die
Edelen binnen den Hage refiderende en alle on/e Dienaeren (die men) geploogen heeft tot
allen dachvairden te befchryven. |
Maar Keizer Karel, wanneer hy by zynen brief van den 21. Maart des jaars
‚ vyftien honderd zeftien aan de Magiftraat van den Hage vergunde het verhoo-
gen van hunne Excynfen, ging nog veel verder. Hy ordonneerde wel expres-
felyk, „, dat van den zelven Excyfe, foe out foe nieuw , vry , ontlaft en exempt
» wefen en blyven zouden onfe Stadhouder, Prefident, die Luyden van onfen
», Raide ordinariffen enextraordinariffen, met den Griffier, den Ontfanger van
» de Exploiëten, onfe Advocaet en Procureur met heure Subftituten, de vier
» Secretariffen ordinaris en fes extraordinariffe, feffe Deurwaarders en fefle Bo-
» den, alle de Advocacten, en acht Proenreurs , en die felve dewelke wy by an-
», dere onfe opene Brieven van den date van huyden (zie Num. xX1x) by nae-
s> me en toenaeme verclaert hebben, en raden} den heure fucceffeurs in
», ftaete, altois t'onfe declaratie of van onfen Stadthonder en Prefident voirfg., die Luy-
» den van onfe Rekeninge, een Auditeur, een Clercq ordinaris , een Commif-
s faris, een Deurwaerder,een Bode, den Onfanger van de Efpargne ende onfe
» Rentmeefters van Noirt-en Zuit- Hollant, onfe Regifter-meefter en-fyne
>> principale Clerq, en voirts alle die binnen d'overfte hevank van onze Huyze of Ho-
»» ve in den Hage refideren, en van den geenen die in het Nederhof refideren , al-
» leenlyk onfe Officieren, als den Houfflager, den Smit, den Timmerman,
s den Leydekker, den Controlleur van de werken , eu diergelyke , ende anders
» geene; alle onfe Huysgefinnen by den Eftroes van onfen Huyfe gerekent;
» Voirts die Priefters en andere Geeftelyke perfoonen, Doëtoren en Licentiae-
‚„ ten, Baenre-Heeren en Ridderfcap in den Haige refiderende nair oude ge-
s» woente; Oiek de weduwen van de voirnoemde vrye perfoonen, foe lange Zy
» in weduwelyke ftaete blyven fullen. En dezelve Keizer gelafte daerom ook
by eenen tweeden en naderen brief ( onder Num. xxx.) aangaande de voorge-
gemelde vrydommen, ,, zynen Stadhouder, Prefident en Luyden van zynen
» Raide en Rekeningen, zynen Bailliu, Schout, Burgemeefteren en Schepenen
‚> van den Hage en allen anderen zynen Officieren en onderzaeten , dien dit
»» aCn-
1470,
__mifes et a meëtre fus en nol
328 PRIVILEGIEN, OCTROYEN, enz.
»» aengaen foude mogen, dat zy de voirfz. perfoonen en een yegelyk van dien
» van zyne voirfz. Declaratie en van den effeCte van dezen , foe voerfz. is,
», doen laeten en gedogen ruftelyk en wredelyk genieten en gebruyken , want
» (zegt hy) ons SA gelieft. |
Hoe kragtig dit flot en hoe fterk dit bevel des Keizers zy, zoo zyn nogtans
wegens deze voorregten en vrydommen tuflchen de Magiftraat van-den Hage
als klagers , en verfcheide perzoonen, als beweerende Suppooften , en mits dien
vry en ontheven te zyn van de voorfz belaftingen en impofitien, menigvuldi-
ge gefchillen en moeyelykheden van tyd tot tyd ontftaan. De rede daarvan
was, dat den Hage meeft al en doorgaans, zelfs tot in de ‘Troebeltyden van
de jaaren 1572.-1578. beftaende uit armeen behoeftige burgers, of op zynbeft
genomen, uyt goede en flechte luyden van ambachte of neeringe , die naauwelyks iets
hadden by te brengen tot betalinge van ’s Haags laften, de Regeerders dierhalven ge-
nootzaakt waren- zeer naauw opzigt te moeten nemen op de vermogende, ’t
geen dan de voorgemelde gefchillen veroorzaakte. Dog wy zullen ons daar on-
trent niet verder inlaaten , gemerkt ons oogmerk eenig en alleenis , deze vooren-
ftaande Aanmerkinge alhier hiftorifchewyze te plaatzen, op dat de Lezer uit
de aaneenfchakelinge der zaaken des te’ beter en klaarder begrip zoude hebbeÂ
van verfcheide Aêtens, die by ons in ’t vervolg werden te berde gebragt.
XXIII.
:
OCTROOI, dat alle neering- en ambagt doênde en _ande-
re inwoonders, nevens die van den Hage contribueren zullen,
witgezondert die van des Graafs Huize, en verdere per-
Joonen aldaar gefpecificeert.
CHARLES, par la grace de Dieu Duc de Bourgongne ùc.
Savoir faifons que nous ces chofes confiderees-et fur icelles en bonaduiz
woulans et defirans en ce mectre bon ordre au bien et entretenement de.
noz fubgellz au dit lien de la Haye avons ordonne et declare , et par
la teneur de ces prefentes, ordonnons , et declarons , que toutes et quelz-
conques perfonnes, de quelque eftat ou condition quelles foyent farfans
et exerfans mefliers, et ouvrages mecanicques ou marchandifb et aul-
tres guelconques demourans et qui cy apres demourront et refideront ;
an diët lieu de la Haye font et feront d'orefen avant contribuales avecq
ceux de ladtte ville dela Hayeyen tousles aydes „fubfides „et fubuentions
MB ait pays de Hollande, felon le taux et
portion dicelle ville et chafquun felon fon eltat, faculté et puyflance,
_referuez et exceptez nos Seruiteurs et Officiers Domeflicgues comptez
par les efcrois de notre Hoftel, nom Lieutenans, Conftilliers, Secre-
„Baires, Advocat , Procureur , Contrerolleur , et auftres Officiers ordie
ares de noftre Chambre de Confetl de Hollande, refidens au dit lieude
la Haye et avecq noftre Rentmaiftre de Noorthollant , et noz Bailli
et Eftoutette du dit lieu de la Hayeet auf/y les Chevaliers, Facoptns
et aultres perfonnes Eccleftalticques non fayfans et exerfans meftiers,
marchandife, ne aultré ouvraige mecanicyue, que gens fecubters dot
buent et font accouftume de faire Òrc.
Donne en noftre Caftel de Hefdin le xxij. jour d’ Aouft Pan de Gra
ce mil quatre cens foivante dix &c. |
In gggeneel geregiftreert in ’t Francyne Privilegie-boek van den Hage foliis xoj.
xuij. So,
XXIV.
VAN SGRAVEN-HÁGE. 329
XXIV.
ORDONNANTIE nopende den Frydom der Suppoof:
ten en andere gezeit de Efcrois.
Ordonnantie van den Hove van Holland, gemaekt tufichen ‘die
van den Hage, de Suppooften van den Hove, Geeflelyke ende Kerke-
Dyke Luyden, die geen neeringe nog ambochte en doen, alfò Waerely-
ke. Luyden gewoonlyk fpn te doen, roerende de Contributien, Bee-
den, Subventien en Ommefettingen; diemen den Heere ofte Prince
van den Lande willekeurt in den Hage; in welke Contributien,
Beeden, &c. vry, quyt en exempt fullen fyn alle de Dienaeren,
Ofhcieren en Huyfgefin gerekent by den Z/frors van den Huyfe
van Maxtmiliaen en Vrouw Maria, fyne Huysvrouwe, Grave en
Gravinne van Holland &c. myn genadige Heere en Vrouwe, myn
1481.
Heere de Stadhouder, Raden ordinaris en extraordinaris van Hol--
lant, den Procureur, Advocaect, Jacopynen, Kerkelyke en Geefte-
Iyke Luyden, Doétoren, Licentiaten, fes Procureurs poftuleeren-
dein de Kamere van Holland, fes Deurwaerders ofte Exploiëtiers
ordinaris, Contrerolleur, Officieren ordinaris van den Rade, den
Rentmeefter van Noortholland, vier Booden, mitsgaders den Bail-
liu en Schout van den Hage, naer uytwyfen der brieven van Man-
damente, by de voornoemde Maximilraen en Marta voornoemt
gegeven. tot Antwerpen den eerften Oëtober veerthien hondert
een en tagtig. Aldus gedaen in den Hage op den elfden dach in Mar-
tis anno XLIIJC. LxxxJ. Secundum curfiun curie Hollandiae , by myn
Heere den Stadhouder Generael ‚den Heere van Sevenbergen „Gerrit
van Aflendelft, Mr. Facoh Ruyfêh,; Philips Rwychrock van de Werve,
Mr: Cornelis de Jonge, Mr. Willem van Berendrecht, Hendrik van
der Mye, en Pieter Janfz. Raetsluyden van Hollant.
Gedrukt agter het Berigt van den Hove, Bylaage /. pag. r11.
XV.
"Executorie van den Hove op bet Mandament by Eerfibertog
Maximiliaan en Z'rouwe Maria, aan die vanden Hage ver-
leent , tegens den geene die onwillig zyn té voldoen de om-
_ flagen by de Magiftraat op de hoofden der ingezetenen geftelt;
met verklaringe wie van de omflagen vry zullen zyn; en aan-
biedinge van aflftentie in gevalle van oppofitie „ enz.
ALSOE myne genadige Heere en Vrouwe. van-Ooftenryk , en
van- Bourgondie, als Grave en Gravinne van Hollant ; Zeelant , en
Vrieflant, den Hove van Hollant-by hoeren genaden openen brie-
ven van Mandamente vercregen by den Scepenen en Raide van den
Hage, gegeven in hoeren genaden Stede van Antwerpen den eerften
dach van October leftleden , den Hove van Holland gecommitteert,
bevolen en gelaft, macht en auêtoriteyt g geven hebben; indien dat
HI. Deel. Ss blykt
1491.
330 _PRIVILEGIEN, OCTROYE.
blykt van de Privilegien en van der gebruyke van dien, aengaende
die contribucie van de bede, en daer van dat alle in ’t lange inden
voorfz brieve van Mandamente mencye gemait is, dat in dien ge-
valle t voorfz Hof alleenlyk vry, quyt en excempt in der betalinge
derzelver bede houden foude , te weten alle hoere genade Diena-
ren, Officieren en Huysgefinnen gerekent by de Zferoën van hoeren
genaden Huyfe, myn Heere den Stedehouder Generaal en die Luy-
den van hoeren genaden Rade ordinaris en extraordinaris, den Pro=
cureur, Advocaet en Grither, twee Secretariflen ordinaris, vier
extraordinaris, alle Ridderen, Kerkelyke en Geeftelyke Luyden,
Doêtoren en Licentiaten, /ès van de Procureurs Poffnlanten in den
Camere van den Raide van den voirfz Hove, fes Deurwaerders of
Exploictiers Ordinaris en vier Booden, alle dewelke dat omme
voorfz genaden Heere en Vrouwe verclaeren en willen dat quyten
exempt bliven in die contributie van de felve ommefettinge, alfoe
lange als hoeren genaden dat believen fal. ’t Voorfs Hof bevelende
datmen tot verfoucke van die voorfz van den Hage procederen zou-
de, omme ter executie te leggen die voorfz fettinge als nu gedaen,
als andere gelyke te doen in toecomende tyden, bedwingende of
doende bedwingen ter betalinge en volcomminge van dien alle ende
een yegelyk perfoon niet begrepen in den vooríz. getale, het {fy Ad-
vocaeten, Procureurs, Booden ofte andere, wederfeggende die
felve betalinge, realicken ende by feyten ende by alle andere we-
gen redelyc en betamelye wefende, gelyk dat breeder en al in ’t’
lange blyken mach by de vooríz brieven van Mandamente ende de-
welke hierna van woorde te woorde geincorporeert en volgende is.
MAXIMILTAEN ende MARIE, by der gracie. Goids
Hertogen van Oiftenryck, van Bourgongen, van: Lothringen, van.
Brabandt, van Limburch , van Luxenburch,ende van Ghelre, Grae=
ven van Vlaenderen, van Artoys, van Bourgongen, Palatinen van
Henegouwen, van Hollant, van Zeelant, van Naemen ende van
Zutphen, Marckgraeven des Heylichs Rycx, Heere ende Vrouwe
. van Vrieflant, van Salins, ende van Mechelen, onfen geminden
ende getrouwen Stedehouder ende Luyden van onfen Raide geor-
dineert in onfen Lande van Hollant, Zeelant, ende van Vrieflant,
refiderende in den Haige, Saluyt ende dileêtie; Doen te weete-
ne, wy ontfaen hebbende die oetmoedige Supplicatie van onfen
wel geminden die Scepenen ende Raide onfèr Stede van den Haige
voirfcreven, inhoudende hoe dat hier voirtydts , ende t’ allen tyden
dat eenige bede of fubvencie geaccordeert geweeft hebben wylen
onfen Voirders Graeven ende Gravinnen van Hollant, by die van
onfen voirfz Lande van Hollant, de vorrfs Supplianten die niet en
nemen noch en heffen mochten eenige affifen of recht up den dranck en-
de andere leeftucht, die men in den voirfz Haige difpenfeert, hebben
in de ftede van dien gecoftumeert om te ftellene hoere luyder por-
cie ende andeel van den voirfz bede up de hoofden inwoonende der
felver plecke,alfoe wel op de Advocaeten, Procureurs poftulanten ,
Deurwaerders ende Boden van onfen voirfz. Raide refiderende al-
dair, als andere, fonder alleenelyk up onfe Dienaeren ende huysge-
finnen, gereeckent by den Zyroen van onfen huyfe, ghy onfen voir-
| | noem-
VAN 'SGRAVEN-.HAGE. 33
noemden Stedehouder Raidsluyden, Secretariilen, Advocaeten,
Procureurs, Contrerolleur, ende andere Ofhcieren ordinarife van
onfen voirfz Raide, onfen Rentmeefter van Noirthollant, Bailliuw
ende Scout van den Haige, ende oick die Ridders, Jacopynen ende
andere Kerckelycke Luyden, die geene neeringe noch ambochten
en doen, alfoe waerlike luyden gewoenlyk fyn van doene, ende foe
wanneer eenige in gebreecke ofte rebel waeren te betaelen ’t gunt
dat bunluyden gefteldt was te doene, bedwingen ende te executee-
ren realik, ende by faite, alfoe men gewoenlick is van doene, om
onfe propre penningen, beden of domeynen, ten welcken t’ ge-
meene recht hem confirmeert ende befterckt, ende navolgende dien,
foo es elk onderfaete gehouden te betaelene ende te contribuerene
in de beede ende fubvencien, die men den Heere of Prince wille-
koert ten plecken dair fy woenachtich fyn; defen niet jegenftaende
in ’t Jaer duyfent vier hondert t’ feventich laeftleden, naer dat by
die van onfen voirfz Lande van Hollant geconfenteert was fekere
beede wylen onfen harden lieven Heere ende Vadere, wiens ficle
Godt genedich fy, ende dat de voirfz Advocaeten, Procureurs
poftulanten, Duerwaerders ende Boden van den voirfz Camere ge-
contendeert hadden vry en quyt te wefen te contribueerne inde
voirfz beede, de voirfz Supplianten trocken by onfen voirfz Heere
ende Vadere ende vercregen van hem fvne opene Letteren, by den
welcken hy declareerde ende ordonneerde expreffelyck, dat alle
perfoonen woonende in den Haige voirfz, uytgedaen alleenelycek die
voirgenoemde fyne Officieren, ende Huysgelinnen, Raidsluyden,
Secretariflen, Advocaeten, Procureurs, Ridders, ende Kerckelyke
Luyden ,alfoe-voirfz is, ten dien tyden woenende „ende die van dair
voirt woenen fouden in den voirfz Haige, fouden contribuabele we-
fen mit den voirfz Supplianten in alle de beeden ende fubvencien
upgeftelt ende up te ftellene in onfer" voirfz Lande van Hollant
naer den taux ende portie van den voirfz plecke van den Haige, ende
elek naer fynen ftact, faculteyt ende vermogen; Naervolgende
den welcken Letteren van declaracien ende oick den ouden Coftu-
men ende gemeenen rechte, de voirfz Supplianten begonften om-
meftellinge te maekene van de voirnoemde penningen in dien ty-
den geaccordeert onfen voirfz Heere ende Vader , ende ingelyckeri
naer dat ons geaccordeert is geweeft ändereen nieuwe beede by die
van onfen voirfz Lande van Hollant, de voirfz Supplianren hebben
van nieuws om hoerluyder porcie te vindene ommegeftelt. ende ge-
impofeert de voirfz porcie up de hoofden van den voirfz inw oenen-
de, ende gereferveert onfe voirfz Officieren, u onfe voirfz Stede-
houderen, Raidsluyden ordinarife ende andere voiren gefpecifi-
ceert, alfoe fy behoiren ende vermochten van doene, waerof de
voirfz Procureurs poftulanten, ende gefwooren Boden van den
voirfz Caemere, die in grooten getalle fyn ende wel tot t° feftich
perfoenen of meer , meenende de betalinge vande voirfz penningen
te delayeren ende achter te ftellene, geappelleert hebben; Ende
hoewel de voirfz appellacie, die naecktelyck frivol is, niet en be-
hoert te derogeeren noch te beletten d’ executie van de voirfz om-
meftellinge noch de betaelinge van den penningen van diere, t welck
onfe propre penningen fyn,ende by dien gepriviligeert, niette min
II. Deel Ss 2 de
332 _PRIVILEGIEN, OCTROYEN, enz.
de voirnoemde Supplianten, omme de waerdicheyt ende reveren-
cie vander felver appellacie ende onfe hoechheyt hebben achterge-
laeten ende gediffereert te procederen ter voirfz executie, tot dat
fy van ons remedie ende provifie vercregen:{fullen. hebben, omme
dewelcke aengefien ’t guent dat voirfz is ende dat de twee deelen
vanden inwoenderen van den Haige vry ende exempt fyn inde vorrfs
contribucy ende betalinge, ende ’t furplus t° derde maekende fyn meefte
deel ende wel tot viertien hondert perfòenen aerme Inyden up de beede
ende aebmoeffene levende ende dairby- niet machtich de voirfz beede
te betaelen; ende indien alle de voirfz Advocaeten, Procureurs en-
de Boden onfer voirfz Camere van den Raide, dair‘of de menichte
multipliceert en meerdert van daige te daige, vry, quyte ende
exempt waeren te betaelene ende te contribueerne in de voirfz bee-
de, alfoe zy voirt ftellen, den voirnoemden Supplianten foude on-
mogelyk wefen de vulle betaelinge te doene, maer fouden eer be-
dwongen fyn hunluyden te abfenteren ende te vertrecken uyt der
felver plecke, ende elders te gaen woenen, alfoo fy feggen, fy ons
oetmoedelyken gebeden hebben ; -
Waeromme wy de faiken voirfz overgemerkt ende dair up u
luyder advys gehadt, U ombieden ende bevelen, commîïtterende
by defen, up dats noot fy, indien u duechdelyk blycke van dat
voirfz is, ende funderlinge van de gebruykfaemheyt gehadt by den
felven Supplianten van de manieren vande voirfz ommeftellinge,
mitsgaders van den voirfz Letteren van declaratien van onfer voirfz
wylen Heere endevader, dat in dien gevalle houdende alleenlyk
vry, quyte ende exempt in de betalinge van de voirfzs beden, te
weten alle onfe Dienaeren, Officieren, ende Huysgefinnen gerekent
by de voirfz Eftroen van onfen huyfe, U onfen Stedehouder ende
Luyden van onfen Raide ee ende extraordinarife , onfe Pro-
cureur, Advocaet, ende Grifhier, twee van onfe'Secretarifen or-
dinarife, viere extraordinaris, alle Ridderen, Kerckelycke en Gee-
ftelyke luyden, Doêtoren, ende Licentiacten, fefle van de Procu-
reurs poftulerende in onfe voirfz Camere, fefle Duerwaerders of
Exploiëtiers ordinarije, ende vier vanonfe Boden aldair, alle dewel-
ke wy verftaen, declareren, en willen quytte ende exempt te blyven
in de Contribucy van der felver ommettellinge, alfoe lange als
ons believen fal; Ghy ten verfoecke van den voirndemden Supplian-
ten procedeert of doet wel ende deuchdelyck procederen van nu
voirtaen ter executie alfoe wel van den ommetftellinge, als nu ge-
daen als andere gelycke te doene in toecomende tyden, bedwin-
gende of doende bedwingen ter betalinge, ende volcominge vari
dien, allen ende eenen jegelycken perfoenen, niet begrepen in den
voirnoemden getalle, het fy Advocaeten, Procureurs, Boden of
andere, wederfeggende defelve betalinge, realick ende by faite,
ende by alle andere wegen redelyek ende taemelyck weefende;
Einde indien datter gefchil of queftie of ryft tuffchen de parthyen;,
doet den felven parthyen, die gehoirt, goet, cort recht ende expe-
ditie van juftitien ende niettemin up fulk verfoeck, als die voirfz
Supplianten ten dien dage dienende fullen willen doen ten fyne,dat
hangende de voirfz queftie of gefchil de penningen altyts gelicht
worden; voirfiet den felven Supplianten alder werck eerít, alfoe
ghy
VAN SGRAVENHAGE. 333
ghy bevinden fult behoirlyck wefende, ende uwe Provifie doet on-
derhouden ende executeeren, niet jegenftaende de voirfz appella-
cie, dair voirene mency of gemaeckt is,vof eenige andere gedaen of
te doen ter contrarien ende fonder prejudicie van dien, want ons
alfoe belieft, niet jegenftaende oick eenige Letteren onduechdelyck
vercregene of te vercrigene ter contrarien. Gegeven in onfe Stede
van Antwerpen den yerften dach van Oétobre in het jair ons Hee-
ren duyfent vier hondert een ende tachtich.
Aldus onderteyckent ,
by mynmen Heere den Hertoge, Ter relatie .
van den Raide, | ”
en was getekent,
HEYME.
SOE IST, dat ’t voorfz Hof, na dat alle in ’t lange gebleken
is van den premiflen begrepen in de voorfz brieven van mandamen-
te en fonderlinge van dat voorfz Privilegie en dat gebruyke van -
dien, en met rype deliberatie van Rade overgewegen alle ’t gunt
dat tot defe materien dienende was, en vuyt crachte van den macht
in defen fake gegeven , genomineert en verklaart heeft, nomineert
en verklaert achtervolgende die voorfz brieven van Mandamente ,
dat alleen!icken vry, quyt ende exempt in der betalinge van de
voorfz bede gehouden fullen wefen alle die Dienaren, Officieren
en huysgefin gerekent by den Z/sröen van den huyfe van myne
voorfz genadige Heere en Vrouwe, mynen voorfz Heere den
Stadhouder en Rade van Hollant ordinaris en extraordinaris,
den Procureur, Advocaet, en, Grifhier van Hollant, Adam van
Cleve, en Vranck van Neffe," Secretariflen ordinaris, Gysbrecht
van der Mye, Floris van Wingaerden, Jooft Willemfz. en Mee-
fter Cornelis van Scheveningen, Secretariflen extraordinaris, alle
Ridderen, Kerkelyke of Geeftelyke Luyden, alle Doétoren,
Licentiaten en (a) Advocaeten, die Dotoren of Licentiae-
ten zyn, (4) fes van de Procureurs poitulanten voir den voorfz
Hove;
a) Men moet egter hieruit niet befluiten, dat het getal der Advocaaten
voor ’t Hof te dezer tyd zeer groot is geweeft. De eerfte, die wy als prac-
tferende Advocaaten met naame genoemt vinden, waren in 1465. Mr. Arent
wan Ommeren, Mr. Hendrik vander Mye, hebbende den 18. Junü des gemelden
jaars tot partye Baertout van AfJendelft. Niettemin ftellen wy vaft, dat ’er nog
eenige meer zyn geweeft, vermits by het IVde. Artl. van de Inftruêtie van
den Jaare 1462. onder anderen den Advocaat Fifcaal veroorloft werd, „ alle
») andere faeken en pleiten te mogen aennemen en belyden , om fyn loon en
„ falarifle, gelyk en in der manieren als die anderen gemeenen Advocaeten. Hoe
het zy, zeker ist, dat Mr. Adriaen Lotius cf Lotthynfz, die in 1463. Advocaat.
Fifcaal en in 1461. al Raad in-den Hove van Holland is geweeft, in de geex-
tendeerde Sententien doorgaans gezegt werd te zyn Advocaat van Partye, en dat
niet alleen in civile, maar ook in crimineele zaaken; zulks dat hy®op verzoek
van partye nu en dan door den Raad gelaft wierd tegens den Procureur Gene-
raal te dienen, en zig na het voorbeeld van zommige der Raden in ’t Groot
Hof van Mechelen, daar dit de gewoonte was, in dezen te reguleren. Ook
vind men, dat hy in 1467, den seird Generaal Willem den Baftaert van
sj Zwie-
334 _PRIVILEGIEN, OCTROYEN, enz.
Hove, by naemen Jan Meynertfz ; Aelbrecht van Loo; Willem de Kat.
ter,Meefter Melis Sael,Duyft Pieterfzen Anthonis fanfzsfes Exploic-
tiers met naemen Jax Wouterfz „ Louys Ghybrechtfz3 Harper Claefs,
Yan Arentfz, Dirk van Oytwyk en Heynrick van Cralingen; Eindedat
‘boven die oick vry en exempt blyven en wefen fal Fan Scout als Deur-
waerder enBewaerder van den voirfz Camere van den Rade en vier
Boden ‚te weten, Symon Claefz , Fan Kempenfzs Coppynvan Billenborch
en Geryt Tack. ’t Zelve Hot verclaert en wilt, dat alle de voorfz, per-
foonen en elk byfonder in haere qualiteyt als boven, quytenexempt
bliven in die contributie van de voorfz ommefettinge, alfoe lange
als dat myn voorfz genaden Heere en Vrouwe believen fal, navol-
gende hoere voorfz brieven van Mandemente; Ende by alfoe dat
de voorfz van den Hage tot eeniger tyt eenige afliftentie behoeven
tegen yemande anders van de Secretariflen, Advocaeten, Procu-
reurs, Exploiëtiers en Boden dan boven genoemt ftaen , omme te
| innen
Zwieten, als Advocaat heeft bedient. Zie 1. Memoriaal van den Griffier Mr.Theo-
dorus Poes gequot. G. 117. fol. 7:8.9. als mede Appointementen en Sententien ,
vervat in ’t Memoriaal-en Sententie-boek van den Hove, getekent M.,; begin =
nende den 16. Novemb. 1467. en eindigende den 27. Januarii 1469. flilo Cu-
rie. mitsgaders ook het eerfte Memor. van Dirk Pous gequot. K. 1. loc. fol. zo.
et 79. verfo. Wel is waar, dat ook ter zelver tyd als Advocaat vermelt
ftaat Mr. Bartholomeus van AfJendelft, dog in geen andere qualiteit als Advocaat
van den Procureur-Genêraal van den Graave van Charolois , daarna bekent met
den naam van Hertog Karel van Bourgondien, bygenaamt de Stoute ; zoo als klaar-
Iyk afte neemen is uit zeker geding tuflchen eenen Hendrik delboutsë., wiens
Advocaat was de bovengemelde Mr. Adriaan Lottynfz ter eenre; en Michiel van
Halewyn Procureur myns genadigen Heere van Charobis, daar Advocaat van
was de voorn. Mr. Bartholomeus van Aflendelft, ter andere zyde , van dato den
o2. Novemb. 1466. geregiftreert in het Memoriaal-en Sententie-boek van den
Hove gequot. J. beginnende den 20. Decemb. 1465. en eindigende den 8. Au-
gufti 1467. fol. ro. verfo. Ook vind men den voornoemden van Affendelft beti-
telt Confervateur van de Privilegien van-den Lande van Hollant , Zeelant en
Vrieflant. zie Sententieboek S. fol. 143.
De rede dat 'er zoo weinig Advocaaten ten Hove waren, wds, om dat de
zaaken meeft al door partyen zelf of door hunne Taalluiden mondeling wierden
voorgedragen, en zoo ze in gefchrifte wierden gebragt, de fchrifturen door
deze of geene der Secretariflen van den Hove wierden opgeftelt, die daar voor
hun Salaris genoten. Dit is kennelyk uit de oude Memorialen en Sententie-
boeken van den Hove van Holland; en wel inzonderheid uit het eerfte Memo-
riaalboek van Mr.” Jacob BofJaert Grifher van den Hove, beginnende den 2 Oétob.
1447. en eindigende den 2. Julii 1448. Waarop wy het navolgende door eenen
ervaaren en kundigen Heer aangetekent hebben gevonden. „, Geduurende den
» tyd van dit Memoriaal is meer en meer doorgedrongen en gepraêtifeert ge-
> worden, dat men voor Prefident en Raden (of ook wel voor de-Gerechte
» der Steden) Procurateurs heeft geconftitueert, om de proceduuren en ter-
» mynen voor den Hove waar te nemen, ’t geen te vooren doorgaans door de
» Litiganten zelf wierd gedaen, uitgezondert eenige Vrouwen van aanzien,
» aen welke toegelaaten wierd iemand in haare plaatze aan te ftellen, zynde
» gemeenlyk een haarer naaftbeftaande maagen. Ook wierden telkens de fchrif-
» tuuren vafteifch, antwoord, replycq , enz, waar van de eene partye, volgens
» Zyn termyn had gedient, aen zynen wederpartye by miffive of wel door ee-
» nen Bode toegezonden, en te gelyk dag betekent; waarop dezelve als dan
» weder gehouden was te dienen. De zaake voldongen zynde, wierden als
»; dan die fchriftuuren weder gelevert onder den Raad, en eenen dag geordon-
ss TiBerL
é
VAN GRA VEN-H AGE, 335
innen die penningen van de voorfz ommefettinge, ’t voorfz Hof pre-
fenteert henluyden te doen alle die afliftentie die behouftich ende
van node wefen fal, achtervolgende ende na inhouden van den voorfz,
brieve van Mandamente onfer voorfz genaden Heere en Vrouwe.
Actum Xen. dach ik Mairte Anno XllIJe. LXXX). Secundumeur-
fum Curie. Prefentibus Stedehouder, Zevenbergen , Aflendelft,
Ruyfch, Werve, Jonge, Berendrecht, Mye en Preter Janfz, Waar
by was ick
W. pe ZWIETEN.
Geextraheert uit het Sehtentie-boek van den Hove gequot. S. beginnende
15. Julii 1480. en eindigende den 1. Maert 148r. fol. 223-226. zie mede Sen-
tentie tuflehen Mr. Arent Janfz. Doêtor in de Medecynen, contra die van den
Hage, fuftinerende dat de Eyflcher gehouden is te contribueren in de bede &c;
van den 13. Mey 148t. Ibid. fol. 238. verfo, vi:
» neert om Sententie te komen hooren. Of zoo in feiten contrarie bevonden
ss wierden, Commiflariflen aangeftelt, om getuigen te hooren ; ’t welk gedaen
» zynde renuncieerden partyen over en weder van verdere produêtien; en
„. wierd dan de dag by den Raad geordonneert tot de Sententie, als vooren.
Dog by de Inftruêtie, welke Carel van Bourgondie, Grave van Charolis , ten ver-
zoeke vande Edelen en Steden, by expres bevel van zynen Vader Hertoge
Philips van Bourgondie, Grave van Hollant, &c. in den jaare 1462 (zynde de
eerfte en gedagtekent den vierden Septemb. ) aan den Stadhouder en Luiden van de
Camere van den Rade in Holland gaf , wierd een andere manier van procedeeren in-
gevoert, welke gelegentheid gaf, dat ‘er meerdere Advocaaten zig tot de prac-
tyk aan ’t Hof begaven, waardoor het getal van tyd tot tyd merkelyk is aan-
gegroeit, gelyk men heden ten dagen kan zien. |
(b) Dat oudtyds, of de luiden zelfs hunne zaaken voordroegen, zoo goed
zy konden, of-hun belang lieten zeggen door zoo genaamde Tualluiden of Woord-
houders, is bekend. Dit had niet alleen plaats ten platten lande en in de Steden,
alwaat zulks gefchiedde volgens zekere formulieren, elders ‘aangehaalt: maar
ook voor den Raad. Niettemin, dewyl de zaaken aldaar met meerder beleid
en deftigheid moeften behandelt werden, kroopt daarin , dat ’er Procureurs op-
quamen meeft in alle zaaken. En dewyl nog op geral, nog pligt derzelve eeni-
e ordre was, flopen dienaangaande merkelyke abuifen in. Dit gaf gelegent-
eid’, dat het Hof op den 23. Juni 1450. (zie derde Memoriael van Boffzert
fol. 95.) ordonneerde, „, dat van nu voirtan nyemant geên Procureur zoude
» fetten, nog dair toe ontfangen wefen anders dan in die Camer of op het Hof
„> in den Hage, foe wanneer die Stedehouder en Raede aldair vergadert wefen
» fouden om te befoingneren en ten zacke te verftaen dair zy toe geordineert en
» geftelt fyn zende of yemanc anders dien contrarie dede, datsen zoude van geen-
„… re wairde wefen. Ingevolge van die Refolutie ftelde het Hof aan en bete
digde op den eerften Septemb. des zelven Jaars vier Procureurs. „, Den eed
» die zy deden beftond hierinne, „ dat zy beloefden en zwoeren myns gena-
s dichs Heeren Heerlykheyt en die eere van der Camere te zullen bewacren,
9 den Heere van Lannoy Stedehouder, die Heeren van den Rade en voirt
„den Griffier, Secretariffen en Suppooften van der Camere eere en wairdic-
„ heyt te doen elc nae zynen behoiren, en voirt ’t Seereet van der Cameré
‚; heelen en te zwigen; partien dair zy sof verzogt fullen wefen wail en tru=
„‚ welicken te taden en te dienen in heuren rechtvairdigen faken in zoo veer
„ als zy dat weten en vorder niet, zonder eenige verfuymenifle, ferpelye frau-
‚‚ de of argelift dairinne te foeken of te bezigen in eeniger manieren, en dat
„‚ op redelicken loon, zulc als noch bi den Hove geordineert fal werden. (zie verders,
ibid. fol. 117. verfo) Op den vyfden wierd 'er nog een, infgelyks op den rsden
dier zelve maand, en weder een op den 15. Febr. 1450. nae den loope van
den Hove aangenomen en op gelyke wyze beëedigt. En men ziet uit deze plaats
dat 'er in 1481. al eenige meerder als zes moeten zyn geweelt.
| | XXVI.
1493
336 _PRIVILEGIEN, OCTROYEN, Enz.
vR 4E 9
OCTROOI voor de Magiffraat van den Hage, om te mo.
gen zetten op elk vat biers twee fluivens en daar beneden;
op elke aam Rynfche wyn vyf fchell. grooten enz. Daar
onder niet begrepen de Suppooften der Kamere van den’ Ra-
de, en andere die gewoon zyn vry en onbelaft te wezen van
te contribueren met die van den Hage.
MA XIMILIAEN ende PHILIPS &c. Allen den geenen
die defen onfen jegenwoirdigen fullen fien ,Saluyt; Alfôe die Bail-
liuw, Scout, Scepenen ende veele van den ryckdonnnen van onfèn Dor-
pe ende plaetfe van der Hacge ons te kennen gegeven hebben, hoe
dat waer is, dat defelve vander Haige overmits den oirlooge ‚die
lange geftaen heeft tuffchen ons ende onfen Lande van Hollant an
die eene fyde, die van de Stadt van ‘Otrecht ende andere heure me-
degefellen an d'andere, dat vredegelt jegens den Franchoyfèn, den
dueren tyt dier geweeft is, ende andere , foe verre verarmt fyn,
foe dat fy hebben moeten vercoopen die fomme van vyftich pon-
den grooten vlaems t’ s'jaers lofrenten, omme eensdeels van heuren
laften dair mede te vervallen; Ende fyn daerenboven fculdich van
geleenden gelde, die die Ryckdom vander felver plaetfe verlyt en-
de geleent hebben die fomme van twee duyfent Rynfche guldens,
behalven dat fy noch betaelen ende vervallen moeten. onfe beede
ende andere ongelden ende reften, die noch te betaelen 4taen ter .
caufe van den voirfz oirloge ; ende moeten die voirfz Bailliuw,
Scout, Scepenen ende andere dagelycx onfe voirnoemde beede,
fchoten ende andere ongelden innen ende gaderen uytten buyl van
den inwoenderen vander felver plecke, daerinne dat niet en gelden
die Ridderfcepen, Priefteren ende Geeftelycke luyden, alle onfe
Raiden ordinaris ende extraordinaris, Advocaet , Procureur , Secre-
tariflen ordinaris en extraordinaris, fes van onfe Procureurs poftu-
lanten, fes Deurwaerders ende vier Bodens van onfe Camere van
Hollant, refiderende in den Haige, ende oick die arme luyden,
die om broot gaen ende van den Heiligen Geeft ende aelmoefen le-
ven, die daer wel in zyn xxije. in getaele, die over teven of acht
jaren voirleden omme aelmiflen niet en gingen ter voirfz oirloige
ende duyren tyt aenftont, ende onfe Ruyteren ende Luuyden van
Wapenen binnen den felven onfen Plecke van den Haege quaemen
ende gelden oick in den ommeflach ende contributie, die defelve
van den Haege ende Haechambocht doen moeten, wel twee hons
dert perfoonen die een fchot pont, d'andere een half, die derde een
guartier „ elx naer advenant die eenen grooten inder werelt niet en heb=
ben, Soo dat wel van nooden waer hunluyden ongemoeit te laeten,
indien men wifte die felve oncoften te vervallen, ende is oick die
neeringe van den drapperye, dte ts binnen den felven onfèn Dorpe ende
daer t meeflen deel van den armen by leeft, in corten tyde herwaerts
foo feer verarmt van feaede die fy gehadt hebben van drapperye, dat
die Oefterlingen hun overvoerden mitter commercie daer geweeft is,
foe
ide!
VAN SGRAVEN-HAGE. 337
foe dat die Inwoenderen heure goeden wech hebben mocten
vluchten ende dat fy mit onfe Ruyteren ende Luyden van wapce-
nen feer belaft fyn geweeft, die hun wel feftien hondert ponden
grooten vlaems ofgeborcht ende geteert hebben, tonder hem jet dacr-
van te geven, foe dat den felven van den Haege ende Haege Am-
bocht niet mogelyck en is eenige oncoften meer te vervallen, onfe
beede, fcote ende anders te betaelen, ten fy dat hun by ons hier-
inne voirfien ende hun geconfenteert worde onfe brieve van Oc-
troye; uyt crachte van dewelke wy hen confenteerden te mogen
hebben, ende te fetten fekeren excys up ten biere ende wyn, dat
men drincken ende flyten fal binnen den felven onfen Dorpe ende
plaetfe van den Haege, ende Haege-Ambocht, gemerkt dat mits
die geene, die vry gaen, niet t° fèventich oftachtich perfdonen en fyn,
‚die in den ommetflach gelden ende contribueren, den welcken
die Contributie noch foo lattich valt, als dat fyluyden uytter Haege
ende Haeg-Ambocht vertrecken ende in andere plaetfen ende Ste.
den vaeren mitter woenen, foe dat by dien onfe voirnoemde Dor-
pe gefcepen is geheel ende al te vergaen , ende verganckelyck te
worden, ons daeromme oitmoedelycken biddende omme onfe
voirnoemde brieve van Oëtroye, dat alfoe te moegen doen; SOO
IST, dat wy gencycht fynde ter oetmoediger beede van den voir-
noemden Bailliu, Scout en Scepenen, ende veele van den Ryck-
domme van onfen voirfz Dorpe vanden Haege ende Haech- Am-
bocht, den felven, omme te verhoeden die geheele verderftfenifle
van den voirfz onfen Dorpe, geconfenteert, geottroyeert ende be-
lieft hebben, ende mit defen onfen jegenwoirdigen brieve confen-
teeren, Oftroyeren ende believen, dat defelve Pailliu, Scout ende
Scepenen fullen mogen fetten ende {tellen up ten wyn ende dat bier
dat men binnen den felven onfen Dorpe vanden Haege ende Haech-
ambocht drincken , tappen ende flyten fal, alfulcke excyfe als hier
naer volcht; Te weeten op elck vat biers twee ftuyvers ende dair
onder, op elcke aeme Rynfche wyne vyf fchellingen grooten ende
dair onder, op den roeden wyn vier fchellingen of dair onder,
up tie romenye vyf fchellingen groôten of dair onder, up tie maele-
vefeye twee Rynfche gulden of dair onder, den Rynfchen gulden
gerekent tot veerticlfgrooten,up ten wyn baftaert twee Rynfche gul-
dens of dair onder, den Kynfchen gulden gereeckent tot veertich
grooten ten pryfe alsboven of dair onder, up tie Pitouwe drie fchcl-
lingen grooten of dair onder, ende op alle vreemde bieren up't
vat acht grooten of dair onder; Ende fullen die felve excyfe in der
manieren voirfz innen, ende doen gaederen nair heuren believen,
ende dit geduyrende onfen wederfeggen, behoudelyck dat die Sup-
pooften van onfen Camere van den Raiïde voirfz en anderen die ge-
woenlicken fyn vry ende exempt te wefen van te contribueren mit
die van onfen Dorpe vanden Haege ende Haege-ambocht voirnoemt;
hier inne niet begrepen en fullen wefen, mair fullen wyn ende bier
in mogen leggen ende dat tappen onder ende voer hunne familie
ende huysgefinne, fonder eenige excyfe dair van te betaclen; Ont-
bieden datromme ende bevelen allen. onfen Ofhcieren, Jufticieren,
Dienaeren ende onderfaeten, dat fy den voirnoemden Bailliu „Scout,
en Scepenen van onfen Dorpe van den Haege ende Haegh-ambocht
1. Deet: Dé voirfz
1404.
333 PRIVILEGIEN, OCTROYEN, enz,
voirfg. van defe onfe Oäroye, Confente ende believen ruttelgcken
en vredelyken doen laeten ende gebruycken fonder eenige rebel-
licheyt, wederfpanninge ofte eenich belet hunluyden dair inne te
doen of te laeten gefchien in eeniger manieren ; want ons dat alfoe
belieft ende wy gedaen willen hebben. Datum up ten vierden
dach in Februario anno veerthien hondert drie ende tachtich nae
den loip van onfen Hove.
Aldas getekent, By mynen Heere den Hertoge, Ter rela-
tie van den Stedehouder Generaal,
Was getekent,
* F. DE WYNGAERDEN.
Geextraheert uit het Regifter beruftende ter Leen-kamer van Holland fol, 37.
XXVIL
Maximiliaan ez Philips bevefligen 't Handveft van Hertog
Willem van Beyeren den zefden #7 opzigte van het genieten
van de voordeelen van den excys, Mleesballe , Fifch-
markt, Kraane; enz., van alle die wynen fleten en tap-
ten , al warenze Suppooften, dog met uitzonderinge
der Edelen in den Hage refiderende, en van de Officieren
wan den Graave, of penfioen van den zelven trekkende,
als van ouds. |
MAXIMILTIAEN ende PHILIPPUS &c. Den eerften -
onfen Deurwaerder Sergeant van wapenen gefwooren Bode exploi-
tierende van onfen Camere vanden Raide in Hollant of anderen on-
fen Officieren hier up verfoght, Saluyt; Wy hebben ontfangen die
oetmoedige Supplicatie van onfen geminden Bailli, Scout, Scepe-
nen ende gemeene Ryckdommen van onfèn Dorpe ende plaetfe van den
Hage in Hollant, inhoudende hoe dat in t jaer veerthien hondert
‚ende feven wylen Hertoge Willem van Beyeren als Grave van Hol-
lant den goeden luyden vanden felven Dorpe vanden Haige, omme
fekere getrouwe dienften diefy hem ende fyne Voirfaeten gedaen
hadden, gegeven ende verleent hadde cenfekere Privilegie, by den
welcken hy den goeden luden vanden Haige voirfz gaf tot eewigen
dage voir hem ende fynen Nacomelingen vrilick te hebben ende te
gebruycken alle nutfcappen, profyten ende renten dier comen , ver-
fchynen ende vervallen fouden mogen van excys , vleyfchalle , Vifch-
marckte, Craene, ende dergelycx tot oirbairlicheyt des gemeenen __
Dorps ende Ambochts vanden Haige voirfz, fonder dat hy of ie-
mande van fynent wegen hunluyden des onderwinden foude; Be
houdelycken dat die Scutten van den Haege die Scutwyn hebben en-
de behouden fouden in fulcker manieren als hy hunluyden die met
fekeren fynen brieve gegeven hâdde; Ende hoewel de re
up-
VAN SGRAVEN-HAGE. 339
Supplianten naervolgende dien wel hadden mogen opftellen een
fekeren excys, omme die laften van den Hacge mede te be-
taelen, foe en hebben fy nochtans dat niet gedaen, mair hebben
die laften gegeven ende betaelt uyt ten buydel vande gemeente al
dair, de welcke nu onlancx, overmits die oirloge van Oytrecht,
den dieren tyt, en anders foo groot ende laftig geworden fyn,
als dat fy die niet langer vande gemeente en hebben connen. ge-
crigen, wairby fy van noodswegen, ende omme de gemeente van
der felver plaetfe by een te houden, omme die felve groote
laften te vervallen, ende oick om onfe beede te mogen betae-
len, uyt crachte van fekere onfe brieve van Oroye opgeftelt
hebben een fekeren cleynen excys; ‘Te,weten up elk vat biers
drie grooten, ende up elcken [loop wyns een halve grooten vlaems die
binnen onfèn ‘Dorpe ende plaetfe van der Haege gebrocht , getapt
ende gedroncken worden, die fy noch dagelycx gaderende fyn; Ende
overmits dat eenige Suppooften van onfen Hove aldair exempt dair
of willen wefen, omme dat fy te Hove dienen, ende andere vande
voorfz Suppooften tot wedden fyn, dewelcke de Supplianten ex-
empt laeten van ’t gunt dat fy inleggen ende binnen hueren huyfe
befigen, vervorderen hem dagelycx te tappen fekere wynen ende die
uyt te geven fonder excyns, dair by fy de bueren vanden Haege
groot intereft doen lyden, mits dat fy heure wynen min mogen ge-
ven, omme dat fy geen excys en betaelen , dan die geene doen,
die hueren excyns betaelen moeten, ende foude by defen geheel
ende al maecken, dat die Supplianten geen excyns en fouden mo-
gen ontfangen, maer die voorfz Suppooften fouden geheel ende al
die neringe van den tapperye doen, mitsdien den buyeren, diede
neeringe vanden tapperye ende anders plaegen te doen ende den
excys betaelen, hoere neeringe geheel ende al te niete maicken,
xt welke den felven Supplianten, die foe feere belaft ende verarmt
fyn, overmits den oirloige, ende den dieren tyt, boven verclaert,
ende die groote gelden, die up ten gemeenen Lande ván Hollant
nu ter tyt ommegeflagen fyn, comt tot grooten achterdeelen ende
fcade, ende noch meer doen foude, en worde hunluyden by onfe
gracien dairinne niet voirfien, ende indien den Excyns als nu loip
hebbende binnen den Haege, geen doerganck en hadde, het wae-
re gefceepen, dat die Ryckdommen van onfen voirfz Dorpe vanden
Haege, die feer cleyn is, overmits den grooten lafle die daer is,
ende ’ groot achter wefen endefculden die fy hebben „uytten felven
Dorpe trecken, ende in andere plaetfen vaeren {ouden mitter woo-
ne, dat ons oick in onfen Domeyne tot achterdeele redundeeren
{oude ; alfoo fy feggen , ons hieromme oetmoedelyck biddende om-
me onfe verfienicheden ende provifie; Waeromme wy aangefien
gundt dat voorfz is, geneygt wefende ter beede ende fupplicatie
vanden voirfz Thoenderen, ontbieden ende beveelen u datrop dats
noot fy, dat tot verfoek vanden voirfz Thoenderen, indien u blycke
van dies voirfz is, fonderlinge vanden Privilegie henluyden gecon=
fenteert by den voorfeyden Hertoge Willem, dairof hier voiren ge-
roert is, foo veele dat u genouch fy, in dien gevalle fcerp bevel
doet van onfen wegen allen den inwoenderen ende refidencie houdende
1. Deel, Z 2 binnen
340 PRIVILEGIEN, OËTROYEN, Enz.
binnen den [elven onfèn Dorpe vander Hage, het fy Suppoeften van
onfen Hove aldair, ofte andere Waerlicke perfonen geene wedden
van ons ontfangende, dat fy up fekeren grooten pêyne ende breu-
kent’ onfwaert te verbueren, den voirfz T'hoenderen of den geenen
die fy daer ordineren ende ftellen fullen, up leggen ende betaelen
den wynen, die fy ende elcx heurer flyten ende verdoen feelen bin-
nen hoeren huyfe of die fy of eenige van henluyden onder ’t dexfel
dat fy Suppoeften van onfen Hove aldair fyn ofte anderfints tappen
ende vercoopen fouden mogen, gelyck ende in der manieren als fy
ende elck huerer dat fculdich fyn, ende behoeren van doene,naer
uytwyfen van den voirfz Privilegie, wyfgefteeken die Edelen binnen
den Haege refiderende voirfz ende alle andere Dienaeren geploogen heeft
tot allen dachvairden te beftriven, ende oock die Ofhicieren ordina-
ris van Onfen huyfe ende andere onfe Officieren wedden of pencioe-
nen van ons hebbende, dewelcke hierof exempt ende ongehouden
blyven fullen, gelyck fy hier voirtyts geweeft hebben, hier toe be-
dwingende alle de geené die daer inne bedwarkelyck fyn, by allen
wegen van bedwangen in gelycke faicken onderhouden, niet je-
genftaende oppofitie of appellatie gedaen of te doene ter contrarien
ende fonder prejudicie van dien, ‘maer indien by U dit doende,
hem iemandt dair jegens oppoferen wilde, namptiferende vooren en-
de aller werck eerft de penningen die men eyffchen fal ter caufe- van
den bieren of wynen,die hy binnen fynen huyfe geleyt fal hebben ;
dachvaert die oppofanten te comen ende te wefen t° eenen feke-
ren ende tamelycken dage voir onfen lieven getrouwen den Stadt-
houder Generael ende den anderen van onfen Raide, omme te
feggen de redenen van huerer oppofitie, den voirfz. Thoenderen
te verantwoirden up ’t geene dat voirfz is mit datter aencleven
mach, bet ende ten vollen te verclaeren in tyden ende wylen, up
dat noot fy, ende voirt te procederen als ’t behoiren fal, over-
ferivende ten voirfz dage den felven onfen Stadhouder ende Luy-
den van onfen Raide in Hollant, van dies ghy hier toe gedaen fult
hebber, den welcken wy beveelen en committeeren, dat fy par-
thyen an beide fyden gehoirt wefende doen ende laeten volgen,
goet cort , ende onvertogen recht ende Jufticie, want het onsalfoo
belieft, niet jegenftaende eenige brieven fubreptivelyck vercregen
of te vercrigene ter contrarien. Gegeven in onfe Stede van Meche-
len, den veerthienden dach van November anno veerthien hon-
dert vier ende tachtich,
Geextraheert uyt het boek Maximiliaan en Philippus van Ooflenryk cas H.
Noordholland, Zuytholland, ab anno 1484. tot 1494. fol. 41.
' PD AEDEN
Vv AN CGERSAN E'N-HÁG E. 241
er Gr del AR
Maximiliaan ez Philips bevefligen nog bet genieten van den ex-
cys, mâts zulks toegeftaan werdende door die geene die daarin
Jegen en beboorden te confenteren; en mits die niet hooger
ellende , “als ze daar in uitgedrukt was, en behoudens ook
de vrydom der Edelen, Suppooflen, enz. als voorbeen.
MAXIMILIAEN by der gratie Goeds Roemfche Coninck al-
_tyt vermeerder ’s Rycx, ende PHILIPPUS by derzelver gracie
Ferts-Hertogen van Oiftenryk , Hertogen van Bourgongen , van
Lothringen, van Brabant, van Limburch, en van Ghelren, Gra-
ven van Vlaenderen, van Tyrol , van Arthoys, van Bourgongen,
Palatynen van Henegouwen, van Hollant, van Zeelant, van Na-
men en van Zutphen, Mark-graven des Heyligen Rycx, Heeren
van Vrieflant, van Salins en van Mechelen, allen den geenen die
defe letteren fullen fien, faluyt; Alfoe van wegen onfen lieven, en-
de welgeminden die Scout ende Scepenen van onfên Dorpe van den
Haege in Hollant, alfoe wel in den naeme van alle de inwoenende
en gemeene Buyren van den voirfz Dorpe van den Haige, als van
den Haege-Ambocht is ons verthoent geweeft, hoe dat fekere lan-
ge jaeren geleden fonderlinge by tyden van wylen Hertoge de/-
brecht, ende Hertoge Willan Graeven van Hollant onfe Voerders,
wiens fielen Godt genaedich fy, die voirfz Bueren vanden Haige
ende Haige Ambocht te geven plagen fekeren grooten excyfe, de-
welke dat geheven ende ingegadert wiert tot behoef van den fel-
ven Graeven, wairomme de voirfz Bueren) van den Haige in der
tyt wefende als hunluyden bevoelende by den felven excys groote.
licken befwaert weefende cochten ende loften den felven excys je-
gen den felven Hertoge Willen, omme dien te hebben tot heuren
proffyte!, wair of fy fekere brieven van Privilegien hebben van date
van den Jaere veertien hondert ende feven, by den welcken onder
andere pointen is expreffelycken gefeyt ende verclairt, dat de voirfz
Thoenders fullen tot eeuwigen dage hebben ende vredelyck ge-
bruycken alle rrutfchappen, proffyten ende renthen, die commen,
vervallen ende verfchynen fullen mogen van excyfen, vleyfchalle ,
vifchmarkte , Craene ende diergelycke tot behoeuelycheyt ons ge-
meenen Dorps ende Ambochts voirfz, fonder ons of jemant van on-
fen wegen des te onderwynden; Ende fichtent die felve buyren den
voirfz excys aldus an hunluyden geloft hebben, overmerkende dat
die oncoften, die fy in dier tyt Jairlicx te gelden ende te contri-
bueren hädden , foo fwaer endelaftich niet en waeren, omme daer-
omme eenige excys te fetten waeren die oncoften betalende uyt
heurs felfs buydel, ’t welke fy alfoe gecontinueert en achtervolcht
hebben tot ontrent vier jaeren geleden, dat hunluyden den laft van
den oïrloge van Utrecht, den dieren tyt boven onfe beede ende an-
dere ongelden ende fubvencien die fy mit den gemeenen Lande
contribuerende ende geldende waren, upgecomen fyn, daer fy om-
me vercocht hebben de fomme van vyftich ponden groote vlaemst’
s'sJaers, die fy noch boven afle EIER voorgaende laften jaerlicx
63 be-
"
1487.
342 PRIVILEGIEN, OCTROYEN, ENZ,
betaelen moeten, dat hun luyden den noot daer toe gedrongeri
heeft uyt hen felven ende uyt crachte van den voirfz hueren Privi-
legien eenen cleynen excyns up te ftellen up ’t bier ende wyn, die
men flytende is in onfen voirfz Dorpe van den Haige ende Haige-
ambocht; Teweeten up een vat biers drie grooten vlaems, ende up
een aem wyns veertich der felver grooten; in welcken excys die
felve Thoenders' vry ende exempt gehouden hebben alle die Sup-
poeften van onfen Caemere van den Raide in Hollandt ; Ende hoe=
wel dat den felven Thoenders uyt crachte van hoeren voirfz Privi-
legien wel geoirloft is den felven excyns te ftellen omme te verval-
len die voirfz laften, nochtans overmits dat den felven excys hier
voirtyts langen tyt gecefleert heeft, ende hebben die felve T'hoen-
ders die voirfz lafte betaelt uyt heurs felfs buydele foe voirfz is, ’t
welck fy gedaen hebben omme den oirbaer ende proffyte van den
Dorpe van den Haige ende Haige-Ambocht voirfz, fy duchten, dat _
eenige fouden willen henluyden tot eeniger tyt coft ofte moeyte
willen ofte mogen doen, ende fouden dairomme den voirfz excys
niet derven continueren noch laeten achtervolgen tot heuren groo-
ten hinder ende prejudicie, ten waere dat ons geliefde dat voirfz
Privilegie hen te confirmeren ende hen dair up te verlenen onfe
gracie; omme ’t welcke gemerkt de faicken voirfz fy ons feer ver-
focht hebben; SOO IST, dat wy ’t gunt dat voirfz is overge-
merkt ende hier op gehadt het advys van den Luyden/van onfen Raide
ende van der Rekeningen in den Haige, dewelcke by onfe ordon-
nancie hen geinformeert hebben up ‘t guent dat voir{z is, ende be-
vonden hebben , dat ’t opftellen van den voirfz cleenen excyfe groot
proffyt ende ’t gemeen welvaren is van de Inwoenderen vanden
Haige voirfz, onder hen luydende vcedende gemeene eendragh-
ticheyt, dair te voeren was groote onminne, haet ende nyt onder-
linge, ende was te beduchten, indien den voirfz excys weder of=
geftelt worde ende die inwoenderen van den Haige heure laften we-
der fouden moeten gaederen up dea hoofden, gelyck fy deden
voir den voirfz excys, het waere gefcepen dat veele van den Rycx-
ften ende Notabelften vertrecken fouden in andere plecken metter
woene , gemerckt dat de laften van den Haige nu meerdere fyn
dan fy te voeren waeren voir ’t opitellen van den voirfz excynfe,
wair by fy niet foo wel noch foo lichtelyken en fouden connen co-
men tot betalinge van onfen beede ende fubvencien, als fy nu doen
by middelen van den voirfz excynfe, genegen wefende ter begeer-
te vanden voirfz Thoenders ende ten eynde dat die penningen van
onfen beede van nu voirtaen betaelt mogen fyn, den felven ‘Thoen-
ders in den naeme als boven, omme defe ende andere redenen wil-
le ons daer toe porrende, hebben by advyfe ende deliberatie van
onfen harden lieven ende getrouwen Ridder ende Cancellier den
Heere van Champuans ende van Sorre,ende den Luuyden van on-
fen groiten Raide geconfirmeert ende gevefticht, confirmeren en-
de veftigen uyt fonderlinge gracie mits defen *t voirfz Privilegie
hen gegunt by den voirfz wylen Hertoge Willem, alfoe boven ge-
roert is, in alfoe verre als ’t aengaet ’t point van den voirfz excyn-
fe, alleenlyck omme by hemluyden van den felven exeynfe te mo-
gen gebruycken naervolgende ’t felve Privilegie tot hulpe es Een
ernüle
hd
va NES SGIREA VE N/H ASG E. 343
derniffe van heuren voirfz laften ; Behoudelyk dat hier inne confen-
teren die geene die hier inne pleegen ende behoiren te. confente-
ren , ende dat de voirfz Thoenders den voirfz excvnfe niet hooger
{etten en fullen mogen, dan die nu geftelt is; Le weetene drie
grooten Vlaems up elck vat biers ende veertich der felver grooten
up elcke aeme wyns, beloepende up elcken ftoop wyns twaclef mic-
ten vlaems; Ten waere by den expreften Confente ende Oëtroye
van onsofte van onfen Nacomelingen Graven van Hollant: Behou-
delickeu oick dat van den voirfz excyfe vry ende exempt wefen ful-
len onfen voirfz Cancellier, den Heere van Champuans, ende an-
dere Cancelliers van ons ende van onfe Nacomelingen, die Luyden
ende Suppoeften van onfen grooten Raide ende andere Officiers
_gerekent by den Zferoes van onfen Huyfen, onfe Stedehoudere,
„Raide ende die van onfer Rekeninge Camere in den Haige, mits-
gaeders die Suppoeften van onfen Hove van Hollant ende van onfer
voirfg Rekeninge Camere, die van der Ridderfchappe ende Gec-
ftelycke Luyden woenende in den felven Dorpe, in fulken getale
endein alder manieren gelyck fy geweeft ende dairof gebruikt heb-
ben fichtent ’topftellen van den voirfz excynfe tot nu toe; Ten wai-
re dat eenige van henluyden. wyn of bier vercochten omme gelt,-
dat die mede excyns fullen betaelen als andere onvrye bueren van
den Haige, gelyck eenige van de voirfs exempte Suppooften nu
jegenwoirdiglyk wyn tappende doende fyn; Ontbieden -dairomme
ende bevelen onfen voirfz, Stedehoudere , Raidsluyden ende van-der
Rekeningen in den Haige, onfen Bailliu en Scout aldair , ende allen
anderen onfen Jufticieren ende Officieren ofte heurluyder Stedehou-
deren ende elcken van hen die dit aengaen fal mogen, dat van on-
fer jegenwoirdigen Confirmatie ende van al den inhoudene van de-
fen alfoe ende in der manieren als voirfz ftaet, fy doen laten ende
gedogen den voirf£ Thoenders in den naeme als boven ruftelycken
ende vredelycken gebruycken ende genieten, fonder hem dair te-
gens te geven of te gedogen gegeven te fyne nu noch in toecomen-
de tyden eenich belet of wederftooten ter contrarie ; Want ons al-
dus belieft. Des t'oirconde foe hebben wy onfen Segel hier aen
doen hangen. Gegeven in onfer Stede van Brugge den fevenen-
twintichíten dach in November in ’t jaer ons Heeren veerthien
hondert feven en tachtich. |
Aldus getekent,
By den Coninck, ‘Ter relatie van den Raide.
Was getekent ,
Ber PIENS RE
Ghenerdikers uit het Francyne Regifter van ’t Heilige Geefthuis alhier fol. 48,
zynde dit bovenftaande Oêtrooi nog nader geconfirmeert by Philips van Oflenryck,
als Grave van Holland, den 12 Maart 1495. mede geregiftreert in ’ zelve Re-
gifter fol. 58. als ook in t Francyne Regifter beruftende ter Kamere van Bur-
gemeefteren van den Hage false Anr
XXIX
1516.
344 PRIVILEGIEN, OCTROYEN, ENZ,
XXIX.
OCTROOI tot bet heffen en werboogen van accyfen op
wyn en bier in den Hage, waarvan vry en onbelaft zullen
zyn verfcheide perfoonen aldaer uitgedrukt,
KAERLE by der gratie Gods Koning van Caftilien, van Leon, -
&c. Markgrave van Bourgau en des Heyligen Rycx, van Hollant,
van Zeelant, &c. Allen den geenen die defen jegenwoirdigen fien
fullen, faluyt: Alfoe onze welbeminde de Burgemeefteren, Sche-
penen, en Razdt ons Dorps ende Heerlykheyt van den Hage in Hol-
lan: ons getoent hebben, dat wyien Hertog Willem van Beveren,
ende andere onze Voirfaeten Graven en Gravinnen van Hollant,
heurluy. en fekere Privilegie, Regten en Precminentien verleent
hebben , onder anderen, aengaende den Excys, Vleys-halle » Vis-
markt en Kooren-markt van onfen voorfz Dorpe ende diergelyke,
den welken de KSeyfer onfe alregenadigfte Heere en Grootvaderby
fynen openen brieve gegeven in der Stede van Brugge op den
XX vij. November in het jaer fevenentagtich ende wylen de Ko-
ning onfe lieve Heere en vader, wiens ziele God genadich fy, by
fyne brieven, gegeven in defe onze Stadt van Brufiel op den xj.
dag van Mairte in het jaer vyf en tnegentig dair navolgende leftle-
den, en wy tot onze Huldinge ende Receptie aen onfe Graeffchap-
pe en Lande van Hollant, mit den anderen Privilegien van onzen
voorfz Landen, Steden en andere Plecken van Hollant in *t gene
rael gefwooren en geconfirmeert hebben, ons oitmoedelicken bid-
dende, tot heuren meerder verfekertheyt, defelve confirmatie in
het particulier willen doen ende henluiden onze behoerlyke brieven
daer van verleenen; Ende want die voorfz Toenders, overmits
den voirleden langen oerloge, die in onzen Lande van Hollant ge-
regneert hebben ende die groote koften en laften, die fy gehadt en
gedragen hebben, foe inder betalinge van onfe beeden, van ’sLuands
gemeene laften en renten, als anders, onze voirfz: Dorpe in groo-
ter t achterheyden gekomen is, als van thien duyfent Ryns gulden
van veertig grooten Vlaems munte eens ofte daer ontrent, den
welken de voerfz Thoenders niet mogelyk en waren te vervallen
noch te fineren, noch oick heure dagelyckfe ordinarife laften en
koften, zoe van renten als anders ‚noch heur portie van onfe loopen-
de bede opbrengen en betalen, ten fy by verhoogen foe van den
bier als van den wyn-excys, die voirtaen in onze voirfz Dorpe ge-
fleten en gedronken wert, te wetene, van drie grooten op elk vat
biers boven andere drie grooten van outs (a) ende van veertich grooten
op
(a) In den jaare veertien honderd negentig was by het Hof verbod gedaan,
dat geen Wyntapper eenige Rynfche wyn duurder verkoopen zouden mogen,
dan de ftoop voor zeven grooten, den impoft daaronder gerekent, en alle an-
dere wynen na advenant. Dit veroorzaekte, dat ’er in drie maanden geen
Ryníche wyn wierde getapt, nadien de Wynkoopers den gemelden wyn de aam
voor vyftien Rynfch-guldens hadden moeten inkoopen, beloopende de ftoop
tegens vyf grooten, behalven dan nog de excys en onkoften van haalen en brengen,
: zoa
Van GRAVENHAGE. 345
ep elke aeme wyns y boven andere veertich grooten, al Vlaemfche mun-
te, die fy tot noch toe genomen hebben, ende tot dien dat Îyluy-
den by impofitie Capitael de voerfz fomme van tien duytent guld:
van den prys als boven, die fy achter fyn, binnen fes jaren tyds
naeftkomende by gelyke portie op den Ingefetenen en Buyren van
den Hage ommetlaen, flellen en heffen mogen, foe hen beter doch-
te, het welke fy niet en fouden derven noch willen doen , ten waï-
re by onfen wille en confente, vanden welken fy ons dairommefeer
oetmoedelyk gebeden hebben; DOEN TE WETEN, dat wy des
voiriz. is overgemerkt, gehat op als d’advys van onzen lieven en ge-
trouwen den Stadthouder, Preefident en Luyden van onfen Rade
en van onzen Rekeningen in Hollant, Zeelant en Vrieflant, gene-
gen wefende ter begeerte van den voirfz ‘Fhoenders, om de voirfz
redenen en andere ons dair toe porrende, hebben by advife en deli-
beratie van onzen feer lieven en getrouwen Ridder en Cancelier den
Heer van Efcanbeke en der Luyden van onzen Secreeten Raide,ge-
confirmeert, beveftigt en geapprobeert, confirmeren, veftigen en
approberen uyt fonderlinge gratie mitsdefen het voirfz, Privilegie
heurluyden by derf voirn. wylen Hertoghe Willen van Beveren ge-
gont en verleent, foe verre als den voiriz excys aengaet, alleenlyke
en foe en in der manieren als heurluyden by onze voirfz alregena-
digfte Heere den Keyfer en wylen den Koning onten Heere en Groot-
vader en vader zalr. gedagtenifle, heurluyden by heure voirfz brie-
ven geconfirmeercis geweeft,en foe verre de voirfz Thoenders daer
of deugdelyk en patvelyk gebruykt hebben; Einde voorts dat de-
felve Thoenders den voirfz txcys fullen mogen hoogen op allen den
Bieren en Wynen, die voirtaen in onzen voirfz: Dorpe geflecten
en gedronken fullen wefen, te weetene, van drie grooten op elk
vat biers boven den anderen drie grooten ,die fy nu nemen en van
veertich grooten op die aeme wyns, boven andere veertich grooten,
al Vlaemfche munte. die fy van outs ook genomen hebben, tot on-
fen wederfeggen; Behoudelik dat daer toe confenteren de gheenen
die daer toe behoeren en plegen te confenteren, en dat fy de pen-
ningen dair of comende eerften voir al in de betalinge van onfe ren-
ten „ Domeynen en beeden bekeerenfullen, en het furplus in bzta-
linge van heure noitfaekelyke laften en aflairen; Welverftaende
dat van den felven excyfe, toe out foe nieuw , vry, ontlaft en exempt
wefen en blyven fullen onfe Stadthouder, Preefident, die Luvden
van onfen Raide ordinarifle en extraordinarifle, met den Griffier,
den Ontfanger van de Exploiëten, onfen Advocaet en Procureur
met hoere Subftituiten, de vier Secretariffen ordinaris en fes extra-
ordinarifle, fefle Deurwaerders en fefle Boden, alle de Advocaten
en
zoo dat zy grootelyks daarop moeften verliezen, Hierover viel de Pagter, die
de wyn en bier-excys in't openbaar hadde gepagt voor de drie maanden Januarii,
Februarii en Maart, omme de fomme van vyfhonderd vyf en zeventig Rynsguld.
tot xr. grn. ’t ftuk, klagtig, verzoekende mitsdien afllag van zynen pagt. Zie
Sententie van den Hove in de zaake van GoefJen Willem} als Pagter van den
voorfz Impoft; Eyflcher, op ende jegens de Magiftraat van den Hage, Ver-
weerders, van den 13. Augufti 1490. geregiftreert in ’: Memoriaalboek van
Sententien, getekent W. zynde ongefolieert. 8
HI. Deel. Vv.
346 _ PRIVILEGIEN, OCTROYEN, enz.
en agt Procureurs en die felve de welke wy by andere onfe opene
Brieven van den date van huyden by naeme en toenaeme verklaert
hebben, en nair henluyden, heure fuccefleurs in flaete, altois t onfe
declaratie of van onfen Stadthouder en Prefident voirfz, den Luy-
den van onfe Rekeningen, een Auditeur, eenClercq ordinaris, een
Commiffaris, een Deurwaerder, een Bode, den Ontfanger van de
Ffpargne en onfen Rentmeefters van Noirt- en Zuythollant, onfe
Regifter-Meefter en fyne principaele Clercq, en voirts alle de gee-
nen die binnen donerfte bevank van onfn Huyfè of Hove in den Hage
vefideren, ende van den geenen diein het Nederhof retideren, al-
leenlyke onfe Officieren als den Houfflager, den Smit, den Tym-
merman, den Leydekker den: Controlleur van de werken en dier-
gelyke, en anders egeene, alle onfe Huysgefinne by den Zfeross van
onten Huyfe gerekent; Voirts die Priefters en andere Geefteiyke
perfoenen, Doftoren en Licentiaeten, Baenre-Heeren en Ridder-
fchap, in den Hage refiderende, naer oude gewoente; Oick die
Weduwen van de voernoemde vrye perfoenen, foe lange fy in we-
duwelycke ftaece blyven fullen. Ende fuilen alle die voirfz vrye
‚perfoonen wyn en bier in heuren huyfe mogen nemen en ftellen,
en dezelve vry van excyfe flyten en drinken ; fullen oick die Caftellein ,
die Poirtiers van onfen Huyfe aldair, ofte andere vrye Suppoeften
wyn en bier mogen tappen en verkoopen vryen perfoonen en an-
ders egeene, noch onvrye perfoonen in heuren huyfe mogen fetten
Cabarets of Tavernens gewyfe op privatie van heure vryheden , zoo
verre fy contrarie deden, en voirts van excys te betalen tot be-
houf ons voirfz Dorps van den Hage, van alle de wynen en bieren
die fy een half jaer dair te vooren getapt en verkoft fouden hebben,
wien dat geweeft ware, ende om tot die abuyfen, die dairinne by
den onvryen Ingefetenen van den Hage gebeuren mochten, foe
confenteren wy den voerfz. Thoenders, dat fy op heuren Suppoef-
ten, Ingefetenen of Bueren, die tot vryen perfoonen wyn of bier
haelen fouden, fulke boeten als henluyden goet dunken zal, fetten
mogen; Ende voorts meer uyt der felver gratie hebben wy den
voorfz ‘Thoenders verleent en verleenen by defen, dat alfulken fom-
me van het achterheyden, in den welcken onfe lieve en getrou-
we Stadrhouder, Prefident endie Luyden van onfen Raidein Hol-
lant, by hem genomen de Luyden van onfe Rekeningen aldair, by
deugdelyke recollemente van de rekeninge van onfen Dorpe van den
Hage bevinden fullen dén felven Dorpe te wefen, de felve T hoen-
ders fullen mogen ommeflaen, fetten, opbrengen ende heffen
op de ingefetenen en Bueren van onfen vooríz Dorpe dair toe con-
tribuable tot alfulken daigen en termynen en in fulker voegen en
manieren, als by den voirfz. Stadhouder, Prefident en Luiden van
onfen voirfz Raide van ons wegen geordonneert worden fal, enden
onwilligen tot betalinge van heure portie dairomme te mogen bedwin-
gen nair gewoonte; behoudelyk dat de geenen van de voirfz Thoen-
ders, die d'adminiftratie van de penningen , komende foe van den
excys voirfz' oud en nieuw, als van der impofitie boven geroert,
rekeninge en reliqua van heuren adminiftratie doen fullen voir ons
ofte onfen Gecommitteerden t’ allen tyden als fy des verfocht fullen
wefen; Ende of in defe ofte in eenige articulen der felver eenige
_don-
vaN SG RAVENHAGE. 347
donkerheyt ofte difficulteit gebeurde, foo referveren wy de inter=
pretatie der felver aen ons ofte aen onfen voirfz Stadhouder, Pre.
fident ende Luiden van onfen Raide van Hollant voirfz; Ontbie-
den dairomme onfen voirfz feer lieven en getrouwen Ridder en
Cancelier den voirfz Heere van Efcanbeke ende den Luiden van
onfen Secreten Raide, den Luiden van onfen Financie, den Pre-
fident en Luuyden van onfen Grooten Raide te Mechelen, den Stad-
houder „ Preftdent en de Luiden van onfen Raide en Rekeningen
in Hollant, Zeelant en Vrieflant, ende allen anderen onfen Jufti-
cieren, Officieren, Dienafen en ondêrfaeten, dien het fal mogen
aangaen, dat fy den voirfz Thoenders van onfe voirfz Confirmatie
en Ratificatie, en van al den inhouden van defen, in der manieren
boven verhaelt, doen, laeten, en gedogen, ruftelyk, vredelyk ge=
nieten en gebruyken, fonder hem te doene, te gedogen of laeten
gefchiene eenig hinder ,letfel of impediment, niet jegenftaende eenige
Reftrinétien, Ordonnantien, geboden ofte verboden ter contrarie,
want ons alfoo gelieft. Des t'oirconde foe hebben wy ons zegel
hier aan doen hangen. Gegeven in onfe Stadt van Bruffel den
xxj. dach van Mairte in * jaer ons Heeren duyfent vyf hondert en
feftiene en van van onfen Rycke d'eerfte.
Op de ploye ftont gefchreven, By den Coninck
ondertykent,
L. DUBLIOUL.
Geextraheert uit het eerfte Memoriaalb. van Sandelin fol 117, verfo. en ge-
drukt agter het Berigt van den Hove Bylaage H. j. lo. pag. IIS.
XXX.
Nadere Declaratie aangaande de voorgemelde vrydomimen van
zommige perfoonen aldaar gefpecificeert.
KAERLE &c. Allen den geenen die defen jegenwoirdigen
fien fullen, faluit; Alfoo wy by anderen onfen Brieve van Confir-
matie van den Privilegie van onfen Dorpe en Heerlykhede van
den Hage in Hollandt, fonderlyk aengaande den wyn- en bier-excys
van den daten van huyden, wy van den {elven Excys gereferveert
en geexempteert hebben onfen lieven en getrouwen Stadhouder,
den Prefident en de Luuyden van onfen Raide, en van onfe Reke-
ningen in Hollant, en fekere Suppoeften der felven ende anderen in
onfen voirfz Brieve verklaert, en onder andere Suppooften van
den voirfz Raide van Hollant, feffe Secretaritfen extraordinaris ,
acht Procureurs, fesfe Deurwaerders , ende feffe Boden , fonder
de felve anders te fpecificeren , waar uyt , want aldair meer Se-
cretariflen extraordinaris, Procureurs, Deurwaerders en Boden fyn
dan het getal voirfz gedraegt, tuffchen henluyden groote twift ge-
beuren mochte, om dairtoe te voorfien, gehadt dair op het advis
van onfen voirfz Stadthouder, Prefident en de Luyden van onfen
voirfz Raide, en van onfe Rekeninge in Hollant jegenwoirdelyke
by ons wefende ; en om het goede rapport dat ons gedaen is ge-
| Vv weeft
1522.
348 PRIVILEGIEN, OCTROYEN, Enz.
weeft van den weldragen van YBfpyn de Beauvoir, Claes van Dam,
Marcelts van Zegerscapele, Cornelis Kamerhouwer, Mr. Jan Da-
nielfz. en Fante van Barri, in den ftaete van den Secretaris extra-
ordinaris; van Janne mit de Kinderen, Mr. Jan van Alkmaar,
Mr. Frans Dirkfz , Harrit de Beauvoir „ Jan van. Stapelen, Mie
chiel. Raefe, Adriaen van Dam en Cornelis Zael , Procureurs in
heuren ftacte ; van- Willem Pieterfoen, Jan van Beerein , Jan
van Schellacht , Fan Duyft, Gillis van Amerongen en Wawvan den
Kruys, Deurwaerders in dien ftaete, en van Aleyn Adriaen, W.
Janfz, Wouter de Boode, Joris Eywouts, Daniel. Claefz:, en Fan
van Arkel, Boden in den felven ftaete; SOE IS ’T'; dat wy om
die redenen voirfz en andere ons dair toe porrende ‚by advis van on-
fen zeer lieven en getrouwen Ridder en Cancelier den Heere van Ef-
canbeke en van den anderen van onfen Raide neffens ons wefende,
hebben verklaert ende verklaren mits dezen, dat de voirnoemde
perfoonen den geenen fyn van heuren ftate, en ter caufe van dien,
diewelke vry, exempt en onbelaft wefen en blyven fullen van den
voirfzexcys, foe out foenyeuw, van den voirfz Dorpe van den Hai-
ge, heur leven lanck, even verre fy in den felven flaete wefenen
blyven, en dat nair henluyden tot die felve vryheyt aenkomen en
fuccedeeren fullen- andere van den felven ftaete den abelfte en
bekwaamtfte altois tot onfe declaratie, en in ons afweien van onfen
Stathouder, Prefident ende Luyden van onfen Raide in Hollant
voirfz; Ontbieden dairomme den felven Stathouder, Prefident en
de Luyden van onfe Raide ende Rekeningen. onfen Bailluw, Schout,
Burgemeefteren, en Schepenen van den Hage, ende allen anderen
onfen Officiren en onderfaten, dien dit aengaan fal mogen, dat fy
den voirfz perfoonen en een yegelyk van dien van onfen voirfz Decla-
ratie en van den effecte van defen ‚foe voirfz is „doen laeten ende ge-
dogen ruítelyk en vredelyk genieten en gebruyken, want ons al-
foe gelieft. Des t'oirconde hebben wy onfen zegel hier aan
doen hangen. Gegeven in onfen Stadt van Bruffel den een en
twintigften dach in Mairte in het jaer ons Heeren vyftien hon-
dert feftien en van onfen Ryke de eerfte;
Op de ploye ftont gefchreven by den Koning.
was ondertekent
L. DUBLIOUL:
Geextraheert uit het eerfte Memoriaalb. van Sandelin fol. tor. en gedrukt
agter het Berigt van den Hove Bylaage H. 2. bo. pag. 119.
XXXL.
OCTROY voor die van den Hage noopende den vryen
Tappen. |
_KAERLE by der gratie Godts Roomfch Keyfer &c. Allen den
geenen die defen fullen fien, Saluyt: Van wegen onfen wel bemin=
den
vaN SGRAYVEN-H AGE. 349
den den Baillu, Schout, Burgemeefters en Schepenen onfer Dorpe
en Vryheyt van den Hage in Hollant , foe voer hen als voer alle de
ingeférenen der telver, is ons gethoent geweeft, hoe onfe feer lic-
ve en getrouwe Neve, Ridder onfer Ordere en Groot-Camerling
de Grave van Naffau, hier te vooren wefende Stadhouder en Gou-
verneur ons Tants van Hollant, Zeelänt en Vrieflant, op des de
woirfz: Thoenders hem te kennen gegeven hebben diverfche abuy-
fen, dewelke fommige van de vrye Suppooften van der Camere van
onfen Raide geordonneert in Hollant in diverfe manieren commit-
teerden en deeden in fraude van den excys van ’t voirfz Dorp en
Vrybeit ‚na dat hem van den voiriz abuyfen by deuctidelyke infor-
maâtie gebleken was, rypelyk by advys van onfen Prefident en
Luyden van onfen Raide en Rekeninge aldaer fekere Provifie en
Ordonnantie verleent heeft, en dzer of brieve in forme van acte
heeft doen expedieren, fulke als hier na volgt »
jg Á
ALSOE ons Heynrick Grave van Naum, van Vianden, éec. Heere
tot Breda &c. Stadhouder-Generael van Hollant, Zeelant en Vries-
lant, by die van der Hage diverfcheclachten gedaen fyn geweeft
‚by monde en fekere Requeften, hoe dat boven en contrarie fekere
Ogtroye en Ordonnantie van den Coninck, die van der Hage voirfz
werleent, inhoudende hoe en in wat maniere die vrye Suppoeften
van den Hove van Hollant wyn inleggen en tappen fouden mogen
onder malcanderen , eenige van de felve Suppoeften,“als C/aes
wan Dam ‚ Fan van Stapele, Marinus Jansz en die Cypier van de
4 vie gi wan den Hove, order het dexel van heure vrydom hen
luyden gegunt by den voirfz Oêtroye, grootelyken geabufeert heb-
ben, wyn tappende en flytende alfoe wail den vryen als den onvryen
perfoonen en Suppoeften, verfoekende hier inne voerzien te wor-
dens Waerop wy Heinrik Grave van Naffau , van Vianden- &c.
Heere tot Breda &c. Stadhouder Generael &ec. van wegen der Co-
ninglyke Majefteit hebben doen doen deuchdelyke informatien by
fekere Commiffariflen daer toe geordonneert, dairby voleomelyken
gebleken is van den abuyfen, gedaen by de voorn: perzoonen, die
welke hem daer van gefubmitteert hebben in *t feggen en verclarin-
ge van ons Stathouder voirfz. SOE EESTI, datwy op al's goet re-
gart genomen hebbende, omme eene goede Regele en Ordonnantie
te maeken, verclaert hebben en verclaeren mits defen : Zu den eerf=
ten, dat die voirfz. Claes van Dam, Jan van Stapele , Marinus JanfZ:
en die Cypier wan den Voerpoerte van den Hove, van nu voirtaen
niet meer en fullen mogen tappen eenige wynen om geld , in wat ma-
pieren dat het zy ; behoudelicken dat die voirfz pertoenen fullen mo-
gen uyttappen alfulke wynen als fy als nu in heuren kellenaer hebben,
mits daarvan betalende excys, gelyk andere onvrye perfoenen ofte
die van den Hage dair of contenteren; Ende om te eviteren fraude
en bedrog, foe fullen die van den Hage mogen doen vifiteren en
pylen alfulke wynen als die voirfz perfoenen in heuren kellenair heb-
ben, aleer fy daerguyt fullen mogen tappen. Ende aengaende die pey-
nen geftelt op den transgrefleurs van den voirfz Otroye in dato den
xxjen. in Mairte anno XVe. XV Jin 'tzelve Oëtroy gementioneert,
daer toe die voorfz van den Hage gecontendeert hebben, die hou-
ie Node den
1528
35o PRIVILEGIEN, OCTROYEN, enz.
den wy in advyfe en fufpenfe, foe verre als het roert die voerfz
Claes van Dam, Fan van Stapele en den Cyprer, ter tyt toe dat wy
gefien fullen hebben hoe die voerfz perfoenen van nu voirtan hen
fullen reguleren, omme daerna gedifponeert te werden, alst be-
hoeren fal. Ende verclaeren voerts, dat die voerfz Marinus Janfz,
betalen fal den excys van de wynen by hem innegeleyt contrarie en
in prejudicie van ’t voerfz. Oëtroye. Ende omme te obvieren, dat
gelyke fraude en bedrog niet meer en gebuert „foe hebben wy gcor-
dineert, datter voer die vrye Suppoeften van den Hove en andere
exempt in ’t voerfz Oêtroye verclaert , van nu voirtaen wefen ful-
len drie vrye Tappers; Te weten Cryfpyn Janfz van Boshuyfen,
Jafper de Beauvoir en Everart van Grab Concherge van den Ho-
ve; Ende fullen die voorfz Tappers, heure huysvrouwen en Dienft-
boden gehouden wefen den eet te doen, dat fy nyemant, wie hy
fy, wyn en fullen mogen tappen, fy en fullen eerft vragen van waer
comt‚ en tot wiens behouf hy die wyn haelt, en dat fy nyemant
wyn en fullen feynden, die fy weten niet vry te fyn, ende niet ver-
claert en es in fekere Ordonnantie hierop gemaekt; Ende dat nie-
mant van die onvrye perfoonen Suppoeften wefende, wyn en fal
mogen doen haelen totte voirfz vrye Tappers direételyk noch indi-
reêtelyk op verbeurte van heure ofhcie en ftaet, die fy te Hove
hebben, ofte op peine van arbitrale correêtie; Ende dat nyemant
van de vrye Suppoeften ofte van den geenen die woenachtich fyn
op het Opper-of Neder-Hof wyn en fal doen haelen totte voerfz
vrye Tappers, die hy voert fal communiceren om gelt cenige on-
vrye perfoenen, Suppoeften ofte andere op tie verbeurte van fyn
vryheyt en ftaet, die hy te Hove heeft, ofte op peyne van arbitra-
le correêtie, ende dat niemant vande vrye fuppoeften ofte van den
geenen die op ’t Hof woenachtich fyn, bier en fal mogen tappen om
gelt, dan alleen Adriaen Willemfz alias lange Adriaen , dewelke
bier fal mogen tappen voer de vrye Suppoeíten en andere huysge-
fin van ons. Aldus gedaen in den Hage den xxen. dach van À pril
in ’t jaer ons Heeren XV. XX. naer Paefchen: Dest’oirconde foe
hebben wy gelaft en bevolen Mr. Aernoult Sandelin Grifher van
Hollant, dit over ons te teykenen. ’t Welk ik derzoult Sandelin
voornoemt uyt lafte en bevele als vooren alfoe geerne gedaen hebbe
op ten dach en jaere voirfz.
(Onderteykent ))
À. SANDELIN.
Ons oitmoedelyk biddende de voerfz Thoenders van onfe ratifi-
catie en confirmatie van dien. Ende daerenboven want eenige van
de voerfz vrye Suppoeften van onfen Hove van Hollant buyten heu-
ren huyfe fommels met onvrye perfoenen gaen eten en teeren en
wyn en bier tot vrye Tappers doen haelen ongelvk meer dan fy
behouven, en fommels voor al *t gefelfchap, daer fy mede teeren;
Dat eenige van hen herberg houden en onvrye perfoenen herbergen
en logieren, en in eeten fetten en wyn en bier woer de felve tot
vryen Tappers doen haelen; Dat eenige van de voerfz vrye Sup-
poeften heuren Dienftboden onvrye perfoenen leenen om Siet
en
VACNSSG RA VIE.N- HIA G E‚ 351
den wyn ofte bier ook tot vryen Tappers te doen haelen; Ende
dat eenige van de habitanten in den Overften- of Neder-Hof van
onfen Huyfe van den Hage ook diverfche abuyfen dagelycx commit-
teren grootelycken in defraudatie van de excyte van den voerfz
Dorpe van den Hage, dewelke overmits dien foe gediminueert fyn,
dat de voerfz, Supplianten niet mogelyk en es, voirtaen t felve Dor-
te onderhouden, noch heure portie van onfen beeden en andere
Íaten te betalen, maer by fucceflie van tyden fullen moeten 't fel-
ve Dorp begeven en laeten tot onfer groote fchade en intereft ín on-
fe Hoocheyt, renten, Domeinen, beden en andere dienften , en
heurluyden eeuwelycke verderftenifle, indien henluyden niet voer-
fien en waere, ons oetmoedelyken dair of biddende, SOE IST,
dat de faeken voerfz gemerkt gehadt op dien het advys-van onfen
Jieven en getrouwen Ridder van-onfer Ordene, Stadthouder en Gou-
verneur ons Lants van Hollant, Zeelant en Vrieflant, den Grave
van Hoog/tracten, Wy de voorfz Supplianten genegen wefende tot
heure Supplicatie, by deliberatie van onfe {eer lieve en feer bemin-
de Vrouwe en Move de Fertshertoginne van Oiftenryk , Hertogin-
ne en Gravinne van Pourgongnen, é&c. Regente en Gouvernante _
in onfe Landen van herwaerts overe, ten advyfe van den Hoeft
en andere Luyden van onfen Secreeten Raede by haer geordon-
neert, uyt onfer fonderlinge gratie geapprobeert, geratificeert en
geconfirmeert hebben, approberen, ratificeeren en confirmeeren
by defen alie de Ordonnantien henluyden by onfen voirfz Neve en
grooten Camerling den Grave van NafJau, in allen heuren poinc-
ten en articulen verleent nae ’tinhouden van de Aéte daer offynde,
hier boven geïnfereert, foe verre fy daeraf deuchdelyek geniet en
gebruikt hebben ;Ende daer toe tot meêrder fekerheit van de voerfz
Ordonnantie en fraude in dezelve te fchouwen tot onderhoudenifle
wan onfen voerfz Dorpe van den Hage en-confervatie van onfer
Hoocheyt en Heerlykheyt, Domeynen, Renten, Beeden, dienften
en andere onfe Rechten aldaer, uyt onfer macht en authoriteit, en-
de meerdere ende funderlinge gratie hebben wy by advys, als bo-
ven, geordonneert, en ordonneeren voor Statuyt en Edict, dátde :
vrye Suppoeften van onfen Hove van Hollant, die tot onvrye huy-
fen met eenige onvrye perfoonen eeten ofte teeren fullen, wyn of
bier tot vrye plaetfen en fullen mogen doen haalen meer dan {y
voer heur perfoen behouven fullen ; Dat die voerfz vrye Suppoef-
ten, die herbergen houden fullen en yemant gaftgewys logeeren of-
te gaftgewys in eeten of drinken fetten fullen, dien excyíe van bier
en wyn en andere laften gelden en betalen fullen als de ingefete-
ne Buyrluyden van den Dorpe van den Hage doen: Ende, indien
yemant van den geenen die op ’t Opper-of ‘t Neder-Hof van onfen
Huyfe van den Hage woenen, wyn of bier by der cannen ofte an-
ders om gelt uytfetten. ofte leveren , dezelve {ullen den behoerlyken
excys van den Hage gelden en betaelen; gelyk als de ingefetenen
van den Hage: Dit al ten laften van den geenen die contrarie doen
fullen van der verbeurte van heure vryheden tot eeuwigen dage
fonder verdrach. Ontbieden daeromme onfen feer lieven en ge-
trouwen den Cancellier, Hooft en Prefident van onfen Secreeten en
Grooten Raede, onfen voerfz Stedehoudere en ook den Prefident
en
352 _ PRIVILEGIEN, OCTROYEN, anz.
en die Luyden van onfen Raden en van onfe Rekeningen in Hollant,
‘Leelant, en Vrieflant, en allen anderen onfen Rechteren en Ofki-
cieren, dien dit aengaen fal, dat fy de voerfz Supplianten van onfer
vòerfz approbatie, ratificatie en confirmatie en daer toe van onfe
voerfz nieuwe Ordonnantie en Ediëte, en van allen den inhouden
van defen onfen brieve , in der maniere als boven, doen laeten en
gedogen ruite!yk en vredelyk genieten en gebruyken, fonder hen
luyden te doen of doen doen ofte gedoogen gedaen te wordene
eenich letfel ofte moeyenille ter contrarie , maer procederen en doen
procederen jegens de Overtreders van der voerfz Ordonnantie, of-
te eenige van dien, by executie van de peynen daer toe geftelt ,
fonder eenige fimulatie ofte verdrach , want ons alfoo gelieft. 't Oir-
conde des voorfz es hebben wy onfen Zegel hier aen doen hangen.
Gegeven in onfer Stede van Brugge den Xen. dach in Junio in '*
Jaer ons Heeren XVc. X XIJ.
Op te ploye ftont gefchreven,
By den Keyfer in zynen Raede.
Ondergetekent ,
L. DUBLIOUL.
Voirts op te marge ftont noch gefcreven,
Inhouden van defen heb ik Pouwels van den Hove Subftituyt
van den Griffier van Hollant, ter Ordonnantie van den Hove van
Hollant openbaerlyk ter prefentie;van Advocaten , Procureurs , Sup-
pooften, en andere ommeftanders in d’Audientie gepubliceert op
ten X11j. Januarii XVe. LX. Stylo Curie , in prefentie van Mrs. Quin-
tyn Weydtfen en Adriaen vander Houff, Kaetfluyden , als Commu:la-
riffen ter audientie van de Rolle gecommitteert. In kennille van
my (en was ondertekent. )
P. DE HOVE.
Geextraheert uit het tweede Memor. van de Jonge fol. 83. verfo. en ’t tweede
Memor. van Ernít fol. 56.
‚ _Aanmerkinge.
Aartshertog Maximiliaanhad als Voogd over zynen minderjaarigen zoon Philips
van Ooftenryk, en zulks op hunner beide naame by Oétrooi van den vierden Fe-
bruarii des jaars 1483. na den loope van den Hove, aan die van den Hage ver-
gunt zekeren impoft te mogen ftellen op wynen bier, die binnen den Hage
en Hage-ambagt getapt, gedronken en gefleten zouden werden, dog daarby
uitgezondert eenige perfoonen, die van den gemelden impoft vry en exempt
zouden wezen. En alhoewel nu de eerfte belaftinge, die men alhier op wyn en
bier leide, zeer gering was, als beftaande flegts in drie grooten op elk vat bier enop
elken floop wyn een halve groot vlaams , die binnen den Dorpe en plaetfe van den Hage ge-
bragt, getapt en gedronken wierden ( zie Num. xx v J-) zoo waaren ‘er nogtans ver-
fcheide Luiden , die daarin grooten inbreuk deden. Want het grootfte gedeel
te
‚23
van SGRAVEN-HAGE. 353
ze der inwoonderen*van den Hage, gelyk hiervooren is aangetoont, beftond
toen ter tyt uit perfoonen, die van alle Contributien, zoo van beden, als van
andere laften, en gevolgelyk ook van deze nieuwe impofitie bevryt en onthe-
ven waren. Onder deze wierden ’er dan gevonden, die uit kragte van hun
verkregen voorregt, de tapneering doende ten behoeve van de Suppooften.,
dairin groatelyken abufeerden, wyn tappende en flytende alfoe wail den onvrye als den vrye
perfoonen en Suppooften. Dit veroorzaakte, dat de gemelde Eertshertogen by het
verleenen van eenen tweeden brief van den 27. November 1487 (onder Num.
xxvj.) wel expreffelyk daerby voegden, dat zoo eenige van henkayden wyn of bier
werkogten om geld, de zodanige mede excys zouden betalen als andre onvrye Buuren van
den Hage, gelyk eenige van de voorfz exempte Suppooften nu jegenwoordichlyk wyn tappen-
de, waren doende. Maar Keizer Karel, wanneer-hy by zynen brief van den 24.
Maart 1516. de Magiftraat oêtroieerde om den gemelden impott te mogen ver-
hoogen , te weten van drie grooten op elk vat bier boven andere drie grooten van ouds, en
wan veertich grooten op elke aem wyn boven andere veertig grooten, ging veel verder;
Want onderregt zynde, dat de fraude en het misbruik daarin by de vrye Tap-
pers dagelyks meer en meer toenam, zulks dat die van den Hage daar door
grootelyks in hunnen impoft wierden verkort, ftelde tegens de overtreders van
dien een fwaare ftraffe, zelfs met verlies van hunnen vrydom. Hy ordonneer-
de, „dat (bovende reets genoemde perfoonen) ook die Caftelein, die Poirtiers
van fynen Huyfe in den Hage ofte andere vrye Suppoeften wyn en bier zou-
den mogen tappen en verkoopen den vryen perfoonen „dog anders geen, noch
onvrye perfoonen in heure huyfen mogen {etten Cabarets of ‘Tavernens ge-
wyfe, op privatie van heure vryheden, foe verre fy contrarie deden, en
voorts van excys te betalen tot behoef zyns Dorps van den Hage, van alle de
wynenen bieren die zy een half jair dair te voiren getapt en vercoft zouden
… hebben, wien dat geweeft ware. En om des te beter de gemelde fraude voor
te komen, wierden ’er vier vrye Tappers toegelaaten, onder welke was de
Cipier van de Voorpoorte van den Hove, Maar wanneer dezelve naderhand
dezen vrydom grootelyks misbruykten , wyn tappende en flytende alfoe wel den onvryen als
den vrye perfoonen en Suppooften, viel de Magiftraat daarover aan den ‘Stadhouder
klagtig, die daarop de zaaken onderzogt en dezelve in, der waarheid alzoo on-
dervonden hebbende, by uitfprake vanden vo Apnl 152o. de vier als toen
zynde Tappers afzette en den Cipier zyn voorregt benam , ftellende voor t toe-
komende alleen drie Tappers, daar onder den Caftelein van den Hove, op ze-
ker Reglement, waarna zy zig in ’t vervolg zouden hebben te gedragen; Wel-
ke uitfpraake en Ordonnantie Keizer Karel ter bede van de Magiftraat niet
alleen bekragtigde, maar ook merkelyk vermeerderde by Oêtrooi van den ro
Junii 1522. alhier gebragt onder Num. Xxx}.
Deze drie vrye Tappers by den Stadhouder aldus geftelt, moeften met hun-
“_ne Vrouwen by ’t aanvaarden van den gemelden vryen Tap,op het voorfz Re-
glement den eed doen in handen van den Griffier van den Hove. Zoo als ver-
volgens op den 26. April 1520. hebben gedaan de voorn. drie nieuwe Tappers,
als Fafper de Bauwoir, Secretaris, en Everard van Grab, Conchergie, met fyn
Jonkwyf; en den 1. Junii daaraan volgende Crifpyn Jans van Boshuyfen. ( zie
eerfte Memoriaalb. van A. Sandelin fol. 128. en voorts 1 Ide. Memoriaalb. van
‚de Jonge fol. 26. 83. verfo-86. 1IIde. Memor: van de Jonge fol. 57. Eer-
e Memoriaalb. van Ernft fol. 203. en 219. De Staaten van Holland aangeftelt
hebbende Jan Janfz van Zuyrendael, Wynkooper in den Hage, tot den derden
vryen tap, wierd dezelve mitsgaders zyne Vrouw en dienftmaagd beëdigt by
twee Commiffariffen van den Hove, den 26. Februarii 1585. Wy zullen de aête
van aanftellinge hier woordelyk byvoegen, op dat de Lezer daaruit, zoude
konnen zien, hoe folemneel daar ontrent wierde gehandelt.
23
23
33
53
23
„> Die Staeten van Hollant gezien hebbende ’t verfoek van, de Edelen
„en vrye Suppooften van den Hove van Hollant, ten eynde Jan Janft van
„ Zuyrendael, Wynkooper binnen den Hage, tot den tweeden vryen Tap, zulks
„ die by Gysbrecht Heerman laetft gebruikt es geweeft, zoude mogen werden
ZI. Deel. W w ‚ gead-
354 PRIVILEGIEN, OCTROYE.
5
32
33
geadmitteert, en daerop mede gefien hebbende *t voorfchryvens van de Bur-
gemeefteren en Regierders van den Hage voornoemt, daerby zy den zelven
Zuyrendael houden voor gerecommandeert tot den voorfz vryen Tap, ten eyn-
de hy daertoe voor alle anderen zoude mogen werden geprefereert tot gerief
van de Edelen en vryen Suppooften voorn., hebben de Straeten voornoemt
vergunt en geconfenteert, vergunnen en confenteren by defen, dat de voorn.
Fan Fanfz van Zuyrendael den tweeden vryentap binnen den Hage in de plaet-
ze van Gysbrecht Heerman fal mogen aenvaerden en gebruvken, mits dat hy
hem daerinne getrouwelyk zal hebben te dragen en quyten, agrervolgende
de Ordonnantie begrepen in ’t Oétroy daervan zynde en als na behooren. Ge-
daen in den Hage onder ’t Zegel van de Staeten voornoemt hieropgedrukt
den 19 February 1585. onder ftont gefchreven, .
‚… Ter Ordonnantie van de Staeten.
BY my, was getekent.
C. DE RECHTERE.
„‚ Lager ftond; Op huyden hebben Jan Fanfe van Zuyrendael, in ’t witte van
defen genomineert, mitsgaders Geertruyt Fans dochter zyne huysvrouwe en
Margriete Jans dochter haarluyder Dienftmaegt den behoorlyken eed gedaen ,
volgende ’t inhouden van defen en ’t Oêtroy van den Hage daerinne gemen-
tioneert, aen handen van Mrs. Nikelaes Camerling en Dirk van Leeuwen, ordi-
naris Raden in den Hove van Holland als Commiffariffen daertoe geordon-
neert. Gedaen in den Hage den 26. February 1585. in prefentie van my,
Was getekent, J. DE WOERDEN.
‚‚, Den go. Julii 1587. wierd Vincent Hanneman by den Hove geadmitteert
volgens den brief by Graaf Maurits als Gouverneur hem gegeven, tot den
derden vryen Tap of kelder in den Hage, tot gerief van den Raed, Reken-
kamer, Edelluyden en andre vrye Suppooften , mits doende den eed van geen
onvrye te tappen, maer zig te zullen reguleren na het Oétrooi van den Ha-
ge. Zie tweede Memor. van P. Hanneman fol. 66.
In den jaare 1593. deden de Heeren Raaden van den Hove ten verzoeke
van de Magiftraat van den Hage deze navolgende Ordonnantie op de Audien--
tie van de Rolle afkondigen; welke Ordonnantie den laatíten Februarie 1625.
weder is vernieuwt geworden. |
; 6 ALSOE de Bailliu ‚ Schout, Burgemeefteren en Regeerders van den Has
33
ge den Hove van Holland te kennen gegeven hebben, dat zylieden onder
anderen zyn gepriviligeert in den Hage niet meer te mogen wefen, als drie
vrye Wyn-Tappers voor de vrye Suppooften van den zelven Hove, te we-
ten, de Cafteleyn van den Hove in der tyd , en twee woonachtig binnen den
Hage, volgende ’t Oétroy henluyden daervan vergunt en verleent by hoog-
loffelyker memorie Karel by der gratie Godts Roomfch Keyfer &ec. in dato
den ro Julii 1522. | id
‚‚ Ende ten einde de voorfz Wyntappers en vrye en onvrye perfoonen en *
_Suppooften hen zouden reguleren volgende den inhoude van den felven Oc-
troye, verfoekende de navolgende punéten en articulen uyt den felven. Oc-
troye geextraheert, gecondigt en gelefen te werden in de Audientie van de
Rolle en elders daar ’t nodich en van doene wefen foude.
> In den eerften , dat de voorfz drie vrye Tappers, heure huysvrouwen
en Dienftboden zullen gehouden wefen den eedt te doen, dat zy niemant,
wie hy zy, wyn en tappen zullen, zy en zullen eerft vragen, van waer hy
compt,‚ en tot wyens behoef hy die wyn haelt, en dat fy niemant wyn en
fullen feynden, die weten niet vry en zyn. {
s> Ende dat niemant van de onvrye perfoonen, Suppooften wefende, wyn
en fal mogen doen haelen tot die voorfz vrye Tappers , direételyk of indi
‚s “Tektelyk,
vaN SNGERSA VE 'NeH-A/G E. 355
… reêtelyk, op verbeure van heur officie en ftaet, die zy ten Hove hebben,
„ ofte op peyne van arbitrale correêtie. k
„, Endedat niemant van de vrye Suppooften ofte van den geenen, die woonag-
> úgzynop 't Opper-of Nederhof, wyn en zal doen halen tot die vooríz vrye Tap-
‚pers, die hy voorts fal communiceren om gelt eenige onvrye perfoonen,
Suppooften ofte andere, op verbeurte van Zyn vryheyt en ftaet, die hy te
… Hove heeft, ofte op peyne van arbitrale correêtie.
„ Item dat de vrye Suppooften van den Hove van Hollant, die tot onvrye
„ Huyfen met eenige onvrye perfoonen eeten ofte teeren, geen wyn tot vrye
„… plaetfen en zullen mogen doen haelen, meer dan fy voor heure perfoonen
‚ behoeven zullen.
„dat de voorfz. vrye perfoonen, die herberge houden zullen, en iemant
„ gaftgewys logeeren of gaftgewys in eeten of drinken fetten, zullen den ex-
„ Cys van bier en wyn en andere laften gelden en betaelen, zulks als die inge-
zetenen, Buyrluyden van den Vlecke van den Hage doen. |
‚ Ende indien iemant van den geene die op ’t Opper-of Neder-Hof van den
“> Hage woonen, bier of wyn by der kannen ofte anders, om gelt uytfetten,
„ voeren en leveren, defelve fullen behoorlyk excys van den Hage gelden en
betaelen, gelyk als de ingezetenen van den Hage; Dit al ten lafte van de gee-
nen die contrarie doen zullen, op te verbeurte van heure vryheden tot eeu-
» wigen dage fonder. verdrach, al volgende den zelven Oétroye.
„SOO EST, dat het voorfz Hof geaccordeert hebbende de voorfz Pu-
„ blicatie, eenen yegelicken, dien dit aengaen mach, belaft en geordonneert
heeft, belaft en ordonneert henlieden mits defen te reguleren na de pointen
» en articulen hiervooren geroert, op peyne daerinne refpeêtive begrepen.
„ Gedaen in den Hage den 26. Aprilis vyftien hondert drie en tnegentch,
„‚ Was ondertekent.
F. CRIEP.
„ Onder ftont gefchreven; ’t Inhouden van defen is op ten voorfz 26. Apri-
lis 1593. in de Audientie vande Rolle ter prefentie van de Suppooften en
‚, andere ommeftaenders gepubliceert.
De vrye Tappers zyn eindelyk by verloop van tyden en veranderinge van ’s
Lands zaaken te niete geworden, gelyk mede alle de voorverhaalde vrydommen
der Suppooften, hebbende flegts behouden den vrydom (zoo als wy onderregt
werden ) van eene ftuiver op de ftoop wyn en Zes ftuyvers op een half vat bier
(behalven nog agt penningen voor ‘t regt van inbrengen ;) zynde Haags im-
poft; den welken alleen nog maar genieten de huishoudende perfoonen ; moe-
tende thans de Suppooften alle verdere laften , buiten en behalven de Burger-
wagt, met en nevens de Buuren van den Hage ondergaan.
XXXII.
ORDONNANTIE eu SENTENTIE woor die
wan den Hage, over bet doen vans Dorps rekeninge;, be-
handelen der middelen Pc.
KAERLE by der gratie Gods gecoeren Roomfch Keyfer , al-
tyt vermeerder ’sRyks, Conink van Germanien, van Spangien,
van Arragon, van Navarre, van beyde de Sicilien, van Jerufalem,
van Hongrie, van Dalmacie, van Croacie &c. Eerfthertoge van
Oiftenryk, Hertoge van Bourgoingnen, van Lothryk , van Brabant,
van Styer, van Carinte, van Carniole, van, Limburch van Luxem-
W wa burch
1524:
356 _PRIVILEGIEN, OCTROYEN, enz.
burch en van Gelre, Grave van Habsburch, van Vlaenderen, van
‘Tirol, van Arthois, van Bourgoingnen, Palsgrave en van Hene-
gouwe, Lantgrave van Flfate, Prince van Zwave, Marcgrave van
Burgauw, en des H. Rycx, van Hollant, van Zeelant, van Phirt,
van Kiburch, van Namen, en van Zutphen’ Grave, Heere van
Vrieflant, van op ten Windismarkt, van Slavonie, van Portenau ;
van Salins en van Mechelen: Allen den geenen die defe jegenwoor-
dige fullen fien, Saluyt: Alfoo wy by andere onfe opene brieven
in dato 26. in Meerte leftleden verftaen hebbende de queftien en
differenten, die onder andere gerefen waren tu{lchen die gemeene
buyren en ingezetenen van onfen Dorpe van den Hage, en die Tre-
foriers en Regierders aldaer op ’t ftuk van de rekeningen, die ge
daen waren van den accyfen, en andere incommen vander felver
plecke federt den Jaere 1514. herwaerts, gecommitteert- en geor=
neert hadden onfen lieven en getrouwen Raet en Meefter van de
Requeften van onfen Huyfe Meefter SFeronimus. van den Dorpe, te
reyfen in den Hage en met hem genomen een van de Luyden van
onfe Rekenkamer aldaer, de pertyen niet fufpeêt voor. hen te doen
roupen, foo die Regierders, als die van der gemeente of heure Pro-
cureurs, en te verftaen heure differenten: En waren die opgerefen
uyt faeke van de rekeninge, in dien gevalle te procedeeren ter au-
dientie en recollemente van dezelve rekeninge, de partyen daerinne
geftelt en gepafleert te examineren, en die geene die hy deuchde-
lyk bevinden foude,te pafleren, en die onredelyke te royeren ofte
te modereren, en indien hy ’t felve doende eenige fwarigheden be-
vonde, defelve by gefchrifte te ftellen, en die overbringen ons of
onfe feer lieve Vrouwe en Moeye die Eerfthertoginne van Oiften-
ryk, Hertoginne en Gravinne van Bourgoingnen &c. Regente en
Gouvernante in onfer abfentie van onfe Landen van herwaerts over,
omme by ons of haer van onfen wegen daerinne gedaen te, werden
als behooren fal: Achtervolgende ’t welk de voorfz Meefter feroni-
mus gereyft es in den voorfz Dorpe vanden Hage, en met hem ge-
nomen Meefter 7 hielman van Dullekem, oeck onfen Ract en Meefter
van onfe Rekeninge aldaer, heeft de voorfz partyen by hem ontbo-
den, en verftaen hebbende, dat die van der gemeente hem {eer be-
klaegden van de rekeningen van den Hage, gedaenfedert den Jaere
1513. herwaerts, hebben defelve rekeningen geften en gevifiteert
totten 24 dach van Januario vyftien hondert vier en twintig beyde
incluys, en daer op gehoort de Gedeputeerden en Procureurs van
defelve gemeente, dewelke Commiffariffen den felven by extrat
gegeven hebben alle de partyen die fy in defelve rekeningen hebben
willen debatteren: die daerop gefcreven en geftelt hebben -’t gunt
dat fy hebben willen feggen; daerop die van den Gerechte en 'Tre-
foriers, die dat aengaet, weder by gefcrifte geantwoort hebben ,
en hebben alle ’t felve by onfe Ordonnantie gecommuniceert onfen
lieven en getrouwen Heere Foffe Lourens Doétor , Heere van Terde-
gem, Prefident van onfen grooten Raet te Mechelen, Heer Charles le
Clerk Ridder, Prefident , en Meefter Sfacob Feurter , Meefter van onfe
Rekenkamer te Ryffel, en Meefter Vincent Cornelifz , Meefter van
onfe voirfz Rekenkamer van Hollant, en daerna van als rapport
gedaen onfen feer lieven en getrouwen den Grave van Hoichftrac-
ten
VAN ’SGRAVEN-HAGE, 357
ten onfen tweeften Camerlink, Hoeft van onfen Financien en Stadt-
houder derfelver onfer Landen van Hollant, aldaer in den Hage
wefende, dewelke oeck de voorfz rekenfhgen gefien, en op de dif.
ferenten en fwaerigheden daerinne bevonden, de perthyen tot ver-
fcheyde dagen en ftonden in ’t lange daer op gehoort hebben, en
voorts overfien alle 't gunt daer mede fy hen hebben willen behel-
pen, en t gunt dat fy daerof bevonden hebben in gefchrifte ge-
ftelt en ’ felve ons overgefonden by den voerfz Meefter Jeronzmus,
dewelke ’%t felve mondelinge daerenboven ons aen onfe voorfz feer
lieve Vrouwe en Moeye in de jegenwoordicheyt van onfe lieve en
getrouwe den Hooft en de Luyden van onfen Secreten Rade by heur
geordonneerten van den Heere van Neufville, Ridder en Treforier
Generael van onfe Financien gerapporteert en verclaert heeft: Doen
te weten , dat wy des voerfz es, gemerkt fonderlinge ’t advys van
den voorfz Stadhouder en Commiflarifïen boven genoemt ‚by rype de-
liberatie. van onfe voorfz Vrouwe en‚Moeye, ten advys van onfen
voorfz Secreten Rade en Finantien, op alles verclaert en geordon-
neert hebben; verclaeren en ordonneren des hier na volgt.
L
Eerft, alfoo men bevint, dat in den voerfz, Dorpe van den Ha-
ge in de Jaeren «512. 15. 16. en 17. diverfche penningen over de
_ gemeene Buyren aldaer geheven en ontfangen fyn, foo by maniere
van leeninge, hondertfte penningen en anderfints, bedragende ter
_fomme toe van feven duyfent ponden , van xl grn. of daer ontrent,
daer of men geen ontfanck bevint gemaekt in eenige van de. zelve
rekeningen, dan alleenlyk van de twaelf hondert ponden van xl. grn.
op te leeninge gedaen in den jaere twaelve en van hondert vier=
entagtich ponden fes fchellingen in minderinge van den honderften
penning, en fes hondert t negentig ponden van ’ Weeckgelt. EÉn-
de dat redene eyfcht, dat elcke Treforier verantwoort fynen ont-
fanck, foe hebben wy verclaert en verclaeren mits defen, dat men
de Freforiers of andere die ’t behooren fal, in elken jaere ontfanck
doen maeken fal van alfulke penningen, als by maniere van leenin-
ge, honderfte penning, ofte weekgelt geheven mach wefen, tellen-
de by goede verclaeringe en ‘pecificatie van wienfy defelve pennin-
gen particulierlyk ontfangen hebben: referverende dezelve van den
Hage en daer toe onfen lrocureur Generael van Hollant in onfen
name hoer atie tegens defelve Treforiers, van dat fy van defelve
leeninge en geheven penningen geen ontfanck gemaeckt en hebben,
als ’t na recht ende redene behooren fal. f
IL
Item alfoo men in ’t uytgeven van de rekeninge van den Jaere
1514. bevint geftelt en gepafleert folio ro. tot 27 toe, aen 28. par-
tyen verfchooten by Jacob Ballemaker, aen reyfen ende vacatien
edaen in de jaeren 15ro, rr. 12. 13 En 14. int wervolgen van
Baillinfchap van den Hage jegens Heer Willem Oom, B omme te
hebben vernieuwt heure Privilegie van de Vroetfchap, bedragende
W w 3 over
358 __PRIVILEGIEN, OCTROYEN, Enz.
over de 1131. ponden r2. fluyVers van xl. grn aldaer by recolle-
mente hier voirtyts geroyeert; noch 1628. ponden 6. penningen
ten felven pryfe: Ende Willem Meeufz. Gecommitteerde van
den felven jaere daer op gehoirt, heeft bekent en verclaert van de-
felve pertyen geen handelinge gehadt, noch den felven Ballemaker
of yemant anders yet daer of betaelt te hebben, defgelyex Ballema-
ker daer op gehoirt, heeft ook bekent, dat defelve partyen in den
felven jaere 14 gepaileert, van de voorfz Treforiers niet ADE
te hebben: Waeromme wy verclaert en geordonneert hebben, ver-.
claeren en ordonneren, dat men defelve fomme van 1628 pond. fes
penningen after *t flot van de voorfz rekeninge tot ontlaftinge van
onfen voorfz Dorpe van den Hage corrigeren fal,
IT.
Irem alfoe men by de rekeninge van den Jaere 17. bevint, datde
Treforiers aldaer ontfanck maeken van de {omme van twee duyfent
acht hondert derthien ponden van XL. grn., van renten vercogtten
twee lyven den penning tien, en ten eenen lyve den penning acht,
en dat omme daer mede te betaelen de portie van die van den Hage
in onfe beeden en andere ommeflagen van den Lande, die doen ter
tyt groot waren, mits # zznemen van Alckmaer en Afperen: Ende
de 'Treforiers van den felven jaere daer opgehoort , hebben verclaert
en getoent, dat fy van der vercoopinge van defelve renten geen
penningen ontfangen en hebben gehadt, hoewel fy daer of ontfang:
maeken, maer dat fy in betalinge van dien van de cocpers aldaer ver-
claert alleenlyk overgenomen hebben heure quitantien van-alfulken
penningen als elk van hen in de voorfz leeningen gedaen of by tran-
{port verkregen hadden, navolgende de verclaringen, die defelve
Commiflarifien daer of gefien hebben: Ende want men niet en be
vint, foe hier vooren gefeyt is, dat van defelve leeningen by voor-
gaende rekeninge, uytgefteken alleenlyk de partyen hier vooren ver-
claert, eenich ontfanck gemaekt es ten proffyte van den Hage, en
alwaer ’t datter ontfank af gemaekt ‘waere, foe en blykt niet futh-
pbk by onfen brieve van. O@troy, dat fy gelyke vercoepinge
geauêtoriteert fyn te doene, om te employeren en converteren in
betalinge van rembourfemente van leeninge: Oick mede dat men
na alle redenen niet en behoert van geleende penningen eenich prof=
fyt te eyllchen noch te betaelen; daerenboven dat veel van de coe=
pers van defe renten by den voerfz Commifiar:ffen hier op ontboo-
den en gehoert, verftaen de voerfz, redenen genoch ,. confideren-
de dat die van den Hage met defe renten niet en behoerden belaft
te fyn, Waeromme wy ook geordonneert en verclaert hebben, or-
donneren en verclaeren by defen, dat de voorfz renten alfoo in be-
talinge en rembourfemente van de voorfzleeninge vercocht te wefen,
nul en van geenre waerde, en dat men de Coepers heure quitantie
weder geven, mits by hunluyden wederleverende de voorfz rentebri-
ven „om gecasfeert te worden; ter ontlaftinge van onfen voersz. Dorpe,
van den Hage, referverende defelve Coepers, te weten den geenen
die defelve leeninge felver gedaen hebben, of die hem van heure
ouders gecommen fyn, heure aêtie van te blyven in fyn geheel, om
daer of mitten andere penningen en fchulden van gelyke natuyre ze
taelt
vaN SGRAVENHAGE. 359
taelt te worden, nae dat men hier namaels bevinden fal, dat deaf=
fairen van den Hage vermogen fullen; Ende als van den geenen
die eenige van de felve leeningen gecogt en by tranfport daeran ge-
comen fyn, en daer voor ook renten genomen hebben, die fullen
ook dair of blyven in heur geheel, om van den Hage hier namaels
als vooren te recouvreren ’t gunt dat fy doen blyken fullen foe by
heure affirmatie als by aftirmatie van de vercoopers of anders, daer
voor rechtveerdelycken betaelt te hebben: Welverftaende dat gunt
dat eenige van henluyden uyt {faeke van defen weder ontfangen mogen
hebben foe by manieren van loep enrenten ofte om loflinge van dien,
federt den Jaere van1517.tot ten jaere 1520. incluys, wefen fal in di-
minutie en afsach van de zelve haere principaele fchuit en leeninge:
Endeis’t dat fy daerenboven meer ontfangen hebben , willen en or-
donneren wy, dat fy bedwongen fullen werden mit reale executie
tot proffyte van den Hage dat weder te geven en reftitueren.
TV.
Item alfoo de Treforiers federt den jaere 1513. totten voorfz 23
January 24. overgelevert hebben diverfche quitantien van renten,
die in heure rekeninge met debet quitantien belaft flonden, en die
men by gebreke van dezelve quitantien wel behoorde te royeren,
ende nieten behoerde toegelaten te wefen defelve over te geven: niet
min confidererende, dat den Hage van foo veel achterftal ontlaft
is, hebben toegelaten en geaccordeert, dat-defelve quitantien alfoo
verre die rechtveerdig en deuchdelyk fyn, den felven ‘Treforiers in
betaelinge ftrecken fullen ende gecort worden in heurluyder reke-
ningen.
Vv
Item alfoo men in de rekeningen van den jaere 18. en de navolgende
rekeningen daer na bevint geftelt in uytgeven de fomme van 94.
ponden eene fchelling 3 penningen, uyt faeke van gelyke fomme
en jaerlycxe renten ter loflinge den penning 16., die de Treforiers
feggen in den jaere 17 vercogt te wefen, daer voor eenige particu-
_ Jiere perfoonen tot verfoeke van die vande Weth en V roetfchap
verbonden fyn, en defelve renten op heure goeden gehypotequeert
hebben, daer of de Weth defelve particuliere belooft hebben van
des Haegs wegen te ontlaften, alfoo fyfeyden de penningen daer of
gecomen geemployeert te fyne in de betalinge van fekere financie
gedaen in den voorfz jaere 17., om daer mede te vervallen de por-
cie van die van den Hage in onfe beden, die men als doen antici-
peren en opbrengen moefte, die feer groot waeren: Ende want
men van de principaele hooftpenningen van de voörfz rente niet en
bevint ontfanck gemaeke ten proffyte: van den Hage; oick mede
dat niet en blykt, dat fy op die tyt noch federt van ons vercregen
hebben eenich Oëtroy , om dezelve lofrenten te mogen vercoepen;
Ende dat men vifiterende dezelve rentebrieven, niet en bevint, dat
de penningen gecomen van de vercoopinge van defe renten geenr-
ployeer fyn inde betalinge van onfe beeden’, maer eensdeels gecon-
' vere
360 _PRIVILEGIEN, OCTROYEN, enz.
verteert in andere fchulden , afs totten pachte van de Bailli ftp van
den Hage: Soe hebben wy verclaert en geordonneert , verclaeren
en ordonneren, dat mende loop van dezelve renten in de voorfz
rekeninge van den jaere 18. en van de andere jaeren daer na roye-
ren fal; Defgelyx de fomme van 225. ponden; die men in uytge-
ven van de rekeninge van den jaere 19. bevint geftelt voor de lof-
finge van 14. ponden r. fchell. 3 grn. van xr. gen. ’s jaers, begre-
pen in de voorfz 94. ponden, eene fchell. drie grooten, en dit tot
lafte van de geene die de penningen van de voor{z vercochte renten
ontfaen en daer of niet en verantwoort hebben.
„VL
Aengaende de achtienhondert twaelf ponden van xr. gren. die
Ballemaeker toegefeyt fyn by uytfpraeke van onten lieven en getrou-
wen Neve de Grave van Naflau, en daerof hy betaelt is in de reke-
ningen 20. en 21. boven andere 333. Philips guldens by hem ont-
faen, en dat voorde fomme van 2759. pond.r2. íchell. 6. grn., die
hy van verleyde penningen eyfchende was van diverfche reyfen by
hem gedaen en verfchoten in de jaeren x51r. 12.13 en 14. bree-
der verclaert en gefpecificeert in de rekeninge van den jaere 14. fo-
lio ro tot 27. toe, die by de Gedeputeerden van de gemeente {eer
gedebatteert fyn, fu{tinerende dat men defelve fomme tot ontlaftin-
ge van den Hage behoerde te royeren, gemerkt dat die niet uytge-
geven ofte gedebourfeert en fyn tot proffyte en by confente van de
gemeene buyren van den Hage: Daer tegens Ballemaeker gehoort,
die geatlegeert heeft Sententie van den Hove van Hollant, en daer-
enboven de verclaeringe van den Grave van Nailau, en dat hem de
fomme van 531.pond.7.fchell. 6. grn. min toegefeyt is, dan hy ver-
fchoten heeft, en daerenboven is hy ten achteren fekere grootefomme _
van penningen van dat hy dezelve penningen op finantie geleent hadde,
daerof hem fyne atie by de voorfz uytfprake van den voorz Heere van
Naflau gereferveert is; Ende na dat de fpecificatie van defelve 2759.
pond.r2. fchell. 6. grn. gefien is geweeft , waerinne dezelve pennin-
gen verleytfyn , daerby men bevonden heeft, dat defelve gedaen fyn
fonder ordonnantie van de Weth by eenige particuliere perfoonen,
die dat felve ofte ten mintten een groot deel van dien behooren te
beraelen. Waeromme gemerkt dat de Tretoriers goede redenen
gehadt hebben den voorfz Ballemaker de voorfz betalinge van rêrz.
pond. te doen, gelyk die Gedeputeerden van de gemeente ook be-
kent hebben ; Soe hebben wy geordonneert dezelve tot ontlaftinge
van defelve Treforiers alleenlyk te pafleren: Referverende die van
den Hage heure actie op ten geenen by wiens ordonnantie die fel-
ve reyfen gedaen en by Ballemaker defelve penningen verfchoten
fyn geweeft, om die op henluyden te recouvreren , foo wel ’t prin-
cipael als de intereflen, foo dat na rechte en redenen behooren fal.
VIL
Item alfoo men bevint, dat in den jaere 22. ook fekere leenin-
gen gedaen fyn, bedragende ter fomme van 2734. pond. zo. fchell.
} van
'
AE an od
vAN ’sGRAVEN-HAGE. 3Ót
van x1. grn, daer of de Treforiers in defelve heure rekeningen ook
geen ontfanck gemaekt en hebben, en defelve Treforiers daer op
gehoirt, hebben verclaert, dat defelve penningen henluyden ge-
leent fyn op obligatie in heuren priveen naem, ten eynde dat fy de
ortie van den Hage in onfe beeden fonder fchaede furneren en op-
Lt fouden mogen, en waren wel te vrede ontfanck daer of te
maeken, alfoe verre als men hen vry en fchadeloes foude willen hou-
den tegens heure crediteurs: Ende die Procureurs van de gemeen-
te hier op gehoert , waren wel te vrede dat men defelve ‘['reforiers
daer of in rekeninge ontlaftliet ; Welverftaende die geene die haere
fchult mit rechte vervolgen wilden, dat mende Wet niet en inter-
diceerde recht daar of te doene: Ende na dat wy ’t advys van de
voerfz Commiflariflen hier op gefien hebben, foe ordonneren wy,
dat de Treforiers van defelve heure leeningen in den felven heuren
ontfanck ontlaft fullen blyven, mits dat fy gehouden fullen wefen
den geenen die geleent hebben, te betaelen. Ordonnerende onfen
Rechter van den Hage en allen anderen onfen Rechteren, daer of
tot clachte van partyen recht re doen tallen tyden als fy des verfogt
fullen wefen.
VIIL
Die Procureurs van de gemeente hebben in de voorfz rekeninge
noch gedebatteert diverfe partyen aldaer gepafleert, als die gene
die beraelt fyn den Bailliuwen en Schouten inder tyt geweeft heb-
bende, tot hulpe en voldoeninge van heuren jaerlyxen pacht, bedrá=
gende tot goede merkelyke fomme: Defgelycks eenige penningen
die by Ordonnantie van die van onfen Wet in gifte gegeven en be-
taelt fyn, in recompenfe van dienften: Desgelyx dat veel extraor-
dinarife partyen aldaer geftelt, behoorden gerekent te w in ’t
fchot, Ende voerts van coften, reyfen , proceflen en anders, diede
voorfz van de gemeente fuftineerden , dat al behoerden geroyeert te
wefen: maer overgemerkt, dat die by de Treforiers beraelt fyn by
ordonnantie van de Wet en Vroetfchap; ook mede dat veel van
defelve partyen betaelt fyn by condemnatie van Sententie daer op
gegeven: Ende dat veel van defelve partyen difcuflerende, ten uyterften
veel meerder gefchilllen daer uyt gefchapen- waren te reyfen tot cof-
te en lafte van die vanden Hage; Ende dat defelve gefchillen , die
principalyk toecomen om ’t Bailliufcip van den Hage en ’t appoinc-
tement daer af gemaektin den jaere 15os., foe lange geftaen en ge-
deurt hebben, dat goet ware , dat die eens ten eynde quamen; ook
mede dat die felve partyen eens en anderwerf in rekeninge geflo-
ten en by recollemente gepafleert fyn: Soe hebben wy uyt ‘onfe
fonderlinge macht en wetentheyt verclaert en geordonneert, ver-
claeren en ordonneren by defen, dat alle de partyen in de voorfz
rekeninge van den Jaere 13. totten voorfz 24. in January 24. incluys
geftelt en gepafleert, en daer of hier vooren geen mentie gemaekt
is, gepafleert fullen blyven, fonder dat men die meer fal mogen
debatteren by recollemente of anderfints, om wat redenen dattet
fy, imponerende daerof dezelve van de gemeente, heure Procureurs
em alle anderen een eeuwich {wygen.
MI. Deel, Xx IX.
362 _ PRIVILEGIEN, OCTROYEN, enz.
Tas
Ende als van eenige partyen die de voorfz Treforiers by maniere
van particuliere rekeninge of andere doleantien hebben willen in-_
brengen en fuftineren henluyden te comen, gemerkt dat die in geen
van de voorfz rekeningen geftelt en fyn, maer wel fchynen met op-
fet uyt de voorfz rekeningen gelaeten te wefen, die fullen die felwe
Treforiers mogen avergeven , om die te ftellen by de andere fchulden
en afterwefen van den Hage, om in den ftaat, die van noode is al-
daer vermaekt en vernieuwt, daerop alfulk reguart te nemen als
van regts wegen behoeren fal.
X.
Item alfoe in de voerfz jaeren van 13. tot 20, toe diverfche Trefo-
riers geweeft fn ‚en dat in de voorfz rekeningen derefte van de eene
rekeninge gedragen is op de andere navolgende rekeninge, bedra-
gende groote fomme van penningen , daer by men niet wel of lichte-
lyken en foude connen geweten ofte ondertaften den ftaet van elke
Treforier, dan by lanckheyt van tyden: Ende want wy begeeren
te weten den ftaet van defelve Treforiers van elk jaer op hem fel-
ven, foe hebben wy geordonneert en ordonneren by defen, de ge-
dragen reften te corrigeren en after elke rekeninge fyn rette te {tel
len ende rekeninge in Ontfank eerft en alvooren op ’t incomen van
de accyfen, die op rekeninge gefchreven {yn , geverifieert wefende ;
En dat gebleken fy als tbehoert, dat fy van der leeninge niet meer
ontfanck gehadt en hebben dan by hunluyden nu overgegeven is,
en daer of fy belaft fullen worden ’t geene dat men als dan bevin-
den fal den Treforiers fchuldich te wefen te doen betalen by den
ftaet, die vande fchulden van den Hage gemaekt fal worden: Ende
ingevalle de Treforiers fchuldich blyven daer. of te doen, realyken
executeren en te bedwingen den Hage te betalen, ’t fy in gereede
penningen of in ofloflinge van renten.
XI.
Ende alfoe by beroerte, die in onfen voerfz Dorpe van den Hage
gefchiet is ontrent finte Agnieten dach in Januario leftleden, de Tre-
foriers; die wy by den voerfz ftaet gecommitteert hadden, als 4dri-
aen de Milde, Fan. Cammaecker, en Adriaen Facobf5 Coninck afge-
{telt waren, en mits dien andere daertoe gedeputeert ‚die federt de
behandelinge gehadt hebben; ende om voor den toekomtende tyt
eenige regel en ordene by provifie in den felven onfen Dorpe van den
Hage. te ftellen; Soe hebben wy verdragen, ende verdragen mits
defen alfoo wel de voorfz afgeftelde Treforiers „en dat tot heurlieder
begeerte en ook de geene die tegenwoerdich de adminiftratie heb-
ben: Ordonnerende en committerende mits defen den voerfz Gra-
ve van Hoechftraeten onten Stadthouder, om aldaer by provifie te
ftellen twee nieuwe Treforiers nut en bequaem om de excyfen en an-
dere incommen van onfe plaetfe van den Hage te ontfangen en re-
keninge daer of te houden, beginnende den r. dach van Augdfti
A4 toc
|
K
-
t
wr
\
VAN SGRAVEN-HAGE 363
EN | |
comende tot ten eerften. Meye daer aen; ten welken Meye dage
men de Treforiers voortaen altyt vernieuwen fàl.
XIL
Trem ordonneren wy voorts dat de Treforiers van nu voortaen geen
proceflen aennemen en fullen mogen ofte vervolgen, ofte eenige
oncoften uyt faeke van dien betalen , dan by advys van onfen Schout
en Gerechte, daer of fy Ordonnantie by gefchrifte nemen fullen.
XIII.
Item en fullen de voerfz 'Treforiers niet befteden te maken eeni-
ge werken dat boven een pont grn. Vlaems bedraecht, dan in pre-
fentie van de Wet ofte ten minften twee van hunluyden, ende ge-
teyckent by den Clerk, daer of defelve Treforier ook bewys opfyn
rekeninge Overbringen fal.
XIV.
Ende om ’ groot afterwefen daer wy devoerfz plaetfe van den
Hage inne bevinden, dat niet mogelyk en is ordene ofte regelinte
ftellen, voor dat den ftaet van den Hage geweten op de attermina-
tie van de fchulden en afterwefen rypelyk geordonneert fy; Ende ten
eynde dat onfe onderfaeten vanden Hage binnen middelen tyde on-
belet en ongearrefteert voor defelve fchulden reyfen en keren mo=
gen; Soe hebben wy uyt onfe {onderlinge macht de betalinge van
de fchulden en afterwefen van den Hage, byfondere van de renten
federt den Jaere 1513. herwaerts, met de achterftallen van dien en
alle leeninge en fchuiden federt den felven Jaere 13. gemaekt, ge-
furcheert, en furcheeren by defen voor den tyt van fesmaenden, om
binnen middelentyde op te atterminatie en betalinge van de voorfz
fchulden te ordonneren als vooren. |
XV.
Ende alfoe om te volcomen en volbringen t’ inhouden van veel
punéten in defe onfe tegenwoerdige Ordonnantie verclaert; als te
verifieren alle den ontfanck tegens de Excys-boeken; de correétien
in alle de rekeningen te doene, foo van de per refte achterftallige
renten en anders; de coopers van de lyfrenten in den Jaere 17. we-
der te leveren heure quitantien van de leeninge en rembourfemen-
teen van defelve weder te ontfangen de rente-brieven, om te cafleren;
te ontfangen alle de fchulden die yemant den Hage foude mogen
eyffchen ; Ende voorts alle de fchulden van den Hage by een teftellen
en te adviferen ‚„hoeen in wat maniere men defelve vervallen en betalen
fal mogen; hebben wy geordonneert en gecommitteert mits defen
Meefter Yoffe Safbout onfen Raet, den voerfz Tielman van Dullekem
Meefter, en Jacob de Fonge Auditeur van onfe Camere van Re-
keninge, of de twee van hen, die daer toe vaceren fullen mogen;
om al *t felve te volcomen en ons van allesfchriftelyk rapport te doe-
ARL | ne;
364 PRIVILEGIEN, OCTROYEN, enz.
ne, om onfe ingefetenen. van den Hage te voirfien by nieuwe {taet
of anders, binnen den tyt van fes maenden, dat wy heure fchulden
en achterwefen in furceantie geftelt hebben, als na redenen behoo-
ren fal. |
Xx VL
Wy ordonneren voorts, dat die van onfen Gerechte tegenwoor
dich en toecomende „niet meer en fullen mogen pachten, of doen pach-
ten, part of deel hebben, noch van den penningen van onfe Dorpe van
den Hage, onfen Bailliu en Schout in heure pachte by maniere van Jaer-
lixe pencie yet te baten comen, op peyne defelve penningen op hen-
luyden te verhalen, en arbitralyke correctie; verbiedende ook wel
fcherpelyk de ‘Treforiers van den Hage, dat fy voirtaen niet meer
uytfacke van dien eenige penningen en betalen, in minderinge ofte
tot hulpe van den felven pacht, heymelyk nog openbaer , by ordon=
nantie van den Gerechte of anders, op peyne als vooren.
XVII.
Wy ordonneren woerts, dat de Trefòriers voertaen alle jaere heure
vekeninge doen fllen op ten Stadhuyfè met opene deuren, daer over ge-
roepen onfen Bailliú, Schout, Schepenen en eenige van den Rykdom
wan den Hage binnen de twee maenden na de expiratie van elcken jae-
re, in prefentie van een uyt onfen Raet en een uyt onfen Rekenkamer
aldaer , om defèlve rekeninge te hooren en te fluyten alst behoeren fak;
en een dubbelt daerof te leveren in defelve onfe Rekenkamere, om
aldaer bewaert te worden mitten andere rekeningen van de voor-
gaende jaeren als nu gerecolleert; Ende futen defèlve Trefòriers
van twee jaeren tot twee gaeren van onfen wegen vernieuwt worden
by den geenen die wy daertoe committeren fallen telken Meyedage :
defgelyks alle jaere die Wet, Wardeyns en andere Officiers tot al-
fulken dage als van outs gecouftumeert es.
pT dE
Item alfoe den excys die te wefen plach van drie grn. op een vat
biers, en die by onfen oirlove en Oétroy , overmerkende de laften
en afterwefen van den felven plecke van den Hage, in den jaere
16. geftelt en gehoecht was op fes grn., ontrent St. Agnieten
dag leftleden weder afgeftelt isop drie grn., en geordonneert de an-
dere drie grn. op te fchryven. Ende want ons gebleken is, dat de
3. grn. op een vat biers de laften van onfen Dorpe niet furneren nog
dragen en mogen, foe hebben wy geordonneert en ordonnerenden
felven excys van fes grn. op een vat biers weder op te ftellen voor
den tyt van -drie naeftcomende jaeren, en die te gaderen foo dat
geweeft is; bevelende den nieuwe Treforiers, die voertaen alfoe te
ontfangen en den opgefchreven excys alfoo te innen en te recouvre=
ren van den tyt dat die opgefchreven is ten proffyte van den Hage.
pipe
vaN 'SGRAVEN-HAGE. 365
XIX.
Ordonnerende en bevelende voerts de Gedeputeerden van de ge-
meente, die de handelinge en ontfanck van de voorfz excyfen fe-
dert de affettinge van de voorfz Treforiers gehadt hebben, dat fy
daer ofrekeninge en reliqua doen voor onfen Bailliu, Schout, Sche-
penen en Gerechte van den Hage, daer over geroepen een van on-
fen wd en een van onfè Rekenkamer, binnen een maent naeftko-
mende.
XX.
Wy ordonneren en bevelen voorts de toekomende Treforiers,
dat fy van de penningen komende van de excyfen niet meer en be-
taelen enige reparatien of andere partyen, die men van ’t {chot ge-
woonlyk is te betalen, op peyne die henluyden ook in rekeninge
te royeren, nog enige extraordinarifle partyen, dan by exprefle
ordonnantie van onfen Schout, Schepenen, en daer toe geroepen
enige van den Rykdom en Buyren van den Hage.
XXL
Item dat men ’t fchot alle Jaer uytfetten fal, meerderen ende min-
deren by advys van onfen Bailliu, Schout en Schepenen, daer over
geroepen eenige van den Rykdom en Buyren, als men die extraor-
dinarife cedullen van de reparatien van de werken van den Hage
gefien en overleyt fal hebben, en geene werken te pafleren, ten fy
dat eenige van de Schepenen mit ten Clerk telcken kennifle daer of
gedragen hebben, als hier voeren gefegt is, op dat men daer by
fien mach den aengank en afgank van dien. |
OERLE,
Item alfoe den excys veeltyts opgefchreven en op rekeninge be-
waert fyn geweeft, daerop eenige gemurmureert hebben, foe or-
donneren wy de voorfz Wet en toecomende Treforiers, dat fy de-
zelve excys voirtaen verheuren in ’t openbaer den meeft dairomme
biedende, by voorgaende kerk-geboden van fes weeken tot fes
weeken of van drye maenden tot drie maenden, of andere lange-
re tyt, foe fy dat voor de befte adviferen fullen, ten ware dat die
opfoelaegen pryfe quame „en foeluttel gelden mochte, dat voor den
meeften oirbaer van den Hage, die proffytelyker opgehouden en op
rekeninge bedient ware, dan verpacht.
Alle welke Ordonnantien wy willen in onfen Dorpe van den Ha-
ge gepubliceert ‚geachtervolcht,geexecuteert en volbracht worden,
niet jegenftaende oppofitie ofte appellatie gedaen of te doene of eeni-
ge Statuyten, Privilegien of andere Ordonnantien ter contrarie;
Ontbieden daeromme en bevelen onfen lieven en getrouwen Stad-
houder voerfz en de Luyden van onfen Raede en REE ie
Xx 3 ol-
366 _PRIVILEGIEN, OCTROYEN, enz.
Hollant, onfen Bailliu en Schout van den Hage, en allen. anderen
onfen Rechteren, Jufticieren en Officieren en onderfaeten, dien dit
aengaen fal, dat fy van onfe voerfz Ordonnantie , Declaratie-en Stae-
te, en van al t’ inhouden van defen den Burgers en ingezetenen van
onfen Dorpe van den Hage doen laeten en gedogen ruttelyk en
vredelyk genieten en gebruyken, fonder daer tegens in eenige ma-
niere te doen. Ende op dat niemant ignorantie hieraf pretenderen
en mach, dezelve indien fy des verfogt te doen publiceren yege-
lyk in de limiten van fyner Jurisdiëtie alom waermen publicatie is
gewoenelyk te doen. Ende want men van defen in diverfche Plec-
ken behoeven mochte, willen wy dat aen ’t Vidimus derzelver on-
der zegel authentycque ofte copie gecollationeert en geteykent by
een van onfe Secretariflen , gelove zy gegeven als aen delen origi-
nalen. Oirconden des voerfz es, hebben wy onfen fegel hier aen
doen hangen. Gegeven in onfen Stad van Bruflel den leften dach van
Julio in ’t Jaer ons Heeren duyfent vyf hondert vier en twintich, en
van onfen Roomíchen Ryke ’t fefte en van Spangien ’t negenfte,
Onder ftont, gefchreven, |
By den Keyfer; myne genadige Vrouwe de Regente, den Eerft-
biffchop van Pallerme, Hooft en Luyden van den Secreeten Rade;
den Heere van Neufville Ridder, Treforier Generael van de Fi-
nantie en andere tegenwoirdich.
was getekent,
L. DUBLIOUL.
Verder flont: Deze Ordonnantie is openbaerlyk voor den Volcke
in prefentie van myn Heere den Stadhouder, Prefident en Raeden
van Hollant gepubliceert in de Raedcamere by den Grifher op den
xden. dach van Augufto anno X Vc. X X HIJ.
Geextracteert uit het derde Memoriaelb. van Sandelin fol. 6r. verfd.
Aanmerkinge.
Hoe verre de zaaken zoo op ’t ftuk van de Regeeringe, Policie, als wel in-
zonderheid ontrent de behandelinge en adminiftratie van ’s Haags inkomften en
gemeene middelen ter dezer tyd waren verloopen , hebben wy hier vooren reets
verhaalt, en ook daarnevens aangetoont de waare oorzaak van ’t groot onge-
noege, dat de gemeente tegens de Treforiers en andere Bewintluiden der open-
baare Godshuifen hadden opgevat, doordien zy t'eenemaal nalaatig bleven in het
doen van eenige verantwoordinge hunner bedieninge en adminiftratig, welke
men anderzints gewoon was voor haar open te leggen. Keizer Karel, om de
ontrufte en misnoegde gemeente deswegen eenige voldoeninge te geven , ordon-
neerde by zynen brieve van den 26. Maart vyftien honderd vier en twintig,
dat de gemelde Treforiers van hunnen ontfang en uitgave behoorlyke rekenin-
ge, bewys en reliqua zouden doen voor twee Commiffariflen, ten dien einde
by zyne Majefteit benoemt en gemagtigt. Dit aldus zynde verrigt en de ge-
meente daarjegens gehoort ,zoo volgde daar op ’s Keizers uitfpraâke in der voe-
ge als ze hier boven ftaat vermelt.
Op dat nu in ’t vervolg zodanige miflagen en verzuimeniflen niet weder ik
ER
VAN SGRAVEN-HAGE 567
den gebeuren , 200 gelafte de gemelde Graaf onder anderen by het zeventiende
Artikel van dezelve Ordonnantie wel expreflelyk, dat de Treforiers voortaan
alle jaar hunne rekeninge zouden doen op *t Stadhuis met opene deuren, daar
over geroepen den Baillitu, Schout, Schepenen en eenige van den Rykdom van den
Hage, binnen de twee maanden na den uitgang van ieder jaar, in tegenwoor-
digheid van een uit zynen Raade en een uit zyn Rekenkamer alhier ‚ om dezelve
rekeninge te hooren en fluiten, als ’t behooren zoude, en een dubbeld daarvan
te leveren in dezelve zyne Rekenkamer , om aldaar bewaart te worden, enz.
In gevolge van dit Artikel wierd de Magiftraat verpligt, om in ’t vervolg de
rekeninge haarer Treforie jaarlyks te moeten doen ten overftaan van twee ge-
_volmagtigden, als een uit den Raade Provinciaal en een uit ’s Graafs Rekenka-
mer, dewelke daartoe by het Hof in dezer voege wierden gecommitteert.
> Op huyden heeft het Hof van Hollant gecommitteerten geordonneert, com-
‚‚ mitteert en ordonneert ’t zelve Hof mits dezen weten Cornelis Suys , Raed Or-
„ dinarys in den voirfz Hove en Gerryt van Rennoy , Meefter van de Rekeninge des
Keyfers in Hollant, Heere tot Spyk, omme ter. prefentie van den Bailli, Schout ,
Schepenen en Wroetfchap van den Hage te procederen tot hooringe en fluytinge van de
rekeninge van dezelfde vanden Hage; Ende indien zy dairinnne eenige difficulteiten be-
vinden, den voirfg Hove daer van rapport te doen, om ’t zelve gehoirt , voirts gedifpo-
neert te werden naer behoeren. Gedaen in den Hage den derden Decembris anno
vyftien, hondert vierenvyftich. In kennifle van my ;
2
2
23
‚> (was ondergetekent )
FT-D ATM.
Dog de aêtens, die hetsHof in laatere tyden daartoe verleende, waren een-
voudiger , en behelsden flegts het navolgende: ,, ’t Hof van Hollant heeft ge-
committeert en committeert mits defen den Heer en Mr. Johan Oom van W'yn-
oss gaerden Prefident in den zelven Hove, en Mr. Louis van Kinfchot Auditeur
‚ van de Rekeninge in Holland, om te hooren en fluyten ’s Haags rekeninge.
s, Gedaen in den Hage den 19. November 1642.
De Regeerders van den Hage, na dat ze zig volkomen na het bovengemel
‚de artikel hadden gedragen, tot den jaare vyftien honderd twee en zeventig,
‚wanneer die bekende Troublen hier te Lande ontftonden, waerdoor een groot
verval uit ’t ftuk van de Politie geraakte, zulks dat de behandelinge derzelve
zoo flipt en naaukeurig niet konde waargenomen werden, wierden in den jaa-
re vyftien honderd vier en tagtig te rade,om na ’t voorbeeld van eenige Steden,
welke voorheen haare rekeninge ten overftaan van Commiflariflen uit den Ho-
ve en Rekenkamer mede gewoon waren te doen , dog zedert den aanvang van
den oorlog, en wel inzonderheid na” afzweeren van den Koning van Spanje zulks
hadden nagelaaten, zig insgelyks van dien laft te ontdoen, waartoe zy onder de
hunnen een Raadsbefluit hadden genomen. ’t Hof hiervan kenniffe bekomen heb-
bende, en in agt nemende, dat die van den Hage volgens Sententie van zyne
Keizerlyke Majefteit gehouden waren hunne rekeninge te doen voor Commif-
fariflen , deed aan de Magiftraat van den Hage den volgenden brief fchryven,
waarby het zelve haar gelafte niet voort te gaan met het hooren en fluiten van
de rekeningen haarer Treforiers, dan ten overftaan van den Prefident en een
uit de Rekenkamer van Holland, volgens het oud gebruik.
ss De Prefident ende Raeden over Hollant ‚ Zeelant
‚> en Wrieflant.
>, Edele, Vroome „ Eerfaeme en Voerfienige goede Vrienden. Alfoo wy vwerftaen,
„‚ dat men eerftdaechs fal procederen tot hoeringe en fluitinge van de Reke-
5 ning van den Treforier van den Hage, nopende den innekomen en vuytgeven
3, van den Hage over zekere jaeren, welke rekeningen, volgende het oud ge
r », bruik
368 _PRIVILEGIEN, OCTROYEN, enz
bruik, altoos gehoort en gefloten zyn geweeft, in prefentie van den Prefi-
dent ende een vande Rekenmeefters van Hollant; SOO IS'T, dat wy
U Lieden by defen wel ernftelyken verfoeken, ende niettemin van wegen
der hooge Overigheyt ordonneren U Lieden, naer het voerfz oude gebruyk
te reguleren, en overzulkx niet te procederen tot hooringe en fluytinge van
de voirfchreve Rekeningen, dan ten overftaan als vooren, zonder des te
blyven in gebreke.
‚‚ Edele, Vroome, Eerzaeme en Voorftenige goede Vrienden, onze Heeren Godt zy
met U Lieden. Gefchreven in den Hage den vyfden Novemb, xvc. vier
en tagtich.
Op dezen brief zond de Magiftraat aan t Hof het volgende antwoord:
‚> Ldele Hooch geleerde, WI y/e ende zeer Moorzienige
> Heeren, myne Heeren van den Rade van Holland,
s Ons huyden es gehantreyckt Uwer E. befloten Miflive van date den vyf-
den Novembris leftleden , waerby Uwer E. ons luyden ernftelyk Re
ende niettemin van wegen de hooge Overigheyt ons ordonnerend® zyn, niet
te procederen tot hooringe en fluytinge van de Rekeninge van den Treforier,
nopende den innekomen ende uytgeven van den Hage, dan ten overftaen
van mynen Heere den Prefident ende een van de Rekenmeefters van Hol-
lant, fonder des te blyven in gebreke. Waerop Uwer E. fullen gelieven te
verftaen, dat van oude tyden, achtervolgende de Hantveften ende Privile-
gien, die van den Hage gegunt, de Rekeningen van heure Treforiers ge-
daen, gehoort en gefloten zyn by den Bailliu, Schout, Schepenen en Zroet-
Jchappe, ten aenhooren van eenen yegelyken. Dan ’t fchynt dat wel eertyts»
overmits zeker onverftand en gefchille, opgerezen zynde tuflchen de Regier-
ders van den Hage in der tyd ter eenre ende de gemeente aldaer ter andere
zyde, zoo veel gedaen es, dat de rekeninge van den Treforier nopende den
innekomen en uytgeven van den Hage, eenige jaeren gehoorten gefloten
zyn geweeft in prefentie van twee Commiflariflen, als een van den Rade
ende de andere van de Rekenkamere van Hollant, als ook insgelyks in eeni-
ge Steden geobferveert es geweeft, dan alfoo defelve Steden in den aenvank
van defe jegenwoordige troubles raetfaem bevonden, heurluyder oude vry-
domme ende liberteyt weder aen te grypen, hebben heurluyder refpeétive
rekeningen by den Treforier gedaen, met open doeren gehoort en gefloten,
zonder bywezen van de voorfz Commiflariflen, het welk wy bemerkende
ende dat wy zekere tyd voor de troublen , voorzien zynde met Burgemeefters
ende ten opfien van de contributien ons luyden by de E. Heeren Staeten
’s Lands opgeleyt , geftelt ende gerekent werden als andere Steden, ja als
eenige van de groote Steden, hebben op den vyfden November voorfchre-
ven met onfer Vroetfchappe , in deliberatie en communicatie geleyt, of men de Re-
keningen van de Weduwe van Pan Wolf, in fyn leven Treforier van den
Hage, doen zoude voor Commiffariffen van den Hove ende Rekenkamere,
dan of men dezelve hooren en fluyten zoude voor den Bailliu, Schout, Bur-
gemeefteren, Schepenen en Vroetfchappen van den Hage; ten welken tyde
eendrachtelyk gerefolveert is, dat men de rekeningen van Wolf, en andere
navolgende Treforiers doen foude op het Stadthuys van den Hage mit open
deuren, ter prefentie ende bywefen van den Bailliu, Schout, Burgemeefte-
ren en Schepenen. mitsgaders Wroetfchappen van den Hage, ende niet van de
voorfz Commiffariffen, alfoo de naefte Steden het felve agterlaetende ende
heurluyder rekeningen van der Steden wegen’ doende zyn onder den heuren.
Welverftaende, foo wanneer de andere Steden eenige Commiffariflen ont-
bieden op heurluyder rekeninge ‚ dat by ons van gelyken gedaan fal worden,
ende ons reguleren na het gebruyk van dien; het welk ons dunckens in en
> rech-
Ä
v‚ ONE TG) RBAIVS EEN: WAG E'S 369
rechten , redenen en equiteit gefundeert te zyn, doordien wy (onder reve-
rentie) van geen mindere conditie en behooren te wefn ‚dan alle andere Steden van
Hollant , dewelke in der manieren als vooren zonder prefentie van Commifla-
riffen heure refpeêtive rekeningen doende zyn; welke Refolutie wy verhoo-
pen, dat by Uwer E. in het goede genomen fal werden, ende dat wy met
dezelve verftaen fullen werden, voor als nog te mogen volftaen, ende om-
me te voorkomen en verhoeden alle inconvenienten ende deleyen van voor-
gaende ongedaene Rekeningen, zullen voorts procederen tot hooringe en flui-
tinge der voorfz rekeningen volgende onfer Refolutie, ter tyt en wylen toe
ons geexhibeert ende gelevert zal zyn generaele Ate van de Heeren Stac-
ten ’s Lands (dewelke de Politycque zaeken toeftaet te berechten) waerby de
‚, Steden van Holland in het generael geordonneert ende belaft werd henzelven
in het hooren en fluyten heurluyder rekeningen te reguleren, volgende den
voeten het gebruyk voor date van de binnenlandfche oorlog des aengaende
» geobferveert.
„ Edele, Hoochgeleerde , Wife en feer Voorfienige Heeren, zyt hiermede den Al.
mogenden bevolen, die Uwer E. lange fpaeré in zalige gezondheyt; in den
Hage defen negentienden dach Novembris anno vyftien hondert vier en
s‚ tachtich. to:
» Lager ftont gefchreven ,
„> Die aller Uwer E. Bailliu, Schout, Burgemeefters,
„‚ Schepenen en Vroetfchappen van den Hage.
‚> En was ondertekent ,
M. BENNINCK.
__Onderentuffchen vervoegden zig de Regeerders van den Hage by een verzoek-
Schrift aan de Staaten van Holland , „, ten eynde zyluyden, als andere Steden
„ van Holland de tegenwoordige en toekomende rekeningen van haerluyder
„ Threforiers mogten hooren en fluyten op het Stadhuys van den Hage met ope-
5, ne deuren ter prefentie van den Bailliu, Schout, Burgemeefteren, Schepe-
… men en Vroedfchappen, zonder Commiffariffen van den Hove en Kamer van
„ Rekeninge, agtervolgende de Refolutie, by die van den Hage daerop geno-
», men.
Dit Requeft geftelt zynde in handen van de Heeren Raaden van den Hove
van Holland , om haar Ed. Groot Mogende te dienen van advis, deed het Hof
daarop aan de Staaten van Holland de volgende Remontftrantie toekomen.
» Baele, Mogende, Hoochgeleerde , IP”yfe, “Voorfienige
» Heeren.
… Ontfangen hebbende Uwer Edele Mog. Miffive-van den negentienden de-
„> fer maend met de Requefte Uw Edele Mog. geprefenteert by den Bailliu, Schout,
… Burgemeefters, Gerechte en Vroetfchappen van den Hage „ verfoekende om-
„‚ me redenen in de voorfz Requefte verhaelt, dat henluyden toegelaeten fou-
„ de werden het gebruyk van alle andere groote en kleyne Steden van Hol-
lant, ende dat fy henfelven daerna voegende de Rekeningen van heurluyder
tegenwoordige en toekomende Treforiers zouden mogen hooren en fluyten
(fonder Commiffariffen in de voorfz Requefte vermelt) op het Stadhuys van
den Hage, met opene deuren ter prefentie van de voorfz Bailliu, Schout,
Burgemeefteren, Schepenen en Vroedfchappen van den Hage, volgende de
Refolutie by de Supplianten op den vyfden November leftleden met den ande-
ren genomen, zoo naer blyken mach by de voorfz Requefte.
„‚ SOO hebben wy, omme te volkomen het inhouden van Uwer Edcle
» Mog. voorfchreve Miffive, vereyffchende ons advis op het verfoek van de
IH. Deel. Ty „> SUp-
9,
29
33
25
4
bj
3’
370 _ PRIVILEGIEN, OCTROYEN, anz.
33
53
Supplianten, de voorfz Requefte met de bygevoegde ftucken overgeziens en
gevifiteert, ende omme dienvolgende Uwer Edele Mogende te dienen: van
ons advís, foo fal dezelve believen te verftaen, hoe dat in den jaere 1524.
zekere queftien en differenten gerefen waren tuffchen de Bueren en ingefete-
nen van den Hage en de Threforiers en Regierders aldaer, op het ftuk van
de Rekeningen, die gedaen waren van de Aflyfen en andere inkomen van
derzelver Plecke, ende dezelve eyndelyk, na voorgaende informatie, by fe-
kere Commiffariflen daerop genomen , ende parthyen ten wederzyden gehoort ,
by Sententie van hoogloffelyker memorie Keyfer Kaerle de Vyfde, als doen
Grave van Holland, gedecideert zyn geweeft, ende onder andere by ’tfeven-
tiende Articule derfelve Sententie geordonneert en geftatueert es, dat van
doen voortaen de Threfauriers vanden Hage alle jaeren heure rekeninge doen
fouden op het Stadhuys met open deuren, daerover geroepen den Bailliu,
Schout, Schepenen ende eenige van den Rykdom van den Hage, binmen de
twee maenden na de expiratie van elken jaere , in prefentie van een uyt den Rade
ende een uyt de Rekenkamer aldaer, omme dezelve te hooren ende {luyten
als het behooren foude, ende een dubbelt daeraf te leveren in de voerfz Re-
kenkamer, omme aldaer bewaert te werden, ende foo naerder blyken mach
by de voorfz Sententie ofte Ordonnantic, hier beneffens gaende, volgende
dewelke de voerfz Rekeningen niet fonder redene altoos gedaen zyn geweeft,
ook ter prefentie en ten overftaen van een uyt het Collegie van den Rade,
ende een uyt de voorfz Rekenkamer. Endehoewel de Threfauriers van eeni-
ge Steden van Hollant, die eertyts heure Rekeningen ter prefentie van
Commiffariffen van den Hove ende Rekenkamer mede plegen te doen, ze-
dert den aenvanck van de binnenlandfche oorloge, het zelve gedaen hebben,
ende als noch doen fonder Commiflariffen, foo die Supplianten by heure
voorfz Requefte verhaelen, nochtans bedunkt ons het zelve in defen imper-
tinent te zyn, ende niet te militeren ; eerft deurdien dat aldaer niet en is ge-
weeft alfulcken folemnelen Sententie ofte Ordonnantie , als jegens den Thre-
fauriers en Regeerders van den Hage, op de klagte van de gemeente ende
de redenen de Keyferlyke Majefteit gemoveert hebbende, gegeven is, die zon-
der redenen niet en behoort gealtereert te werden; Ende ten tweeden foo
vallen alhier in den Hage andere confideratien , waerdeur die van de Rade en
Rekeningen mede behooren kennifle te hebben van de rekeningen van de
Threfauriers van den Hage, gemerkt dat alle vrye en onvrye Suppooften tot
onvrye plaetfen wyn ofte bier haelen, met dien van den Hage in heure Ex-
cyfen contribueren: Dat ’er veele Suppooften geen exemptie of vrydöm en
genieten in de Excyfen van den Hage, ende dat beyde de voorfg Collegien met
alle Suppooften flaen onder eene Policie van Keuren en Ordonnantien , beroerende de Brant-
gereetfchap , Straet-makerye en anders , daer groote koften opvallen, in welke de voorfz
Collegien en Suppooften met den anderen Steden van Hollandt niet gemeens
en hebben. Ende mitsdien bedunkt ons omme defe en andere redenen „ die
onfe Gedeputeerden Uwer Edele Mogende naerder by monde fullen verhae-
len, dat defelve, onder correétie, de Supplianten heur verfoek behooren
te ontfeggen ; laetende de voorfz Sententie ofte Ordonnantie van den Keyfer
Kaerle, met kenniffe van zaeken gemaekt, in haer kragte ende vigeur, fon-
der de verfochte alteratie ofte nieuwigheyt te admitteren, ten beteren con-
tentemente van de Suppooften en gemeente, geen regard nemende op de
Refolutie by de Supplianten op den vyfden Novembris leftleden genomen,
als genomen zynde by den geenen die daertoe geen autoriteyt en hebben, en
contrarierende de voorfz Sententie, ende boven dien prefumptie van mishan-
del makende, ende dat daeromme de Supplianten apparentelyk geen Com-
miffariflen op de voorfz rekehingen en begeeren te hebben, zonder ook te
letten op de koften, die op het hooren ende fluyten van de voorfz rekenin-
gen mogen vallen, als niet groot of exceflyf wefende ‚ in reguard van ande=
re extraordinaris ofte onnutte koften, die by avonture in de voorfz rekenin-
gen bevonden mogen werden ; welke koften ook in allen gevalle by die van
den Hage mits heure tegenwoordige goede inkompften als nu foo wel en be-
» ter
vaN SGRAVEN-HAGE. 371
> ter konnen gedragen werden als in voorleden tyden» foo het Uwer Edele
» Mog. kenlyk es. Ende mitsdien fenden wy Uwer Edele Mog. wederomme
„ de voorfz Requefte met de bygevoegde ftukken , omme daer mede gedaen te
werden de goede geliefte van Uwer Edele Mog.
„… Edele Mogende, Hoochgeleerde, Wife , Voorfienige Heeren, Onze Heere Godt
wil uwer Edele Mog. fpaeren in lankzalige en voorfpoedige regimente. Ge-
… fchreven in den Hage den laetften Januarii T585.
23
Hangende de deliberatie van haar Ed. Groot Mogende, fchreef het Hof den
g. January 1585. andermaal aan de Magiftraat, ten einde zy als nog binnen
veertien dagen zoude procederen tot hooringe en fluytinge van de voorfz reke-
ningen ten overftaan van de twee Commiffariffen, met bedreiginge, dat zoo ze
daarin nàlaatig bleef, het Hof tegens haar zoude doen procederen als na regten
en redenen. De woorden van de gemelde miffive zyn deze:
… Edele, Wroome, Berfaeme en Voonftemige difcreete goe
… de Wrunden. |
… Alfoo wy verftaen, dat de Rekeningen van den Trefaurier van den Hage
niet en werden gedaen ofte gevordert, beroerende fyne handelinge en admi-
niftratie van veele jaeren; Ende hoewel by Sententie en Ediét van den Key-
fer Caerle de vyfde van dier name, in den jaere 1524. gegeven, verklaert en
„ geordonneert es, dat van doen voortaen dezelve rekeningen van den Trefau-
rier alle jaeren behoort gedaen te werden, ook in prefentie van een van het
Collegie van den Rade Provinciael, ende een van de Luyden van de Reke-
ningen, foo U luyden kenlyk es, ende (is ’t noot) nader gezien mach wer-
„ den uyt de voorfz Sententie in den voorfz jaere op de doleantie van de ge-
„ meente gegeven, ende foo wel in de Regifters van den Hage, als van den
Hove tot memorie geregiftreert, ende dat dien volgende zedert date van de
voorfz Sententie en Edict de voorfz Rekeningen altyt ter prefentie van de
„ Magiftraat mitsgaders twee Gecommitteerden, te weten een van den Rade
„‚ ende een van de Rekenkamer, gedaen zyn geweeft; foo dat wy by onfe
Miffive van den vyfden Novembris voorleden, omme dezelve en andere re-
denen U luyden belaft en geordonneert hebben, het zelve gebruyk en Sen-
tentie ofte Edit te agtervolgen. Ende want wy verftaen, dat de voorfz re-
„ keningen als noch niet en werden gedaen ofte gehoort; SOO IS’T, dat
„‚ wy Ulieden als noch by defen verfoeken ende niettemin van wegen de Hooge
Overigheyt ordonneren binnen den tyd van veertien eerftkomende dagen te
procederen tot hooringe en fluytinge van de voorfchreve Rekeningen, ten
overftaen en prefentie van twee Gecommitteerden als vooren, op dat by ge-
breke van dien wy niet genootzaakt en werden tegens U lieden te doen pro-
cederen , als naar rechten en redenen behooren fal.
33
53
„‚ Edele, Vroome, Eerfacme, Difcreete goede Vrunden, Onze Heere Godt zy met
u luyden. Gefchreven in den Hage den negenden Januariì vyftien hondert vyf
„ en tachtich. |
De Staaten van Helland het Berigt en advis van den Rade Provinciaal gezien
en onderzogt hebbende, gaven den 7. Maart 1585. op het Requeft van de Ma-
giftraat van den Hage het volgende Apoftil: ”
… De Staeten van Holland en Wefvoriefland,
Gezien hebbende het advys van die van den Provincialen Rade en Reke-
5, y S ,
„ ninge in Holland, en aenmerkende de Sentenue by Keyfer Karel hooger me-
| LT y12 ‚„ morie
372 PRIVILEGIEN, OGTROYEN, Enz.
‚> morie als Grave van Hollant in den jaere X Vc. XXIII J. met goede kennifle
‚… van zaeken gegeven , daerby in het zeventiende artikel werd geordonneert en
‚ geftatueert, dat van doen voortaan de Treforiers van den Hage alle jaere haere
‚» rekeningen doen fouden op het Stadhuys met opene deuren, daerover geroe-
‚‚ pen den Bailliu , Schout, Schepenen en eenige van den Rykdomme van den Hage,
» binnen twee maenden na de expiratie van elken jaere ter prefentie van een
5 uyt den Rade eneen uyt de Rekenkamer aldaer, omme dezelve te hooren efn
» te fluyten, als het behooren zoude, en een dubbelt daer af te leveren in de
voorfz Rekenkamer, om aldaer bewaert te worden &c. zulks zedert ook is
» geobferveert, tot dat den oorlog in defe Landen is gerefen ; hebben de Stac-
» ten voornoemt verklaert en geordonneert, dat die van den Hage voorfz hen
‚ zullen reguleren agtervolgende de voorfz Sententie en Ordonnantie, omme alle
s> prefumptien, jaloufien en diffidentie te verboeden, niettegen{taande eenige Steden
van Holland eertyds hare rekeningen ter prefentie van Commiffariffen van
‚> den Hove en Rekenkamer mede plegen te doen, en dat zedert den aanvang
> van den oorlog zulks by hen niet gedaen en is, daer toe alfulcke folemneele
> Sententie en Ordonnantie niet en was gegeven, die fonder redenen niet be-
„ hoort verandert te werden; maer alfoo die van den Rade en Rekeninge
> voornoemt verklaren, dat zyluyden mede begeeren kennifle te hebben van
„> de rekeningen van de Thefauriers van den Hage, gemerkt, dat alle vrye en
> onvrye Suppooften tot onvrye plaetfen bier ofte wyn halende met die van
„> den Hage in haere accyfen contribueren; dat 'er veele Suppooften egeene
»» exemptie ofte vrydom en genieten in de accynfen van den Hage, ende dat
»s beyde de voornoemde Collegien met alle de Suppooften flaen onder eene policie van Keuren
>» en Ordonnantien beroerende het Brand-gereetfchap , Stractmaken en anders, daer groote
koften op vallen, in het welke de voorfz Collegien en Suppooften met de
» andere Steden van Holland niet gemeens en hebben; hebben de Staeten voor-
» noemt voorts verftaen en verklaert, dat de Gecommitteerden van den Pro-
» vincialen Rade en Rekeninge voornoemt op de auditie van de voorfz Reke-
» ninge van de Thefauriers van den Hage voor haere vacatien elks daechs
» niet meer genieten fullen dan die van de Magiftraeten van den Hage elks
» daegs hebben en genieten, waerna een yegelyk hem zal hebben te reguleren.
»„ Welverftaende zoo verre die van den Rade en Rekenkamer voornoemt na
‚„ voorgaende behoorlyke infinuatie in gebreken zouden mogen blyven haerluy-
» der Gecommitteerden te fchikken opf het hooren en fluyten derzelver Reke-
»> ninge, die van den Hage voornoemt als dan daermede evenwel zullen mogen
» procederen, niettegenftaande de Sententie en Ordonnantie voornoemt, om
„> alle verachteringe der zelver rekeninge te verhoeden.
Hier door wierd deze zaak weder gebragt en geftelt, of wel eigentlyk bevef-
tigt in den voorigen ftaat. Waarby nog is gekomen, dat Schout, Burgemee-
fteren en Regeerders van ’s Gravenhage in den jaare vyftien honderd vier en
negentig aan de Staaten van Holland verfoekende om te mogen hebben Oëtroot
tot het ligten van agt of tien duifend guldens ten dienfte en onderhoud van den
ftaat van den Hage, hen het zelve is toegeftaan, onder dien mits, dat voor-
taen de Extraordinaris Rekeningen van die van den Hage gehoort en gefloten zouden
hed
hed
werden voor een CommifJaris van den Hoveen een van de Kamer van Rekeninge, gelyk het -
gefchied in haerluyder ordinaris rekeninge ; waar in Burgemeefteren verklaerden egeene fwac-
righeyt te konnen maken. Zie verders hierna onder Num. rxvij. Zulks dat de Ma--
giftraat thans nog gewoonis. haare Stads rekeninge jaarlyks te doen voor en ten
overftaan van twee Heeren Commiffariflen, als boven meermaalen is vermelt.
Deze voorenftaande Miffivens, Refolutien, enz. hebbeff wy getrokken uit de
oorfpronkelyke Regifters en Memoriaalboeken van den Hove, als mede uit de
Regifters der Refolutien van haar Ed. Groot Mogende; en zyn ook eenige
derzelve gedrukt te vinden agter het Ampel-Berigt van den Raade Provinciaal
onder de Bylaage W. W. 284-288.
XXXIII,
vaN SGRAVENHAGE. 373
XX XIII.
COMMISSIE voor den Stadhouder , om de regerende Sche-
penen van den Hage af te zetten, weder nieuwe in de plaat-
ze aan te flellen en den beboorlyken eed af te nemen.
KAERLE by der gratie Godts gecoren Roomfch Keyfer &c.
Onfen lieven en getrouwen Ridder van onfer ordene, Stedehouder
en Gouverneur van Hollant, Zeelant en Vrieflant den Grave van
Hoochftraate , Saluyt en dileëtie; Om zekere redenen ons daertoe
porrende, ontbieden wy U en committeren mits defen, dat ghy
de Scepenen, die jegenwoirdelick ’t bewint en d'adminiftratie van der
Juftitie in onfen Dorpe en Vryheyt van den Haghe in Hollant heb-
ben, verlaet en deporteert van den Scependom en van den eedt,
die zy onsen onfen voirfz Dorpe daerom gedaen hebben; Ende in
hueren fteden anderen van de notabelften , die ghy aldaer fult
connen vinden, ftelt en committeert, nemende of doende nemen
van henluyden den behoirlyken eedt, om ’t felve Scependom elc in
t zyne te bedienen en exerceren, recht, wet en juftitie te doen al-
len den gheenen dien ’t aen hem begeeren fullen in materie hueren
kennifle toebehoirende, ende dat tot Sinte Catherine dach naeftco-
mende; Des te doene geven wy U volcomene macht, authoriteit
en funderlinghe bevel. Ende ontbieden allen onfen Rechteren, Juf-
ticieren , Officieren en onderfaeten , die dit aengaen fal, dat zy U dit
doende ernftelyk verftaen en obedieren, want ons alfoe belieft.
Gegeven in onfer Stad van Bruffele den eerften dach van Augutto
in ’ jaer ons Heeren duyfent vyf hondert vier en twintich, ende
van onfen Rycken, te wetene van den Roomfchen en Hungarie 't
fette, en van Spangne en andere tnegenfte.
Ondergefcreven,
By den Keyfer in zynen Rade,
getekent,
L. DUBLIOUL.
Geëxtraheert uit het derde Memoriaelb. van Sandelin fol. 48.
XXXIV.
COMMISSIE op den Stadhouder Generaal, om de tegen-
woordige 'Treforiers van den Hage af te zetten, ben reke-
ninge te laaten doen en weder andere in derzelver plaatze
aan te flellen.
KAERLE by der gracie Godts gecoren Roomfch Keyfer &zc.
Onfen lieven en getrouwen Ridder van onfer ordene, Stedehouder
en Gouverneur van Hollant , Zeelant en Vrieflant den Grave van
Hoochftraete , Saluyt en dilettie. Om zekere redenen ons daer toe
porrende ontbieden wy U. en committeren mits defen, dat ghy
nd Ty3 ont-
1524.
1524
1524.
374 _PRIVILEGIEN, OCTROYEN, enz.
Ontflaet , verlaet en deporteert Adriaen de Milde, Glats Kammaker
en Adriaen Jacobfz Coninck jegenwoirdiglyke T'reforiers van onfen
Porpe en Vryheyt van den Hage in Hollant van der voirfz officie en
van den eedt en allen d'adminiftratien die zyluyden ter caufe vande
voirfz officie gedaen en gehad hebben, tot lafte van rekeninge, be-
wys en reliqua by henluyden te dóene van heure voirfz adminiftra-
tie, indien zy dezelve niet gedaen en hebben; Ende in heuren íte-
de en tot de voirfz Treforierfcip ftelt en committeert anderen van
de nutften en nocabelften, die ghy in onfen voirfz Dorp fult connen
vinden, nemende of doende nemen van henluyden den behoirlyken
eed daer toe, om van de voirfz officie te genieten en te gebruyken
en van den rechten, prouffyten en vryheden dairtoe ftaende en be-
hoirende ter tyt by ons of van onfen wegen anders geordonneert
werd. Des te doene geven wy U voleomme macht, auêtoriteit en
funderlinge bevel; Ende ontbieden allen onfen Rechteren, Juiti-
cieren, Officieren en onderfaeten, dien dit aengaen fal, dat zy U
dit doende ernftelyk verftaen en obedieren, want ons alfoe belieft.
Gegeven in onfer Stad van Bruffele den eerften dach van Augufto
in t jaer ons Heeren duyfent vyf hondert vierentwintich, ende van
onfen Rycken, te wetene van den Roomfchen en Hungarie ’t fefte
en van Spangne en andere ’t negenfte,
Ondergefchreven,
By den Keyfer in fynen Rade -
geteykent,
L. DUBLIOUL
Geextraheert uit het derde Memoriaelb. van Sandelyn fol. 47.
KORN.
IN:S IT RU "Gl
Voor de toekomende nieuwe 7 reforters van den
Hage, van 't gunt dat zy te doen zullen heb-
ben als 4 reforsers. |
ES
Eerft fullen fy achtervolgende de Ordonnantie by den Keyfer ge-
maekt en nu gepubliceert, van ftonden aen by advys van de Wet
te pachte ftellen den wyn en bier-accynfen van den Hage voor al
fulken tyt als fy t famen voir de meefte prouffyt adviferen fullen ,
en dit in ’t openbaer by voorgaende Kerkgeboden , den meeften
dairom biedende, nemende dairof goede borgtocht tot verfeker-
heit vanden Haeg, als dat behoert.
TL
Ende indien defelve niet genoech gelden en mogen, en dattet
die Wet en Treforiers proufhitelicker dochte, dezelve op te hol
en
VAN SGRAVENHAGE. 375
den en te doen bedienen op rekeninge, fullen de hant daer aen hou-
den, datter toe geftelt worde goede deuchdelyke oprechte luyden ;,
ten wedden van vyf of fes Rins guld. ter maent.
jd Rr
Ende van drie maenden tot drie maenden de tekeninge daer of ont-
fangen, die gedaen, overgeleyt, gefloten en geteykent zal worden in
prefentie van twee Scepenen, die byde Wet telcken daer toe geor-
donneert fullen worden, en den Secretaris van den Hage, die het
felve flot teykenen fal; Daer voeren dezelve twee Scepenen en
Clerk voor heuren falarys t’ famen hebben fullen dertich ftuyvers,
te weten elk tien {tuyvers,
1 V.
Die voirfz Treforiers fullen die Wet vermaenen aengaende die
van Nieuwe Veen, die mar twaelef ponden van xr. grn. ’s jaers
mitten Hage en contribueren, ten eynde fy vernemen na den ftaet
van die van den Nieuwe Ween, en indien fy machtich fyn meer te
‚_draegen, heuren taux daer na te doen hoogen tot prouftyte en hul-
pe van den Hage.
V.
Die Treforiers fullen eerft en voor al altyt beraelen van de pennin=
gen van heuren ontfange de portie vanden Hagein der beden van den
Keyfer, en daer of nemen quitantie abfolut van den Ontfanger van
de beden felver, omme daer mede te rekenen, en niet van fynen
Clerk of anders van geenre waerden.
Nol
Sullen oick betaelen heure portie in des gemeen Lants omme
{lagen en laften, en daerof oock nemen en overbrengen quitantie
abfolut van den Ontfanger vanden Lande in ’t Quartier van Delflant.
LTA MR
Als van de renten foo ter loffe als ten lyve, die den Hage fchul-
dich is, fonder daer inne te begrypen de lyfrenten, vercoft in den
jaere X VIJ., bedragende 304. pond. 17. fchell.- 6, gn. van xr.
grn., die by den Ordonnantie in ’t 36. articul geroyeert fyn, daer
of en fullen de Treforiers geen betalinge doen dan by quitantie,
verclaerende perfeêtelyk de termynen dat die verfchenen fyn; Over-
nemende voor de eerfte reyfe van defelve Rentiers copie autenthyk
van defelve Rentebrieven , die de Treforiers gehouden worden over
te brengen op heure eerfterekeninge, die fy doen fullen , omme daer-
by te fien de conftitutie van defelverenten, wanneer die vercoft zyn ;
in wat payvemente, en wanneer die verfchynen, omme die rekenin-
ge daer na te corrigeren en ’t recht van der Hage daer inne te be-
| waeren
376 PRIVILEGIEN „OCT ROYEN, ZEN z
waeren ; en de geene die by tranfport daer an gekomen fyn „ fullen
ook copie van den felven tranfport leveren: Ende fal de Treforier
alle de felve rentebrieven mitten tranfporten doen regiftreren tot
cofte van den Hage in een Francynen Regifter, op dat men daer af
beter memorie hebben mach, als men die te doen fal hebben.
Me ISDE
Ende aengaende de voorfz Lyfrenten, vercoft in den voorfz jae-
re xvij. die by ’t derde articul van de voorfz Ordonnantie te nier
gedaen fyn; die Treforiers zullen den rentiers doen overbrengen op
ter Stadthuys heure rentebrieven , omme die te cafleeren, mits den.
felven wedergevende heure quitantie van den leeninge en rembour-
fementen, in de ftede van de welke de felve rentiers de voorfz ren-
tebrieven gegeven zyn geweeft: Ende fullen de Treforiers van heu-
re diligentie verantwoorden in heure eerfte rekeninge, en aldaer
overleveren de voorfz gecaffeerde brieven ter ontlaftinge van den
Hagers.
Ex
Item fullen de Treforiers overfien of van den pertyen in de felve
quitantie begrepen ontfanck gemaekt is ‚ en, indien ’t noot is, den
geenen die defelve leeninge gedaen hebben, hooren by eede of hem
defelve noch comen, en de geene die by tranfport daer an geko-
men fyn, wat fy dair vooren gegeven hebben ‚ omme daer in ’t prof-
fyt van den Hage te doen, navolgende ’t voorfz. derde Articul van
de voorfz Ordonnancie. |
Xx.
Ítem de Treforiers en fullen voortaen niet betaelen tot hulpe van
den pacht van den Bailliu of Schout, al navolgende ’ feftiende ar-
ticul van de voorfz. Ordonnantie.
da: CE £
Noch eenige penningen die vuytten fchotte behoeren betaelt te
wefen, na inhoude van ’t twintichfte articul van de voerfz Ordon-
nantie.
set
De Treforiers en fullen niet betaelen van eenige extraordinaris
pertyen, dan by Ordonnantie van Schout en Scepenen, daer of fy
ordonnantie en quitantie op heure rekeninge overbrengen fullen
op peyne van radiatie.
XIIL.
De felve Treforiers en fullen niet, betalen van eenige nd, ien
chul-
Van SGRAVEN-HAGE ' 372
Schulden van Leeninge, achterftallige renten of “anders verfchenen
of gevallen voor de date van defe Ordonnantie, als nu gepubliceert,
voor dat op de betalinge van defelve fculdeù by nieuwe ftacte by
der Keyferlyke Majefteyt rypelyk geordonneert fal wefen,
XIV.
Item de Treforiers fullen diligentie doen te innen alle, de reften,
die fy bevinden fullen by * flot en recollemente van de voorgaende
rekeningen nu gedaen, den Hage fchuldich te wefen: Ende alfoo
men de Treforiers van de Jaeren zo., 21., 22. en 23. fchuldich
blyft de fomme van 1rgoo. ponden van xl. ern, of daer ontrent , daer
jegens fy geobligeert zyn in diverfche leeningen, die {y t heuren
lafte genomen hebben, breder verclaert in ’t fevende articul
van de Ordonnantie nu gepubliceert, en daer of geordonneert es
den Rechters tot clachte van partyen regt te doen, en dattet geen
reden en waere de voirfz ‘Freforiers te bedwingen tot betalinge van
de voorfz geleende penningen en henluyden heure refte fchuldich
te blyven, foo fullen defe nieuwe Treforiers de voorgaende Trefo-
riers van defelve heure refte voldoen, ten eerften dat fy fullen mo-
gen, ofte ten minften foo veel Schuldenaers van de voorfz leeninge
t° heuren lafte nemen, dat de voorfz Treforiers van de jaeren 20,
21.) 22. en 23. daer af ongemoeyt en onbelaft blyven.
vd zt
_ Ende voorts dat binnen den tyt van defe fes maenden dat de fchul-
den van den Hage in furcheance gehouden fyn, fy recouvreren alle
de fchulden, die den Hage ten afteren is, en folliciteren aen Meef-
ter Yooft Sasbout Ract, en Tielman van Dullekem Meetter ; en Ja-
cob de Jonge Auditeur van den Camere va de Rekeninge in Hol
lant als Commiflariflen hier toe geordonneert, ten eynde dat fy ad-
viferen op te voirfz ftaet,en hoe en in wat manieren den Hage de-
felve fchulden vervallen en betaelen fullen mogen.
XVI
De Freforiers fullen vermaenen, dattet proces by appellatie te
Mechelen hangende tuflchen die van den Hage en Willem fònder
Danck als Scout, bedragende 480. ponden van xl. grn., daer af bree-
der mentie gemaekt is in de rekeninge van den jaere 18. fol. 30.
en in de rekeninge 19. fól. 26., aldaer telkens 240. ponden in uyt-
geven geftelten gepafleert fyn, om ’t felve proces te doen termineren.
XVIL
De felve Treforiers fullen ook van gelyken doen vervolgen ’t pro-
ces ftaende tegens Heere Willem Oom van Wyngaerden, roerende
de refte den Hage gebrekende over ’t volle rembourfement van ’t
reces van de 898, pond. by den Hage verfchoten Heer Floris wan
Wyngaerden. |
HI. Deel ZS XVII '
378 PRIVILEGIEN, OCTROYEN, znz.
X VIIL
De Treforiers fullen verifieren alle de Journalen van den geenen -
die de excyfen ontfangen hebben federt den Jaere 1513. tot ten jae-
re 1523., om te fien of te rechte ontfanck gemaekt es ten proufiyte
van den Hage, als dat behoert.
> 2e
Defgelycx de obligatie van de drie duyfent ponden, van xl. groo-
ten, die de gemeente feggen, dat die van den Hage de Stede van
Dordrecht hier voortyts geleent fouden hebben, of ten minften te
vernemen, watter in der waerheyt of is.
XX.
Alfoo de leeninge van de twaelf hondert ponden, daer of in de
tekeninge van veertien ontfank gemaekt is van negen hondert pond.
enin den jaere van vyftien van drie hondert pond. meer bedraegen fou-
de 7o. of 80, ponden, navolgende fekere memorie daer of wefen-
de, foo fullen die nieuwe Treforiers diligentie doen, dat te recou-
vreren van den geenen die ’t behooren fal ten prouffyte van den
Hage en daer of verantwoorden in heure eerfte rekeninge.
XXI.
Defgelyex bevint men, dat die leeninge den Grave van Hoog-
ftraete tot ’s Keyfers behouf gedaen in den Jaere 1515., bedragen
foude 1128. ponden en daer en is maer ontfanck gemaekt en ver-
antwoort van ro26. pond, daer by te luttel ontfank gemaekt es van
Io. ponden, dat de Treforiers ook verhaelen en dair of verant-
woirden fullen als vooren. |
X XII
De Treforiers fullen oock diligentie doen te recouvreren die cof.
ten, gedaen tegens wylen Floris van Oyen mit andere partyen de-
felve faeke aengaende, verclaert in ’t uytgeven vande rekeninge 22.
fol. 9. en daerof verantwoorden als voiren. |
XXIII.
De Treforiers fullen doen rekenen de erfgenaemen van Dirk
Janfz. Duyker en Fan Splinter, van 18. ponden by henluyden ont-
fangen, en daerof fy fchuldich fyn bewys te doen, navolgende heur-
lieder Cedulle, overgegeven op te rekeninge van den Jaere 13. fo/.
Ir. of by gebreke van dien defelve fomme op henluyden te verhae-
len ten prouffyte van den Hage en daer of verantwoorden als vooren
XXIV,
VAN 'SGRAVEN-HAGE, 379
XXIV.
Defgelyex Jacob Ballemaker van 1x. ponden van xl. gene by hem
onfangen in den Jaere twintich, blykende by de rekeninge fol. 6,
om te bewyfen waer hy die gediftribueert heeft, ofte die te recou-
vreren, en dair of te verantwoorden als vooren. |
KS
De Treforiers fullen doen vervolgen de atie den Hage gerefer-
veert van de geleende penningen, ontfangen en niet gerekent, daer
op mentie gemaekt is in de nieuwe Ordonnantie in *t eerfte articul.
XXVI.
Defgelyc de atie verclaert in 't fesde artikel aengaende Jacob
Cornelifz Ballemaicker.
EX VEL
Alfoo- men bevonden heeft, dat de Scepenen nemen prefentie-
gelt inde Ommegangen in de proceflie van ’t H. Sacraments-dach en
als men die excys verpacht, daer en fullen de Treforiers voortaan
niet meer of betaelen dan alleenlyk de prefentie van den Bailju;,
Scout en Gerechte, na oude gewoonte, op tén Ommeganck-dach
alleenlyk , nemende daerof ordonnantie of kennifte van den Clerk,
als dat behoert,
XXVIII
De Treforiers en fullen den tyt van heuren Treforierfchap gedu-
rende, geen Scepen van den Hage mogen wefen.
XXIX.
Ende indien den Hage eenige renten verkoopen moefte, dat en
fullen fy niet mogen doen, fy en hebben daer of eerft en alvóoren
Oëtroy van de Keyferlyke Majefteit in behoorlyke forme; en dit
eer die Treforiers eenige penningen ontfangen of eer die vercoop=
brieven gefegelt worden, op peyne dat op henluyden te verhaelen.
AKK:
Ende indien men eenige leeninge doet, daer zullen die Treforiers,
die defelve leeninge ontfangen, heure obligatie ofte cedulle afgeven,
verclaerende de fomme en den dach, dat men die weder rembour-
feren fal , en dair of gehouden wefen ontfang te maeken in ’t felve
Jaer, dat fy die ontfangen fullen hebben, nemende die wederom-
me in ‘t uytgeven der rembourfementen van den felven leeningen,
indien fy eenige doen.
OD IE drh
1532.
380 _PRIVILEGIEN, OCTROYEN, enz.
De
Irem fullen folliciteren en de Wet vermaenen, dat fy voirfien in
die Policie van den Hage, als van Vifch, Vleyfch , Broód ende an-
dere victalie, die-men in den Hage vercoept, daer veel clagten of
fyn; en toefien dat de Vinders, die men voirtaen maeken fal, geen
maegen ofte fwagers en fyn, ten eynde dat fy te bet toefien en hen
in heuren laften quyten mogen.
Aldus gedaen en geordonneert by myn Heere den Grave van
Hoochftraeten als Stadthouder Generael van Hollant den xij. Au-
gufti vyftien hondert vier. en twintich.
Was geteykent,
A. DE LALAING.
Geregiftreert in ’t derde Memoriaelb. van A. Sandelin fol. 52. verfo.
XXXVI.
Alte en Reglement nopende bet onderhoud van de kade buiten
de Leproofen van den Hage. |
ALSOE de Schout en Gefwoeren Ambochtsbewaerders van
Ryswyk in den naem en van wegen der inwoenders van dien den
Hove van Hollant by diverfche heure Requeften te kennen gegeven
hebben, hoe dat de káde liggende tuflchen de Leproefen van der
Hage, ftreckende .zuytwert tot die Watermolen, ftaende op die
Laekenfloot , hier voirtyts gemaeft en geordonneert is geweeft al-
leenlyk tot een waterfcuttinge omme de Noortpoldere van Ryswyk
te befchermen van vreemde wateren; welke kade die voirfz van
Ryswyk ’t hueren lafte en kofte hebben moeten onderhouden, fon-
der dat men dezelve caede oeyt met paerden gereden heeft, maer
was dezelve kade bevryt aen de Noort en Zuyt-zyden met groote
fterke heckens , dat daerup gheen paerden, koeyen ofte a der beef-
ten coemen en mochten. Ende defen nyet tegenftaende, dat die
van den Gerechte van den Mage hem vervoerderden de voerfz cae-
de t’ ontgronden, ’t welkeen veen-grond is en dehecken t'openen ,
omme dezelve kaede ryebaer te maeken , omme de fchuyten te
trecken mitten paerden t'heuren grooten fcaede, verfochten daer-
omme een Commiffaris, die hem vinden foude op de voerfz caede
ter prefentie van de voerfz partyen, omme die te hoeren en ver-
eenigen, indien hy konde ofte den Hove van fyn befoingne rapport
te doen ; Om dien achtervolgens is Commiffarys geordonneert, die
ter prefentie van de voirfz partyen geweeft is up die voerfz kaede
en byzonder den xxryen.Decemb.anno X Ve. XX. en den xx jer,
Januarii daer aenvolgende, en bevonden groote diepe gaeten duer de
voerfz kaede gefchuert, zulx dat die noch ryebaere noch gankbae-
re en was, foe hebben de voerfz, Commiffariffen gelaft den voerfz,
van Ryfwyk de voerfz gefpuoelde gaten te ftoppen, en die te be-
waeren datter gheen meer gaeten in en braeken, en dat by BE?
ende
VAN GRAVENHAGE 381
ende dat fyluyden die coften omme * zelve te doen zouden verleg-
gen, omme daervan gerembourfeert te worden van den gheenendie
by den Hove bevonden fouden worden defelve koften te dragen.
Ende alfoe dezelve kaede in fulken fchyn is blyven leggen tot laf-
te van den voerfz van Ryswyk, fonder dat daertoe yet anders ge-
daen is totten xvyen. Decemb. anno X XX J., hebben die voerfz
van Ryswyk ’t zelve den voerfz Hove wederomme by huer Requef-
te te kennen gegeven, verfouckende geordonneert te worden &en
Commiflarys met macht en autoriteit, die de voerfz parthien noch
eens voer hem roepen zoude, en die vereenigen, indien hy conde,
ofte den Hove zyn rapport duen; Dien achtervolgende heeft de
Commiffarys de voirfz partien, te weeten die Gedeputeerden van
Delft, Hage en Ryfwyk tot diverfche ftonden by hem gehadt, en
overmits hy die zelve partyen nyet en heeft connen veraccorderen,
heeft gemaeCt fyn proces Verbael en gerecouereert zeker Concept
by den Hoogen Heemraet op ’t maeken van de voerfz kaede begre-
pen ende oeck fekere brieven van obligatie by die van den Hage
gegeven, omme de voerfz kaede te maeken en ’t onderhouden,
ende heeft de voorfz Commiffarys van als den voorfz Hove fyn rap-
port gedaen; ’t zelve rapport gedaen zynde, mitsgaders gehoirt %
concept van den voorfz Commiflarys, is geordonneert geweeft, dat
men ’t zelve zoude communiceren mitten Heeren van de Rekenka-
mer ter prefentie van den Ontfanger van Noorthollant /4//em Gout,
omme gehadt hoerluyder advys en opinie geordonneert te worden
als ’t behoeren foude; ’t Zelve gedaen zynde is geordonneert ge-
weeft en ordonneert ’t Hof mits defen, dat tot onderhoudeniffe van
dezelve kaede en ten eynde dat men die mitten paerden zal mogen
ryden met vracht, byerfchuyten en alrehande coopmanicepe; Dat
de voorfz Ontfanger van Noorthollant allen jaeren fal duen leggen
tot reparatie van de voorfz kaede, fefle Carolus gulden, die men
ommetflaen fal op de riemtaelen, Ende die van den Hage zullen alle
jaer daer toe betalen in handen van den voirfz Ontfanger fefle Ca-
rolus gulden, die van Ryswyk zullen alle jaere up de kade bringen ot
doen bringen twintich fchuyten fants. Item fullen oick den weftcant van
de voirfz kaede upfetten met zoeden anderhalven voet van de kant
en onderhouden en vollen met baggert en anders en die befteeken
mit willigen rys voer den flach van den water van den Wetten, des
zullen fyluyden hebben den houw van ’t voorfz rys; Item die van
Voirburch zullen alle jair up de voirfz kaede bringen twintich fchuy-
ten fants. Item elke Biervoerder vuytten Hage alle jaers fes fchuy-
ten fants, en elcke Schuytvoeder foo wel van Delf, als van den
Hage alle jaers twee fchuyten fants; Ende ’ fant fal up die voerf?z
kaede gebrocht worden alle jaers voor den eerften dach van Fe-
bruarii op die peyne van dubbelt; Men fal die voerfz kaede niet
weyden mit paerden, koeyen, kalveren ‚fcaepen noch gheenrehande
beeften up die verbeurte van dien ende drie Carolus gulden, d’eene
helft tot proffyte van den geenen die ze fchutten fal, en d’ander
helft tot proffyte van de voorfz kade. De voorfs Ontfanger van
Noorthollant zal hebben ’t onderwind en commifhe , omme die voorfz
kade te doen repareren en onderhouden in der maniere voirfz ende daer
van rekeninge houden, gelyk hy get van de Riemtalen, ende ai
METS a
1545:
382 _ PRIVILEGIEN, OCTROYEN, enz.
al by provifie en ter tyt en wylen toe, dat by den voerfz Hove up
d’ onderhoudenille van de voerfz kaede anders fal fyn geordonneert.
Aum den xxrjen. Aprilis anno X Ve. XXXIJ. By Afendelft,
Warmont , Colfter, Benninck, Coebel, Sasbout , PynfJen.
Geextraheert uit het eeerfte Memor. van de Jonge fol. 122. verfo. en wierde
Memor. van Duyk fol. 296.
Kd
XXXVII.
VERBOD wvaneenige Boelbuyfén te houden binnen den Hage
en Hage-Ambacht, dan ter prefentie van den Secretaris
_en Bode van den Hage.
KAERLE by der gracie Godts Roomfch Keyfer &c: Den
eerften Deurwaerder van onfen Raide in Hollant hierop verfocht
Saluyt. Alfoe de Secretaris en Boode van onfe Vryheyt van den Ha-
ge ons te kennen gegeven hebben, hoe dat een van de principael-
ite profyten en emolumenten van dezelve twee Officien is, het recht
dat zy hebben uytte Boelhuyfen, die in de voorfz Vryheyt gehouden
worden, daerof fy hebben heuren gewoenlyken falaris, ende moe-
ten daervoeren borge nemen die penningen te innen ende goet doen
&ec: en hoewel niemant geoerloft en is den Thoenders hierinne
eenich empefchement te doene, nochtans eenige vervorderen hen
dagelycx imboel en andere diverfche goeden te verkoopen binnen
heuren huyfen in groete meenichte, met verhoogen en by den my-
nen , hen behelpende met Uytdraegfters ende andere die de Luyden
daerof adverteren ,fonder eenich bekken-geflach ; Welke Uytdraeg-
{ters daer oeck bybrengen diverfche goederen, om te verkoopen,
fonder den Thoenders daerby te roepen ofte heure gewoenlicke
Salaris, daer toe van oudts ftaende, te betalen, tot groote diminu-
cie van ’s Keyfers officien voerfz , begeerende daerinne onfe provi-
fie; SOE EIST’, dat wy begeerende daerinne te voerfien ende
onfe Officien en Domeynen in waerde te houden, U ontbieden en
bevelen, daertoe committerende mits defen , dat ghy van den.
Raedhuyfe van den Hage van onfen wegen feer fcerpelicken verbiet
en interdiceert alle inwoenderen van den Hage ende Haeg-amboch-
te, wiefy fyn, vry of onvry , edel ofte onedel , Geeftelycke of Weer-
licke, eenige Boelhuyfen te houden na voorgaende beckengeflach
ofte fonder beckengeflach binnen heuren huyfen, met opene of be-
flotene deuren, deur waerfchouwinge van Uytdraegfters ofte ander-
zints gedaen, eenige menighte van goeden en imboel te vercoepen
by verhoogingen, offlach of myne ,dan ter prefentie van den woer-
fchreven Clerk en Boode, ende dat op heuren behoirlicken en ge-
woenlicken falaris, dat fy dairvan gewoenlicken fyn te genieten,
ende dat achtervolgende d’'oude gewoenten, uytgefundert in fterf-
huyfen, aldaer de erfgenaemen onderlingen, fonder byroepen van
de vreemde perf.onen, die goeden van een erffenille ofte heredi-
teit by verhooginge ofte offlach fullen willen verkoepen en diftra-
heren. Ende indien yemant contrarie van deze Ordonnantie Enk
| oude
vi AOBANENAUA GE Ie
foude wefen op verbuernifle van een derdendeel van het gunt wes
fulke goeden gegouden fullen hebben, te verbeuren by den geenen
die alfulke verkoopinge doen ofte van wiens wegen die gedaen fal
werden, te appliceeren de helft van de peynen tot onfen profyte,
een vierendeel tot proffyte van den Clercq en Boode voerfz en een
vierendeel tot profyte van den aenbrenger ; van het welk te doene
wy Uw geven volkomen macht, ordonnerende allen Officieren, dien
de kennifle daerof behoert, te procederen tegens den Overtreders
als t behoort. Gedaen in den Hage onder het Zegel van Juftitie,
hier onder op ’t fpatium van defen gedrukt den fefden Junit Anno
X Ve. XLV. van onfen Keyferryke het fes en twintichften, en van
onfen Coninckryke van Caftilien en anderen het dertigfte.
Onder ftont gefchreven,
By den Keifer, Ter relatie van den Stadhoudes
Generacl, de eerfte en andere Raiden van
Hollant, Zeelant en Vrieflant.
en ondertekent ,
J. DAM
Geregiftreert in ’t eerfte Memoriaelb. van J. van Dam fol. ror. verfo. en ge-
drukt agter het Ampel-Berigt van den Hove, Bylaage H. 4. loco pag. 122.
XXXVII
:z Hof confenteert die van den Hage, om een halve fluiver
op elk vat bier te mogen flellen, tot verval van de quote
wan den Hage, in de koflen van't fchieten van de vaart
na Delft.
ALSOE die inwoenders van den Hage by Sententie van myn
Heeren van den Secreeten Raede mede gecondempneert fyn te hel-
pen opfchieten die Vuirt flreckende van den Leproofên van ‘Delft tot
aen die Vriefen, tellende die quote van dien tot taxatie en mode-
ratie van dezen Hove, die ’t Hof gearbitreert heeft ter fomme van
twee hondert feftien ponden dertien fchellingen vier penningen tot
xL. grooten vlaems. Ende want ’t Lichaem van den Hage niet fuf-
fifant en is de voerfz fomme alleen te mogen opbringen , foe heeft
't voerfz Hof uyt zonderlinge confideratie tot furniilement van de
voorfz fomme geordonneert en geftelt op elke vat biers , dat binnen
den Hage en dependentien van dien gedronken en gefleten fal wer-
den, eene groote Vlaems; En dit geduerende ter tyt toe de voer{z
fomme opgebragt en gefurneert fal wefen, en langer niet, dair oic
inne contribueren fullen alle Edelen en Suppooften van den Hove en
alle andere vrye perfoenen; welke groote Vlaams betaelt fal werden
in handen van de Biervoerders van den Hage, aleer zy eenich bier
zullen mogen leveren; al achtervolgende zekere Apoftille op de
marge van de Requefte by de voorfz vanden Hage den Hove over-
Sese
1550,
had |
La
384 PRIVILEGIEN, OCTROYEN, Enz
gegeven, geftelt, ’t welk hier vercundigt werdt, ten eynde nie-
mant hieraf en mach pretenderen ignorantie. Aétum den zr. Julii
r5so. ter prefentie van Weldam en Boot, ter Audientie van de Rol-
le gecommitteert.
Geextraheert uit het twee Memor. van Van Dam fol. 179.
XXXKIX.
OCTROOI voor die van den Hage, om excys te mogen
bejfen op wynen bier voor den tyd van fes jaaren.
K AERLE by der gracie Goids Roomfch Keyfer &c. Allen den
geenen die defen jegenwoirdigen zien zullen, Saluyt; Alfoe onfe
lieve en getrouwe díe eerfte en andere Luuyden van onfen Raide in
Hollant ons onlancx geadverteert hebben van den ftaat en ’t achter-
heyt van der Wet en Regierders van oufe Vryheyt van den Hage,
en byfondere dat die (even nyeuwe Scepenen en twelf Vroedfchappen
of Raden, dewelke onfe lieve en getrouwe Neve den Heere van
Beuren, Ridder van onfen Ordene, Admirael van der Zee en Stad-
houder van onfen Landen van Holland en Utrecht op St. Katery-
nen dach den xxv{ten van den maent van November leftleden al-
daer in den Wet geftelt en gecommitteert heeft, gheenen eedt en
hebben willen doen na ouder gewoenten, maer allenich willichfyn
geweeft eedt te doen, omme juftitie tuflchen den Officier en par-
tyen te adminiftreren, en dat fy aengaende ’t regiment van den in-
commen en vuytgeven der voerfz plactfe, te weten ‘t verpachten
van de excyfen, betalinge van de renten en van onfe beden ordi-
naris en extraordinaris geen eedt en hebben willen. doen nog d’ad-
miniftratie van dien aenveerden, fuftineerende onmoegelyk te we-
fen die te moeghen voldoen, ende dat fyluyden in gyfelinge hebben
moeten leggen om te voldoen, den termyn van de extraordinaris be-
de gevallen in ’t eynde van Junio leftleden, die zy mit impofitie Ca-
pitale ende anders opgebracht hebben® en dat zy den tweeden ter-
myn nu weder vervallen in ’t eynde van Oétobris en nog onbetaelt,
bedragende negen hondert negen en t'negentich ponden negen Schel-
lingen acht penningen van xl. grn. onfer Vlaemfcher munte ’t pont,
nyeten weten te vinden, vermits dat fy fuftineren te hoech geftelt te
fyn in de verpondinge en onfe gratie henluyden verleent te weynich
te zyn; Waeromme begeerende te voorzien ter adminiftratie, wel-
vaert en regiment van der zelver plactfe, wy den voerfz van onfen
Rade in Hollant belaft ende bevolen hadden; dat fy mitten Luyden
van onfer Rekeninge aldaer de zacke in ’t breeder communiceren
fouden ende famentlick op den voerfz ftaet rypelicken gelet heb-
bende advyferen eenige bequaeme middelen ende expedienten zoe
om de voerfz. achterftellen up te brengen ende te betalen, als oick
omte voerfien ter adminiftratie en welvairt vande voirfz plaetfe „ de-
welke middelen en expedienten die van onfen voirfz Raide en Re-
keningen in den Hage ons overgezonden hebben, Doen te wetene,
dat wy de faecken voerfz overgemerkt en nadien dezelve middelen
en expedienten , mitsgaders der ftaet gemaett van de lefte rekenin-
gen
VAN 'SGRAÁVEN-HAGE. 385
gen van t'incommen en vuytgeven van onfer voirfz Vryhevyt van den
Hage by onzefeer lieve en beminde Sufter die Koninginne Douaigie-
re van Hongryen, van Bohemen, en voer ons Regente en Gou-
vernante in onfen Lande van herwaerts over, ende die van on!en
Raide en Finantie neftens haer wefende, deurfien en gevifiteert is
geweeft, funderlinge aengezien dat de voirfz laften en fchulden,
fonder daar inne te begrypen de reparatie van den Schepen-buyfealdaer ,
procederen foe vuyt faeke van de achterftellen van de erflyk en lyf-
renten vercocht by de voerfz Regierders ende Wethouders vanden
Hage voerfz, als van ‘de penningen die fy hebben moeten furneren in
de beeden, die hier voirtytsloop gehadt hebben in onfe voirfz Lan-
de ende Graetfelykheyt van Hollant, ende byfunder geduyrendede
oorlogen van de jaeren twee en veertich, drie en veertich en vier
en veertich; In welke bede ende die gheene die jegenwoordelyk
loop hebben „als geaccordeert wefende om de gemeyne deftenfie en
befchermenifle van onfen voerfz Landen van herwers over, alle vrye
en exempte perfoonen daerinne behooren te contribueren', hebben
den zelven van onfer Vryheyt van den Hage by advyfe en deliberatie
van onfe voirfz Suftere die Coninginne ende van de voirnoemde
van onfen Rade ende Fynantie neffens haer wefende, gegunt, geoc-
troyeert en geconfenteert, gunnen; oftroyeren en confenteren, hen
gevende oorlof ende confent vuyt onfer funderlinge gratien by de-
fen, dat fy voirtaen voer eenen tydt ende termyn van feffe jaeren
naeftcomende en achtervolgende fullen mogen opftellen, heffen en
opbueren boven den affyfen ‚die men ter zelver plaetfe jegenswoir-
delyk ontfangt op te wynen en bieren, die aflyfen hier na volgende,
te wetene op alle foorten en manieren van wynen den vyfiten pen-
ninck meer dan men jegenwoordelyk daar van betaelt, ’t welk es
van de wynen, daar voeren men betaelt heeft veertich ftuyvers van
den ame, men voirtaen betalen fal vyftich ftuivers; nde van den
wynen, daar van men betaelt heeft twintich ftuivers van der ame,
men voertaen betalen fal vyf en twintich ftuivers; Infgelyex dat
men vande bieren daer van men betaelt heeft voor d'aflys vyf ftui-
vers van de tonne, men voirtaen betalen fal feven {tuivers, ende van
de bieren, daer van men drie ftuivers van den tonne betaelt heeft,
men betalen fal vier ftuivers; In welken impotten te weeten van
’t verhoogen van thien ítuyvers op elke ame wyns betaelt hebbende
voer d’aflys veertich ftuivers en van vyf ftuivers op den wyn, van
den welken men betaelt heeft twintig ftuivers, infgelyx van ’t ver-
hoogen van tweeftuivers op ’t bier, daer menaf betaelt heeft vyf ítui-
vers, ende van eene ftuyver op ‘t bier, daar van men drye ftuiverste
betalen plach, alle die ingefetenen en inwoenders van onfer voerfz
Vryheyt van den Hage van wat qualiteit of conditie die zyn, mits-
gaders de Caftellyn en Concherge van onfen Hove aldaer en allen an-
deren vryen tap houdende en gebruykende gehouden zullen wefen
te contribueren, overmits de redenen voirfz ; vuytgefondert alleen-
Iyken die eerfte en andere onfen Raiden ordinarys en extraordinarys,
Procureur Generael en Griffier van onten Raede met die twee Se
cretariflen ordinarys, genietende onfe gaigien, die eerfteen andere
Meefters, Auditeursen Clercq ordinaris van onfe Reekeningen ,Rent-
meefter van Noorthollant en Ontfanger van onfe beden aldair ende
U. Deel. Aaa __inf-
336 PRIVILEGIEN, OCTROYEN, enz.
infgelyex onfen Bailliu ende Schoutet van onfer voerfz, Vrybeyt van
den Hage ende Eidelluyden aldair hebbende onderhoudt , commiflie;
of gerekent wefende by den Efcrges van onfen huyfe of van onfer
voerfz Sufter de Coninginne, mitsgaders de Geeftelyke perfoonen.
Alle welkeen geen andere vry en exempt zullen fyn en blyven „ende
dat alleenlyk van de wynen en bieren, die zy voer hoerluyder ey-
shen ufagieen nootturf zullen inneleggen of doen inleggen in huer-
luyder kelders; Ende voorts op dat de voerfz van onfer vryheyt
van den Haghe de penningen hem van node wefende te geringer
fouden mogen vinden, opbringen en furnyerefi, hebben wy hem
vuyt onfer meerder gratie als noch gegunt en geaccordeert, gunnen
en accorderen by deten , dat fy de voerfz impoften fullen mogen be-
laften mit jaerlicxfche renten totter fomme van tweehondert gulden
ts'jaers, te loffen den penninck fefthien of vyfthien, ofte lyfren-
ten ten twee Lyfven den penninck negen ofte tien, en ‘t eenen
Lyfve ‘den pennink agt of feven; Behoudelick dat zy van de pen-
ningen procederende vande voerfz impoften of verhooginge vandien
gehouden wefen fullen een befundere en particuliere rekeninge te
doen houden, ende dezelve alle jaer overtegeven in prefentie van
fulke Commillariffen als onfe Stadhouder en andere van onfen Rai-
de aldaer, daer toe ordineren fullen, daer over geroepen zynde eeni-
ge van de voerfz vrye en exempte perfoonen; Ende van ’t geene
der voerfz plactfe bevonden fal wefen goet te commen boven den
loop van de voerfz rentên, zullen ook gehouden worden te loflen
van jaere te jaere eenighe van dezelve renten, foe verre de voerfz
penningen hem fullen moegen trecken. Ende op dat de juftitie al-
daer geadminiftreert wefen mach,zoo ‘t behoort, hebben wy geor-
donneerten ordonneren by defen, dat de voerfz Weth aldaer huer-
luyder eedt doen fullen in gewoenlyker manyeren, en mitsdien zul-
len fy niet executeerlyken zyn by maniere van gyfelinge of ander-
fints vuyt faeke. van de vyftien hondert ponden munte voerfz van
huerluyder corte portie en aendeel vander bede verichenen in Oêto-=
bri en te Kersmifle in ’t jaer X Vc. twee en vyftich leftleden voor den
eerften dach van Augufto naeftcomende. Ontbieden daerommeen
bevelen den voerfz van onfen Secreeten Raede, Prefident en Luyden
van onfen Grooten Raede, die Stadhouder, die eerfte en andere
Luyden van onfen voerfz Raede en Reekeninge in Hollant, den
voirfz van onfer Fynantie en allen anderen onfen Rechteren, Jufti-
cieren, Officieren en Onderfaeten dien dit aengaen fal, dat fy de
voernoemde van onfer Vryheyt van den Hage van defen onfen je-
genwoirdigen Oétroye en Confent ende van allen den inhouden van
defen voer den tyt, op tie conditien en manyeren boven verhaelt,
doen laten en gedogen ruftelyk, vredelyk en volcomelyk genyeten
en gebruyken, zonder hen te doen noch te laeten gefchien eenich
hinder, letfel of moeyenifle ter contrárien , want ons alzoe gelieft.
Des t'oirconde zoo hebben wy onzen zeghel hier aen doen hangen,
Gegeven in onzen Stadt van Bruffel den xx. dach van Meye in ’
jaer ons Heeren duyfent vyfhondert drie en vyftich , van onfen Key-
ferrycke ’t xxxrrry. en van onfen Ryken van Caftilie en andere
t XXXVrij. Op-te ploye {lont gefchreven, By-den Keyfer zond
| O-
vaN SGRAVEN-HAGE. 387
Coninginne Regente &c. den Heeren van Praet, En van Berlay-
mont Hoofden, Meefteren Nicafis Claiffone , Pieter Boifòt en Joes
de Damhoudere Gecommitteerde van de Finantie en andere jegen-
woirdich.
(En getekent))
D’ OVERLOEPE,
Geextraheert uit het vierde Memoriaelb. van Van Dam, fol. 98--ror,
,
Attache op °t Oltrooi voor die van den Hage, nopende bet
beffen van den accysop de VP”ynen en Bieren, den tyd van
zes jaaren. |
KAERLE by der gratie Goidts Roomfch Keyfer, &c: Den
eertten onfer Deurwaerder- of Sergeant van wapenen hier op ver-
focht, Saluyt; Wy hebben ontfaen die oetmoedige fupplicatie van
onfen Bailliu, Scout, Scepenen en Regierders van oníe Vlecke en
Vryheyt van den Hage in onfen Lande van Hollant , inhoudende
hoe dat omme te vervallen en opbringen de groote en fwaere laften
en fculden, die zy te draegen en fupporteren hebben, foo wel ter
caufe van onfe beeden ordinarys en eXtraordinarys , ons geconfen-
‘teert by den Staeten ons Lants van Hollant ter deftenfie van onfen
Landen van herwaerts over, als anderzints in diverfche manieren,
ons belieft heeft na voirgaende advifen daer op genomen van den
eerften en anderen Luyden van onfen Rade en Rekeninghe in Hol-
lant, ende by deliberatie van onfe feer lieve en beminde Sutter die
Coninginne Douagiere van Hongrie, Regente &zc. ende van de Luy-
den van onfen Raede en Finantie neffens haer wefende, den voor-
noemde Supplianten met anderen onfen openen brieve in date
den xxen. dach van Meye leftleden in dit jaer X Vc. LIIJ. te oc-
troyeren en accorderen, dat zy geduyrende den tydt van fefle jae=
ren doen naeftcomende zouden mogen opftellen ende heffen boven
den accyfen, die men in den Hage ontfangt op ten wynen en bie-
ren, te weten op allen foorten en manyeren van wynen den vyffíten
pennick meer dan die men daar van betaelt, *t welk is van de wy-
nen daar vooren men betaelt heeft veertich ftuyvers van der ame,
men van doen voortaen foude betaelen vyftich {tuyvers, ende van
de wynen daer van men beraelt heeft twintich {tuyvers van der ame ,
men voortaen betaelen foude vyf en twintich ftuyvers; Einde vande
bieren daer van men betaelt heeft vyf ftuyvers van der tonne, men
van doen voortaen betaelen foude zeven ftuyvers, ende van de bie-
ren daer men drie ftuyvers van der tonne betaelt heeft, men betae-
Jen foude vier ftuyvers; Ende zoo voorts na inhoudt van de voirfz:
brieven van OCtroye, in welken impoften en verhooginge van excy-
fen alle die ingefetenen en inwoonders van onfen voerfz Vryheyt
Aaa? van
1553.
388 PRIVILEGIEN, OCTROYEN, Enz.
van den Hage, van wat qualiteit of conditie die zyn, mitsgâders
onfe Cafteleyn of Concherge van onfen Hove aldaer en allen ande
ren vryen tap houdende en gebruykende, gehouden zyn te contri-
bueren, uytgefondert alleenlick die voerfz : van onfen Rade, Pro-
cureur Generael en Griffier met die twee Secretariflen ordinarys,
die eerfte en andere Meefters, Auditeurs en Clerq ordinarys van
onfen Rekeninge, Rentmeefter van Noorthollant en Ontfanger van
onfe beden, Bailliu en Scout van den Hage, ende die Edelluyden
aldaer, hebbende onderhoudt, commiflie, of gerekent wefende by
den Zferoes van -onfen Huyfe of van onfen voirfz: Sufter , mitsgaders
die Geeftelyke perfoonen; Alle welke en geen andere wy verclaert
hebben vry en exempt te wefen van den accyfe op ten wynen en
bieren, die zy voer heure eyge nootdruft en flete inleggen. Ende
hoewel aengezien onfe voerfz verclaeringe en refervatie nyemant
van den geene die in de voirfz. impoften bevonden zyn, behoerde
weygeringe te doene,dezelve promptelyk te betaelen ; Defen nyet-
tegenftaende ’t heeft belieft den Advocaten en andere Suppooften
van onfen voirfz: Raide in Hollant, dewelke nogtans by-.ons niet
geexempteert en zyn, daer op obftacle en debat te maeken , en hen-
luyden opponeren jegens d’attache, publicatie, en executie by den
Supplianten verfocht aen den zelven van onfen Raide, zulcx dat
den tyd verloopen is, die wy den Supplianten verleent hadden,
omme hem te voorfien van penningen by vercoepinge van renten
ter betaelinge van huere portie in onfen voirfz bede, ende en con-
nen in ’t gebruyk van den voirfz impoften nyet commen , maer vin-
den hem gegyfelt en te proceduren en deffaulten in den voirfz
Raide, alles tot groote fcade en laft van den voirfz Supplianten en
verachteringe van onfe penningen en meer... , Ten fy dat hemluy-
den hierup voirfien worde met onfe brieven executorialen , ons daer»
omme feer oetmoedelic biddende; SOE EEST , dat wy de fae-
ken voirfz overgemerkt, willende onfe voirfz brieven van Oêtroy
ende declaratie heure volcommen effet forteren , U ontbiedenende
committeren by defen, dat gy tot verfoucke van den voirfz Sup-
plianten van ftonden aen publiceert en kondicht defelve onfe brie-
ven van Oëtroy in den Hage ter plaetfe daer men gewoenlic is vuyte
roepinge en publicatie te doene, ende die ftelt tot behoirliker en
volcommen executie naer huere vorme en inhouden; bedwingende
tot betalinge van den Voirfz, verhoginge van impoften en excyfen;,
foe wel den voirfz Advocaten, Procureurs en andere Suppooften
van onfen voirfz Raide als allen anderen die in den voirfz impotten
ende excyfen verbonden ftaen en by onfe voirfz brieven daer van
nyet verclaert en zyn exempt, realick en by feyten en anderfints als
men gewoenlic is te doen voir onfen eygen fculden en penningen,
nyettegenftaende oppofitie of appellatie gedaen of doen ,noch eenige
luüfpendentie van diere, want ons alfoe belieft. Des te doen geven
wy U volkome magt ,auétoriteyt en zunderlinge bevel. Ontbieden -
en bevelen voorts allen anderen onfen Jufticieren, Officieren en
onderfaeten, dat zy U dit doende ernftelick verftaen en obedieeren ,
Gegeven in onfe ftede van Bruffel den xv ryen. dach van Augufto
in 't Jaer ons Heeren duyfend vyfhondert en drie en vyftich, re
onfen
vaN SGRAVEN-.HAGE, 359
onfen Keyferrycke t X X XIIIe. en van onfen Rycken van Caftilie
en andere ’t X XX V IIIe. | |
Onderftont, gefchreven,
By den Keyfer in {ynen Rade.
en geteykent,
L. DE ZOETE.
Geextraêteert uit het vierde Memoriaalb: van J. van Dam folio 133-135,
XLI.
AUCTORISATIE op twee of drie van de nieuw geëli-
geerde Schepenen van den Hage, om te verrigten eenige za-
‚ ken van Politie en Finantie. — |
AL ZOO die nyeuwe geëligeerde ende genomineerde Scepe-
nen en Vroetfcap van den Hage voor den jegenwoirdigen jaere twee
en vyftich hen difficyl gemaict hebben eedt te doen en te treden in
de exercitie van hoere voorfz Officien, waerdoor den Haghe fonder
regiment en policie ghefcaepen waere te blyven, SOO EEST',
dat ’t Hof van Hollandt willende hierinne voirzien en verhoeden ’t
verlies-en achterdeel van den innecommen en andere nootlyke wer-
ken. den Hage concernerende , den geëligeerden Scepenen en
Vroetfcap by defen geauthorifeert heeft, en authorifeert hen ’t felve
Hof mits defen, ofte twee of drie van henluyden die beft zullen
mogen vaceren naer ouder gewoonte te volcomen *t gunt hierna
volcht, nyet tegenftaende dat zy als noch geenen eedt gedaen en
hebben; Eerft te doene en te lauderen die rekeninge particulier
van den impoft, beroerende die diepinge van den vaert tuffihen den
Hage en Delft, zoe verre het zonder ditficulteyten. doende is; nog
die rekeninge particulier van den Ommeflag van de Schoerfteenen
in den Hage en Haechambocht; noch die rekeninge particulier van
de capitale impofitie ; noch die rekeninge particulier vande. Liee=
ninge gedaen in October leftleden; noch die rekeninge particu-
lier van de Capitael impofitie gedaen in Oétobri anno voerfz: ende
voorts naer volgende voorgaende appottille te verftaen tot hooringe
en fluytinge van de rekeninge van den Haghe van den jaere Lj. en ,
LIJ; al naer ouder gewoente; auctoriferende hem voorts up mor-
gen als gewoonlyken dach daer toe geprefigeert, oick nae ouder ge-
woonten te verhuyeren en te verpachten die Craen en Carredienft
van den Haghe ende oick die beftedingen van ’t voeren van ’t hout
ende turf te Hove, daerinne den Haghe verbonden ftaet, om de
Keyferlyke Majefteit te dienen met de zwyepe; en oick te verftaene
tot pafleren van eenige cedullen van nootlicke wercken en arbeyts
loon gedaen voer den Hage, al nae ouder Coftuyme in defen en
diergelyke tot noch toe geobferveert ; en dit voor defe reyfe alleen
Aaa 3 fonder
1552.
1553.
390 _ PRIVILEGIEN, OCTROYEN, enz.
fonder te trecken in confequentie. Gedaen in den Hage den naeft
leften Decembris anno X Vc. twee en vyftig.
In kennifle van my,
Was getekent;,
J. vaN DAM.
Geextrafteert uit het vierde Memoriaelb. van Van Dam fol. 26. verfo.
Kd:
COMMISSIE op Vincent van Lubbeftein Bailliu van
den Hage, om te eeden de perfoonen by den Stadhouder St.
Catharyne leftleden tot Schepenen van dezen loopenden jaa-
re genomineert, en met hen partyen regt en juftitie te ad-
miniftreren, enz. '
ALZOE dagelyex den Hove van Hollant diverfche en veel
clachten gedaen werden van den grooten intereflen en incommen,
die de ingezetenen van den Hage moeten fupporteren by faulte dat
binnen der zelver plaetze gheen juftitie geadminiftreert werdt, SOE
EEST', dat ’t voorfz Hof omme alle voordere inconvenienten te
verhoeden, by provifie gecommitteert en geauthorifeert heeft ‚ com-
mitteert en authorifeert ’t voorfz Hof mits defen Vincent van Lub-
befleyn, omme als Bailliu en Schout van den Hage by hem te ont-
bieden die perfoonen van den geenen die by den Heere van Beve-
ren van der Veere &c: Stadhouder Generael defer Landen, Katha-
rine leftleden tot Scepenen van den Haghe voor defe loopende jaere
genomineert zyn geweeft, den zelfden den behoorlicken eedt afte
nemen en met hen pertyen recht en Juftitie te adminiftreeren , fon-
der dat nochtans die voirfz Scepenen ghyffelbaar of executabel zul
len wezen voor de fchulden en achterwefen van den Haghe. Ende
dit al ter tyt en wylen toe dat up te vacatuere van de Officien van
’t Bailltufchip en Schout-ambocht van den Hage, mitsgaders op heur
lieder verfocht Oêtroy van ’sKeyfers wegen gedifponeert fal zyn,
en oick zonder prejuditie van den ghenen die by zynder Majetteit
ter defervitien van de voirfz Ofhicien gepromoveert zullen werden
ofte alrede gepromoveert mogen wefen. Gedaen in den Haghe den
‚ vyfden Mey anno X Ve. drie en vyftich.
In kennifle van my,
Ondertekent ,-
J. DAM.
Geregiftr; in 't vierde Memoriaelb. van Jan van Dam. fol. 83. verfd.
XLIIT.
vaN ’SGRAVEN-HAGE. 391
XLIII.
AUCTORISATIE op de oude Schepenen van den Hage,
waerby zy gemachtigt en niettemin belaft werden ter ver-
maninge van den Bailju van den Hage recht en juflitie te
doen gefchieden op zeekere gevangens, by den Bailju in
begtenifle gebouden werdende. |
ALZOE de Bailliu van den Hage den Have van Hollant ver-
toontheeft, dat de nyeuwe genomineerde Scepenen van den Haghe
hen difficyl maeken eedt te doen en te treden in haer Officie, zeg-
gende gegyfelt te worden voor de reftante portie in de bede, die
de zelfde van den Haghe noch fchuldigh zyn en dat hy Bailjuzekere
gevangens in hechteniffe heeft, die hy gaerne cauferen en jegens
den zelfden procederen foude, als nae rechte en exigentie van hoere
deliëten, ’t welk hem om redenen voerfz nyet doenlyk en es;
SOE EEST; dat ’t voorfz. Hof willende hierinne remedieren;,
den ouden Scepenen van den voerleden jaere geauthorifeert heeft,
en auétorifeert hem ’t zelfde Hof mits defen den voorfz gevangens
te hooren ef examineren zoe verre het nyet gedaen en es, En tot
vermaninge van den Bailliu in dien te wyfen, zulex zy bevinden
zullen te behooren. Gedaen in den Hage den 2. Decembris anno
X Vc. LIIJ. By Heere Guilliam Zegers, Ridder, Heere tot Waf-
fenhove, Mrs. dAernoult Sasbout, Cornelis van Weldam, Anthonis:
van Cats en Dominicus Boot, Raetsluyden van Hollant.
In kenniffe van my,
Onderteykent,
J. DAM.
‚ Geëxtraheert uit het vierde Memor. van Jan van Dam. fol. 175. verfo.
XLIV.
COMMISSIE en AUCTORISATIE op Gysbrecht
van Wyngaerden, Bailliu van den Hage, om zekere per-
fonmen by bem criminclyk gevangen in begtenifJe te houden
“op ’sKeifers kofle ter tyd toe de geëligeerde Schepenen van
den Hage eed gedaan zullen hebben. |
ALSOK Gysbrecht van Wyngaerden, Bailliu van den Hage den
Hove van Hollant te kennen gegeven heeft, dat hy alhier in hech-
teniffe heeft eenen Hans van Buis gebooren van Montigny; Joris
Cornelifz van Bodegraven, Claes Janfz van Delft ofte van Hoirn,
en Claes Janfz van Wensveen, alias den goeden Claes, mer alfoo
de geëligeerde Scepenen als noch gheen eedt gedaen en hebben,
immers hen difficyl macken den zelfden eedt te doen, en ís hem
Bs nyet
1553.
1554.
1559
392 _PRIVILEGIEN, OCTROYEN, inz.
nyet mogelicken tegens de voorfz gevangen te procederen; SOE
EEST, datt voorfz Hof den voornoemden Bailju geauthorifeert
en geordonneert heeft, auêtorifeert en ordonneert ‘t zelfde Hof
mits defen den voorfz gevangen te houden in vangenifle tot ’sKey-
fers cofte ter tyt en wylen de voorfz Scepenen eedt gedaen zullen
hebben, of anders in dezen zal wefen geordonneert. Gedaen in
den Hage den xiij. January anno X Ve. drie en vyftich na ftite van
defen Hove. In kennifle van my, _
Ondertekent,
J. DAM.
Geextraheert uit het vierde Memoriaelb. van J. van Dam, fol. 175. verfo.
XLV.
Advys van den Hove op °t verfoek van die van den Hage,
om twee Burgemeefteren te hebben.
Hooghe, Edele Vermogende Heeren, Obedierende fekere
Miffive van Coninklyke Majefteit in dato den tweeden dach van
Odtober laeftleden, mitsgaders fekere marginale Apottille van der
zelver date geftelt op fekere Requefte overgegeven by Bailliu ,
Schepenen en Regierders van den Hage, daer by fy verlioeken dat
Coninklyke Majefteit gelieven foude die voerfz Supplianten te ver-
leenen Letteren van OÊtroy, omme totten regimente van de faeken
van den Hage gecreeert en gefteltte moegen worden twee Burge-
meefteren, breeder blykende by der Supplianten verfoek; Ende
dunkt ons (onder reverentie van uwer Mog. E.) gemerét der meer
dan twintig Vlecken {yn in Hollant,die gelyke Privilegien hebben,
als die Supplianten verfoeken, en dat ook deur heurlieder verfoek
niemand intreft pretenderen en mach, dat men die Supplianten ’%
zelve heur verfoek wel foude moegen accorderen tot fulcken eeren,
rechten en preëminentien als behoeren fal: Wel verftaende dat die
felve Burgemeefteren geftelt zullen worden by den geenen die de
Wet fetten.
Hooghe, Edele, Vermogende Heeren, gefchreven in den Haghe
den een en twintigften October vyftienhondert negen en vyftig.
Geextraheert uit het eerfte Regifter van Brieven aan en van den Hove van
Holland, fol. 6r. verfo. :
XLVI.
sn
vaN 'sGRAVEN-H AGE. 393
XLVI
OCTROY voor die van den Hage, nopende °t flellen van
twee Burgemeefteren, tot zodanigen eere, regten en praë-
minentien als andere Burgemeefleren van de groote of kley-
me Steden van Holland genieten en gebruiken.
PHILIPS by der gratie Godts Coninck van Caftilie, van
Leon, van Arragon, &c. Allen den genen, die defen onfen brief
fullen fien, Saluyt. DOEN TE WETENE, Dat wy ontfan=
gen hebben die oetmoedige fupplicatie van onfen lieven beminden
Bailliu, Scepenen ende Regierders onfer Vlecke van den Haghe in
Hollant, inhoudende, hoe overmits die lange en geduyrige oorlo-
gen, fcerpe, en dieren voerleden tyden, die nog nyet al en cefle-
ren, die voerfz Vlecke in zoe groote fculden en achterwefen ge-
commen es, dat zy Supplianten dagelicx zoe grooten lat ende zwa-
richeden hebben, dat zy nyet en weten daer deur te geraecken, te
min deur ’t verlies van heurluyder eenige neeringe ende welvaeren
van der Draeperie, die aldaer gans ende al vergaen es; Einde es in
zulcken onverdraechelicken laften ‚ ende fchulden gecommen, dat
zy Supplianten nyet langer en weten te maecken noch te regieren,
te meer overmits zy als Scepenen dagelicx by den Bailliu en Scouc
elcx in zyn reguart, mitsgaders oeck partyen. moeten helpen die
Juttitie voerderen, ende adminiftreren , zoe wel in't crimineel als
civil; Ende dat fy geenen hulp en hebben van Burgemeetteren ende
Toefienders van ’t gemeene welvaren, ’t welck laft genoech es voer
zulcken Vlecke, als den Hage es, omme byfondere bedient ende
beforcht te worden, alfoe men in andere groote en cleyne fteden
en veel opene gepreviligeerde Vlecken in Hollant wel, daer de
Burgemeefteren met alzulcke zaecken belaft zyn, en men den Sce-
penen laet bewerden metter Juftitie, daer zyluyden oeck overmits
den fcerpen benauden tyt genouch mede te doen hebben, want
d’Officieren op hueren ordinarys, extraordinarys, en andere Recht-
dagen tot geryef van partyen van den Scepenen nyet en moghen
gedient worden, als zy in der zaecken concernerende ’t welvaeren
van den Haghe befich zyn, waerom den zelven Officiers hen dick-
wis beklaeghen; zulcx dat te verduchten is, indien den voorn:
Vlecke geheen meerder hulpe als van Burgemeefteren en heeft,
dat de zelve Vlecke ganfchelicken tot nyet commen ende vergaen
zal; Soe hebben zy ons gebeden daerinne in tyts te willen verfien,
hoopende dat deur dien de zelve onfe Vlecke te diligentlicker zal
gedient, en allen zaeken te bet vergaen, ende waergenomen zullen
worden, ende dat ons gelieve totten Regimente ende regieringe
wan der faeken aldaer te útellen, en ordonneren twee Burgemeefte-
ren tot zulcken laften, eeren „rechten, preëminentien en proffyten als in
andere groote en cleyne fteden, oeck gepreviligeerde Vlecken ge-
daen wort, ende henluyden daeraf te doen expedieren onfe behoer-
licken brieven. SOE EEST, dat wy de zaecken voerfz overghe-
merckt, en hier op gehadt *t advys van onfen lieven en getrouwen
Neve den Prince van Orangne Grave van Naflau &c, onfen Stadt-
II. Deel. Bob __hou-
1559.
394 PRIVILEGIEN, OCTROYEN, enz,
houder Generael over Hollant, Zeelant, Vrieflant ende Uytrecht
ende den Prefident ende Luyden van onfen Raede van Hollant
voorfz , den voorfz Supplianten genegen wefende tot huerluyder Sup-.
plicatie en bede, hebben vuyt onzer zeker werenheyt ende fpeciale
gratie tot voerderinge van den Regimente, Politie en Adminiftra-
tie van der Juftitie van onfer voerfcreven Vlecke, gegont, geoc-
troyeert, ende geaccordeert, gonnen, oëtroyeren ende accorderen,
dat van nu voertaen, boven het getal van Scepenen , die aldaer jaêr-
licx plegen geftelt en geinftitueert te zyne, oick van nu voertaen
zullen geordonneert ende gezet worden by den ghenen die de Wet
aldaer vernieuwen fullen, twee Burgemeefteren vande notabelften
aldaer „tot zuicken eeren, rechten, ende preheminentien als andere
gelycke Burgemeefteren van onfen grooten of cleynen Steden van
Hollant genyeten ende gebruycken. Ontbieden daeromme en beve-
len onfen voorfz Stadthouder Generael, den Prefident en Luyden
van onfen Raide van Hollant en allen anderen onfen Regteren, Juf-
ticieren en Officieren, dien dit aengaen ofte roeren fal mogen, dat
zy den voorfz Supplianten en heurlieder nacomelingen van defe onfe
gratie, o@troy en Inftitutie van Burgemeefteren doen ende laeten
genyeten ende gebruycken, fonder henluyden daeromme te doen
ofte laeten gefchien eenig hinder , letfel ofte moeyenille ter contra-
rien, want ons alfoe gelieft. Des toirconde hebben wy onfen Ze-
gel hier aen doen hangen. Gegeven ín onfer Stadt van Brueffele
den feftienden dag van Novembre, in ’t Jaer ons Heeren duyfent
vyfhondert en negen en vyftig, van onfen Rycken, te wetene van
Spaengnen, Secille &c. *t vierde, ende van Napels ’t zefte.
Op de plycke ftont gefchreven,
By den Coninck in zynen Raide,
En geteykent,
J. DELA TORRE.
Geextraêteert uit het eerfte Memoriaelb. van Ernft Griffier van den Hove
fol. 279. en geregiftreert in ’t francyne Regifter beruftende ter Kamere van Bur-
gemeefteren van den Hage fol. 158.
XLVII.
vaN SGRAVENHAGE. 395
DG Po MA
INSTRUCTIE by PROVISIE,
Voor de Burgemeefteren vân *sGraven-Hage , van
van ’t gunt zy te doen zullen hebben agter-
volgende het Difpofityf van den O@roye van
der Koninglyke Majefteit.
L
Eerft fullen Bailliu, Schout, Burgemeefteren voornoemt mitten
Scepenen van den Hage nomineren den Treforier, Fabryck ende
Excys-Meefteren van den Hage, Bedienders van Excyfen, en an-
deren incompften van den Haghe, den Werdeyns mitten anderen
dienften dair anclevende, omme daer vuyt geëligeert te worden by
myn Heere den Stadthouder ofte in zynder G. abfentie by deù
Prefident van Hollandt, die dat ancommende jaer dienen zullen.
IL
Sullen ook Bailliu, Schout, Burgemeefteren en Scepenen van den
Hage nomineren de Kerkmeefteren, Heylige Geeftmeefteren , Wees-
meefteren, Getydemeefteren, Huysfitten ende Leproesmeefteren,
omme over te leveren mynen voornoemde Heere den Stadthouder
ofte Prefident, omme daer vuyt te eligeren die het toecommende
jaer fullen dienen. |
EL
Sullen voorts die Schout, Burgemeefteren mitten Scepeneneli-
geren ende ftellen alle de Deeckens ende Hooftmans van Gildens,
Cappelmeefteren , Pefthuysmeefteren , Vinders, Brootweegers,
Waeckers, Brantmeefters, Emmermakers, Boden, als Bofchdra-
gers, Keurmeefteren, Tonfters, Yck-en Huysmeefteren , Sackdra-
gers, Cruyers, ende generalicken allen anderen dienften, ’t Corpus.
van den Hage behouftig zynde.
VE
Ende fullen eenen yegelicken van hueren fubjeêten in den zynen
van allen den voerfz dienften mogen conftringeren te doene reke-
ninge, bewys ende reliqua van heuren bewindt ende adminiftratie.
V.
Des fal den Officier den gheenen dien ’t behoert den behoerlyken
eedt afnemen, in prefentie van den voerfz Burgemeefteren ende
Scepenen van den Hage.
Bbb12 VI
1560,
396 PRIVILEGIEN, OCTROYEN, enz,
„VA
Die Bailliu, Schout, Burgemeefteren voerfz en Scepenen fullen
oick by advife van den Vroetfcappe, als't noot es, maecken ge-
neralicken alle de Keuren, en Ordonnantien de Politie ende ’t wel-
varen van den Hage angaende, als op ten brant, en brantfchouwe,
de befchouwinge van der ftraeten, plaeten, wacteren, wegen,
kaden, buyten en binnen den Hage, op ‘t broot, koorne, vleyfch,
“vifch, bier, wyn, ende andere provianden, coopmanfcappen,
maeten, gewichten en diergelycken, ftellende daer op alzulcken
boeten en bruecken, groot en'kleyn, als henluyden goetduncken
fal, ende als tot hier toe by den Bailliu, Scout en Scepenen van
den Hage gedaen es geweeft. |
VII.
Des fullen de Burgemeefteren gehouden weefen tot cofte van ’t
corpus van den H.ge te fuftineren de proceflen,die vuyt zaeke van
dien fullen mogen ryfen, buyten cofte van den Officiers, indien 't
henluyden goetdunckt, en dat by advyfe van de Scepenen bevon-
den werdt zulcx te behoeren.
VIIL
Sullen oick die voirfz Burgemeefteren laft hebben ’t regt van den
Hage te bewaren, allen de proceflen te beleyden, zoe by-juítitie als
middele van accorde , mits daer over roepende ofte ’t felve leggen-
de in deliberatie van Scepenen voerfz ende oick vroetfcappe, eeft
noot. | |
IX.
De Burgemeefteren voernoemt zullen fcerp toeficht hebben totten
incommen ende vuytgeven van den goeden van den Haghe; Oick
mede van allen wercken en reparatien, hoedanig die weezen moe-
gen; Ende byfondere fcerp toeficht hebben op te policie, neerin-
ge ende welvaeren van den Vlecke van den Hage ‚ Scheveninge, Eyck-
enduynen en van de Nyeuweveen.
X.
Einde als aengaende de juftitie, daer en fullen die Burgemeefteren
voornoemt nyet mede gemoeyt zyn, maer zullen den Bailliu enden
Schout ele in den zynen dair medelaten bewarden, die heurluy- _
den daer mede zullen moeyen, ende nyet metten faecken van den
voerfz Burgemeefteren; Dan fullen Burgemeefteren voornoemt den
Scepenen van den Hage mogen aflifteren, als zy te doen fullen mo-
gen hebben in faecken den burgeren, heurluyder Weefen, den Pri-
vilegien, Coftuymen, Politien van den Hage ofte anderen fwaeren
faecken beroerende. | XI
vaN SGR AVEN:sHAGE. 39%
pi, |
De Burgemeefteren fullen huer Camere apart hebben ende hou-
den, ende acces hebben tot allen tyden in Scepenen Camere en
vergaderinge van Vroetfchap te commen.
BOL
Die voerfz Burgeméefteren zullen voer wedden hebben, gelyck
in anderen Steden, tot een Tabbaert-laecken alle jaers negen Ca-.
rolus guldens; fullen voert gelyck in anderen Steden genyeten en
profiyteren, gelyck den Scepenen in allen verhuyeringen van ex-
cyfen ende anderen verpachtingen van goeden, ’t corpus van den
Hage angaende ; in vercoopingen vân Huyfen, Landen, Erven,
ende sanders by decrete van den Hage, van ycken, maeten, ton-
nen, gewichten, en voerts-van allen anderen faecken de politie
van den Hage angaende; Welverftaende dat den jegenwoirdigen
Schout van den Haghe in zyne emolumenten ende proffyten geduy-
rende zynen pacht geenfins geprejudiceert ofte te cort gedaen {al
werden. stik
Aldus geordonneert by den Prince van Orangen, Grave van
Naflau &c. als Stadhouder Generael &c ‚by advyfe van den
Prefident en andere van Coninglyke Majefteyts Raede en Rekenine
ghe over Hollant, Zeelant ende Vrieflant op ten fefden July anno
vyftien hondert en ’t zeftich.
Ondergeteyckent,
GUILLAUME pr NASSAU.
Stont noch ondergefcreven;,
Ter ordonnantie van mynen Heere den Prince van Orangen
voerfz als Stadthouder van Hollant, Zeelant ende Vrieflant heb ick
Barthout Ernft, Griffier van den Hove van Hollant voerfz dit
mede onderteyckent op ten vj. July duyfent vyfhondert zeftig, als
boven;
‚ Ende geteyckent, -
B, ERNST.
Geextraheert uyt het tweede Memoriaalb. van B. Ernít, fol.o1. en geregi-
ftreert in het Francyne Regifter beruftende ter kamere van Burgemeefteren van
’s Graven-Hage fol. 164.
Kad
Bob 3 | XLVII
1561.
398 PRIVILEGIEN, OCTROYEN, enz.
LM REL
Advys van den Hove van Holland op °t verzoek van die van
Hage , dat hunne vonnifjen onder de lx. ponden executabel
zouden zyn onder cautie, enz.
Hooge, Edele Vermogende Heeren.
W Y hebben ontfangen fekere befloten Miffive van den Conink
ons alregenadichfte Heere van dato den xvrr1j. der voerleden
maent September laettleden , mitsgaders de Requefte en andere
ftukken daer inne befloten fyne Majefteit geprefenteert van wegen
de Burgemeefteren en Regierders van den Hage, daer by fyluyden
verfouckende fyn opene Brieven van Oétroy, dat heurlieder _Von-
niffen, ’t fy interlocutoir of diffinityf, niet excederende ’ feftich
ponden van Xr. grooten, en insgelyks vonniflen gewefen in faecken
beroerende Keuren en Ordonnantien van der voirfz. plaetfe , en in-
houdende condemnatie van boeten, immers den felven boeten aen-
gaende executie fouden hebben, nyet tegenftaende appellatie. Voorts
dat henluyden geoêtroyeert fouden werden recht van arrefte op en
aen den perfoonen, die van buyten commende in den Hage ,bevon-
denfouden werden in faeken en aCtien perfooneel &c. ende omme ’t
inhouden der voorfz. Miffive te vulcommen , mitsgaders d’appoftille
op de voirfz requefte geftelt, hebben wy de vooríz requefte mitten
ftucken daer aen gehecht, in ’t lange gevifiteert; en bedunét ons
(onder correétie altyt van uwer Mo. E.) dat, gemerckt den Hage
in allen beden en fubvencien gerekent wert als een van den befloo»
ten fteden van Hollant, de Supplianten wederomme wel mogen ge-
nieten de Previlegien den anderen {teden verleent, en dat men hen-
luyden daeromme heurluyder verfouck in als wel foude mogen ac-
corderen, uytgefondert dat die vonniffen van den gefetten boeten
in de Keuren uytgedruct alleenlic heurluyder executie fullen hebben
en niet de-voorder condempnatien,„’t zy pecuniele oft anders; die
den Officier ofte andere uyt faeke van den voorfz Keuren toegewe-
fen worden voor arbitrale correêtie ofte anders, alfoe defelve buyten
alle redenen en te feer exceflyf hoog geftelt fouden mogen worden;
hoewel wy nogtans volgens de Inftruêtie van defen Hove, tegens
boeten van Officiers geen provifie, van appel of furchancie en ver-
leenen, ten waere om feer merkelyke redenen; fenden daeromme
uwer Mog. E‚ weder over de voorfz requefte mette ftucken daer
aen gehecht, omme daermede fyne Majts. goede geliefte gedaen te
werden.
Hooge, Edele Vermogende Heeren £7c.
Gefchreven in den Hage den 3. Oétober anno r156r.
Geextraheert uit het eerfte Regifter van Brieven aan en van den Hove van
Holland fol. 97. verfo, | |
_
XLIX.
VAN SGRAVENHAGE, 399
a:
Alle wonniffen beneden de (eflig ponden zullen executabel-zyn
onder cautie. Geen arreft op perfoonen te verleenen by die
wan den Hage.
PHILIPS by der gratie Godts Konink van Caftillien, van
Leon, van Arragon, &c: Allen den geenen die defen onfen brief
fullen fien, Saluyt; doen te weten, dat wy ontfangen hebben die oet-
moedige fupplicatie van Burgemeefteren en Regierders van onfer
plaetfe en Heerlykheyd van den Hage in Holland, over ende vuyt
den naeme van de gemeen ingefetenen van dien, inhoudende hoe
dat binnen die voerfz plaetfe by ons geftelt ende geordonneert es ’t
‚Hof ende Rade Provinciael van den Lande van Holland, daer alle
faeken en rechtvorderingen van partyen, (bynnen den voorfz Lan-
de vallende) by Appellatie ofte Reformatie reforteren's deur welke
commoditeit dagelyks veele querelleufe en calangeufe perfoonen
binnen der voorfz plaets oirfaeke gegeven werdt allen faeken ende
proceflen, die fy in rechten voor Schepenen van den Hage hangende
hebben, ende daerinne fy na behoirlyke kennifle van faeken fuc-
cumberen, van wat qualiteit ofte importantie dezelve zyn; terftont te
betrekken by appellatie voor die voerfz van onfen Rade, tot dien eyn-
de ook vindende aldaer alle accommoditeit daertoe dienende, betrec-
kende fulks heuren parthyen, die dickwils goede, fimpele en fchamele
luyden fyn ‚te Hove, op hoope van henluyden mit alfulke proceduu-
ren te flepen, moede te maeken, en met groote koften en lanckheyt
van proceduuren fulks te attedieren, dat fyluyden ofte deur ver-
driete van de moeyte ofte deur haer armoede ofte oick dikwils deur
die kleynigheid van de faeke genootfaekt fyn te verftaen tot onre-
delyke compofitie, ofte dat erger is, heurluyder goedt recht te ver-
laeten, 't welk een groot belet es van de Juftitie, in refpeête van
den voerfz Regierders, die achtervolgende heuren eedt, gaern fou-
den doen goet, kort en onvertogen recht, en in refpeéte van den-
felven zugefetenen ( wefênde meeft alle goede en flechte luyden van am-=
bachten ofte neeringen ) es ende caufeert een groote verachteringe
van heuren fchulden ende afterwefen te mogen gekrygen, daer
van fy by de voorfz middelen ganfchelyk worden gepriveert, oick
niet tegenftaende dat fyluyden voer Schepenen en Gerechte voorfz
vonnifle verkregen hebben * heurer intentie en voordeele; Boven
dien bevinden oick die voerfz Supplianten, dat die Keuren ende Or-
donnantien, die beroeren de Policie, neeringe en goede geregelt-
heyt gemaeft op Viétualien en andere diergelycke faeken binnen
der voorfz plaetfen meede blyven, en by den voerfz calangieufen
perfoonen gemaeckt worden genoech illufoir, die achtervolgende
denfelven Keuren, ende omme denfelven gecontravenieert te heb-
ben, gecondemneert ofte gemuléteert fynde in eenige pecunicele
boeten (wefende nochtans van feer kleyne fomme) terftont daer
van appelleeren aen die van onfen voerfz Raede, daer deur niet
alleen onfen Officiers groot achterdeel lyden , die omme kleyne faic-
ken dickwils groote proceflen moeten fuftineren, ofte moeten die
| faken
I56r.
4CO PRIVILEGIEN, OCTROYEN, enz,
faeken verlaeten, maer komende oeck daer deure alle goede Polí-
cten en geregeltheyt binnen de voorfz plaetfe in verfmadenifle en in-
obfervantie tot groote achterdeel van de voerfz plaet{e ende oeck
tot quade exemple van anderen; Voorts bevinden die felve Sup-
plianten noch een ander groot belet en hinder van Juftitie binnen
der voerfz plaetfe, dat fyluyden van oudere tyden geufeert heb-
bende van rechte, omme te mogen arrefteren , nochtans bevinden
het felve arreft te wefene fonder groote vruchte ofte effeéte, als niet
de perfoonen van de fchuldenaers, maer alleenlyk heurluyden goe-
den mogende becommeren; het welck mitsdien fopere vorderinge
is van de crediteurs, foe heuren fchuldenaers van buyten, die in
de voerfz plaetfe (als fynde nier propice tot coopmanfchappe ) meeft
al geenen goeden en hebben, fulks dat wel behoirlyk waere, dat fy
oick die perfoenen van haerefchuldenaers in atie perfoneele van ge-
lyken vermochten te arrefteren, als overal in onfen voorfz lande
van Hollant geufeert word ; Endefoe binnen onfen voerfz Lande vanf
Hollant ende oick van Zeelant, en allen onfen Steden van dien, foe
wel kleyne als groote, tegens die voerfz inconvenienten by onfen
Voirfaeten geremedieert es, bevonden werden gepriviligeert te zyn,
dat heurluyder vonniifen, begrypende pecuniele fommen, beneden
die*feftig ponden van veertich grooten, ’t zy ten principaele of by
provifie, hebben executie, niet tegenftaende appellatie of Provoca-
tie, en fonder prejudicie van dien, foe oick allomme binnen den
voirfz Lande van Hollant allen Sententien beroerende boeten ofte
breucken, mede geëxecuteert werden, niet tegenftaende appellatie
als boven, foe binnen alle Steden van Hollant geufeert wert van
arrefte van perfoonen, ofte buytenluyden, die ymande fchuldich
fynde, in eenige van de voer{z plaetfe bevoriden werden, fonder
welke voirfz drie poinéten niet mogelyk es goede en eenpaerige Juf-
titie en recht te doen, immers tot voordeele en grieve van den ar-
men perfoenen, die dickwils om kleyne fchulden lange proceflen
moeten voeren, mitsgaders loopen en reyfen in anderen plaetfen,
daer haere fchuldenaers of debiteurs woenachtig fyn, en aldaer recht
fpreken, dikwils omme feer kleyne faeken, die de péyne niet waer-
dig en fyn, foe mede niet doenelyk en es, goede policie en gere-
geltheyt te onderhouden, als de Keuren en Ordonnantien tor dien
eynde opgeftelt niet en fyn in vigeur, auêtoriteyt en obfervantien,
die alleenelyk by middelen van prompte executie van de boete daerin-
en begrepen krachte gekrygen en werden geobedieert, als het felve
oick in alle redenen, rechten en goede policie gefondeertis, welken
aengetien, ende byfonder dat die voorfz plaetfe van den Hage een
notable plaetfe es, wefende onfe refidentie als Grave van Hollant
en oick reffort en domicilie van onfen Provincialen Raede en Ca-
mere van Rekeningen, daer mitsdien veele Luyden van eere van
andere Landen nootelicken om heure affairen kommen en frequen-
teeren, ende mitsdien min dan in andere plaetfen behoert ongere=
geltheyt en defaulte van goede Juftitieen policie gedoegt te werden,
hebben ons feer oetmoedelyk gebeden, dat ons gelieve binnen de
voorfz plaetfe by forme van Ediët Perpetuel te ftarueren en ordon-
neren en den Supplianten te o@troyeren, dat nyemant van wat ftae-
te, qualiteit of conditie hy fy, van nu voortaen fal mogen appelle-
ren
VAN sG RA VE N-H AGE. 4O1
ren van eenige vonnillen by den Gerechte van de voerfz plactfe gc-
wefen, beneden en onder de fomme van feftich ponden van veer-
tich grooten, noch insgelyks van vonnillen gewefen in faeken be-
roerende Keuren en Ordonnantien van de voorfz plaetfe, ende in-
houdende condemnatie van boeten , emmers de voorfz boeten aen-
gaende, maer dat alle defelve vonniflen, ’t fy die felve fyn interlo-
cutoir of difhinitive, heur executie fullen hebben, niet tegenftaende
oppofitie of appellatie en fonder prejudicie van dien, mits dat in
faeken van privé fchulden die geene die fal willen executeren alful-
ken vonniffen, houdende condemnatie beneden die voorfz feftig
ponden, ’t zynen voordeele gegeven, gehouden fal fyn te ftellen
goede en fufhfante cautie, omme de felve fomme weder te refticuc-
ren, ingevalle naemaels bevonden worde fulex te behoeren ; Ende
voorts den voorfz Supplianten te oëtroyeren Recht van Arrefte
op ende aen de perfoonen, die van buyten komende, aldaer bevon-
den fullen werden in faeken en aêtien perfoneel, fulks binnen Delft,
Leyden en allomme in Hollant geufeert wert ; behalven alleenlyk in
twee vrye Faermartten, die fyn op Heyligen Ad bree in de maent
van Meye en Sinte Catharine dage in November, duerende defelve
Marckten acht dagen voor en naer de voirfz dagen, welcken tyt ge-
duerende yegelyk vry fal commen, fetten en keeren, fonder binnen
de voorfz plaetfe bekommert ofte gearrefteert te mogen worden,
ende henlWüyden van als te verleenen behoirlyke opene brieven van
Oëtroye, SOE EEST' , dat wy de faeken voerfz overgemerkt,
begeerende den welvaert en onderhoudeniffe van onfer voirfz plaetfe
en onderfaeten van den Hage ‚ende dat die in goede Juftitie geregeert
mogen werden, ende hier op gehat het advis van onfen voirfz Raede
in Hollant, derfelver voerfz Wethouderen en Supplianten genegen
wefende, ’t heurluyder voorfz bede en fupplicatie oËtroyeren, ac-
corderen en ftatueren voor Fidiët Perpetuel , mits defen onfen Brieve,
dat van nu voortaen niemant van wat {taete , qualiteit of conditie hy fy,
niet en fal mogen appelleren van eenige vonniffen het zy van Keuren
ofte anderfints, by de Supplianten ofte haere nacomers in de quali-
teit als vooren gewefen, beneden en onder de fomme van feftich
ponden eens, van veertig grooten Vlaems het pont, maar dat die
felve vonniflen, ’t fy interlocutoire ofte diffinitive, haere executie
hebben fullen onder behoirlyke en fufhfante cautie, ende fulcx by
den Gerechte aldaer geexecuteert werden, niettegenftaende oppo-
fitie ofte appellatie en fonder prejudicie van diergelyke, ende in al-
dermanieren als andere onfe gepriviligeerde Steden in Hollant ge-
nieten en gebruyken, en eertyts gegont is geweeft; Ende aengaen-
_dehet recht van Arrefte , hier vooren geroert, de Supplianten fullen
hen te vreden houden met de oude ufancie by hen in defen gepleegt ,
ende daerinne hen reguleren na de difpofitien van gefchreven rech-
ten. Ontbieden daeromme en beveelen den voirfz onfen Rade in
Hollant ende allen anderen onfen Rechteren, Jufticieren, Otficie-
ren en Onderfaeten, wyen dit aengaen fal mogen , heuren Stedehou-
deren en een yegelyk van hen byfondere, foe hem toebehoeren fal,
dat{y de voorfz Supplianten en nakomers van defe onfe gracie , Pri-
vilegie, Otroy, Statuyt en Ordonnantie, foe en in der manieren
vooren verhaelt, doen, laeten ende gedogen, ruftelyk, Vredelyk
11. Deel Cee en
I5ÓI,
402 _PRIVILEGIEN, OCTROYEN, znz,
en eeuwelyk genieten en gebruyken, fonder hen te doen en laeten
gefchien eenich hinder , letfel ofte moeyenifle ter contrarien , want
het ons alfoe gelieft. Des toirconde foe hebben wy onfen Segel
hier onder aen doen'hangen. Gegeven in onfer Stadt van Bruflele
den xxen. dach van. Januarii in het jaer ons Heeren XVe. LX);
van onfen Rycken, te weten van Spangien, Sicilien &c. het fefde
en van Napels ’t achtíte,
Boven op de plicke ftont gefchreven,
By den Koning in fynen Rade, *
onderteykent : |
"J. DELA TORRE.
Binnen op de plicke ftont, Gepubliceert ter Ordonnantie van den
Schout en Schepenen van den Hage, Prefent den Bailltuw, den
xvijen. Februarij duyfent vyf hondert een en ‘tfeftich, Stilo Cu-
rie, na luyden van den klocke, by my;
onderftond,
A. BENNINCK,
Geextraheert uit het tweede Memoriaelb. van B. Ernít fol. 130. verfo. en ge:
„drukt agter het Berigt van den Hove, Bylaage G. pag. 112.
Ee
INTERDICTIE wan den Hove, dat de Boden van den
Hage, geen Buflen meer zullen dragen met bet wapen van
de Koninglyke Majefteit of" van Holland , maar alleen dat
wan den Hage.
ALSOE tot kennifle van den Hove van Hollant gekomen ende
den zelven Hove ook eensdeels gebleken es, dat die (a) Boden
van den Hage hen vervorderen in haere Boflen te dragen het wa-
pen van de Koninglyke Majefteit met het wapen van Holland daer-
onder bygevoegt, en die Kroone ofte gulden Vliefe van de voorfz
Majefteit daeronder aenhangende, ende dat fyluyden hen oock
dagelyks vervorderen te dragen befloten Mifliven, by defen Hove
geexpedieert, SOO EST, dat het voorfz Hof den voorfchreven
Boden van den Hage, en yegelyk van hen byzondere geinterdiceert
heeft, ende interdiceert hen het zelve Hof by defen, geen Boflen
meerte dragen mette wapen van de Koninglyke Majefteit of van
Hollant, met de kroonen ende gulde Vliefe van de voorfz Maije-
fteit daeronder aenhangende, maer alleenlyk de wapen van den
Hage, zulks dat men het felve wel befcheydentlyk mach beken-
nen, ende ook geene beflooten Mifliven van den Hove meer te dra-
gen ofte ter executie ce tellen, op poene van arbitralyk gecorri-
geert
vaN SGRAVEN-HAGE. 403
geert te werden. Actum den veertienden Otobris 156r. by
Prefident, Naerden, Boot, Weytfen, Nicolat;, Nyenburch, facobt,
Laan, Houf, Moens; Angelt.
Gedrukt agter het Berigt van den Hove, Bylaage G. G. pag. 235-
’ Aanmerkinge.
(a) Dit ampt ftond eertyds , gelyk alle ampten en bedieningen van den Hage,
hoe gering ze ook waren, ter begevinge van den Graaf. Om dit wat nader
aan te tconen, zullen wy eenige Commiffien, waar van Wy affchriften hebben
bekomen, alhier opgeven. De eerfte, die ons van t Bode-ampt van den Hage
is ontmoet, is van den jaare dertien honderd drie en vyftig, waarby Hertog
Willem van Beyeren de vyfde van dien naam eenen Herman de Moerder tot Bode
van den Hage aanftelt; zynde de Commiffie van dezen inhoude:
„ Hertog WILLEM &c. maken condt allen luden, dat wi gegeven hebben
‚ en geven mit defen brieve Herman den Moerder , onfe Bode-ambochte in die
„, Haghe te bedriven en te bewaeren tot onfer eeren en oirbaer, alfo als fede
„‚ en gewoente heeft geweeft tot defen dage toe, tonfen wederfeggen toe.
„… Datum t’ Dordrecht op St. Mathys dach in t jaer M. CCC, drie en vyftich,
: ‚, Fuf]u Domini Comitis
„ Ad velationem Domini Johannis de Poel Militis et Johannis de Noerdeloes.
„H. AMERONGEN,
»» Sigi. ex Col).
By deze zullen wy nog een tweeden brief voegen, waarin omftandigheden
voorkomen , die in den eerften niet gevonden werden ; zynde een aéte van over-
levinge, het welk men thans met het Franfche woord Survivance uitdrukt, na
‚ doode van den geene die als toen het Bode-ampt bediende:
„ AELBRECHT &e. doen condt allen luden, dat wy gegeven hebben
en geven mit defen brief Wouter Dammaeszoeh dat Buer-Bode-ambocht van
der Hage mit finen toebehoeren; Ende ombieden en bevelen onfen Bailju,
die nu is of namaels wefen fal, en den gemeenen Bueren van der Hage, dat
zy Wouter voernoemt of den gheenen dien hy ’t bevelen fal, aennemen tot
eenen Bode, ende him dairof doen hebben fülc proffyt en nutfcap, als dair
toe ftaet en ander Boden voirtyts dairof gehad hebben. Dit zal gedueren
Wouters voïrfz leven lang na doode Darmmas Aerntszoens, dien wy xt voerfz
„ Bode-ambocht fyn leven lang gegeven hebben. In oirconde &c. Gegeven
„ in den Hage op ten tienden dach van Februarii anno M.CCC. XCIIIJ.
„ na den loope van onfen Hove.
> Fuf]a Domini Ducis Albertt,
„, Prefentibus Domino Daniele de Merwede, Domino Nicolao de
… Borfalia de Cortkene et Wilbelmo de Croonenburch, Confulibus.
„ GYSKINUS pe DIEPENBURCH.
… Sigt. Dominus Wilhelmus Confter,
“ss Archidiaconus Trajeêtenfis.
II. Deél. Cee 2 b Ze:
404 _ PRIVILEGIEN, OCTROYEN, enz.
Zedert den jaare 15o5. tot den eerften Julii 1581. hebben de Regeerders van
den Hage het Bode-ampt , mitsgaders de Schout en Klerk-of Secretaris-ampien
met de Noord-molen in pand bezeten, tot verzekeringe van sekere losrenten,
die zy ter fomme van drie honderd Caroli guldens ’sjaars, voor en ten behoeve
van Ëerts-Hertog Philips van Ooftenryk in den gemelden jaare 1505. aan verfcheide
perfoonen en Collegien hadden verkogt en de brieven daarvan op hunne naamen
bezegelt. Maar vermits de Noord-molen in 1572 ot 1573. was verbrand en het
Schout-ampt niet meer wierd verpagt, en dat overzulks de pagtens van het
Klerk en Bode-ampt (bedragende het laatíte ’sjaars vyftig gulden, )) niet meer
konden ftrekken tot hunne bevrydinge; zoo is in den jaare 1581. deswegen tuf-
fchen de Staaten van Holland en de Magiftraat van den Hage eene. liquidatie
getroffen , waar door het regt der bovengemelde ampten weder aan de Graaffe-
lykheids Rekenkamer is gekomen, gelyk al het zelve breeder te zien is uit de
Refolutie van haar Ed. Groot Mog. van den 31. Mei des gemelden jaars. By
het derde artikel van de Inftruêtie voor Burgemeefters vanden jaare 1560. werd
aan den Schout en Burgemeefteren aanbevolen om met de Schepenen te elige-
ren en aan te ftellen, onder andere Bediendens, aldaar vermelt, ook de Boden
als Bofchdragers , waar toe ze zekerlyk als toen uit geene andere hoofde gereg-
tigt waren, als uit kragte van het bovengemelde pandfchap , om rede hier voo-
ren gezegt.
Ook gaf dezelve Graaf Willem in den jaare dertien honderd vyftig aan Dirk,
zynen knegt en oppafler van zyne Leeuwen (die, zoo wy meenen, maar twee
in getal zyn geweeft,) het Puyr-ambogt van den Hage, waar van de aête reets
by ons in ’t geheel is opgegeven in ’t eerfte deel III Hooftfl. pag. 75. onder de
letter (g). Wat dit voor een ampt zy. geweeft, hebben wy niet konnen uit-
vorffen. Indien men het zoude willen afleiden van het Griekfehe woord sve ,
vuur, of wel eigentlyk van het Franfche woord Pur, zuiver, rein, zoo zoude
men konnen giffen en ook befluiten, dat het is geweeft, om den afch, of an-
ders, om de vuiligheid door den Hage weg te haalen, en alzoo de ftraaten en
wegen van alle onreinigheden te zuiveren; en dan zoude het Puyr-ambocht zoo
veel te zeggen zyn, als het Vulnis- of eigentlyk Reinig-ampt. Puir betekent ook
in't Franfch Stinken: dog de tweede afleidinge komt ons wel de aannementlyk-
fte te vooren. Niettemin willen wy onze gedagte gaarne onderwerpen aan den
‚geenen die daaraan een nadere en betere uitlegginge weet te geven. Ondertuf-
fchen is het zeker, dat het voorfz ampt maar een flegte en geringe bedieninge
is geweeft,
Dewyle in de vroegere tyden, als alles nog in eene zeer diepe onkunde lag,
en de luft tot eenige kenniffen en wetenfchappen door de hiftige praêtyken en
konftenaryen der. Geeftelyken wierd verftikt, de ingezetenen dezer Landen zeer
genegen waren tot het dobbelen en fpeelen , zoo waren daartoe in de Steden en
zelfs ook in zommige Dorpen openbaare fpeel-huizen ingeftelt. Dog deze ver-
mogt niemand te houden, dan de geene die daartoe door de Graaven, die zig
dog alles aanmatigden, en ook ongetwyffelt daarby eenig voordeel genooten,
gemagtigt was; weshalven zy dan den zulken, dien zy daarmede wilden begun-
íligen , eene Commiffie verleenden. En zoo gaf Hertog Aelbrecht van Beyeren,
in den jaare dertien honderd agt en vyftg aan eenen drent van Dam het regt,
om zyn leven lang alhier in den Hage Dobbelfchool en Quaakbord met zyn toebe-
hooren te mogen houden, waarvan de aête te vinden is hiervooren onder Num.
II. En dit moet waarlyk al een vette en voordeelige bedieninge zyn geweeft,
nadien Hertog Willem dezelve in tween verdeelde, gevende de eene helfte van ’t
Dobbelfchool in den Hage en tot Schevelinge aan eenen Hendrik Comer, weleer Bot-
telier van Zynen voornoemden Vader Hertog Aelbrecht, by brieve van den 15.
November des jaars r4o5. (mede hiervooren in ’t geheel geplaatft onder Num.
X.) En geen wonder, , want zoe wie buyten de gemelde huyfen (al was het
» in zyn eygen) dobbelde, quaeête, pyfte of eenigerhande fpil fpeelde om gelt,
» oec hoe het genoemt fi, wtgefet kaetfen, worttafelen bi dage en niet bi
» nachte, en den bal mitter colveh te flaen buiten der veften, ende fcieten
» mitten boge , die verboerde alfoe dicke en alfoe menichwerve, als hy ’tdede ,
» drie pont Hollants, twee derden voor den Graef en een derde voor de gr
„> 0
VAN 'SGRAVEN-H AGE, 405
» of plaetfe, dair fulks gefchiede, en defe boeten waren bi nachte twiefcat.
Maar vermits weeltyde uit dit dobbelen en fpeelen groot gekyf , en uit het ge-
kyf gevegt, doodflag en andere quade gevolgen ontftonden, zelfs tot zoo ver-
re, dat zommige ingezetenen alle hunne goederen verfpelende , daardoor tor
armoede en verders tot den bedel-zak vervielen; hebben zommige Steden dit
regt den Graaven afgekogt, of van dezelve by Oétrooi, Privilegie of andere
brieven verkregen (gelyk onder anderen de Stad Amfterdam, by Handveft van
den 21. Januarii 1394. na den loope van den Hove) „, dat men voirtaen bin-
» nen der Stede vryhede, tot geenen tyde eenige Quaekborde, heymelic of
»» openbaer, of Dobbelfchoole hantieren of houden foude mogen van des Graets
» wegen of van der Stede wegen ín eeniger wys: En foo wie daer dobbelde
»> of quaeckede, by nachte of by daeghe, of quaekborde of dobbelfchoole hiel-
» de in fynen huyfe, dat was op een boete van thien pont, half tot des Graefs ,
» half tot der Stede behoef, alfoo verre men vemant met twee wittachtige luy-
‚ den, mannen of wyven, dairof betuychen mochte. En foo heeft ook de
Stad Monnickendam ontrent den zelven tyd (den ro. Oétob. 1395.) van Her-
tog Aelbrecht, ’t zy by koop of by fpeciale gifte verworven, dat het Dobbel-
fchool en Quaakbort binnen dezelve Stad na doode van den bezitter, aan de
Stad zoude komen, als wanneer men niet meer zoude mogen dobbelen en quaa-
ken binnen der Stede Vryheid, op een boete van thien ponden. Infgelyks
heeft de voornoemde Hertog al in den jaare dertien honderd zes en zeftig aan -
de Stad Delf een Handveft gegeven, waarby hy afltaat en bekent aan dezelve
‚_ Stad verkogt te hebben het regt op de openbaare Dobbelfchoolen, die aldaar
op de Jaarmarkten en andere tyden wierden gehanteert: Invoegen de Stad die
zoude mogen verhuuren, verpagten, verbieden of zodanig daarmede handelen ,
als haar nuten oorbaar dunken zoude ; waar over verders kan nageflagen werden
den Heer van Blyswyk, in zyne Befchryvinge van Delft 2. Deel pag. 655 en. 656.,
alwaar hy nog eenige oude Keuren en Ordonnantien der gemelde Stad, betref-
fende verfcheide zoorten van geoorloofde en ongeoorloofde tuyffcheryen en
dobbelfpelen, aanhaalt. Eindelyk zyn op deze en diergelyke wyze de voor-
noemde openbaare, Speelhuizen metter tyd hier te Lande buiten gebruik geraakt ,
dog geenzints uitgeroeit, dewyl menze in laatere en zelfs in onze tyden weder
heeft zien herleveh , fchoon door geen publyke autoriteit, als wel eer, geftyft
of onderfteunt. Zie in tegendeel de Publicatie van de Magiftraat van den Ha-
ge tot het removeren en weeren der openbaare Speelhuifen en ’t onbehoorlyk
fpeelen, enz. van den 22. Decemb. 1704. Gedrukt onder de Keuren van
’sGravenhage Num. 71. |
Dit genoeg gezegt zynde van de oude Dobbelfchoolen hier te Lande, die ons
wat verder hebben afgeleid, als wel gedagt hadden, zoo zullen wy nu weder-
keeren tot ons voorig beftek, en mits dien by de reets aangehaalde Commif-
fien voegen eene derde, waarby Hertog Philips van Bourgondie tot Keurmeetfter
en Schouwer van de Verkens in het Bailjufchap van den Hage aanftelt eenen
Dirk die Meyer, met bevel, dat hy voor den Schout en Geregte aldaar eed moet
doen, van zig wel en getrouwelyk in den voorfz dienít te zullen quyten: de
Commiffie luid als volgt.
‚„ PHILIPS &c. doen conde allen luden, dat wy gegeven hebben en ge-
ven mit dezen brieve Dirk die Meyer den dienft en officie van den Verckenen
te befiene en te fcouwen binnen onfen Bailliufcip van der Hage, den zelven
» dienft wail en getruwelic te bewaeren , als een goet getruwe Dyener fculdich
is te doen, dair hy of hebben fal fulcke nutfcippen en proffyten, als dairtoe
ftaen, en andere Dyenaeren voir him geweeft, van ouder gewoenten dairof
„‚ plegen te hebben; Ende hierof fal hy fynen eedt doen voir onfen Scout en
‚‚ Gerechte van den Hage in der manieren als dat behoirt. Ombieden hierom
‚, en beveelen onfen Bailju, Scout en Scepenen van der Hage ende voirt allen
„ onfen goeden luden binnen onfer voirfz Bailjufcip gefeten, dat fi Dirck voor-
„ noemt den voirfz dienft laeten hebben en gebruyken, en him dairof laeten op-
» bueren en ontfangen fulke proffyten, als dairtoe ftaen, als voirfz is, zonler
Gee 3 „him
406 _ PRIVILEGIEN, OCTROYEN, enz.
» him eenigen hinder of letfel dairin te doen of te laeten gefcien in eeniger-
> wys, wanttet onfe wille is. Dit fal gedueren Dircx voirfz Iéven lang. Jm
» oirconde &c: Datum twaelef dagen in Mairte in ’t jair M. CCCC. acht en
‚» dertich fecundum curfum Curia.
Geregiftreert in ’t vyfde Memoriaalb. van Rofe C. j. fol. 5. verfo.
Van de verdere Ampten en bedieningen, gelyk als van het Bailjuw - Schout-
Secretaris- Vendumeefters-ampt, enz, zullen wy alhier niet gewaagen, nadien
wy van ieder derzelve reets op hunne byzondere plaatzen hebben gefproken.
Dog men moet niet denken „ dat al het boven verhaalde by ons is voortgebragt
tot verkleininge en verminderinge van den luifter van ’s Gravenhage, aan-
gezien alle de Steden van Holland en Weft-Vriefland zoo wel de groote als de
kleine, eertyds het zelve lot zyn onderworpen geweeft. Want de Graaven,
die alles aan zig trokken, daar maar eenig voordeel aan vaft was, eigenden.
ook aan zig het regt der begevinge van alle ampten, zonder eenig onderfcheid,
t zy die hen als Graaven van Holland, ontrent hunne perfoonen, ontrent hun-
ne domeinen of ontrent de Juftitie en Regtspleginge ten dienfte waren; ’t zy
die den Landen, Steden of Dorpen ten dienfte moeften ftaen ; beweerende het
zelve mede onder hunne zoo genaamde Regalia te behooren; waardoor ze dan
ook hunne inkomften merkelyk vermeerderden, of veel gelds in hunner Hove-
lingen beurfen joegen. En dewylhetde Steden zeer tegen den borft was, dat
haar veeltyds tegens wil en dank wierdentoegevoegt, en met de ampten haarer
Steden wierden begunftigt perfoonen, die de Regeerders en burgers vreemt,
onaangenaam, ja Zomtyds ook haatelyk waren, zoo hebben zy al van vroege
tyden af zig van dat jok tragten te ontdoen. De geduurige oorlogen, die de
Graaven , veel al ligtveerdiglyk en buiten dwang, ja zomtyds onregtmatig , te-
gens hunne nabuuren ondernamen, maakten hen geftadig behoeftig en hunne
kaflen ontbloot van geld, nadienze de onkoften van den oorlog zelf moeften
dragen. Dit gaf de Magiftraaten gelegentheid om door het opfchieten vaneenige
penningen, dan het een dan het ander voorregt onder den glimpigen naam van
Handveften en Vryheden voor haare fteden en ingezetenen te bekomen; en op
deze wyzen hebben de Steden de eene vroeger, de andere laater door den tyd
weder aan haar gekregen dat geene ’t welk haar voorheen by u/urpatie en te-
gens alle regt en rede was ontnomen. En zoo vind men dat Hertog Willem
van Beyeren in den jaare 1408. alleen wegens het verleenen van Handveften en’c
verkoopen van vryheden aan de Landfchappen, Steden en Dorpen ontfangen
heeft zeven honderd drie en vyftig ponden Vlaems; waarlyk al een merkelyke
fomme gelds, zoo men op die tyden agt flaat. En deze penningen moeften
zekerlyk komen uit den buidel der burgeren en ingezetenen dier fteden ; welke
zodanig regt of vrydom verkregen. ’t Welk dan de rede is, dat men gemeenlyk
in alle Hantveften vind uytgedrukt, dat ze gegeven zyn aen de gemeene poorteren,
goede luiden en onderzacten, en gelyk onder anderen mede het Hantveft van den
Hage van den jaare 1373. fpreekt; die nu ter tyt binnen die voirfg Vryhede woenachtich
fyn of namaels woonen fullen; en*“dat wel om menigen trouwen dienft wille, die Zy
ons (Graave) of onfe Voirvorderen gedaen hebben en of Godt wil noch doen fullen; of
anders , om liefde en gunfte die wy onfe flede en gemeene poerteren dragen , en fonderlinge,
dat fy ons guetelic en willichlyk gegeven hebben fulke bede als wy van hen op dezen tyt
geëyft en begeert hebben of wel, dat fy ons fulke fomme gelts, die fi ons gelient had=
den, gewillichlyken quytgefcouden en te goede gelaeten hebben: Ook zomtyds met volle
bekentenifle , dat zy daervan vernuecht en wail voldaen waren; en hìervooren hebben wy
ontfaen by handen ons getrouwen Treforier , dienre ons goede bewifinge of doen fal, 5
en van alfoe veels fcelden wy henluyden quyte , en belien ons dair wail of voldaen en betailt
te wefen. Weshalven dan doorgaans zulke brieven in dezer voegen wierden ge-
floten: Ende want wy onfe fleden, hoeren Poerteren en nacomelingen voir ons en voir
onfe nacomelingen geloift hebben vafte en geftade te houden de punten voirfz, foo hebben wy
defen brief befegelt mit onfen zegele. Zoo dat daaruit klaar en onwederfprekelyk
volgt, dat deze Vryheden en Voorregten aan de burgers en ingezetenen, en
niet eigentlyk aan de Magiftraaten en Regeerders der Steden en plaatzen, ge-
Iyk zommige willen, zyn gegeven en verleent. Zie Erf-Gravelyke Bedieninge
in Holland, vi. deel pag, ror. en rog. j 68 £
VANSG RA VEN HAAG E. 407
LI.
PLACAAT, dat niemand de kade, beginnende vande lieke
Luiden van den Hage tot Ryswyk toe, op of afryden fal
met eenige paarden, enz.
PHILIPS by der gratie Godts Coninck van Caftilien, &ec: den
eerften gefwooren ExploiCtier van der Camere van den Raide hier-
op verfocht, Saluyt. Alzoe onfen Rentmeefter Generael van Noort-
hollant ons te kennen gegeven heeft, hoe dat hy onlancx geleden tot
commoditeit en gerief van eenen yegelicken en tot grooten coften
van fommige Dorpen in Noirthollant ftaende op ten ommeflach van
de (a) riemtalen, daer hy als Rentmeefter voorfz ende oick alle
fyne
(a) Riemtael, dat -men ook Vreonfchuld noemt, is volgens het zeggen van
S. van Leeuw. in zyn. Trataatje , geintituleert Redening over den Oorfpronk , Regt
en Onderfoheyt- der Edelen en Wel- Borenen in Holland, x. Hooftfl. bladzyde 64. een
omflag, tot onderhoudinge van wegen, kaden, bruggens, vyvers, viffche-
tyen en-andere wateren om den Hove loopende. Dit blykt onder anderen uit
het Handveft by Hertog Willlem den zesden- aan die van den Hof van Delft ver-
leent den 19. Februari X1LIJc. veertien volgens den loop van den Hove,
waarby de gemelde Hertog hen quytfcheldende verfcheide Hofdienften, onder,
anderen zegt: „, Eerft fullen fy van defen dage voirt tot eeuwigen dage vry,
s quyt en ongehouden wefen van onfer provande en alle andere goeden te voe-
‚> ren; Behoudelic dat fi onfe hoye tot onfen Hove:in den Hage fullen helpen
" … bringen en dienen in-onfe vyver en wegen, als wy fe begeeren, gelyken an-
„‚ dere dorpen dairbi gelegen, na. grootheden hoîre ryemtaelen; Ende wair ’t dat
„ men fe vorder belaften woude, daer fouden fi of ongehouden wefen van
„‚ den Hofdienften voirfz. Want van ouds plagten de Dorpen ten platten lande
van Noortholland den Graaf ten dienften te moeten ftaan met koggen, dat is een,
klein vaartuig die men met riemen gebruikte, als mede zommige wegen, wa-
teren, bruggen en plaatingen te moeten onderhouden. En zoo hebben de voor-
- naamfte dorpen in Rynland nevens andere van ouds boven zeker vaartuig moe-
ten onderhouden het raymen en fchoonhouden van den vyver rontom het Hof
en is van den Hove, als mede den weg tuflchen den Hage en de Hoorn
brugge, mitsgaders van de vaart na Ryswyk met debruggens, plaatingen, enz.
daar toe behoorende; zoo als wy reets in ons eerfte deel X v. Hof. pag. 484. (£)
en de Bylaagen H. r. 2. 3. 4. en 5. daar toe dienende, hebben aangetoont en
bewezen.
Ieder Dorp of Ambagt was op een, twee, drie , meerdere of mindere riem-
talen ’s jaars geftelt, ‘tgeen al een zwaare laft fchynt geweeft te zyn, waar-
over de ingezetenen ten platten lande menigmaal hunne klagte deden, vermits
’er veele, om denzelven te ontgaan, in de fteden of ook zelfs buiten den Lande
weeken, ’t geen dan Hertog Aelbrecht. bewoog aan verfcheide Dorpen, op het
vertoog hunner armoede, verligtinge van riemtalen te geven. Wy zullen flegts
twee of drie van zodanige Vrydoms-brieven alhier uitfchryven, om des te beter
kenniffe te krygen, waerinne de voorfz Riemtalen beftonden, als mede hoe en
in wat voege dezelve brieven wierden verleent: -
Die van Zevenhoven en Nieuw-veen op agt in plaat/e van
_zeftien riemen geftelt.
„ AELBRECHT &c. doen cont allen luden, dat wi verftaen. hebben
» dat zommige onfe Bueren en onderzaeten van Zevenhoven en van Nuwen-
veen
2
1564,
408 PRIVILEGIEN,:COCTROYEN, enz,
fyne Voorzaeten van ouden tyden altoes d’'adminiftratie of gehadt
hebben, heeft doen leggen en maeken langes de Wetftzyde van den
‘ N wech
veen veel verarmen en in fteden en elwaers varen , woonen , overmits dat hem te
fwaer en te groot wort ons te dienen mit feftien riemen als fi tot hair toe gedaen
‚ hebben, en om dat fi ons altoes gheerne dienen fouden bliven na horen vermogen,
» fo hebben wi aengefien horen goeden wille, en hebbenfe verlicht van achte
riemen, en doen hem fulke gratie dat fi ons voirtaen mit niet meer dan mit
» achte riemen dienen en fullen. In oirconde &c: Gegeven in den Hage xxuy.
dagen in Mairte in t jaer ons Heeren duyfent drie hondert en tnegentich na
„> den loope van onfen Hove.
we OW
Oe
A
hd
hd
_
Die van Zoeterwoude van tien op vyf riemen vermindert.
> AELBRECHT. &c: doen cont allen luden, want wy verftaen hebben
» en vernomen, dat onfe goede luden die Bueren van Zoeterwoude feer verarmt
s fyn, alfoo dat fi ons niet dienen en mogen mit alfulcker riemtaelen als fi ons
» tot hair toe gedient hebben, dat is te weten mit tien riemen , foo hebben
‚, wy hoir armoede aengezien, overmits dat fi in fteden en uyt onfen Landen
» varen fouden , en hebben voir onsen voir onfe Nacomelingen Graven te Hol-
s‚ lant hun en horen nacomelingen verlicht vyf riemen, foo dat fi ons voirt
»,‚ meer dienen fullen en verfcoten dan mit vyf riemen ; Ende ombieden en be-
» velen onfen Bailju van Rynlant en onfen Rentmeefter van Noirhollant, die
» nu fyn of naemaels wefen zullen, dat fi die Bueren voirfz in defen faeke niet
» vorder en belaften, maer waer dat fake, dat fi hiernamaels machtiger wor-
„> den en meer dienft vermochten , foe fullen wy en onfen Nacomelingen horen
> dienfte hogen na hore machte, en na dat ons en onfen Rade befciedelic
s duncken fal. In oirconde &c. Gegeven in den Hage op finte Willebrordus
„» dach in ’t jaer ons Heeren M. CCCXCJ.
De Buuren van Zoetermeer en Zegwaert den Graaf te zamen met veertien riemen
gedient hebbende, twee deelen by die van Zoetermeer, en een derde by die van
Zegwaert, dog de eerftgemelde niet magtig zynde hun aandeel op te brengen,
werden van den anderen gefcheiden, en elk op zeven riemen geftelt.
„ AELBRECHT. &c. doen condt allen luden, want tot defen dagen
s toe dat Ambocht van Zoetermeer en dat Ambocht van der Zegwaert ons @nde
‚> onfen Voirvorderen te famen gedient hebben mit viertien riemen, des die
> van Zoetermeer in voirtiden die tweedeel dair of betaelc hebben en die van
‚> Zegwaert dat derde deel; Ende die van Zoetermeer foe feer verarmt en ver-
‚> mindert zyn, dat fy die twiedeel van viertien riemen niet houden noch be-
„ taelen en mogen, en die van Zegwairt begeeren op hun felven te dienen, foe
» hebben wy gefcheiden die van der Zegwairt van dien van Zoetermeer ons elc
‚ op hun felve te dienen mit feven riemen, overmits dat die van Zoetermeer den
lafte van den tweedeel van veertien riemen op hun felven niet houden en
mogen; Ende ombieden en bevelen onfen Bailju van Rynlant en onfen Rent-
meefter van Noirthollant, die nu fyn of namaels wefen fullen, dat zy die
van Zegwaert fetten te dienfte op feven riemen, het fy ter heervairt , in bede of.
in fcote tot alre tyt als des te doen fal wefen, duerende tot eeuwigen dagen.
„» In oirconde &c. Gegeven in den Hage acht dagen in Junio anno M. CCC.
„ XCVIIJ.
hed
hd
5 Juf]e Domini Ducis Alberti.
„ Prefentibus Domicello de Arkel, Domino de Gommengys , nec non
‚ Domino Nycolao Kervinc de Reymerfwale Conciliariis.
„JA PE DELEYDEN.
Sigillavit Archidiaconus Trajetenfis. 2
eze
vaN SGRAVEN.HAGE. 409
wech tuffchen die Siecken van den Hage en Ryswyck een goede vatte
kade om defelve ( byfonder fwinterdaechs ) als die wech onder wa-
* ter
Deze belaftinge heeft haaren naam ontleent van de riemen, waarmede men
van ouds de fchepen plagt te regeeren. Want het is een bekende zaak, dar
zommige Landfchappen en ook de Steden en Dorpen zodanige fchepen ten
dienfte van den Graaf en van den Lande werpligt waren te leveren en te onder-
houden. En hier toe was ieder Dorp of Ambagt op zekere getal van riemen na
maate zyner gefteltenifle getaxeert, volgens welk getal dezelve ook jaarlyks in
den omflag moeften dragen, werdende voor elken riem gerekent twintig, vyf
en twintig, dertig, en zomtyds meerdere ponden van xl. grn. Tot bewys
zullen wy aldaer bybrengen twee aêtens; de eerfte daarby aan die van Goyland
toegeftaan werd, om den Graaf, in plaatze van een kogge, daar ze op geftelt
waren, dog die ze om de hoogte van ’t land en gebrek van een haven voor ’t
bederf niet bewaaren konden, weder te mogen dienen met zodanige andere
fchepen als zy voorheen gedaan hadden.
„ AELBRECHT &c. doen cont allen luden, dat onfe goede luden uyt
» Goylant ende die geene die mit him in horen Cogge behoeren , dicke en me-
» nichwerve getoecht en EME Gabe ‚ hoe dat fi feer belaft fyn mit eenre
‚_» Cogge, die fy tot onfen behoef Ende om ons mede te dienen, plagen te hou-
» den, die fy niet wail houden en mogen, overmits dat fy een hoech lant heb-
s» ben, ende en hebben geen haven, dair fife tot horen oirbaer in houden mo-
>, gen, fy en moeten die Cogge fetten op een lant aldair hi in verderft, ende
» onfe goede luden ten grooten fcade valt, foe hebben wy him fulke gratie ge-
»» daen, dat wy him verdragen hebben fulken Cogge meer te houden , ende heb-
„‚ ben hun geconfenteert en geoerloft, en confenteren en oerloven mit defen
„„ brieve, dat fy ons voirtaen dienen fullen geliken als fy ons voirtyts gedaen
‚> hebben fonder Cogge mit anderen fcepen; Voirt foe hebben wy &c. Ende
s> om dat wy voer ons en onfen Nacomelingen onfen goeden luden voirfz en
‚‚ horen nacomelingen alle defe voirfz pointen vafte en geftade houden willen
> tot eeuwigen dage, fo hebben wy him defen brief doen bezegelen mit onfen
»» zegele. Gegeven in den Hage op ten Mey avont in ’t jaer ons Heeren
5 MECC: XCV. ;
__ De tweede aëte is een Ordonnantie of Refolutie van de Ridderfchap en fte-
_den van Holland, Zeeland en Vriefland, waarby de ingezetenen derzelve Lan-
den gelaft werden zig te wapenen tegens den Hertog van Holftein ende zes Wend-
fehe fleden , die deze Landen den oorlog hadden aangezegt, en mitsdien de
groote fchepen te equiperen en nog een goed getal nieuwe by de Steden en
dorpen volgens taxe daarop ieder derzelve geftelt was, aan te leggen, &cc.
‚‚ PHILIPS &c. doen cont allen luden, want onfe Landen van Hollant ,
3 van Zeelant en van Vrieflant in oirloge gecomen fyn mit den Hertoge van
‚, Holftein en finen onderfaeten en met de fes Wenfche fteden , alfe Lubeck ,
s> Hamburch , Lunenburch, Wifemair, Roftock en Straelfonde, dairom by onfen ge-
», meenen Ridderfcip en Steden van Hollant, Zeelant en Vrieflant dachvairden
» zyn gehouden, om te ordonneren , hoe men dat oirloge tegensde voirfz vyan-
», den beft voeren fal by der hulpe Goids tot onfe en onfer Landen eer en oir-
„ bair; SOE IS by den felven onfen Ridderfcip en Steden hierop gefloten en
„overdragen om die voirfz vyanden te crencken; Eerft dat een yegelyc ter-
„‚ ftont fyn harnafche bereyden en bereyt houden fal om altyt bereyt te wefen,
„, als men dat fal laeten weten, te reyfen dairs van node wefen fal; Voirt is
„„ overdragen en befloten, dat men alle die groote Scepen die noch binnen onfe
‚‚ Landen van Hollant , van Zeelant en van Vriefland fyn, alfe Hulken ,
‚‚ Kraeyers, Ballengiers, Buyfen, Coggen, Evers en anders, binnen defen
„‚ naeften xiiij. dagen bereyden en in ’t vlot leggen fal mit allen horen touwen,
II. Deel. Ddd „ cabel,
410 PRIVILEGIEN, OCTROYEN, enz
ter leyt, voor de gaende man te voet gebruykt te mogen werden,
zulex dezelve althans voor ontrent twee jaeren gebruycktis geweeft,
& maer
s> cabel, buffen en gereetfcip tot den oerloge dienende, foe dat die altyt bereyt
» leggen en wefen fullen, om dairmede te varen en wt te reyfen als des noot
» te doen fal wefen; Voirt foe is geordineert, dat men fal doen maken een
» getal van bairdfen by den geenen die hierna gefcreven ftaen, mit alle hoeren
» touwe, cabel, buflen en gereedfcip van oirloge bereyt te wefen, foe men
» haeftelixfte mach, foe dat die tuflchen dit en Pinxteren naiftcomende alle
»» op ten ftapele gefet fyn, en die voirt haeftelic te maeken , om die te oirbac-
» ren tegens den vyanden dair des van noden wefen fal, en dat alle defe voirfz
‚ baerdfen gemaiét fullen wefen foe groot, dat men fe buten op ter zee fal
» mogen oirbaeren; dats te weten onfe Stede van Haerlem ij. bairdfen; onfe
» Stede van Delf ij. bairdfen, onfe Stede van Leyden ij. bairdfen # onfe Stede
» van Amfterdam ùüij. baerdfen, onfe Stede van der Goude ij. bairdfen , onfe
Stede van Alcmaer jj. bairdfen, onfe Stede van Hoirne mit horen toehoiren lij.
„ bairdfen, onfe Stede van Rotterdam een bairdfe, onfe Stede van Vlaerdinge
» een baerdfe , onfe Stede van Schoenhoven een bairdfe , onfe Stede van Heusden een
»» bairdfe, onfe Stede van Oudewater een bairdfe, onfe Stede en Lant van Woerden een
‚> bairdfe, onfe Stede van Gornichem een bairdfe , onfe Stede van Enk-huyfen twee
» bairdfen, onfe Stede van Grotebroek twee ba@rdfen , onfe Stede van Medenblic twee
» bairdfen , onfe Stede van Monickendamme en van Yedamme mit de Dorpen in Water-
„ lant en van den Zeevank t'famen feven bairdfen , Pormerende en Pormelant een bairdfe,
9» Scellinchout en Wiedenif]e te famen een bairdfe , Hem , Veenhuyfen en Zybekerspel t'fa-
» men een bairdfe, „Hoichwoude, een baerdfe , Spanbroek een baerdfe , Abbekerk een
» baerdfe , Weftwoude een baerdfe ; alle onfe Dorpen gefeten onder onfen Bailliufcip
‚> van Kennemerlant en van Vrieflant t'famen vyfbaerdfen , Scagecogge een bairdfe , Coe-
» dyk mit alle de Dorpen die op Nyborch houfden een bairdfe, Beverwyc en
»… Wc op't Zee een baerdfe, Weftfaende en Crommenye een bairdfe, Nairden, Mu-
» den, Weefp mit onfe Dorpen in Goylant t'famen drie baerdfen , onfe Dorpen
se van Zmflerlant een bairdfe, ’t Lant van Zexel twee bairdfen, ’t Lant van Wie-
» ringen een baerdfe, onfe Stede van Middelburch een groote baerdfe, onfe Stede
»- van Zierixzee een groote bairdfe, onfe Stede van Reymerfwale een bairdfe 5
»> onfe Stede van der Goes een baerdfe, onfe Stede van der Tholen een bairdfe,
» onfe Stede van Poortvliet een baerdfe, Brouwershaven een bairdfe , Wefterfchou-
we een baerdfe, WVlifJingen een bairdfe, de Veere twee bairdfen, Cortkene een
baerdfe , Synte Martynsdyk een baerdfe , Briele twee bairdfen, Goedereede een
bairdfe; Ontbieden hierom en bevelen alle onfe Baenridfen, Ridderen, Kna-
» pen, Droffaten, Bailjuwen, Scouten, Caftellynen, Burgemeefteren, Scepe-
»» nen, Raden en onderfäten onfer Landen van Hollant, wan Zeelant en van
„ Vrieflant, Edelen en onedelen, en elken byzonder, alfoe ernftelic als Wy
‚ konnen en mogen, alfoe verre als elcken dit aengaen mach, dat fy achter-
» volgende defe onfe Ordonnantie en Overdachte , hoir harnafch bereyden en
» die fcepen in *t vlot leggen en die bairdfen bereyt maken in der manyeren als
» voirfz ftaet; Ende op dat een yegelyk defe Ordonnancie en Overdrachte kon-
»» dich zy, en hem ele daerna mach weten te rechten, foe ontbieden wy en
„ bevelen alle onfe Bailliuwen, Scouten, Burgemeefteren, Scepenen en Raden
„ van Hollant, van Zeelant, en van Vrieflant binnen Steden en dairbuten en
„ elken van hem, dat fy. defe onfe brieve openbaerlic kondigen, gebieden en
» doen wtroepen ter plaetfe als dat gewoenlic is en des in geenrewys en laeten.
», In oirconde &c. Datum xvj. dagen in Meye M. CCCC. XXX VIIJ.
Deze ate, die wy niet weten, dat elders gedrukt, en nogtans, onzes oor-
deels, wel weetens-waardig is, hebben wy getrokken uit het vierde Memo-
riaalb. van Rofe, gequot. B. 2. lo. fol. 9. Zie verders dezen omflag aangaande
S. van lieeuw. im zyne Moorrede op de Coftumen van Rynland. Pag. 70. 71. 72., al-
waar hy opgeeft een lyft van de Dorpen en daarnevens het getal der Riemen ,
waarop
VAN SGRAVEN-HAGE. Art
maer alfoe te vermoeden es dat fommige (hoewel nochtans die wech
breet genoech is, ) hun vervorderen fullen met haere paerden op en
of van de voorfz kade te willen ryden, waerdoor dezelve geheel en
al afgereden, gebroken en geruyneert foude werden , ende in ’t
eynde gefchapen ware geheel weder vernieuwt te werden en tot
nyet te komen, ten ware hierinne verzien worde, verfouckende
daeromme onfe provifie; SOE EEST, dat wy by advyfe en rype
deliberatie van onfen Stadhouder , Prefident en Raide van Hol-
lant, omme hierinne te verfien, ende dat die kofte van de voorfz,
kade nyet verlooren ende te vergeefs en foude fyn, U laften en be-
velen, dat gy foe wel binnen onfe Stede van Delft als in onfe Vlecke
van den Hage en elders, daer ’t van node wefen fal, openbaerlick
voor den volcke, by u roepende onfen Officier van der Plecke van
onfen wegen by defe onfe Ordonnantie en Placcaete vercundigt en
verbiedt eenen yegelicken ‚dat nyemant edele of onedele van wat ftae-
te ofte conditie hy zy, hemenjvervordere mit hoere paerden op die
voorfz kade op noch of te ryden op te verbeurte en boete van drie
ponden van veertich grooten ’t pont, foe dick en menichwerf als
bruekig bevonden zullen worden, waervan d’een helft wefen fal tot
‚proffyt van den gemeene Dorpen, die den voorfz wech en kaede
onderhoudende fyn, daervan de voornoemde Rentmeefter den ont-
fanck hebben en rekening daer of doen fal dair t behoirt, ende de
ander helft tot proffyte van den aenbrenger en van den gheenen,
zy van den Bode van Noorthollant, Dienaers van den Procureur
Generael ofte andere die denzelven Rentmeefter in der tyt wefende
_ committeren fal, die fchuttinge en executie daer van te doen, wil-
lende noch mede, dat foe wye bevonden fal worden, ofte dat men
fal connen in der waerheyt verneemen, dat eenige Willige poeten
op te voorfz wech en kade ftaende ofgehouden of eenige rysganger
die voerfz kade ofgefneden fal hebben, dat die felve verbueren fal
tot elcken reyfe als 't zelve gebeurt, drye gelyke ponden als voo-
“ren, ende die geene die de macht nyet en hebben die te betalen,
fullen daeraf arbitralicken gepugnieert en geftraft worden aen haer
lichaem tot exemple van eenen yegelyken. Alle welke voerfz boe-
ten wy willen dat geappliceert fullen werden als vooren verhaelt is.
Ontbieden dairomme en bevelen onfen Luyden van den Raide voirfz,,
den Procureur Generael van Hollant, den Ballin van den Hage,”
en allen anderen Dienaeren en onderfaeten, dat fy die handt daeraen
houden en den voorfz onfen Rentmeetfter alle afliftentie doen , dat
defe onfe Ordonnantie en Placcaete onderhouden en geachtervolgt
worde, zonder eenich verdrach, faveur of fimulatie, ende dat fy
die Publicatie van defen doen ververfchen en vernyeuwen tot allen
tyden als ’t van noode wefen fal, ten eynde dat nyemant ignorantie
hier vanen pretendere,. Overferyvende ende certificerende van
uwen
waarop ieder Dorp van ouds was geftelt, die tot het onderhoud van den weg
van Ryswyk, van den Vyver om het Hof, Cingelen, bruggen, plaaten, enz.
verpligt waren; en waarna ook de Bottingen, een ander zoort van Schattinge,
(waarop nagezien kan werden, den Schryver der Erf-Gravel. Bedien; in Holland
viir. Hoofijf. pag. 135.) gerekent wietden. Ì
1. Deel. Ddd 2
1572.
412 PRIVILEGIEN, OCTROYEN, enz
uwen exploiëte onfen voirfz, Luyden van onfen Raide in Hollant,
want ons alfoe gelieft. Gegeven in onfen Huyfe van der Hage on-
der ’t zegel van Juftitie, 't welck wy in onfen Hove van Hollant ge-
bruykende zyn, op ’t {patum van defen gedruêt in forme van Plac-_
caete, den naettleften January anno duyfent vyf hondert vier en tfef-
tich Stilo Curie Hollandie ‚van onfen Ryken,te wetene van Spaeng-
nen, Cecillien &c. ’t tiende en van Napels ’t twaelfde. Onder ftont
gefcreven, By den Coninck ter relatie van fyne Majefteyts Stadt-
houder Generael en prefentie van Mr. Cornelis Suys, Heere van
Ryswyk, Prefident , Maerten van Naerden, Arnoult Sasbout, Quine
tyn Weytfen, Aernoult Nicola: en Johan Engelfz van Lezaenen,
Raedsluyden van Holland. |
Geextraheert uit het derde Memoriaelb. van B. Ernft fel. 219.
LIL
AUCTORISATIE op de Magiflraat van den Hage „om
de afyfen op wyn en bier aldaer te mogen verboogen.
ALSOE die Burgemeefters en Regierders van den Hage den
Staeten van Hollant verthoent hebben den feer groeten laften en
ondraechelicken coften, die dezelve Vlecke en ’t Lichaem van den
Hage gedragen heeft gehadt, foe van de Spaeníche Soldaeten als
onlancx van verfcheide deurtochten en verthoeven van de Guarni-
foenen van den Grave van der Mark, Gouverneur over Hollant,
diealdaer langen tyt gelegen hebbén, welk vuyten inkomften van
den Hage nyet en mochten vervallen ofte gevonden worden, by-
fonder mits t’ afwefen van veele van de principaelfte en treflelykíte
inwoenderen aldaer, verfouckende mits dien geadmitteert te zyn,
haer excys te moegen verhoegen en verfwaeren; SOE EEST’,
dat dezelve Staeten den voorn. Burgemeefters en Regierders van
den Hage geaccordeert en geauthorifeert hebben, accordeeren en
authorifeeren mits defen, behouden in allesende onvermindert d’auc=
toriteyt en gerechtigheyt van den Conincklyke Majefteit onfen ge-
nadigen Heere, by provifie te mogen heffen en lichten binnen den
Hage boven den ouden en gewoenlicken excys van elk vat biers, bin-
nen denLande van Hollant gebrouwen, nog drie grooten, en vanelk vat
biers buyten’sLands gebrouwen, nog drie ftuyvers ; mitsgaders van
elken ftoop wyns Rynfchen en Spaenfchen een groetgen, en van
Franfche wynen een oortgen, ende ’t felve by heuren Colletteur te
moegen doen innen en colleéteren foe wel over de Suppoeften van
den Hove als ingezetenen van den Hage, niemandt uytgefondert,
ter tyt en wylen anders geordonneert fy, mits dat die zelve van den
Hage daer van gehouden werden te verantwoorden, ende te doen
goede rekeninge, bewys en reliqua, daer ende alfoe ’t behoeren
fal. Gedaen tot Leyden den xvjen Oétobris X Vc. LXXIJ. en-
de ter Ordonnantie van de Staeten, By my
was getekent,
P. BUYS.
Item
vaN SGR AVE N-H AGE. 413
Item omme te vervallen die groote laften en oncoften, foe ordi=
naris als extraordinaris, die *t gemeene Landt en ’t Corpus van den
Hage dagelicx nootelick te dragen en van doene heeft daertoe
voer als noch gheen bequamer middel gevonden en es, om dezelve
te vervallen ten minften quetfe, dan mits ’t opftellen van fekeren
excyfen ende impoften op ten wynen en bieren, die alhier in den
Hage onder ’t gemeene volk gedifpenfeert, getapt en gefleten ful-
Jen moegen werden; SOE EEST, datdie voorfz Magiftraet van
den Hage by confente en believen van den Raide neffens fyne Ex-
cellentie geaccordeert en geconfenteert hebben, blykende by de
ate daervan fynde date den x11jen Marti leftleden, wefende
onderteykent, GENIET S, te mogen collecteren fekeren excy-
fen ende impoften opten wynen ende bieren , die menin den Hage en
Hage-ambocht flyten en difpenferen fal moegen;, mits betalende te
wetene van elk vat biers binnen ’'sLuaands gebrouwen fes ftuyvers tot
excyfe, ’t halve en vierendeelen naer advenant, ende van buyten-
Landfche bieren van elk vat thien ftuyvers en tot impoft tot behou-
ve van t’ gemeen Lants zaken agt {tuyvers van't vat, van de halve
en vierendeelen mede naer advenant. Voorts van excyfe van elke
‚_aeme Rynfche wyn, Malvefyen, Baftaerden, Romenynen, Afoyen
en diergelyke heeten wynen, vier Rinsgulden ende van d’aeme van
Pitouwen, Pillietten en andere kleyne Franfe wynen, twee Rins-
gulden, by d’'ame, ende daer beneden alles daer naer gerekent.
Aum den xxrrijen dach in Maerte anno X Vc. LX XIIIJ.
Jo Curie Hollandie.
Geextraheert uit het zevende Memoriaelb. van B. Ernft, fol. 79.
| LIIL |
OCTROOI van een Paardemarkt voor die van den Hage,
PHILIPS by der gratie Godts Koningk van Caftilien &c. Alfoo
onfen welbeminden den Bailliu, Schout , Burgemeefteren , Schepe-
nen en Regierders van onfen Vlecke van den Hage ons vertoont
hebben, dat wylen Ho. Mo. Hertogh Willen van Begeren, Grave
van Hollant ontrent den jaare XilIJc. en fes de vooriz Vlecke van
den Hage gegunt ende gegeven heeft een vrye faer-marckt van Paer-
den, Beeften en andere goeden, die alle jairs ingaet acht dagen voor
Meydach en gheduert veerthien dagen, binnen welken tyde eenen
yegelyken, vyant noch ballinck wefende, de markt aldaer vryelyk
foude mogen frequenteren, als breeder blyken mochte by de Co-
pye van de voorfs Privilegie daer van zynde. 't Is nu foe, dat mits
d'invafie en fpolie , fòoby Marten van Roffem, de Gelderfchen en ande=
ve den Hage gedaen, de Privilegie van de voorfz urye Jaermarét
door vluchten en“anders verduvyftert en vervreemt is, vulcx dat door
% verloop van den tyd in lange jaeren herwaerts dezelve Jaermarkt
niet en is gehouden , dat alfoo mits de lefte voorleden oorloge de
Wlecke van den Hage feer jammerlyk is bedorven, en de ingezete-
pen van dien, geduerende dezelve oorloge , hen tot verfcheide plaet-
fen hebben moeten ter nederflaen, ende daer door zyn tot groote
Ddd3 armoe-
I5s8r,
414 PRIVILEGIEN, OCTROYEN, enz,
armoede gekomen, en dat de voorfz Remonftranten uyt zaeke van
haerluyder ofhcie, gaerne hun devoir doen fouden, omme by alle
middelen hen doendelyk zynde, *t welvaeren van de voorfz Vlecke
van den Hage te vorderen, tot foulagement van de inwoonderen
aldaer, ende tot eenich verhael van haerluyder geleden fchaden,
mitsgaders tot verbeteringe van de neeringe binnen de voorfz Vlec-
ke, verfoekende fyluden tot dien eynde ons oetmoedelyken, hen-
luyden te willen gunnen en accordereneen vrye Jaermarkt van Paer-
den, Beeften en andere goeden ofte koopmanfchappen, ingaende
jaerlyex acht dagen voor Meydach en gedueren den tyt van veer-
tien continueele dagen, zulcx als de voorfz onfe Vlecke van den
Hage eertyds als voorheen vergunt is geweeft, ende daertoe hen-
luyden verleenen onfe opene brieven in fulke faeken dienende:
DOEN TE WEETEN, dat wy de faeken vooríz overgemerkt,
genegen wefende ter oetmoediger fupplicatie van de voorfz Remon-
{tranten, en begeerende foo veel in ons is, henluyden tot vorder-
nifle en properiteyt van onfe voorfz Vlecke van den Hage, te gra-
tificeeren ende alle faveur te bewyfen, hierop eerít gehadt het ad-
vys van de Staeten onfer Lande van Hollandt, hebben by delibera-
tie en goedduncken van on{en feer lieven ende beminden Neve den
Prince van Orangien, Grave van Naffau, &c. voor ons Stadhouder
en Capitein Generael over Hollant, Zeelant , Vrieflanten Utrecht, den
voorfz Remonftranten gegunt, geoêtroyeert en geaccordeert,
gunnen , oêtroyeren en accorderen uyt onfe fonderlinge gratie by de-
fen, binnen onfen voorfz Vlecke van den Hage te mogen opftellen,
erigeren en houden eez vrye Faermarkt van Paerden en Beeften,
mitsgaders van alrehande goeden en koopmanfchappen, innegaende en
beginnende jaerlycx acht dagen voor Meydach en geduerende den tyt van
weerthien achtereenvolgende dagen. Auctoriterende henluyden by
openbaere Publicatie van defen binnen den voorfz Hage, en ook by
aftixie van billetten, alomme ter plaetfen des nodich fynde, de voorfz
vrye Jaermarkt eenen yegelyk bekent te maken , binnen welke voorfz,
veerthien dagen, alle de geene die ter voorfz vrye Jaermarkt be-
geeren te komen, fullen aldaer vryelyk en onbelet mogen verkeeren
en hanteeren koopmans gewyfe. Ende ten dien eynde hebben wy
den felven verleent en verleenen by defen, vry en vaft geleyde en
veyligheyt de voorfz Jaermarkt geduerende, fonder dat {y gaende,
komende, blyvende, haere coopmanfchap doende ende wederkee-
rende, gehouden, gearrefteert ofte bekommert fullen werden, aen
lyf noch aen goeden, om eenige civile faeken, uytgefondert onfe
eygene fchulden, penningen of gerechtigheden; hierinne ook
buyten gefloten onfe en onfer Landen van Hollandt vyanden en die
gildene die onfe en derzelver Landen wilder parthye houdende,
ofte daeruyt gebannen zyn, ende voorts fulks ende in der voegen
als by den voornoemden wylen Ho. Mo. Hertog Willem van Beyes
ren als Grave van Hollant, die van den Hage voorfz eertyts gegunt
ende geaccordeert is geweeft. Welverftaende dat de voorfs Faer-
markt gebonden fal werden tot fülken plaetfe, als onfèn voorfs Stad=
houder den felwen binnen de voorfz Vlecke van den Hage ofte den be-
dryve van dien ter minften fehaden van de plantagien en verbinderin=
ge van de paflagien aldaer alderbeguamelykft fal ordonneren ofte doen
ordonneren. Des foo werden de voorfz T'hoenders gehouden, defen
jegen=
Es Vs
ve Ee rn ern cn. Se
ie andante
VAN SGRAVEN-HAGE. 415
jegenwoordigen mettem eerften te doen regiftreren binnen onfer
Camere van Rekeningen in Hollant. Ontbieden daeromme en be-
velen onfen voorfz Stadhouder, Prefident en andere Luyden van
onfen Raede en Rekeninge in Hollant, den Bailliu en Schout van
den Hage en allen anderen onfen Officieren, Rechteren, Jufticie-
ren en Onderfaeten , van wat qualiteit of conditie die fyn, dat fy den
voornoemden Remonftranten van de voorfz vrye Jaermarkt en
voorts van allen den inhouden van defen doen; laeten en gedogen,
ruftelyk, vredelyk en volkomelyk genieten en gebruyken, fonder
hen daerinne te doen ofte laeten gefchieden eenich hinder, letfel
ofte moeyenille ter contrarie, maer veel eer den felven tot onder-
houdenifle van defen te bewyten alle hulpe en afliftentie, want ons
alfoe gelieft. Des t’ oirconde hebben wy den zegel van onfen Leen-
hove van Hollandt, ’ welk wy in gelyke zaken gebruyken, hieraen
doen hangen. Gegeven binnen onfe ftad van Delft den achtften
dach van Januarii XVec. een en tachtich.
Gedrukt te vinden in't Hollandfch Placcaetboek pag. 6o.
Aanmerkinge,
Dewyl dit Privilegie in de Regifters der Oétrooïien, enz. (onzes weetens’)
niet gevonden werd, zoo zullen wy ter beveftiginge van de egtheid van het
zelve alhier byfchryven, ’t geen ons des aangaande in ’t Regifter der. Refolu-
tien van haar Ed. Groot Mog. te vooren is gekomen, en waaruit blykt, dat
of wel het voorfz Oétrooi op den naam van Koning Philips den II. bekent ftaat,
het egter door zyne Excellentie Prins Willem den L. by confente van de Staaten
van Holland is gegeven en verleent geworden.
RRD Ate
Den 28. December 1580.
_Op het verzoek van de Burgemeefters en Regeerders van den
Hage, om te hebben vernieuwinge van *t Privilegie van Hertog
Willem ontrent 1406. gegeven van een vrye faermarkt van paerden,
beeften en andere goederen, jaerlyks ingaende agt dagen voor Meye-
dach en geduyrende veerthien dagen, is geappottilleert,
DE STAETEN VAN HOLL AND hebben tot vorderinge
van de neeringe van de ingezetenen van den Hage by defen wel willen
verklaeren, onder Correëtie, dat by zyne Excellentie de Rmonttran-
ten alhier haer verfoek zal mogen werden geâccordeert, en zulx
van nieuws brievenwan Privilegie gegeven en geoftroyeert, omme
een vrye Jaermarkt van paerden „beeften en andere goederen te mo
gen houden, ingaende jaerlyex acht dagen voor Meydach en ge-
duvrende den tyd van veertien dagen, zulcx by wylen Hertog
Willem van Beveren, Grave van Hollant, de Remonftranten alhier
is gegunt en geaccordeert; Welverftaende dat dezelve Jaermarkt
jaerlyex gehouden zal worden ter plactze daer dezelve in den Hage
bequaemft en ten minften quetfe van de Plantagien en verhinderin-
ge
416 _ PRIVILEGIEN; OCTROYEN, enz.
ge van de paffagien binnen den Hage by zyne Excellentie zal wer-
den voorzien en geordonneert, en dat daerop by den Secretaris
Purtyck (a) behoorlyke brieven van Otroye zullen werden gede-
pefcheert. je.
(a) De voorn. Jan Purtyck was een der Extraordinaris Secretariflen van den
Hove, dewelke al in den jaare 1546. door Keizer Karel tot dien ftaat was ver-
heven. Dezen hadden de Staaten van Holland in plaatze van Anthony Geniets
aangeftelt en gecommitteert tot het expedieren en tekenen van de depefches der
Commiffien, Oëtroyen en andere brieven, die onder het zegel der Koninglyke
Mijefteit wierden verleent, by Refolutie van den 28. Mei 1577., luidende in
„ dezer voege: „ De Staeten voorgehouden zynde, dat, Anthony Geniets
» zyn officie van het Secretariffchap hadde gerefigneert, ende daeromme niet
» en vermochte gebruikt te werden tot de expeditie en teykeninge van de de-
s pefches der Commiffien, Oétroyen en andere brieven, die onder het zegel
„ der Koninglyk Majefteit werden verleent, alzoo dezelve Geniets als Secretaris
… van den Hove daer toe was verzocht, hebben de Staeten den voorfz Geniets
‚‚ daer van ontflagen, ende voorts daertoe geftelt en gecommitteert Joban
‚> Purtyk, Secretaris van den Hove, omme voortaen dezelve depefches te doen
‚, en zyne Signatuure te gebruiken, onder alzulke proffyten, als daervan voor
» Zyn aenpart zouden competeren.
Want of wel de Heeren Staaten ter zelver tyd al eenen eigen en afzonderly-
ken Secretaris hadden, zoo wierden egter de Secretariffen van den Hove mede
gebruikt tot het verrigten en depefcheren van ’s Lands zaaken. Ter bevefti-
ginge van ’t zelve zullen wy alhier byvoegen eene Ordonnantie van den Hove
van Holland, welke men in ‘teerfte Memoriaalb. van den Griffier Hanneman
Jol. 27. verfo geregiftreert vind, en van defen inhoude is:
> tHof van Hollant heeft geordonneert en bevolen, ordonneert en be-
„ veelt by defen allen Secretariffen van den zelven Hove, van nu voortaen die
‚, Gecommitteerde Raden ter audientie van de Requeften voor te lefen alle Requef-
‚> ten die de gemeene zaaken ofte den ftaet ’sLands van Hollant, Zeelant en
‚„ Vrieflant ofte eenig agterweefen van dien zoude mogen concerneren, omme
‚ verzoek van dien gehoort, daerop by de voornoemde Commiflariflen rype-
» lyk gelet, en de Ordonnantie van fyne Excellentie en de Heeren Staeten vol-
‚‚ komen te worden. Aétum in den Rade den 24. Februariì 1584.
De eerfte Secretaris van de Staaten van Holland (voor zoo verre wy hebben
konnen ontdekken, ) is geweeft Dirk Volkerfz Koorenhart ; zie Brandts Reformatie
L. Deel pag. 535. Na hem volgde Mr. Coenraed de Rechtere; dog de nette tyd
wanneer hy tot dat ampt wierd gevordert, is ons nergens bejegent. Uit eene
Refolutie van den 25. Decemb. 1578. zoude men moeten befluiten , dat hy voor
den gemelden jaare als Secretaris al in der Staaten dienft is geweeft, dewyl
daarby gezegt werd, „ dat'er enige gecommitteert zyn te handelen met den
NS ee Rechtere ; waarop dezelve voortaen in dienft gehouden zal wor-
‚ den.
Hy wierd den 26. Oétober 16or. opgevolgt door Mr. Adriaen Duyck,
» dien de Staaten van Holland aannaamen tot hunnen Secretaris, zoo van de
» Vergaderinge van dezelve Heeren Staeten in ’t generael vergadert, als ge-
» ftadelyk van haere Collegie van Gecommitteerde Raden, alle zaaken zoo
» by de Heeren Staeten als die van den Collegie verhandelt wordende, fecreet
» En goede notulen te houden van alle ’t geene hem bevolen word aen te tey-
» kenen, zyne fignature op alle depefches ten dienfte van den Lande te ver-
» leenen, de Heeren Staeten en Gecommitteerde Raden met alle behoorlyke
‚» eerbiedigheyt ten dienft te ftaen, en voorts alles te doen’ dateen goed en ge-
‚‚ trouw Secretaris gehouden is te doen op alfulken Commiffie en Inftruêtie,
» âls hem als nog gelevert fullen worden. Ye
Na
Vv AN :GRAVEN-HAGE AL?
L V.
BN 5 I-RUC-:T-T-E,
Voor de Gedeputeerden van den Hoogen en Provincialen
Raeden , mitsgaders van de Camere van de Rekeningen in
Holland, omme te verfchynen op den dachvaert en Ver-
gaderinge der Heeren Stacten 'sLiands , die gehouden zal
werden op den xxix.en dezer maend Fanuariù SUV.
LXXXI PF. omme te doleren over de quote van den
Hage, 7. |
DIE voorfz Gedeputeerdens zullen ter Vergaderinge van de
Heeren Staeten eerít vertoonen, dat de Raden en Rekeninge ont-
fangen hebbende de befchryvinge van den 22. der loopende maend,
niet en hebben willen nalaeten volgende dezelve hunne Gedeputeer-
dens op de Dagvaert te fchicken.
Ende hoewel zy verhoopt hadden; dat egeene repartitien en. fou-
den tot lafte van de drie Collegien meer gemaekt werden, zonder
eerfít daerop gehoort te zyn. nerd |
Bevinden nogtans beneffens de Miflive van de befchryvinge een
nieuve repartitie over dezelve drie Collegienen ’t Corpus van den
Hage, van zeven duyfent negen hondert ponden van xl. grooten ,
daerop zy niet gehoort en zyn geweeft. _ |
Vertrouwende dien niettemin, dat hen Gedeputeerden gehoort,
myn Heeren Staeten tot reden en billykheyd zullen verftaen, voor
zoo veele beroert dezelve en andere voorgaende gedaene repar-
titien. | (
Daerinne den Hage ( wefende zoo onvaften open Vlekke; fub-
jet alle invafien, overvallen en verloopen ) geftelt is op gelyke dee-
le, als de vafte florerende Steden Leyden en Rotterdam. |
En op een feftienden deel van de geheele contributie van geheel
Holland „equivalerende byna een geregt derdendeel van de geheele
contributie van Zeeland. |
Zon=
Na doode van den voofnoemden Duyck wierd in defzelfs plaätze den 25. Ja-
nuarii 1621. aangeftelt Mr. Cornelis van der Wolf ; en na hem den 25: April! 1640.
Mr. Herbert van Beaumont, den welken by Refolutie van den 19. Julii 1673. als
mede-Secretaris wierd toegevoegt, dog zonder wedde, zyn zoon Mr. Simon van
Beaumont, die na ’t affterven van zynen voornoemdeti vader in ’t voorfz ampt
is gevolgt, of eigentlyk gebleven „ ’t welk hy.tot zyne dood , die in 1726. voor-
viel, heeft bekleed; als wanneer het zelve ampt aan twee perfognen te bediez
nen wierd gegeven „waarvan de eene Mr. Willem Buys, voorheen Penfionaris der
Stad Amfterdam, als nude Vergaderingen van haar Ed. Groot Mog. by=
woont; en de andere Mr. Aelbrecht Fabricius, voorheen Penfionaris der Stad
Haarlem, het Collegie van de Heeren Gecommitteerde Raden tot zyne dood
heeft waargenomen. Deze den 20. April 1736. zynde overleden, wierd den
13. Julii daaraan opgevolgt door Mr. Cornelis Boey, Penfionaris der Stad Rot-
terdam „ die het zelve ampt thans nog is bekleedende
1. Deel, Eee
1586,
418 PRIVILEGIEN, OCT ROYEN, Enz.
Zonder confideratie , dat tot meermaelen by de voorfz Collegien
vertoont es geweeft, dat alle anticipatien van penningen op fret,
woeker ofte intereft te lichten en opbrengen, grootelycx tendeert
tot ruine en grondelinge bederffeniffe van den Lande, indien men
daerinne geraekt te continueren, als na ‘t overlyden van hooggedag-
te zyne Princelyke Excellentie begonft en tot hog toe gecontinueert
es geweeft. el
Ende daer beneffens verklaert de manieren en middelen om zul-
ken fchadelyken woeker te doen cefferen. |
Immers en behoorden daerinne niet getrokken te werden de
voorfz Collegien, als alleenlyk refidentie houdende alhier binnen
den Hage, ten einde de-Hooge Overigheyd en ’t Land van Holland
by dezelve zoude wefen gedient in ’t ftuk van de Juftitie, conferva-
tie van de Domeynen, en anders, volgende de inttitutie en bedie-
ninge van elk Collegie in ’t byzonder. j W
Daermede dan de voorfz Collegien zoo geoccupeert zyn om hun-
ne ampten te voldoen, dat zy hen-niet en mogen iets anderste on-
derwinden ofte over andere zaaken te vaceren.
Dog ganfchelyk niet om penningen op intereft te lichten, finan-
tie van gelden te doen ofte diergelyke zaeken jegens Godts geboth;
befchreven rechten en eerbaerheyd te onderwinden. Û
Omme dat dezelve Collegien egeene adminiftratie van publyke in-
compften van penningen en hebben, nochte Treforie, daeruyt zy
henzelven zouden mogen verheelen, als de Magiftraeten in de Ste-
den hebben. en PAS Nes
Ter welker oorzaeke die neeringe maeken van met wouker on
te gaen en hun particulier proffyt doen: met fchaede van den Lande
en van de gemeene ingezetenen van Holland, met henlieden niet
en willen contraheren. | bs |
Behalven dat in gevalle van verloop en diflolutie var de refiden-
tie van de Collegien, hen ongelegen zoude zyn, en bezwaerlyk
eenen yegelyk in ’t particulier te vervolgen. | ais
Daer ter contrarie de Steden zekere inkomften en Treforien heb-
ben, die dagelycx vermeerdert, geftyft en gefterkt werden, mits
de augmentatie der inwoonderen van dien, deur toeval van den
buyten Lands inkommende. | PE:
Ende by een overloop niet alleen nieten mogen werden gefwackt,
(als wefende met veften en poorten daertegens bewaert,) maer
grootelyks verbetert, mits dat de luyden in onvafte plaetíten en ten
platten lande gefeten, hen felven in de Steden begeven moeten, en
de incompften van alle contributien aldaer helpen vermeerderen in
tyde van noode. et halt
Ende of alfchoon met fulke woukeraers gehandelt en gecontrac-
teert zoude mogen werden, zoo en es de voorfz Collegien egeen
middel voog handen, omme henluyden op te verzekeren , danallee-
ne op hun particulier, ende fobere jaerlykfe incompften , ’t welk tot
heurluyder nootelyk onderhoud niet en mach geftrecken. | |
Uyt zaeke ’t zelve met verpondinge en andéêre contributien en on-
gelden zulx vermindert en afgenomen. werd ‚-dat „daeruyt naeuwes
lyks de helft fuyver en mach werden genooten.
In voege dat die van den Rade en Rekeningen alle laften dra=
gen=
vr ARE OORREAEV EINE HEASG E: 419
gende en daer beneffens van maend tot maend ofte ten langften van
fes tot fes weeken overvallen en geprangt wordende groote fomme
van penningen op fwacere jae onbehoorlyke interefle te lichten, en
by anticipatie daermede te voorcomen de aenftaende contributien
tweemadl zouden bezwaert worden, als eens mitte principaele pen-
ningen op te brengen,.en daer toe nog met té fret, woeker ofte
intereft van dien.
Tot proflyt alleenlyk van de Tand frettende Woekeraers, ganfch
niet contribuerende, en evenwel nog niet te vrede willende wefen;,
met redelyk gewin van hunne uytgefette penningen.
Behalven dat tot leedwefen van de vroome luyden en liefhebbers
van hun Vaderland, de gemeene faeme loopt, dat nog andere on-
behoorlyke practycquen by eenige der voorfz Woekeraers gebezicht
werden, mits leverende in plaetze van gelden, bier, brood ‚boter;
kaes, bifcuyt, pouldre en andere waeren, niet alleen bedorven en
egeen cooPmantchap of verhandelbaer goed wefende, maer daeren-
boven noch ontrent de helft hooger dan de gemeene markt goet
coopmans goet geweeft es. |
Ende doende by zulke middelen tot 'sLuands fchade en der ar-
men ingezetenen bederffenifle, drie dubbelt proftyt.
Daermede die van de voorfz Collegien niet en weeten omme te
gaen: Ende al wiften zy zulke ofte gelyke praCtycquen te wege te
brengen, en zouden nogtans ’t zelve in heurluyder confcientie niet
vry ftaen te doen.
Behalven dat feer fchandaleus is en flreckende tot groote oneere
van de Juftitie, geftelt omme onder anderen mede te verhinderen
en ftraffen alle onbehoorlyke middelen van woukere, dat de hoof-
den van dien metalfulken woukere hun moeten behelpen en befwae-
ren.
Te meer, zoo als nu metter daet zeker proces voor den Hove
van Holland es hangende in Reformatie ter caufe van cen Obligatie,
daerby onbehoorlyke woukere geftipuleert es geweeft, daervan by
die der Gerechte van Delft by vonnifle verklaert es de voorfz obli-
gatie ufuraere en verbeurt en den Stipulateur van dien infaem te
wefen.
Het word ook metter daad bevonden, dat de voorz anticipatien
tenderen tot grondelyke bederfteniffe van den Vlecke van den. Ha-
ge, alzoo alrede ter oorzaeke van de onbehoorlyke conftrainte tat
furniffemente van dien de principaele inwoonders van daer vertroc-
ken zyn, als namentlyk de Heere van Brederode, Schoonhoven, Son-
nevel, Nobelaer , Coophal, Boufkerke, van der Wiel, van der Noot,
en andere meer, en niet te twyffelen of nog meefandere van gely-
ke fullen doen, en hen begeven in plaetfen, daer de voorfz antici-
patien niet en vallen.
Mits welken de voorfs Collegien van alle repartitien, die over de
Steden in Holland by anticipatie op fret geligt en gerepartitieert
werden, wel ongemolefteert behooren te blyven.
Maer in alle andere contributien, die by alle ingezetenen van
Holland, zoo in beflotene Steden als ten platten Lande gedragen
worden, zyn die van de voorfz Collegien te vrede ter afliftentie en
confervatie van de gemeene facke en ’slLands welvaeren te contrie
II. Deel. Eeer buee
420 _ PRIVILEGIEN, OCTROYEN, enz.
bueren na hun vermogen en qualiteit, mits dat de gemeene Midde
len totter oorlog gedeftineert, geftelt zullen werden in handen van
fyne Excellentie en ten overftaen van de Gedeputeerdens van zyne
Excellentie ofte Staeten openbaerlyk werden verpacht; Ende foe
verre daer aene yet zoude ontbreken, dat ’t zelve gefuppleert fal
werden by verpondinge ofte capitaele impofitie, zoo over alle de
Steden en ten platten Lande te doene, zonder te verwachten fret ,
intereft ofte reftitutie van ’t principaal, mits dat allomme dezelve
contributie geheven fal worden op gelyken voet,
Ten eynde deur dien en de getrouwe opheve en adminiftratie
van de gemeene Middelen over alle confumptien in treyn gebragt
zynde, alle fchadelyke wouker en multiplicatie van anticipatien op
finantie, tot nog toe voorgewendt en gebruykt; zullen mogen ge-
raeken te cefleren. |
Geextraheert uit het derde Regifter van Brieven van en aan den Hove fol.1 38.
hie
Den 25. December 1585.
DE STAETEN VAN HOLLAND en WEST-VRIESLAND
gehoort hebbende het verzoek van die van den Hoogen en Provincia-
len Raeden in Holland, die van de Kamer van Rekeninge en de Ma-
giftraeten vanden Hage, ten einde die van den Hage voorn. als wezen-
de een open plaetze, van alle vordere repartitien en opligtinge van pen-
ningen bevryt en onbelaft zouden mogen blyven, byzonder alzoo het
die van den Raede voornoemt in aanzieninge van haeren ampt en
ofhicie niet en betaemde eenige penningen , op zoo zwaeren intereft
te doen ligten; dat alfoo die van den Hove en Hage voornoemt ook
niet mogelyk en was te doen furneren en ligten alle de penningen
van haer agterwefen in de voorgaende repartitien, daerinne zy hen
beklaegden te hoog geftelt te zyn, zylieden daerin zouden mogen
volftaen, mits opbrengende de fomme van negen duyfent ponden
van xL. grn.
Ende voorts de Staeten voornoemt mede verftaam hebbende de
goede advertentie aengaende de ordre, die tegens alle verdere re-
partitien zouden werden genomen, hebben de Staeten voornoemt
na lange communicatie verklaert en gerefolveert, dat hoewel zy ver-
hoopen tegens alle verdere quotifatien en repartitien voorzien zal
mogen werden, by inwilliginge van gemeene loopende middelen
ende goede ordre te ftellen op den opheve en executie van dien,
daerop deze jegenswoordige dagvaert is dienende, nogtans in ge-
valle door eenige hoogdringende en haeftige nood eenige penningen
zouden moeten werden opgebragt by anticipatie , dat in zodanige
quotifatien ofte repartitien, daervan de penningen op intereft of
capitalyk zouden mogen geheven werden by anticipatie als vooren ,
die van den Hage voornoemt niet en zullen werden geftelt op eenige
guote ofte contingent, zonder eerft en alvoorens daerop gehoort fe Zyn;
aertoe
vaN 'SGRAVENHAGE. 421
daertoe zy} verfchreven fullen worden, omme haerluyder Gedeputeer-
den in de Wergaderinge van de Staeten voornoemt mede te doen compa-
reren, en inde voorfz zaeke mede te helpen adviferen en flemmen als
nae behooren; zonder dat het zelve nogtans namaels getrokken zal wor-
den in exempel ofte confèquentie, daermede de Staeten verftaen, dat
die van den Hove en den Hage voornoemt goed contentement be- .
hooren te neemen: maer aengaende het agterwezen van die vanden
Hage in de voorgaende repartitien, alfoo niet mogelyk en is, over-
mits den uytterften nood van den Lande, ende zonder evident dan-
gier van verloop van krygsvolk en verlaeten van fchanífen en fterk-
ten, die van den Hage voornoemt eenigzints daervan te ontlaften en
de affignatien daerop gedaen, noodzaekelyk met den eerften moc-
ten werden voldaen en de Staeten voornoemt niet mogelyk en is de
voorfz aflignatien te veranderen op eenige andere Comptoiren, heb-
ben de Staeten, omme alle inconvenienten dies aengaende te ver-
hoeden, verklaert, dat die van den Hage voornoemt haerlieder ref-
terende penningen in de voorgaende repartitien voornt. met den
eerften zullen moeten opbrengen, ende voldoen de aflignatien, die
daerop zyn verleent, ofte dat anderzints by wegen van executie ge-
procedeert zal moeten werden, agtervolgende de voorgaende ver-
klaeringe van de Gecommitteerde Raden van de Staeten ; hebben
niettemin de Staeten voorn. verftaen, op het verder verzoek van
die van den Hove en van den Hage, dat de Heere van Mathenes,
als Edele en inwoonder van den Hage mede gehouden zal zyn hen-
luyden te aflifteren in het verzorgen van de opligtinge van de voerfz
penningen, zonder dat de Staeten verftaen de Heeren Almonde en
Lonk aerinne gehouden te zyn, alzoo zylieden elks binnen haerlie-
der ftede worden gequotifeert.
Wanden 22. Juli tot den 9. Augufli 1586
Is mede in de voorfz Vergaderinge gerefolveert, dat by zyne Ex-
cellentie van Naflau, den Prefident van der Myle, Cornelis Har-
menfi van Naerden, Adriaen van Berkenrode en Mr. Paulus Vos zal
worden geprocedeert tot decifie van het different tullchen de Stae-
ten en die van den Hage uytftaende, ende omme de zaeke te beley-
den zyn gecommitteert den Advocaet van derì Lande, den Heeren
Menyn en Sille.
LVIL
Alte van fnbmiffie aen zyne Excellentie Grave Maurits van
Naflau &c.
hd
AL ZOO tuffchen de Staeten van Holland ter eenreen de Heeren
van den Hoogen en Provincialen Raede, de Luyden van de Reke-
ninge in Holland en de Burgemeefteren en Regeerders van den Hage
terandere zyde, zekere queftie different en gefchil is geweeft, no-
pende de betalinge van verfeheyde repartitien en quotifatien op den
Hage, benevens de andere {teden van Holland, zoo by zyne Ex-
Eee 3 cellen-
422 PRIVILEGIEN, OCTROYEN, Enz.
cellentie hoogloffelyker Memorie, als de Staeten voornoemt is-ge= -
ftelt en gequotifeert tot den laetften December 1585. incluys, mits-
gaders de arreften, gyfelingen en executien ter oorfaeke van dien
gedaen, ende dat eyndelyk tuflchen de voornoemde contendenten
verdragen en geaccordeert es, dat de decifie van de voorfz queftie,
different en gefchil zal worden geftelt en gefulmitteert aen zyne
Exellentie , Stadhouder, Gouverneur, en Capitein- Generael over
Holland en Zeeland, Admirael van de zee, mitsgaders den Heere
Adriaen van der Myle ‚ Prefident in den voorfz Provincialen Rade.
van Holland, Zeeland en Vriefland, Cornelis Harmenf& van Naer-
den, Meefter van de Rekeninge in Holland , Adriaen van Berkenro-
de, Burgemeefter der ftad Haerlem, en Mr Paulus Vos, Raed en
Penfionaris der ftad Leyden: SOO IS'T’, datde Staeten voornoemt
aen zyne Excellentie en den Heeren voorn. gefubmitteert hebben
en fubmitteren by defen de decifie van de voorfz queftie, different,
en gefchil, om by uytípraeke van fyne Excellentie en de Heeren
gedeeideert ende nedergeleyt te worden, zulks als dezelve bevin-
de zullen te behooren. Gedaen in den Hage den achtíten April
vyftien hondert fes en tagtich.
Geextraheert uit het Regifter der Refolutien van haer Ed. Groot Mogende,
beginnende den 3 Januarii 1586. en eindigende den 22. Decemb. 1586. pag.
319. 320.
…
U ne Ì
REMONSTRANTIE en DOLEANTIE.
den Heeren Raden beneffens zyne Excellentie als Arbiters
in dezen geëligeert, overgegeven van wegen die van den
Hoogen en Provincialen Rade en Rekeninge in Holland,
mitsgaders de Magiftraat van den Hage ter eenre op en te-
gens de Heeren Straeten ’sLands van Holland zer andere zy-
de , over deextraordinaire fivrniflementen baer opgelegt , enz.
IS kennelyk, dat.den Hage es een opene Vlekke; geenzints voor
d'invafie der vyanden meer verfekert zynde, dan alle andere Dor-
pen en opene Vlekken in Holland. |
Dat ook den Hage by de Staeten van Holland in fuvorabelibus s
daer het henl. proftytelyk. en den Hage fchadelyk es, nier meer en
is gerefpeéteert dan eenige andere Dorpen ofte opene plaetfen in
Hollant. ‚£ n
Te weten, zn jure ferendt fiffragit en {temmen van alle voor-
vallende Lands zaeken, daerinne den Hage voor dato van deze do-
leantie niet meer overgeroepen nog gekent en es geweeft dan het
minfte Dorp van Holland, daer nogtans de beflotene Steden in ma-
terie van contributie tot nog toe niet overftemt hebben willen we-
fen, men laet ftaen, dat men henluyden in eenige zaeken zoude
mogen t'huys laeten en ganfch geen ftemme afvragen.
Soo dat daeromme ook zr odiofts, daer 't den Staet PEACE
en
van GRAVENHAGE. 423
den Hage proffytelyk es, den Hage mede voor een Dorp gerefpec=
teert en als andere opene plaetfen getracteert behoort te werden.
Ende mitsdien zoo dikwyls als ‘er yet ommegeflagen ofte gehe-
ven es over die Steden ofte Corpus van dien, daervan die Dorpen
ongemoeyt zyn gebleven, infonderheyt foo dikwyls als die Steden
den anderen hebben gerepartitieert op ettelyke duyfenden, die zy
op haerluyder gelove tot lafte van t gemeene Land op intereft zou-
den lichten, zyn die van den Hage mit ongelyk daerinne getroc-
ken, en op zekere quote geftelt en andere Dorpen, daerin onge=
moeyt gelaeten. |
Soo doch in dien deele (te weeten van ’t credit voor *t Landt
te verftrecken) het Corpus van den Hage van geen beter conditie
en is, dan die van andere Dorpen, immers en zyn niet te vergely-
ken by die van de beflote en bewaerde Steden.
Ten refpeête, dat in tyde van nood, als het Land met eenige
vyandlyke invafie gedreygt word, die van den Hage aen alle kanten
vervluchten in de Steden, zoo wel als d'ingezetenen van andere
Dorpen , zonder dat de Regierders van den Hage eenig middel
hebben, omme d'ingezetenen aldaer ende heure goeden by den an-
deren te houden. |
Daer ten zelven tyde die Steden werden verfterkt mitte perfoo-
nen en goeden van den geenen die daer komen gevlucht, die fy
ook in ’t dragen van heure laften zoo wel konnen aanfpreeken als
hun eygen ingezetenen, zonder datter iet uytgevoert kan werden ;
of ’t moet hen wel gevallen. |
Des het credît van die van den Hage niet en es te vergelyken by
het eredît van de Regenten van de Steden, die in allen gevalle haer
gelove verftrekt hebbende voor ’t Corpus, haer indemnité aen de
Stad en alle datter ingefloten es, zeker fyn; daer die geene die
haer geloove voor den haere verftrecken, geen verzekertheyt en
hebben, dan op ’t Corpus dat feer ligtelyk gediffolveert kan wer-
den. | | |
Daer by gevoegt, dat alwaer t zoo, dat de Staeten de Vlecke
van den Hage mochten houden voor fubjeét alle de Ordonnantien,
die van henl. zouden mogen emaneren, zoo en conden zy doch
(als men de redenen en billykheyt wil volgen )henl. ongehoort gee-
ne laften opleggen, die niet generael en zyn, en daervan alle an-
dere Dorpen en gelyke Subjeêten exempt blyven.
Ten reguarde dat den Hage in geene generacle laften exempt es,
ofte ooit begeert heeft te wefen, maer gewillig daerinne te contri-
bueren naer haere faculteit en conditie.
Ende in allen gevallen als men de Superioriteit over die van den
Hage wil gebruyken, en dezelve afzonderen van de andere opene
Vlekken en Dorpen, ten reguarde, dat de Magiffraat van dien die
maniantie hebben van een duyfènt gulden zeven of acht “sJacrs» (a)
die uytte accyfèn worden getrocken, en tot de particuliere laften van
dien niet en mogen flrecken 4
| oo
(a) In den jaare 152. bedroeg het ganfche inkommen van den Hage, 209
van accyfen als anders , ontrent vier duyfent vier hondert gulden.
424 PRIVILEGIEN, OCTROYEN, Enz.
Soo en behoorde immers het zelve niet te gefchieden henluyden
ongehoort, mer behoorde in fulken gevallen zyl. foo wel te {tem-
men over de quote, die andere Steden werd opgeleyt, als andere
weder over henluyden ftemmen, behoorden mede die quoten, daer
de Magiftraet van den Hage opgeftelt werde, in redelykheyd en
billykheyd gefondeert te welen.
Daerenboven en behoorden de Collegien van de Juftitie en Reke-
ninge niet befwaert te wefen mit groote fommen van penningen,
die fy op haere privé credit voor ‘t Lsaand zouden moeten lichtenop
ICE
‚Zoo dezelve dog geene maniantie en hebben van foo veel als een
ftuyver, het gemeene Land ofte Corpus van den Hage toekomen-
de, | |
Mer fyn alle in * refpeêt van contributien particuliere inwoonders
van den Hage, en contribueren als andere, foo dikwils als ‘er parti-
culiere perfoonen gequotifeert moeten werden.
Immers dat dezelve van de Collegien van de Juftitie en Rekenin-
ge geen andere of gereeder middelen en hebben, dan die van de
Collegie van de Ridderfchapen Edelen van Holland , dewelke (hoe-
wel over alle Refolutien in de Staeten met redenen de eerfte ftem=
me geven) nogtans niet en befwaert en worden, omme onder hen-
luyden eenige penningen voor ’t Land op intereft te lichten, mer
werden in dien deeleelk gerefpefteert voor particuliere perfoonen
van de plaetfen, daer fy refpeêtive refiderende zyn. á
Defen al niet tegenftaende zyn die van den Hage met die van de
voorfz Collegien niet alleen in alle diergelyke repartitien getrokken,
zonder eenigzints gehoort te wefen, mer fyn daerenboven geftelt
op fulken quote, die in rechte nog in redene mach beftaen.
Want alis tzoo, dat die van den Hage van outs gepriviligeert
Zyn, dat zy ten eeuwigen dage in alle beden , fnbventien en laften, die
opgeftelt werden, en overkomen in den Landen van Holland en Weft-
Vriefland, (de Landen van Voorne en Putten daerinne niet begree
pen, ) ziet hooger en mogen geftelt ofte gequotifert werden, dan mit-
ten LXX1 11 Jen. penning » daer mede fy geftaen en quyt zyn, enblyven ,
groot ofte cleyn, hooger geftelt mogen werden dan op het voorfz
LXXII ffe deel.
Ende dat niet bevonden fal worden, dat in de Îeite jaeren voor
d’'aencompfte van de troubles den Hage (wefende op fyn alderwel-
vaerentfte en hebbende ter avontuyre de helft meer ryke ingezete-
nen als nu ) in alle fubventie niet hooger geftelt en es geweett, dan
ontrent op ’t vyftigfte deel van ’t geene, daerop d’ andere Steden,
zonder die Dorpen van Hollant, geftelt werden. |
Ende hoewel zy voor als nu veel minder ofte laeger behooren ge-
quotifeert te werden , in reguard van de jegenwoordige gefteltenif=
fe van den Hage ende van de andere befloten Steden.
Soo den Hage geduyrende de troubles geexponeert zynde alle in-
vafien en plonderinge van de vrienden en vyanden, niet alleen van zy-
ne moeblen grootelycx berooft es geweeft, mer dat dze buyf/èn van
dien gebroken, geblotet en geruineert zyn geweeft, dat men die-
felve, die flaende gebleven zyn, mit geen twee hondert duyfent qul-
den habitabel heeft mogen maken. B
es
VN TOGEKR ACV EN-.HAG ES ‘485
Behalven een groot deel van dien, die mits de fortificatie van den
Hage, (b) in den jaere 1 xx11). begonft, enmits den grooten brand (c)
in den jaare Lxxx111). geheel plat geruineert zyn geweeft.
Daer ter contrarie de ingezetenen van de befloten Steden hunne
meublen en huyfen behouden, en niet alleen by den anderen in hun
- goeden fyn gebleven, maer geen cleyn proffyt hebben gedaen van
die van den Hage, die alle hunne goeden verlaetende, tot henl.
gevlucht, en aldaer camers en woonplaetfen hebben moeten hueren,
Soo fchynt, dat allen defen niet tegenftaende in den jaere LXX Xx}.
doen de voorfz repartitien en fwaere commercaufes begonften over
die Steden in treyn gebragt te werden, die van den Hage onge-
hoort als doen mede onder de andere Steden geftelt fyn geweeft op
den xxx1ijen. penning van alle die Steden van Hollant.
Ende werde daerby gefeyt, dat het was gedaen op een prouve ,
en dat niemant voor die reyfe daer over mogte clagen, men foude
in toecomende tyd alles met goede kenniffe redrefleren.
Mer es evenwel de voorfz quote van den Hage te mets verhoogt
{ilfwygende, in voegen dat fy nu een jaer of anderhalf geleden ge-
quotifeert zyn geweeft tot ontrent op den xvjen pennink van alle
de Steden van Hollant.
Waerdeur die van de voorfz Collegien en Magiftraeten gedwongen
zyn geweef? binnen den tyd van anderhabve jaer op haere prrvé geloove
foo bier en daer deur middelen van verfcheyde voorboopers en corratiers
van finantie op intereft van meer als X11J. ten hondert in 't jaer te
lichten, en ten behoeve van de Staeten te furneren over de vyf' en
weertich duyfènt ponden, daer vooren [y nog verbonden fyn.
Daervan foo wel die van de voorfz Collegien als Magiftraeten,
en elk van henluyden ix folidum, die de Crediteurs gelieft heeft uyt
hen allen te verkiezen, benodigt fyn geweeft, veel en verfcheide
obligatien in hun privé naem te ondertekenen, die fy tuffchen an-
dere perfoonen in rechte commende, zelfs fouden moeten verclae-
ren ufufair te wefen.
* Welk commende tot kennifle van d'een en d'ander oorfaeke
heeft gegeven, datter wel twintig van de rykfte familien in den Ha-
ghe hen onthoudende, van daer zyn vertrocken, en dat de huyfen,
daerinne dezelve hen plagen te onderhouden, nu bewoont werden
van Uytheemfche, die uyt Brabant, Vlaenderen ofte andere irl
en
(5) Hierop kan nagezien werden ’t geen wy in ’ eerfle deel 111. Hooftfluk
pag. 99. aengaende deze verfterkinge van den Hage hebben, aangetekent.
(c) Deze brand ontftond in de Vlamingftraat , en was zoo fel, door dien al-
daar verfcheide Timmerluiden en Schrynwerkers woonden , dat de ganfche
ftraat met het Ooftelyk gedeelte van ’t St. Elizabeths Kloofter, ’t welk digt daar-
by ftond, in *t kort door den vlam verteert wierd, zonder dat dezelve konde
geftuit werden, waardoor de eigenaars dier huizen ook teffens hunne meube-
len en huisraad verlooren; dog door wat oorzaak en op wat tyd des jaars dit
gefchiet zy, hebben wy nergens aangetekent gevonden; maar wel dat door dit
zwaar verlies en fchade een groot gedeelte van den grond der afgebrande hui-
zen nog eenige jaeren onbetimmert is gebleven. Zie Refolutie van Holland
van den 6. Mei 15gg. waarby de eigenaars vrydom van verpondinge voor
eenige jaaren wierd vergunt. |
II. Deel Ff f
426 PRIVILEGIEN, OCTROYEN, enz.
fen verjaegt zynde, niet gedifponeert en zyn, omme daer eenige
groote fubfidie af te trecken.
Soo dat den Hage gefien es in cortentyd van zyn oude en gewoen-
lyke habitanten gefpolieert te werden.
Want foo dikwils.als er al penningen werden gerepartitieert, zoo
werden zoo wel die van de voorfz Collegien als Magiftraeten van
den Hage telke reyfe belaft die penningen van heure quote op haer
particulier geloove op intereft te foeken en op te brengen ofte men
wifte wat men met henluyden te doene hadde.
Ende dit alles henl. ongehoort ende fonder yemande van henl.
over de voorfz quotifatien te roepen.
Soo dat (als ’t fchynt) foo dikwils als ’er eenige Steden doleren-
de, eenig afflag van haere quote hebben vercregen ,’t zelve ftilfwy-
gende gedrukt es op die van den Hage, die in de Vergaderinge
van de Staeten geen acces nog defenfeur en hadden. |
Invougen dat die van den Hage jegenswoordig gezet zyn op ge-
Iyke quote mit fommige van de aldergrootfte en fommige Coopfíte-
den, die vyf of fes mael foo veel incommens en tienmael meer ha-
bitanten hebben dan den Hage. |
Londer dat men op de clagten, dewelke die van den Hage tel-
kens reyfe, zoo by monde als by gefchrifte doende waren, eenig-
zints wilde voorzien.
Dan werden telken met fchoone woorden gepaevt, dat de nood
van den Lande zoo groot was, dat men voor die reyfe promptelyk
moefte furneren yegelyk daer hy opgeftelt was, men zoude ter nae-
fter byeenkomfte van de Staeten cp alles goede ordre 4tellen.
Lulx dat men altemet pro forma (als 't fchynt ) allomme rafport
heeft genomen in de Steden, ‘op wat quote die van den Hage be-
hooren te ftaen. |
Zonder dat ’er yets na gevolgt es, mer heeft men tegens henl. als
Ween de fwakíte meer rigeur willen plegen, dan tegen yemand
anders.
Want al ist, dattet kennelyk genoech es, datter fommige Ste-
den in langen tyt haere quote niet ten vollen hebben opgebragt.
Dat ook andere Steden in plaetfe van gelde, haer contingent dik-
wils aen waeren hebben gefurneert, apparentlyk tot groote fchade
ge ’t Land en proffyt van den geene die de leveringe hebben ge-
aen.
Zoo heeft men nochtans van die van den Hage het uytterfte in
baeren gelde willen hebben.
Zulx dat nadien in O@tober Lxxxv leftleden ofte daerontrent
die van den Hage ongehoort gequotifeert waren op ontrent twee-
mael negen duy{ent ponden, die zy hoops ftoots op haerluyder par-
ticulier geloof zouden moeten lichten en furneren, d'een helft ten
Comptoire van den Ontfanger Generael Cornelis van Myerop, en
d'andere helft in handen van die van de Admiraliteit.
Soo is ’t gebeurt, dat hoewel die van den Hage voor die reyfe
wel behoort hadden vry te gaen, in reguard, dat zy op verfcheyde
voorgaende contributien te veel en buyten redenen hadden moeten
furneren, daervan henl. redreffement was belooft, fy van den Hage
niet willende manqueren in ’t goede devoir; foo veel te weeg ge-
bragt
VAN SGRAVEN-HAGE. 427
bragt hebben, dat zy op particulier geloove van fommige op inte-
reft en obligatie als vooren gecregen hebben de fomme van negen
duyfent guldens eens.
Daervan zy de eene helft ten Comptoire van den voornoemden
Cornelis van Myerop en de andere helft aen die van de Admiraliteit
gefurneert hebben gehad ;
Onder expreffe proteftatie, dat zy fuftineerden voor als nog daer
mede meer dante volftaen, ende dat niet en twyffelden als men
met henl. in conferentie wilde comen op haere doleantie , en ’t
geene andere Steden gefurneert hadden, als dan bevonden zal wor-
den, dat fy van den Hage niet dan te veel opgebragt hebben.
En hoewel ’t zelve in redelykheyt niet en behoorde gerefufeert
te werden. |
Immers dat die van den Hage niet gehouden en zyn in die Rae-
den van der Admiraliteit, wel min dat dezelve van der Admirali-
teit eenig recht hebben bekomen , om by wegen van daedelyke
executie iets tegens die van den Hage te beginnen.
Soo fchynt nochtans, dat ettelyken tyd naer dat het Gouverne-
ment van den Lande mitte adminiftratie van der Juftitie en Policie
gettelt was in handen van fyne Excellentie van Leyceffre, de voorn:
van der Admiraliteit hen vervordert hebben op haer eygen naem en
autoriteit diverfche burgers van den Hage en Suppooften van den
Hove binnen Rotterdam en Delft te doen arrefteren ende in arreft
te houden voor die betalinge van ’t geene fy fuftineeren henluyden
aen de voorfz negen duyfent guldens te ontbreken.
Doende dezelve aldaar feer exceflivelyk in de herbergen teeren;,
in allen fchyn als of het vrybuyters goed waere geweeft,
Doende mede eenige van dien, die fy feyden hen ontweeken te
zyn, by henluyder pretenfe Advocaet-Fifcael innedagen binnen
Rotterdam voor haere pretenfe Vierfchaere , omme aldaer te verant-
woorden op fulken eyfch, ais dezelve Fifcael op henluyden foude
willen nemen. |
Alhoewel dezelve van de Admiraliteit daertoe geene jurifdiëtie,
macht noch autoriteit en hebben, mer in gelyke faeken te houden
fyn voor privé perfoonen, en daerom gebruykende Souveraineté;,
als te weten, executerende feytelyk die geene die met henl. niet
gecontrateert hebben, gehoort noch gecondemneert en zyn, hen-
zelven te bedenken hebben, hoe zy ’t zelve in rechten fouden con-
nen excuferen,
Want behalven dat men niet en gelooft, dat die voorn. van de
Admiraliteit ten tyde van de voorfz arreften eenigen eed hadden
gedaen aen den voornoemden Heere Gouverneur ofte aen myn Heere
den Admirael van der Zee, Grave Maurits van Naffau, daervan
alle heure jurifditie dependeert. |
Dat zy noch min eenige letteren Executoriale verworven hebben,
uyt kragte van dewelke fy haer pretenfe executie hadden mogen
doen.
Zoo en zouden fy doch evenwel ook, hebbende gewoonlyke exc-
cutorialen, geene Rechters cohnen wefen in haere eyge zaeke, noch
mogen transgrefleren den ftyle en gebruyke in zodanige executie na
regten geïntroduceert,
1. Deel. Fff Want
428 _PRIVILEGIEN, OCTROYEN, enz.
Want immers notoir es, dat zy geene kennifle, jurifdiftie ofte
auétoriteit en hebben over eenige Landfaeten van Holland in civile -
zaeken, niet concernerende het fait van de navigatie.
Daerby is ook notoir, dat men om dusdanige contributien, die
non a Singulis nec in capite, mer in ’t gros worden geeyfcht van ee-
nich Corpus ofte gemeente, niet en mach arrefteren eenige parti-
culiere perfoonen , ingezetenen onder ’t voorfz. Corpus ofte ge-
meente, die welke onmogelyk es tot diergelyke zaeken te reme-
dieren, en ook na rechten fonder expreffe {tipulacie daertoeniet ver-
bonden en zyn.
Mer moeten om diergelyke zaeken alleenlyk gegyfelt en aenge-
houden werden die Magiftraet van den Vlecke die in gebreken es
haere quote te furneren, ut feilicet tedio carceris ad confèrendum com-
pellantur. Esa
Sonder dat daer tegens doet, dat die van de Admiraliteit fullen
mogen zeggen, laft gehad te hebben van de Staeten, om de voorfz
arreften te mogen doen.
Soo ook die Staeten zelve zedert het overdragen van ’t Gouver-
nement en adminiftratie van de Juítitie geen rechters en hebben mo-
gen wefen in heure eyge zaeken , mer ook zelfs executorie zouden
moeten verwerven van fyne Excellentie.
Ende dezelve executorie hebbende, zouden die niet mogen ge-
bruyken anders dan als naer rechte, zonder die van den Hage te
mogen affubjeéteren die Vierfchare en proceduuren van die van de
Admiraliteit en veel min dezelve van der Admiraliteit mogen authori-
feeren, omme van de ftyle van procedeeren in defen gecoftumeert
te mogen wycken, en hun pretenfe agterwezen mitter daed aen Jan,
Pieter, Pouwels, ingezetenen van den Hage te verhaelen.
Waeromme zoo de differenten uyt zaeke voorfz gerezen ge-
keert zyn aen U myn Heeren Arbiters, geëligeert uytten Raed van
Staeten neffens zyne Excellentie den Gouverneur Generael.
Concluderen daeromme die voornoemde van den Hoogen en
Provincialen Raden en die van de Rekeninge in Holland, mitsga-
ders die Magiftraeten van den Hage, dat die van den Hage voorts
aen ongemolefteert zullen blyven van alle repartitien en cone
tributien, die over de befloten Steden en niet over den platten lan-
de fullen werden geheven, mer dat die van den Hage fullen wor-
den getracteert als andere ten platten Lande en in opene Vlecken
gezeten. Ende indien henluyden ’t zelve zulx niet en zoude mo-
gen volgen, (als fy wel verhoopen van ja) dat in zulken gevalle
die van den Hage, volgende haere Privilegie, verclaert zullen wor-
den te mogen volftaen, mits opbrengendeeen Lxxrrry. deel ofte
anders zoo in redelykheyt bevonden zal worden, te behooren, en
daerinne henlieden valideren fal ’t geene bevonden zal worden, dat
zy voor dato van defen te veel en boven haere redelyke quote op-
gebragt hebben, mits dat in allen gevalle die van de voorfz Colle-
gien van Raden en Rekeninge van diergelyke zaken zullen blyven
ongemolefteert, en mogen volftaen , míts opbrengende elcx na fa-
culteit van zyne goederen, zoo dikwils als ‘er capitale impofitien ge-
neralyken over Holland gedaen zullen moeten werden. Ende in
gevalle
vAN SGRAVEN-HAGE. 429
gevalle de Heeren Stacten van Holland de arreften en executien by
die van de Admiraliteit gedaen , willen. verantwoorden (als men niet
en gelooft ;) dat in zulken gevalle zyl. gecondemneert zullen wor-
den de voorfz. pretenfe arreften en executien tot Rotterdam, Delft,
en elders geattenteert en begonft, cofteloos en fchadeloos af te doen.
Ende indien zy de voorfz arreften niet en willen verantwoorden,
dat in fulken gevalle die van den Hage dien aengaende haer actie
fal blyven gereferveert tegens die voornoemde van der Admiraliteit
en anderen, zoo zy te rade zullen werden.
Geextraheert uit het derde Regifter van Brieven van en aan den Hove fol. 146
LX.
UITSPRAKE van zyne Excellentie Maurits van Naflau,
en Raaden neffens hem als Arbiters.
ALSOO die van den Hoogen en Provincialen Raden, die Luy-
den van de Rekeninge in Hollant, mitsgaders de Burgemeefters en
Regierders van den Hage, Requiranten ter eenre; ende de Ed.
Heeren Staeten van den Lande van Hollant ter andere zyde; by
heurluyder aéten van Submiflie beyde in dato den achtften dezer
maend Augufti 1586. eyndelyk gefubmitteert en gebleven hebben
aen zyne Excellentie en Arbiters ondergefchreven, die decifie van
de queftien nopende de betalingen van verfcheyde repartitien en
quotifatien, daerop den Hage neffens andere Steden van Holland,
zoo by zyne Princelyke Excellentie ho. memo., als by de Staeten
voornoemt zyn geftelt en gequotifeert tot den laetften December
1585. incluys, mitsgaders de arreften, gyfelingen en executien ter
caufe van dien gedaen. SOO IS ’T', dat fyne Excellentie en de
voorfz Arbiters uyt cragte van de voorfz fubmiflien deurzien en ge-
let hebbende op al ’t geen by partyen hinc inde tot juttificatie van
fyne intentie overgelevert is geweeft, en voorts overgewogen heb-
bende alle t geen hem in defen zoude mogen moveeren: hebben
verclaert, gearbitreert en uytgefprooken, verclaeren, arbitreren en
uytfpreken by defen, dat die Requiranten, boven 't geene fy opde
voorfz repartitien betaelt hebben , (daerinne begrepen twee decla-
ratien d'een van Logys-geld, en d'andere van ftallagien, ’t zamen
bedragende 2971. ponden, vier fchell. vier grn., en boven ’t geene
vorder bevonden zal worden te behooren, tot betalinge te ftrekken,
nog opbrengen en betalen fullen vier duyfent ponden te xl. grn. ’
pond, in handen van de Heeren Staeten ofte haere Gecommitteer-
den binnen den tyd van veertien dagen, en dat die voorfz Requi-
ranten daermede zullen mogen volftaen. Verclaeren voorts die
arreften, gyfelingen en executien, zoo tot Rotterdam, Delft als
anders op den Suppooften en den ingezetenen van den Hage qualyk
en t° onrecht gedaen. Verklaeren voorts dat defe uytfpraeke of
verklaeringe niemant van partyen in toekomende ES zal prejudi-
cieren; referverende zyne Excellentie en andere Arbiters de inter-
pretatie van de duyfterheyt die uyt dezen zoude mogen reyfen en
Eff3 op-
1586.
1591.
430 _PRIVILEGIEN, OCTROYEN, znz.
opkomen. Aldus gedaen en elks van parthyen een dubbelt gege-
ven, by zyne Excellentie en Arbiters getekent op den negenden
Augufti des jaers vyftien hondert fes en tagtig.
Ende was ondertekent,
MAURICE ve NASSAU. ADRIAEN van peR MYLE,
CORN.NARDENUS. P. VOS.
Geextraheert uit het Regifter der Refolutien van Holland, pag. ger.
L X.
OCTRO Y voor die van den Hage, om een derden Burge-
meefter te mogen hebben.
DIE RIDDERSCHAP, EDELEN en GEDEPUTEERDEN van
de Steden van Hollandt en Weftvrieflandt, reprefenterende de Stae-
ten vanden {elven Lande, doen te wetene , dat alfoo Bailliu, Burge-
meefteren en Regeerders van den Vlecke van den Hage ons verthoont
hebben, dat defelve Vlecke in‘den jaere vyftien hondert negen en
vyfug by den Conink, naar voorgaende advys van den Stadhouder ,
Prefident en Raeden van Hollant, Zeelanten Vrieflant uyt gewich-
tige redenen geotroyeert en geaccordeert is geweeft: Dat van als
doen voertaen jaerlyx boven’t getal van Schepenen, die aldaer telc-
ken jaere geftelt worden , twee Burgemeefters van de notabelften by
den geenen die de Wet aldaer vernieuwen, zouden worden geor-
donneert; Volgende welken tot nog toe twee Burgemeefters in
oficio binnen den Hage geweeft waeren: Dan alfoo de dagelyx-
fche woor vallende faeken, befoingnes en affairen van den Hage foo
in ’t vervolch van haerl. faecken aan ons ofte onfe Gecommitteerde
Raden, aan den Hoogen, Provincialen Rade, den Luyden vande
Rekeningen ende anderfints, dagelycx fulex vermeerderen, dat het
ommogelyk was, foo tot dienfte van den Lande als die van den
Hage voornoemt, defelve by twee Burgemeefteren te doen waer-
nemen en bedienen, byfonder foo’ wanneer eene van dezelve Bur-
gemeefters abfent, fiek ofte in fyn nootelycke particuliere affaires
fal wefen geoccupeert, in welken gevalle de faeken van den Hage
moeften blyven verachtert en werden gepofponeert tot grooten na-
decle van den zelven Vlecke. En gemerkt binnen d'andere Steden,
om gelyke redenen de nombren van de Burgemeefters waren ge-
augmenteert, de Supplianten verfogten, dat wy, regard nemende
op ‘t gunt voorfz is, haerluyder voornoemde Oêroy fouden willen
amplieren, en henluyden vergunnen en accorderen , dat in de plact-
fe van twee, drie Burgemeefteren fullen worden geordonneert ; SOO
IS ’T', dat wy de faeke voorfzovergemerkt, en daerop gezien heb-
bende ’t voorfz Oëtroy, ende voorts aenmerkende, dat een derde
Burgemeefter ook van wegen de Vroetíchappen van den Hage wert
verlogt, uyt onfer rechter wetenfcap en volcomen auctoriteit, tot
| vor-
vaN SG RAVENHAGE. 431
vorderinge en goede direétie van den regimente, Politie en admi-
niftratie van de Juftitie binnen den vooríz Vlecke van den Hage, ge-
gunt, geoëtroyeert en geaccordeert hebben, gunnen, oétroyeren
en accorderen by defen, dat van nu voortaen boven ’t getal van de
Schepenen en twee Burgemeefteren aldaer, noch een derde Bur-
gemeefter geordonneert ende gefet fal werden van de notabelfte
van den Hage voornoemt, by den geenen, die jaerlyex de Weth
aldaer vernieuwen, mede tot alfulcken eere, rechten en prcëmi-
nentien als andere gelyke Burgemeetteren van onfe groote of cley-
ne Steden in Hollant genieten en gebruycken. Ontbieden daerom-
me en beveelen allen den geenen, dien ‘tbehoort, en dezen aen-
gaen mach, dat fyluyden de voorfz Supplianten en _haere Nacom-
mers van defen onfen O@troye en Jnftitutie van een derden Burge-
meefter doen en laeten genieten en gebruyken, fonder henluyden
daeromme te doen ofte laeten gefchieden eenich hinder, letfel of
moevenifle ter contrarie. Dest’ oirconde hebben wy onfen groot
zegel hieraen doen hangen. Gegeven in den Hage den 2r. Ja-
nuary in't jaer ons Heeren duyfent vyf hondert een en tnegentich.
Op te pleyke ftont,
Ter Ordonnantie van de Staeten ;
en was getekent,
' C. ve RECHTERE.
Uythangende befegelt met een groot rooden waflchen zegele aen
een dubbelde ftaerte.
Geextraheert uit het derde Memoriaelb. van Hanneman fol. 171. en geregiftr.
in ’t francyne Regifter, beruftende ter Kamere van Burgemeefteren van ’sGra-
venhage fol. 214. alsmede in ’t Regifter van de Refolutien van Holland, begin-
nende met January 1591. en eindigende den 16. Novemb. pag. 117.
Lak 5.
Gi: Honden by dage nog nagte in den Dorpe van Scheve-
ige los en ongekoppelt te laaten loopen, geduurende den
tyd wan bet droogen van den Fifth.
MAURITS geboofen Prince van Orangien, Grave van Naf-
fau &c: Marquis van der Veere en Vliflingen, Heere van St. Vyt,
Doesburch, der Stad Grave en van den Lande van Kuyk, &c.
Gouverneur , Capiteyn Generaal en Admirael, mitsgaders den Pre-
fident ende Raden over Holland, Zeeland ende Vriefland ; Den
eerften Deurwaerder van de Camere van den Rade hier op verfogt,
Saluyt; Alfoo wy door Schout, Burgemeefteren en Regierders van
den Hage verwittigt zyn, en ook ons is gebleeken, dat eef
-
1592.
432 PRIVILEGIEN, OCTROYEN, enz.
de perfoonen op den Dorpe van Scheveninge woonachtig, zyn
houdende eenige ‘honden, zoo Wint-honden als andere, die fy-
luyden los en ongekoppelt aldaer laeten loopen, dewelke overzulx
opeeten en vernielen de Villchen van de goede luyden, die fyluy-
den in de droogtuynen aldaer hebben hangende, waer door defel-
ve goede luyden, foo grootelykx befchadigt worden , dat ook ge-
fchapen is ’t voorfz Dorpe van Scheveningete komen tot ruineen be-
derfteniffe, SOO IS ’T, dat wy omme daerinne te voorzien en
verhoeden de fchaden van den voorfz Dorpe en de, Ingefetenen van
dien, geordonneert en geftatueert hebben, ordonneren en {tatueren
mitsdeten, dat eenen yegelyken, die aldaer eenige honden, ’t zy
wat honden ’‘t zelve zouden mogen wefen, zullen willen houden,
gehouden fullen fyn, dezelve honden, geduurende den tyt van het
droogen van de Vifch, des daechs twee ’t famen te koppelen, op
poene wiens honden anders bevonden fullen werden, verbeuren {al
voor ieder hond fes Carolus guldens, ’t appliceren een derdendeel
ten behoeve van den aanbrenger ende twee andere deelen ten pro-
fyte van den Houtvefter van Holland, ofte anderen Officier , die
by preventie de executie daer van doen fal, ende te betaelen by den
eygenaer ofte bewaerder van defelve honden, tot optie van den
Houtvefter ofte anderen Officier. Verbiedende voorts eenen yege-
Iyken eenige honden des nagts los te laeten, maer de zelve vaft te
houden, te bewaeren en op te fluyten binnen haere huyfen ofte
lootfen, in zulker voegen, dat dezelve honden geen fchade in eeni-
ge droogtuynen ofte droogplaetzen en mogen doen, op peene van
‘tien Carolus guldens, te appliceren als vooren , en fullen daeren bo-
ven de eygenaers, houders ofte bewaerders van dezelve honden ge-
houden wefen te betaelen de fchade, die dezelve by dage ofte by
nagte gedaen fullen hebben, gevende confent en authoriferende
mits defen eenen yegelyken, die eenige honden by nachte bekomen
fullen in hunne droogtuynen, defelve vryelyk ende fonder iet te
verbeuren doot te flaen, in welken gevalle den eygenaer van den
hond vry zal zyn van de voorfz boete ; gelyk mede eenen yegely-
ken toegelaten wort, doot te flaen de honden by daghe ofte by
nachte ongekoppelt loopende, wiens Meefters ofte bewaerders niet
bekent fullen fyn. Ende op dat van defe jeghenwoordige Ordon-
nantie en Verbodt niemand ignorantie en pretendere, Ordonneren
en bevelen wy U by defen jegenwoordigen binnen den pubide
Scheveninge voorfz, daer men gewoon is uytroepinge en publt
te doen, te kundigen en publiceren, en een yegelyk fcherpelyk te
bevelen hen hier na te reguleren. Ordonnerende mede den voorfz
Houtvefter, mitsgaders den Procureur Generael van den voorfz
Hove, en den Bailliu van den Hage jegefis den Overtreders van
defen te procederen en doen procederen tot executie van de voorfz
peenen, fonder eenige diflimulatie ofte verdrach. Gedaen in den
Hage onder ’t zegel van Juftitie hier op gedrukt in forme van Plac-
caete, den ren. Februarii X Vc. twee en tnegentich.
„ Geregiftreert in ’t derde Memoriaelb. van Hanneman, ful. 261. en gedrukt
in ‘t Hollands Placcaet-boek , pag. 155.
LXI,
VA N sG R A V E N-H JN G E. 433
| LX
OCTROOI voor die van den Hage om agt of tien duifend
guldens te mogen ligten ten dienfle en tot onderhoud vanden
__flaat van den Hage, mits dat van nu voortaan de extraordi-
_— waris, even als de ordinaris rekeningen van de Treforie ten
overflaan van Commiflariflen gehoort en geflooten zullen
werden. |
Den 21. November 1594.
OP het verfoek van Schout, Burgemeefteren en Regeerders van
den Hage aan de Heeren Staeten van Holland en Weftvriefland ge-
daan, omme op renten te mogen ligten, te loffen den penning fef-
tien of veerthien ter fomme van agt ofte thien duyfent ponden van
xL. grooten, ten aenfien van haere veragteringe , zoo uyt zacke
van de verpondinge en anderzints; daer op by de Staeten verfogt
was het advys van den Prefident en Raden van Holland, ende die
hen van meeninge waeren te conformeren.
DE GECOMMITTEERDE RADEN van pe ST AE-
TEN, gezien het advys vanden voornoemden Prefident en Rac-
den vanden 14, November laeftleden, daar by dezelve, omme re-
denen daerinne geroert, confenteren in het verzoek van de Sup-
plianten, mits dat voortaen de extraordinaris rekèningen van die van
den Hage gehoort en gefloten zullen worden voor een Commiffuris
wanden voornoemden Hove, ende van de Kamer van de Rekeninge, ge-
byk als bet zelfde gefchied in haarluyder ordinaris Rekeningen; daer-
znne Burgemeefteren van den Hage verklaart hebben, egeene fwarig =
heyd te konnen maeken, als wel te vredg zynde, dat-de voor{z ex-
traordinaris Rekeningen mede met goede kennifle gedaan werde;
hebben geordonneert, dat die van den Hage van wegen de Stacten
daar op behoorlyke brieven van O@roy verleent fullen werden.
De RIDDERSCHAP, EDELEN en STEDEN van
„HOLLAND en WESTVRIESLAND, reprefenterende de
Staeten van denfelven Lande;, Allen den genen die defen jegen-
woordigen fullen zien ofte hooren lefen, Saluyt. Alfoo Schout,
Burgemeefteren en Regeerders vanden Hage ons te kennen gege-
ven hebben , dat by flote van rekeningen foo van de colleéten van de
verpondingen aldaer, als ook vande Servicie en Logys-gelden vande
foldaeten ende vrouwen, mitsgaders over de intereflen vande pen-
ningen, die tot laften van die vah den Hage op particuliere obliga-
tien, by de Supplianten gelicht hebben moeten worden, zyluyden
verachtert zyn , en te kort komen ontrent elf duyfend Caroli gul-
dens; ende alfoo fylieden egeene middelen en hadden, omme de-
zelve latten aftedoen, en die van den Hage ondienftig zoude zyn,
met fwaere intereflen gechargeert te blyven; ende ten aenfien fy
Supplianten niet en vermogen het Corpus van den Hage met eenige
IL. Deel. Ggg renten
1597.
434 _ PRIVILEGIEN, OCTROYEN, enz.
renten by opneminge van penningen te befwaeren , verfoekende
daaromme onfen Oëtroy, Confent en Authorifatie, omme op ren-
ten te mogen lichten de fomme van agt of tien duyfent Caroli gul-
dens, terloflinge tegens den penning fefthien of veertien tot dieníte
en onderhoud van den ftaet vanden Hage. SOO IS’T , dat wy de
zaeke voornt. overgemerkt en hier op gehad het advis van -den Prefi-
denten Raden over Holland, Zeeland en Vriefland, uyt onfer rech-
ter weteníchap , volkomen magt en authoriteit de Supplianten al-
hier gegunt, geoétroyeert en geauthorifeert hebben, gunnen, oc-
troyeren en authorifeeren by defen tot lafte van die van den Hage
voornt. op renten te mogen ligten de fomme van agt of thien duy-
fent Caroli guldens; te loffen dezelve renten tegens den penning zef-
thien of veerthien, daartoe de Supplianten.bequamelykft zullen kon-
nen geraeken, mits dat van nu voortaan de extraordinaris rekeningen
wan die vanden Hage mede gehoort en gefloten zullen worden ten over-
flaen van een Commtfftris van den voorn. Hove en vande Kamêér van
Rekeningen, gelyk het zelve van haerlieder ordinaris rekeningen van
Threfünrie; tot welken eynde deze aldaer mede fal worden geregif-
treert, het welk gedaen zynde laften en ordonneren wy eenen ye-
gelyken dien het zelve aengaen mach, de Supplianten het inhouden
van defe onfe brieven van Otroy te laeten genieten ende gebruyken
zonder hen daerinne te doen ofte laeten gefchieden eenige verhin-
deringe ter contrarie.
Gedaen in den Hage onder onfen zegel hier aen gehangen den
een en twintigften November duyfent vyfhondert vier en negentig.
Was geparapheert,
J. VAN OLDENBARNEVELT, V&
Onderftond,
Ter Ordonnantie van de Staeten.
getekent.
| C. DE RECHTERE.
‚ Geextraheert uit het Regifter der Refolutien van haer Edele Groot Mog: be-*
ginnende met den 12. Januarii en eindigende den 29. Decemb: duyfent vyf-
hondert vier en negentig pag: 489.
LXIL
OCTROOI aan die van den Hage , om hunne Paarden
markt te mogen verleggen na den uitgank van den vrydoms
van de Valkenburgíche Paardemarkt. en
De RIDDERSCHAP, EDELEN en STEDEN van
HOLLAND &c: Alfoo Bailliu, Schout, Burgemeefteren, Sche-
penen en Regeerders van ’s Gravenhage ons te kennen gegeven vi
en;
vaN SSGARAVEN-HAÁGE. 435
ben, dat wylen Ho Mog. Hertog Willen van Beyeren , Grave van
Holland &c. ontrent den jaere van veertien hondert ende fes, den
Vlecke van den Hage gegunt en gegeven hadde een vrye Jaermarkt
van Paerden, Beeften en andere goederen alle jaers ingaende agt
dagen voor Meydach en geduerende veerthien dagen. Ende dat
het zelfde O&troy en de Weekmarkt door veranderinge van tyden
in non-obfervantie gekomen was, foo hadden de Remoníftranten ’t
felfde aen ons in den jaere vyftien hondert een en tachtich vertoont
ende geobtineert nieuw Oétroy den agtíten Januarii vyftien hondert
een en tachtig; dan alfoo by experientie bevonden werd, dat de
voorfz tyd geheel onbequaem was en ongelegen, omme alhier ee-
nige Paerden en Beeften ter markt te brengen, en zulks ’t felfde
Otroy genoegfaem voor die van den Haghe was infruêtueus , ver-
foekende daeromme, dat ons gelieve den voornoemden tyd van
acht dagen voor Meydach en geduerende veerthien dagen te ver-
leggen tot acht dagen na de Paerdemarkt van Valkenburch, daerby
egeene Steden nog Dorpen fouden wefen verkort; SOO IS'T,
dat wy de faeke voorfz overgemerkt, den Supplianten voornoemt
gegunt, geconfenteert en geoêtroyecrt hebben, gunnen, confente-
ren en o@troyeren by defen, dat fyluyden de voornoemde jaerlyk-
fche Paerdemarkt, henluyden van oudts als vooren geaccordeert ,
voortaen jaerlyks fullen mogen houden na den uytgank van de vry-
domme van de Paerdemarkt van die van Valckenburch , met gelyke vry-
dommen voor den tyd van veerthien dageh, als henluyden by voor-
„gaende O@roy is geaccordeert, mits dat dezelve Paerde-en Beefte-
markt gehouden fal worden ter geordonneerde plaetfe en defe mede
in de Camere van Rekeninge fullen werden geregiftreert. Ontbie-
den daeromme en bevelen onfen Stadhouder ; Prefident en andere
Luyden van onfen Raede en Rekeninge in Holland, den Bailliu en
Schout van den Haghe ende allen anderen onfen Officieren, Rech-
teren, Jufticieren en onderfaeten van wat qualiteit ofte conditie
die zyn, dat fy den voornoemden Supplianten de voorfz vrye Jaer-
markt als vooren doen laeten en gedogen, ruftelyk, vredelyk en
volkomelyk genieten en gebruyken, fonder hen daerinne te doen
ofte te laeten gefchieden eenich hinder, let{el ofte moeyenifle ter
contrarie. Des t'oirconde hebben wy onfen grooten zegel hieraen
gehangen. Gegeven in Gravenhage voornoemt den vyftienden
Martii in ’t jaer ons Heeren X Vc. zeven en tnegentich.
Geextraheert uit het Regifter der Refolutten van haer Ed. Groot Mog. beginnende
den 4. Januarii en eindigende den go. Decemb. 1597. pag. 108. en gedrukt
in ’t Hollandfch Placcaetboek pag. 241.
Aanmerkinge.
Dewyl wy in ’t eerfte deel dezer onzer Befchtyvinge geene gelegendheid
‚hebben gehad, om van de Haagfche Kermiffen of Jaarmarkten te konnen fpre-
ken, gemerkt ons de tyd als doen te kort was, en dat zig noopende den oor-
fpronk, benaminge en tyd-verwiffelinge der gemelde Kermiflen opdoen ver-
fcheïde omftandigheden , die ons zeer duifter en verwart voorkomen, zoo heb-
HI. Deel, Gag 2 ben
436 PRIVILEGIEN, OCTROYEN, enz.
ben wy goedgedagt alhier by wyze van aanmerkinge op te geven al ‘t geen ons
daarvan is ontmoet.
Dat alhier in voorige tyden twee vrye Jaarmarkten zyn geweeft, de eene
op de Heilige Kruisdagen in de maand Mei ‚en de andere op Sinte Catharinen-
dag in November, duurende dezelve Markten agt dagen voor en agt dagen na
de voorfz. Heilige dagen, en zulks elke Jaarmarkt den tyd van veertien dagen,
is klaar en duidelyk te zien uit het Oêtrooi, by Koning Philips aan die van den
Hage gegeven den 22. Januarii 1561. hier vooren te vinden onder No. xu1x. ,
hoewel ons van derzelver inftellinge geen Privilegien, Oétrooyen of andere
Voorregt-brieven zyn bejegent. Wel is waar, dat de Magiftraat van den Ha-
ge by haar Verfoekfchrift in den jaare 1581. aan de Staaten van Holland over-
gegeven, om wederom te hebben eene vrye Jaarmarkt, als na ouder gewoon-
te, ter nederftelt , dat die van den Hage by Hertog Willem van Beyeren den zef-
den van dien naam ontrent den jaare veerthien hondert en zes zouden begun-
{ligt zyn geweeft met een vrye Jaarmarkt van Paarden, Beeften en andere goe-
deren, die alle jaar zoude hebben ingegaan agt dagen voor Meidag en geduurt
veerthien agter een volgende dagen ; welke tyd met de eerftgemelde Jaar-markt „
die op de H. Kruifdagen in Mei alhier wierde geviert, wel fchynt over een te
komen, om dat op den derden dag van de gemelde maand de dag der Kruis-
vindinge werdende geftelt, gevolgelyk dezelve ook binnen die veertien Kruis-
dagen is begreepen geweeft, zoo zoude daaruit wel volgen, dat die van den
Hage met de eerfte Jaarmarkt"zouden zyn begunftigt geweeft, dog geenzints,
datze twee Jaarmarkten op verfcheide tyden des jaars zouden hebben gehad.
Ten ware men onderftelde, dat die van den Hage by het meergemelde Privi-
legie van Hertog Willem van Beyeren, of by een ander afzonderlyk Oëtrooi, ’
zy by den zelven of door eenen laateren Graaf aen hen verleent , mede met een
tweede Jaarmarkt wel bevoorregt zynde geweeft, maar oordeelende, dat doen
ter tyd twee Jaarmarkten voor de geringheid hunner plaatze niet voordeelig
zouden wezen, van de laatfte op St. Catharinadag in November, den tyd der
Magiftraats veranderinge, als tot hun oogmerk niet dienende, by hunne re-
quefte geen gewag hebben willen maaken. |
Hoe ’t ook zy, zeker is ’t, dat in den beginne der voorgaande eeuw, en
zelfs kort na ’t verleggen van de Jaarmarkt van Mei in September na den uit-
gang der vrydommen van de Valkenburgfche Paardemarkt, egter twee hard
markten alhier in den Hage zyn geweeft, de eerfte in Mei.en de laatfte in
September , die de Bamis-kermis wierd genoemt, ’t geen wy niet wel weeten
thuis te brengen. Want de Jaarmarkt in Mei hadden die van den Hage van
Hertog Willem en de vernieuwinge daarvan, vermits dezelve t'eenemaal was
verloopen , in 1581. by Oétrooi van de Staeten van Holland op den naam van
Koning Philips, als Graave van Holland, verworven. Dog deze te vroeg in ’t
voorjaer komende, wanneer de tyd geheel onbequaam en ongelegen was, om
alhier eenige paarden en beeften ter markt te brengen, en zulks voor hen van
geen nut of dienft zynde, hadden dezelve ingevolge van een nader Oétroy in
1597. verlegt en gebragt in September; waardoor gevolgelyk , onzes oordeels ,
de Mei-kermis ganfchen al wierde vernietigt, blyvende mitsdien alleen de laatft-
gemelde in September. Niettemin werd van een Mei-kermis gefproken in het
50. artikel van de Ordonnantie op de Schutterye van den 15. Maart 1617.
dat het eerfte Maanfchut zal ingaan veertien dagen na Meye-Kermis, en artl. 52. van
dezelve Ordonnantie, dat alle Meye-kermis-tyden op alzulken dag, als by de Magi-
firaat zal werden geordonneert, en den Schutters by publicatie gedenunchieert „ by alle de
Schutterye Wapenfchouw zal werden gedaan, enz. Waaruit dan klaarlyk te zien is, _
dat ’'er na het verleggen van de voorfz Haagfche Mei-Kermis in September ,
egter nog een Mei-kermis of Jaarmarkt is gebleven. Van de Kermis in Sep-
tember vind men verfcheide Publicatien aangaande den vaften dag, waarop de-
zelve haaren aanvang zoude nemen. En dewyl daerinne by de Almanakmakers
veeltyds wierde gemift, „, Soo deden Schout, Burgemeefters en Regierders
‚> van ’s Graveu-Hage by publicatie van den 4. Septemb. 1630. allen en eenen
» yegelyken weeten, dat de aanftaande Haagfche Kermis zal wefen den twee
| en
VAN SGRAVEN-HAGE 437
„‚ en twintigften dezer maand September, en dat van nu voortaan altoos de
‚‚ Haagfche Bamifle Kermiflen zullen ingaan den eerften Sondag voor St. Mi-
„, chiel en de Paerdemarkten altoos dingsdag daaraan, wefende den derden dag
‚‚ van deeKermifle. Welke tyd zeer flipt is overeenkomende met den tyd van
het Feeft der jaerlykfche inwydinge ‘der Haagfche kerke, zoo als wy in
eerfte deel dezer Befchryvinge bladgyde 353. hebben opgegeven.
En derhalven zal het dan kortelyk te onderzoeken {taan , waaruit deze laatft-
gemelde Mei-kermis haaren oorfpronk heeft genomen. Wy bekennen, dat ’er
in zekere Deduêtie over Differentiale Pointten in verfcheide Criminele zaaken tu(}chen
bet Hof en den Hage, aan Gecommitteerden van baar Ed. Groot Mogende in den jaare
1663. overgegeven, te vinden agter het Ampel Berigt van den zelven Hove van
den jaare 1707. onder de Bylaage J. pag. 124. ter neder geftelt wert, dat in
woorige tyden twee byzondere KermifJen alhier zyn geweefl, de eene in Mei en de andere
in Odober, zynde die in Mei quam, de Hof - Kermis genoemt, ende die in Oftober, de
Haagfche Kermis. En als men nagaat waarop deze ftellinge haaren grondflag
heeft, zoo zal men bevinden, dat dezelve eenig en alleen ruft op een Memorie
van den Droft van den Hove in der tyd (tot bewys van de voorgemelde ftel-
linge daaragter geplaatft pag. 153.) waarby hy voorgeeft, „, dat alhier noch
‚, by menfchen geheugen zouden zyn geweeft twee Kermiflen des jaars, waar
‚‚ van de eene wierd gehouden in ’t begin van Mei, genaamt de Hofkermis,
„ en d'andere in de Maand Oétober of Bamis , genaamt de Haagfche Kermis; „
zonder iets verders tot bekragtinge van zyn voorfz zeggen by te brengen. Wy
willen hem niet tegenfpreken daarin, dat ’er geen twee Kermiffen op twee by-
zondere tyden des jaars en dat zelfs na het verleggen van de Mei-Kermis aan
den Hage vergunt, alhier zouden zyn geweeft, want dat hebben wy hiervoo-
ren reets klaar aangetoont , maar dat de eerfte in der daad de Hof kermis zoude
zyn geweeft, konnen wy, zonder nader bewys, niet toeftaan, ten minften
niet begrypen. Voor eerft, om dat ’er buiten de voorfz Memorie van den Droft ,
en de zoo even aangehaalde Deduêie in geen authentyk ftuk of befcheid, van
zodanigen Hof-kermis het minfte gewag word gemaakt of zelfs de bloote benaa-
minge gevonden. En zekerlyk zoude ons, die zoo veel duizende aêtens en
pergameene brieven, den Hage rakende, hebben gezien , doorlezen en on-
derzogt, en zoo veele Regifters nageflagen, ten minften wel het een of t'ander
daarvan ergers zyn ontmoet. Maar ten anderen, om dat het ook büiten alle
waarfchynelykheid is, zoo men flegts let op den oorfpronk der Kermiffen in ’t
algemeen. Want vh het eenpaarig gevoelen der Roomfch-Katholyke
Schryvers, betekent het woord Kermis niet anders dan Kerkmis, dat is het jaar-
Iykfche Feeft der kerkwydinge. Welk Feeft voorheen ter eere van den Hei-
lig, Patroon der kerke, met veele plegtigheden, gaftmaalen en vrolykheden
wierde geviert; op welke verjaaringe der kerk-inwydingen, nu Kermiffen,
men vrye marktdagen heeft gehouden, daar de koopluyden en kramers van
Ooften en Weften na toe quamen vloejen. Zulks dat ’er tuffchen die jaarlyk-
fche vieringen en de kermiffen of Jaargetyden der Kerk-inwydinge hedendaags
weinig of geen onderfcheid en is.
Nu zoude men derhalven moeten onderzoeken, of 'er wel ooit zodanig Feeft
ten aanzien van de Hof-kapel, zynde de Parochiekerk der Edelen, Suppooften
en Hovelingen, is ingeftelt en bekent geweeft. Het eenigfte , dat wy ten
dien opzigte hebben ontdekt, is, dat de Deeken en Kapitulaaren van de voorft ka-
pel gewoon waren alle jaaren eenen ommegang te doen met de doorne kroon, en ook op de
Kruysdagen; welke twee ommegangen zy alleen buyten den omtrek van ’t Hof vermogten te
doen. En van deze laatfte plegtigheid zoude men dan eigentlyk den oorfpronk
der Hof-kermis moeten afieiden. Maar zoo men dit eens toeftond, zo is daar-
tegens onbegrypelyk; eerft hoe dat Hertog JVillem van Beyeren by Zynen brieve
van den jaare 1406. aen die van den Hage juift op of binnen dezelve dagen
een Jaarmarkt heeft willen vergunnen; en dat ook de Heeren Staaten van Hol-
land in den jaare 158r. indien die van den Hove als toen nog in ’t bezit wa-
ren, van hun Feeft der kerk-inwydinge of zoo genaamde Hof-kermis ter ge-
woonelyker tyd in de Kruysdagen te houden, fchoon alle de Roomfch - Kerke-
Iyke plegtigheden door het invoeren der gezuiverden Godsdienft hier te Lande
led se waren
438 PRIVILEGIEN, OCTROYEN, Enz.
waren te niete gedaen, egter aan de Magiftraat van den Hage vernieuwinge
van de voorfz Jaarmarkt, na dat die t'eenemaal was verloopen, weder op den
zelven tyd, als haar voorheen by ’t Oêtrooi van Hertog Willein was vergunt,
hebben goedgevonden toe te ftaan en te accorderen, zonder die op eenen an-
deren tyd te verleggen, als naderhand op ’t verzoek van die van den Hage ,
om rede boven vermelt, is gefchiet. .
Maar ten tweeden, zoo heeft Keizer Karel by placcaate van den 17. Januarü
des jaars vyftien honderd een en dertig volgens den loope van den Hove alle
Feeften en Kermiflen binnen den Lande van Holland afgefchaft, en _geordon-
neert dat dezelve voortaan in alle Steden, Dorpen en Vryheden gelykelyk alle
jaar in September des Sonnendags na St. Mattheusdag , voor den tyd van drie
dagen, zouden gehouden worden op verbeurte van zekere boete daar by geftelt :
’t welk de gemelde Vorft niet heeft gedaan, dan na dat hy, gelyk hy zelf by
’t voorfz Placcaat getuigt, daar toe alwoorens hadde doen befchryven de Staaten en
Officieren van den zelven Lande, en daarop ingenomen derzelver adoys ‚ mitsgaders van die
van zynen Rade aldaer; ’t geen dan ook ongetwyffelt mede een van de redenen
is geweeft, dat de voorfz Jaarmarkt van den Hage in.de maand Mei was ver-
loopen. En derhalven is het niet te vermoeden, dat de Heeren van ’t Kapittel
van den Hove, zoo zy al zodanigen Jaarlykfch Feeft van kerkinwydinge in de
Maand Mei hebben gehad, het zelve zouden hebben blyven behouden; veel
min dat die van den Raade Provinciaal, na het vernietigen van het meergemel-
de Kapittel en zulks na het invoeren der Reformatie hier te Lande, hunne
Hof-Kermis, weder op nieuw , eigener authoriteit (want wy vinden niet, datze
daar toe by eenig Voorregt-brief zyn geoêtroyeert geworden,) zouden hebben
ingevoert, fchoon die al tot de gedaante van een Jaarmarkt was verandert. En
zoo de voorfz Mei-Kermis al eens de Hof-kermis mogte zyn geweeft, zoo is
het daarenboven nog onbegrypelyk, dat die van den Hage op dezelve den Wa-
penfchouw hunner Schutterye liever hebben willen doen, dan op hunne eige
Kermis in September. |
’tIs ook van geen de minfte kragt, dat men de Hof-kermis daaruit zou-
de willen afleiden, dat de kraamen, fpullen, enz. ter zelver tyd op de geannexeerde
Graaffelykheids grond, en ten tyde van de Haagfche Kermis in Obtober op die onder het
Geregte van den Hage is behoorende , zouden hebben geftaan, zoo als men by de meer-_
gemeldeDeduêie tragt te beweeren; gemerkt dat haar Ed. Groot Mogende by
het verleenen van het Oétrooi in den jaare vyftien honderd een en tagtig aan
die van den Hage wel hebben toegeftaan hunne Jaar- enyPaarde-markt weder te
mogen vieren, agt dagen voor Mei en geduurende den tyd van veertien agter-
eenvolgende dagen , maar ook teffens wel expreflelyk hebben gelaft, ,, dat de
„ zelve zoude moeten werden gehouden tot zulken plaatze, als de Stadhouder den zelven .
‚ binnen den voorfe Viekke van den Hage of den bedryven van dien ter minfte fchade van
‚‚ de plantagien en verbinderinge van de pafJagien aldaar alderbeguaamelykft zoude ordonne-
„ ren of doen ordonneren. Waaruit klaarlyk blykt, dat het aan de Magiftraat van
den Hage niet heeft geftaan, om de kraamen, fpullen, enz. te ftellen of te
doen ftellen, daar zy wilde, maar eenig en alleen aan den Stadhouder. En ’t
is ons ook niet bekent, dat dezelve ooit meer op ’s Haags grond zyn geplaatft
geweeft, dan in Mei des jaars zeftien honderd zeven en veertig, wanneer met
goedvinden van de Ed. Mog. Heeren van den Hove en Burgemeefteren van den
Hage , uit confideratie van de groote droef heid van ’t Hof van gyne Hoogheid Prins Fre-
derik-Hendrik, over defzelfs dood die den 14. Maart was voorgevallen, de kraa-
men, fpullen , enz. geordonneert zyn te ftaan op de Princegragt en elders.
Waarover egter eenige gefchillen zyn gerezen, die als doen ter uitfpraake van
haar Ed. Groot Mog. zyn gebragt geworden; uitwyzens de ndvdlgende Publi-
catie van de Magiftraat van den Hage, welke wy goed gevonden hebben om
rede alhier by te fchryven.
> ÂLSOO noopende het ftellen van de kraemen eenige differenten zyn
‚‚ ontftaen tu{lchen den Hove van Holland en de Magiftraat van ’s Gravenhage,
‚‚ daarvan op de klagte van de voorfz Magiftraat de kennifle en decifie is aen-
‚‚ genomen by de Ed. Groot Mog. Heeren Staeten van Hollant als Souveray-
… nen
va WGC VVE Ne HIAYG, Ei 439
zen dezer Landen, dewelke tot, dien eynde alreede by appoinétemente van
dato den xvjen. dezer loopende maand hebben verzogt en gecommitteert
„ eenige Leden van haer Ed. Groot Mog. Vergaderinge , die over de voorfz
… differenten den Prefident en Raden van den Hove en de Magiftraet fouden
hooren en vereenigen, ware het doenlyk, en foo niet , haer Ed. Groot Mog.
te dienen van rapport en advys , omme 't zelve gehoort, verder gedifpo-
geert te werden, als bevonden zoude werden te behooren: SOO IS'T,
dat Schout, Burgemeefteren, Schepenen en Regierders van ’sGravenhage by
defen allen Buytenluyden , die contrarie de Publicatie op den 12. defer maent
„ Mey op defe gepafleerde Kermiffe op het Buyten-Hof zyn blyven ftaen , per-
mitteert en toeftaet onverhindert te mogen vertrekken, mits dat zy haere
naemen en woonplaetfe zullen hebben bekent te maeken aen den Commifla-
ris ofte Toeziender van de Schuyten en Schepen uytvaerende uyt de Haeg-
fche fpeuye alhier, genaemt Adriaen Hendrikfz Wortel; en dit alles onver-
mindert de boeten en breuken by de voorfz Publicatie geftatueert. Aldus
„‚ gedaen ter Camere van Burgemeefteren van ’s Gravenhage in dato den 17.
… Mey 1647: en ten zelven dage van de Peuye gepubliceert, by my
(was getekent )
G. GRASWINKEL.
.
De Publicatie van den 12. Mei 1647., in deze vermelt, is gedrukt te vin-
den in ’t Bellum Juridicum, of Oorlog der Advocaaten pag. 183. en 184. als
mede agter het Ampel Berigt van den Hove Bylaage H. H. 2. lo. pag. 248.
249. in folio. mitsgaders agter de Provifionele Ordre van den 27. Septemb. 1614.
te vinden onder de verzamelinge van de Jfbruêtien van den Hove Num. (mihi) 38.
Deze en diergelyke omftandighellën meer houden ons dan t’eenemaal op;
immers tot nadere ontdekkinge, om te konnen befluïten en vaft ftellen, dat
de laatfte Mei-Kermis de Hof-Kermis is geweeft , fchoon wy met zekerheid
aan de gemelde Mei-kermis geen regte benaminge weeten te geven of haaren
óorfpronk t'huis te brengen. Dog % zy dan daarmede gelegen zoo als ’t wil,
zeker is ’t, dat 'cr voorheen alhier twee Kermiffen zyn geweeft, de eene in
Mei en de andere altyd in September, (en niet in October zoo als by den Droft
verkeerdelyk in zyne Memorie werd geltelt,) en dar die twee Kermiflen ge-
duurt hebben tot den jaare 1643., als wanneer de Heeren Raaden vanden Hove
Provinciaal en de Mägiftraat van den Hage by Refolutie van den 5. Mei des
gemelden jaars met den anderen goedgevonden hebben de Kermis, komende
_ in September, voor altoos af te fchaffen. En derhalven verzogten de Regeer-
ders van den Hage by Requefte aan haar Ed. Groot Mog:, » Dat zy hunne
„ jaaalykfche Paardemarkt zouden mogen doen houden in plaatze van in de
„, Kermifle van Bamis , die nu by hen was afgefchaft, in de Kermiffe van Met;
welk de voornoemde Magiftraat by Oêtrooi van den zevenden Augufti def-
zelven jaars (hierna te vinden onder Num. Lxxxr1) gunftelyk wierd toege-
fhaan. Zie mede het Regifter van Notulen. Refolutien , Ordonnantien, enz.
ggn ten tyde van F. Cryep en C. Rollant, Griffiers van den gemelden
ove, beginnende den 12. January 1626. en eindigende den 8. Januari 1652.
gequoteert Littera D. fúl. 266. :
? Hiervooren hebben wy kortelvk aangemerkt; dat Keizer Karel by Placcaat
van den 17. Januari 1531. flilo Curie alle de Feeften en Kermiffen door ganfch
Holland hebbende afgefchaft , geordonneert hadde, dat die voortaen in alle de
Steden, Dorpen en Vryheden gelykelyk op eenen dag des jaars zouden wer-
den gehouden. De rede die den Kerzer daartoe bewoogen heeft, zal zekerlyk
deze zyn geweeft, dat vermits de Feeften der Kerk-inwydinge of Kerkmiflen
op verfcheide tyden quamen, dan op dezen dag in deze, dan op geenen dag of
weeke in geene plaatze, en de meefte menfchen gewoon waren malkanderen
over en weder op hunne Kermis of Feeft uit te nodigen, een groot gedeelte
van het jaar of wel inzonderheid van de zomer met drinken, gaften en braflen
wierde doorgebragt, waardoor ‘de burgers En ingezeten niet alleen hun geld dus
verfpillende, maar ook hunne neeringed en broodwinninge verwaarloozende ,
dagelyks tot armoede geraakten. En deze rede, zegt de Heer van Ryn in Zy-
ne
440. _PRIVILEGIEN; OCTROYENy enz.
ne aantekeninge op de Hiftorie van ’t Utrechtfche Bisdom pag. 3o5. (welke aanteke-
ninge hy naderhand in de nieuwe Befchryvinge van Delft, waar van hy, zoo
wy onderregt zyn, de voornaamfte zamenftelder is geweeft, heeft overgebragt
op pag. 150. 151. enz. ) zette Koning Philips, de laatfte onzer Graaven, mede aan,
om een diergelyk Placcaat te doen uitgeven , hoewel de gemelde Schryver daar
van nog dag nog jaar vermelt.” Hy voegt terzelver plaatze verders daarby , dat
verfcheide Synoden van de aangrenzende Landen tot beteugelinge van zodanige
misbruiken goedgevonden hebben, dat alle Kermiffen of Verjaaringen der Kerk-
wydingen, door de geheele Provintie gehouden zouden werden op eenen en
den zelfden dag: dat is, als de gedagtenis der kerkwydinge in de hooftkerke
werd geviert. Wy zullen het voorgemelde Placcaet, fchoon het algemeen is ,
egter, voor zoo verre het ook zyne betrekkinge heeft tot ’sGravenhage, al-
hier woordelyk inlaffen, te meer dewyl wy vermeenen, dat het in ’t geheel niet
gedrukt of immers by weinige fchryvers te vinden is.
„… KAERLE by der gracie Goids Roomfch Keifer, &c. Den eerften on-
» fen gefwooren Exploiêtier hierop verfocht, Saluyt. Alfoe wy by onfe gene:
‚ rale Ordonnantie van der Oerdene en Policie, dien wy hebben doen publi-
> ceren en onderhouden willen hebben in allen onfen Landen van herwaerts
‚> over, onder anderen geordonneert en geftatueert hebben, dat die Feeften en
> Kermiffen van allen de Steden, Vriheden, Dorpen en andere Pleeken in elk
» onfer Landen gehouden fullen worden up fulcken dach als wy namaels zouden
‚, doen verclaeren, foe hebben wy om den felven dach bequaemelyk te {tellen
‚, binnen onfen Lande van Hollant, doen befchryven die Staeten en Officieren
> van den zelven Lande, en dairup gehadt heurluyder advys, mitsgaders van.
„ die van onfen Rade aldaer, hebben geordonneert en geftatueert, ordonneren
‚‚ en ftatueeren by defen, dat alle de Feeften en Kermiflen binnenallen Steden,
„‚ Dorpen, Vryheden ende andere Plecken binnen onfen Lande van Hollant
ss gelykelyk gehouden zullen werden alle jairs in September des Sonnendaechs na
> Sinte Mattheusdach ; welke Feeften en Kermiffen maer drie dagen dueren fullen,
„‚ up te verbuerte van vyftich Karolus gulden te verbueren by den. geenen, en
„ elk van hen, die de voorfz Feefteu en Kermiflen buyten en langer dan den
s voirfz geordonneerden dach houden zullen, en insgelyks by den geenen en
„ elk van hen die totte voirfz kermifle comen zullen, en zoe dikwils dat gebue-
„ ren fal; en ten eynde dat een yegelicken hier van geadverteert zy en hem
‚ dairna vougen en reguleren mach. SOE IS ’T, dat wy U laften en beve-
„ len dairtoe committerende mits defen, dat gy overal binnen onfen voirfz
‚‚ Lande van Hollant tret in de groote en cleyne Steden, Dorpen, Vryhe-
„, den en andere plaetfen en aldair ter plecken dairmen gewoenlic is publica-
„> tie te doene in prefentie van den Officier en Wethouders publiceert en ver-
„ Cundicht in ’t openbaer voor den volcke, die voirfz onfe Ordonnantie en
… geprefigeerden dach; Gebiedende en bevelende dat zy en een yegelyk van
„ hen dezelve Ordonnantie en Statuyt onverbrekelieken onderhouden en obfêr-
‚‚ veren op te peynen en verbuernifle boven geftelt. Bevelende voirts zeer
… expreffelyken tot onderhoudeniffe vän dezelve Ordonnantie allen onfen Rech-
„ teren en Officieren, elk in die limiten van heure Jurisdiëtie en officie, dat
9 Zy procederen en doen procederen jegens die overtreders van dyen by exe-
„ cutie van die peynen voirfz fonder faveur, fimulacie, gratie of verdrach,
s van t welk te doen wy U geven volcomen macht, autoriteit en fpeciael
‚‚ bevel; Ontbieden dairomme en bevelen allen onfen Officieren, Dienaren
„ en Onderfaeten, dat zy U in dit doende ernftich verftaen en obedieren op
> alle ’t gunt dat zy onfen thoorn duchtende zyn en daerjegens verbeuren mo-
» gen. Gegeven in den Hage onder onfen Zegel hier beneden up gedruêt up
„ ten feventienden dach in Januario in *t jaer ons Heeren duyfent vyf hondert
» een en dertich na ’t fchryven ons ’s Hoofs van Hollant, van onfen Keyfer-
» rycke ’t tweefte en van onfe Rycken van Spangien, van beyde Cicilien en an-
„, dere ’t feftiende. Ondergefchreven,
By den. Keyfer in fynen Raden van Hollant.
geteykent, R. STEYNEMOELEN.
Nu
VAN SGRAVEN-HAGE a4t
Nu komen wy tot onze hedendaagfche Haagfche Kermis. Deze werd tans
gehouden op den eerften Zondach na Kruisvindinge; werdende dezelve Vry-
daags te vooren van half een tot een uure met de klok van ’t Stadhuis inge-
luid, en na verloop van agt dagen des Vrydags op dezelve wyze weder uitge-
luid zen tot een teken , dat het is een vrye Jaarmarkt, waarop niemand van bui-
ten inkomende in perfoon of goederen om eenige burgerlyke fchulden kan
werden gearrefteert, werd aan de poften van de Ophaal-bruggens, waardoor
men den Hage inkomt, een-houte kruis gehegt, dat geduurende den gemel-
den tyd daar aan blyft; een gewoonte, die men al van ouds in veele plaatzen
heeft gebruikt. De ingang en uiteinde van deze Jaarmarkt, als mede het toe-
{taan of verbieden van Koordedanfers en andere fpullen, na gelegentheid van
goede of quaade tyden, werd jaarlyks by *t Hof en Magiftraat van den Hage
ereguleert; (zie Refolutie van den Hove van den 30. April 1686.) en het
Helen van de kraamen, fpullen, enz. aan de twee Officieren, te weeten den
Droft van ’t Hof en den Subftituit-Schout van den Hage aanbevolen , die ge-
volgelyk te zamen, met hunne onderhoorige Dienadren, de Kermis waarne-
men en overzulks de profyten en voordeelen half en half genieten, zoo als by
de meergemelde Deduêtie pag. 135. en Memorie pag. 153. enz. werd ter ne-
der geftelt. É
Deze Kermis is een der vermaardfte en voornaamfte in ganfch Holland, en
ook de eerfte; waarna toe de koopluiden en kraamers met hunne waaren aller
wegen in groote menigte komen. Dog was voor ettelyke jaaren veel pragtis
ger, en wierd met meerder ftaatje geviert als tans. De ganfche Schutterye
trok dan op met vol geweer, vliegende vaandels en flaande trommels door de
voornaamfte en aanzienlykfte ftraaten en pleinen van den Hage, doende mon-
ftering en wapenhandel, gelyk wy in de befchryvinge van de St. Sebaftiaans
Doele bladzyde 707. reets hebben vermelt. De Paardemarkt, die op Dingsdag,
den derden dag van de Kermis komt, werd gehouden in ’t Voorhout, en is
een der oudfte en vermaardfte Paardemarkten van ganfch Holland, hoewelze
tegens die van Valkenburg en Voorfchooten, welke al voor den jaare dertien
honderd beroemt waren, geenzints kan ophaalen.
Behalven de voorzeide Kermis of Jaar-en Paarde-markt, is 'er nog een Vette
beeften en Verken-markt, waarvan de eerfte koop-en toon-dag gemeenlyk komt
op den laatften maandag in Oêtober , en welke nog drie daaraan volgende maant
dagen duurt.
Ook zyn er nog drie jaarlykfche Kaas-markten, waarvan de eerfte komt in
Mei des Woensdags van de Kermis, en zulks. daags na de Paardemarkt, dog
deze is tans in ongebruik; de tweede in Auguftus, en de derde in Oétober ;
werdende de zelve gehouden op ’t begin van de Prince-gragt en Weeklykfe
Groenmarkt.
De Weekelykfe Markt-dagen, die voorheen drie waren, als onder anderen te
zien is uit de Keure en Ordonnantie van een vrye Markt voor allerhande brood
in den Hage, (gedrukt in *t Hollandfch Placcaatboek pag. 341-345. en ook te
vinden agter het Berigt van den Hove, Bylaage H. H. 1. lo. pag. 236. en vol-
gende.) dog nu eigentlyk maar twee zyn, te weeten Maandag en Vrydag, zyn
alhier zoo fraai en volkryk, datze by Jaarmarkten in kleine Steden konnen vers
geleken worden. De toevoer van allerhande waaren en koopmanfchäppen, die
als dan zoo door binnen-als buiten-luiden ter markt gebragt werden, is zoa
groot als in eenige Stad van Holland. Maar inzonderheid gaat alles te boven
de overvloed van aard-en boom-gewaflen, die het weelderig en niet min ver-
maakelyk Weft-land op die dagen verfchaft. Honderde van rk opgevult
met allerhande zoorten van keurlyke groente en ooft, vers gefneden of van
den boom geplukt, beflaan dan de ganfche Prince-gragt. Elk Schipper weer
aldaar zyn Leg-plaats te vinden.
„, Hier: is het levendigh , hier krielen duyfent luyden ,
„ Wanneer het Markt-dag is, want langs dit water heen,
„, Hebt gy zes Markten van verfcheide zoort by een.
HI. Deel. Hhh Nu
Drie der
ver-
maardfte
fruit-en
bloem-
Schilders
en Schil-
dereffe.
442 PRIVILEGIEN, OCTROYEN, enz.
Geen de Heem, Roepels, nog Rachel Ruys konnen op hunne Tafereelen de
vrugten cierlyker en aanlokkelyker afmaalen, dan dezelve door de Huisluiden
en Fruit-verkoopfters , elk op haare ftal, werden voorgeftelt. Mond en oog
konnen hier volkomen vergenoeginge vinden, ja mogen om ftryd roemen, wie
van beide beft voldaan werd. Wy zullen ons niet ophouden met afzonderlyk
elke Marktplaats aan te wyzen. Die begeerig is ’t zelve te weeten, kan daar-
op naflaan den Heer Jacob van der Does, in zyne Befchryvinge van ’s Graven-
Hage pag. 83. tot 89. Hy zal u zagtjes leiden langs de gemelde gragt, en u
aldaar op een playzierige en niet min geeftige wyze in ’t kort aantoonen , waar
de kooper ,’t zy hy koe, graan, boomen , bloemen , groente of vrugten begeert ,
zyne gadinge na genoege kan bekomen. Tot befluit zullen wy nog alleen hier
byvoegen een oude Keure van den Hage, waar voorheen de kraamen en an-
dere waaren op de gemelde Marktdagen plagten te ftaan. rd
„ BAILLIU, SCHOUT, BURGEMEESTEREN, SCHEPE-
„ NEN en REGEERDERS van ’s Gravenhage willende voorzien, dat
„ alle waaren des Maendachs op ten ordinaris Marktdag in bequaeme ordre
ftaen, en werden verkogt, hebben gekeurt en geordonneert, keuren en or-
33 5 e .
donneeren by defen de pointen en articulen hierna volgende,
23
Ende eerft in de Hoogftraet.
„, Dat van de Halle aen de ooftzyde van de voorfz Hoogftraet ende aen
de weftzyde van Zeger van der Maes aen wederzyden zullen mogen ftaan alle
zyde, Tinne-werk en Beurs-verkoopers, mitsgaders Linnewatiers en’ Beur-
verkoopers tot aen den Burch toe, gelyk tot noch toe is gedaen, des en
fullen daer geen Maerscramers mogen ftaen met eenige groote tafelen , co-
mende buyten de ftoepen, maer daertoe moeten gebruyken een fcabelle ta-
felken van twee voeten breet ten hoogften , *t welk dog egter niet meer als
een voet breet ten hoogften buyten de ftoepen zal mogen uytftaen, op een
boete van drie ponden by de Contraventeurs te verbeuren.
‚…, Dat de burgers , die eenich zuyvel verkoopen, zullen ftaen van den
Burch zuytwaerts aen ‚en de Buyten-luyden van den zelven Burch noortwaerts
aen; Ende dat voorts in de voorfz Hoochftraet fullen ftaen alle de Lantluy-
den met boter, kaes, eyeren, hoenderen , duyven en diergelyke waaren ter
markt comende, fonder dat iemant mede vorder als ten hoogften een voet buy-
ten de ftoupen ofte gooten fal mogen ftaen, op een boete als vooren. Ì
„ Alle Befemluyden , Witquaft , Boftel-verkoopers en diergelyke , zoo
van Delft, als uyt den Hage, zullen ftaen op de oude Warmoes-markt,
‚‚ en op geene andere plaetfe , op de boete als vooren. « digi
Up de Marckt.
‚‚ Aen de ooftzyde van de markt naer ’t Rochgen fullen ftaen de befloten
‚‚ Craemen en andere opene Craemen, zoo van Cruyt, Without-werk-verkoo-
» pers, zulex die tot noch toe geftaen hebben , latende bequaem aen ’t Hal-
„… fteeggen een open plaetfe en tuffchen het Vofken en Zeelant insgelyex een
s open plaetfe in de wytte, ten minfte van vyf voeten op een boete als
» vooren. .
» Tuffchen ’t Vofken, Zeelant , Hollant en den Briel , mitsgaders
„> voor het Rochgen fullen ftaen de Aerde-pot-verkoopfters, op de boete als
»» vooren. ; A3
» Aen de Weftzyde van de markt fullen ftaen de Craem en Couckverkoo-
», pers, zulex die geftaen hebben, laetende een open tuffchen de markt en
». Leger van der Maes, en de oude markt, op de boete als vooren.
2 Up
hd
hd
hed
hd
we
…_
,3
vaN SGRAVENHAGE. 443
„Up te Markt van de voorfz van der Maes zullen ftaen voor in 't zuyden
de Vercoopers en Vercoopfters van hoenderen, kalekoenen, eyeren , vo-
gelen, conynen; de Gortverkoopfters en andere cleyn-maerflen , die men in
goede ordre fal aanwyfen naer yeders neeringe, op de boete voorfz.
„Up te oude markt fullen ftaen de befloten Craemen; en zel de eerfte regel
wefen vaft achter de Couck- ofte Cruyt-kraemen, ftaende met hun open naer
* Weften, op te boete als vooren.
‚‚ Daerover zullen ftaen andere beflote Craemen met hun open in ’t Ooften,
laetende fes voeten ofte meer wytte, om bequaem deur te pafleren, op de
boete als vooren.
„ Achter aen dezelve zullen ftaen andere Craemen met hun open in t Wef.
ten, zoo veel® als bequamelick aldaer mogen ftaen, laetende de Heereftraet
vry, op de boete voorfz.
‚‚ Aen de Zuytzyde van de voorfz markt aen de Ooftzyde voor Spangien ful
len ftaen de Bisquyt-vercoopers, en zoo vervolgens Weftwaerts op alle Broot-
verkoopers „, Zoo terwen als rogge brooden, op de boete voorfz.
… De Wollelakenen en Kous-verkoopers zullen ftaen op ’t midden van de
markt, daer dezelve jegenwoordig ftaen, en zullen mede op de voorfz markt
haer plaetfe houden de Vleeshouwers , omme aldaer op te toegelactene dagen en an«
ders geen, te mogen voorfbaen ‚ op te boete als voaren.
„ Daer Weftwaerts aen ten wederzyden zullen ftaen de Appel-verkoopfters
van Orangien, Citeren, Limoenen en alle andere buyten-appel-verkoopfters
en Froyt-verkoopfters , blyvende binnen de blaeuwe fteenen, die aldaer ge-
leyt zyn, op de boete als vooren.
„> Aen de noortzyde van de markt op de plaetfe van ’t St. Nicolaes Gafthuys
fullen ftaen die geene die comen met alrehande Yfer-en hout-werk te verkoo-
pen, laetende de vrye paflagien dat men met wagen en paerden aen en van
't Coorenhuys fal mogen comen en ryden, gaende zuytwaerts.en weftwaerts
omme „ op gelyke boete als vooren.
„‚ Voor de huyfinge van de Raem en ’t huys genoemt de Wyngaert naer °
Coorn-huys fal gelaeten moeten werden een bequaeme ledige plaetze in fulken
wytte , dat bequamelyk de Huysluyden met hunne wagen en peerden daerdoor
mogen ryden en hunne greynen in ’t Coorenhuys brengen , zonder dat
yemande fal vermogen defelve te beletten of befetten, op een boete van drie
pont als vooren.
… Op Kerk-hof achter het Choor zullen ftaen alle witte tiende Mande-ver-
koopers en verkoopfters, en daeraen de groene Mande-verkoopers, op de
boete voorfz.
‚‚ In de Breeftraat benoorden de nieuwe Warmoes-markt zullen ffaen de
Oude Kleer-en Zeyldouck-verkoopers , mitsgaders de oude Schoen-en Blook-
verkoopers, zulx zyluyden jegenwoordich doen, op een boete als vooren.
‚‚ De Stoelmarkt zoo groene als andere fal wefen ontrent de Wage, daar de
verkoopers jegenwoordich ftaen, op de boete als vooren.
Beroerende de Wagens.
‚, Alle Huysluyden, die met hunne wagens en peerde comen, fullen dezelve
op de Weekmarkt niet mogen laeten ftaen in de Nieuweftraet, ofte by de
JI. Deel, Hhh2 Wage,
444 _PRIVILEGIEN, OCTROYEN, Enz.
… Wage, nochteaen de oude Warmoes-merkt, tuffchen dezelve tot aen de Pa-
‚ peftraet toe, maer-die moeten ftellen aen de noordzyde van ’t Kerkhof na den
» tooren toe ofte in ’t Wefteynde en Zuyteynde van den Hage tuflchen de
>, Wagenbrugge en St. Jacobsftraet van outs genaemt ’'t Patmoes ; en de Voer-
„ luyden, die tuflchen den Hage en Delft op vracht varen, fullen ftaen aen
»» de zuytzyde van de voorn. St. Jacobsftraet ten wederzyde van de ftracte ,
» ftellende hunne wagens op de klinckert, en laetende het midden vande ftract
een roede wyt, op een boete van dertieh fchellingen telken reyfe te ver-
„, beuren.
De Vragtwagens van de Spoye, en ook alle andere Waagenaers en Huys-
» luyden werden verboden des maendachs ofte op te Week-merkt-dach van de
„ klocke negen uuren tot een uure toe niet te mogen vaeren over de merkt, ofte
» door de Hoogftraet, maer fulleù gehouden wefen van Ooften ofte noorden
komende heure paffagien te nemen in de Papeftraet na het Kerkhof en voorts
‚, deur de Nieuwftraet, op de boete als vooren.
„ Werd voorts geinterdiceert en verboden, dat niemant eenige vracht, zoo
„‚ wel by tyden van vorft als anders, zal mogen aennemen op de Wevers-plaats
„ in ’t Zuyteynde, maer gehouden fullen wefen te blyven aen de zuytzyde van
‚de voorfz St. Jacobs-ftraet, op een boete van drie pond telken reyfe te
» verbeuren.
5, En de Huysluyden, dewelke van Waffenaer ofte van ’t Ooften alhier in
„ den Hage comen, zullen gehouden wefen hunne refpeêtive wagens te ftel-
„ len in de Pooten, op te Knoeterdyk of in ’t Voorhout ,‚ op de boete als vooren.
Interdicerende van gelyken allen Voerluyden, Wagenaers en Huysluy-
;; den heure wagens te wenden en te keeren in eenige enge ftraeten, nament-
lyk in de Hoogftraet, Veeneftraet, Papenftraet en diergelyke ftraeten, op
» de boete als vooren.
\»
hed
s Aldus gearrefteert en gepubliceert ter poye van ’t Raedhuys van ’sGra-
„, venhage naer *t luyden van de klocke den veertienden December anno XV Jc.
„ en veertien. à
>> Keure en Ordonnantie beroerende de Beefbemarkt en bet
flaan der beeften.
„ Alfoo de MAGISTRAET van ’'sGRAVENHAGE bevonden
‚‚ hebben de plaetfe, daer tot noch toe ten deele de Beeftemarkt is gehouden ,
‚, zeer incommodieus en onbequaem te fyn, door dyen dat daer voorby nyet
‚ alleenlyk bequamelieken en connen pafferen en repafleren de goede luyden en
‚ paflanten, maer ook de Huysluyden met:hunne wagens alhyer met hunne
» waeren ter markt comende; SOO IS ’T, dat Schout, Burgemeefteren,
» Schepenen en Regierders van ’sGravenhage willende daerinne voorfyen , ge-
» keurt, geordonneert en geftatueert hebben, keuren, ordonneren en ftatue-
» ren by defen, dat van nu voortaen de verkoopinge en het ftaen van de Beef-
‚> temarkt zal gehouden worden rontsomme het Kerkhof ; te weeten van de Offen
aen de Ooft-en Zuyd-zyden, en van de Koeyen aen de Weft-zyde van ’t voorfz
„ Kerkhof, alle aen den anderen naer *t Noorden toe, zonder dat iemand eenige Offen
» ofte Koeyen op eenige andere plaetfen als aen het voirfz Kerkhof zal mogen vaft
» maeken en daermede te koop ftaen , op een boete van drie ponden op elk beeft ,
» 't zy Osofte Koey, cleyn ofte groot, by den eygenaer van den zelven en voor
> wyens huyfinge ofte deure die bevonden fullen worden voor de ftaen rcfpeêtive
» te verbeuren, t'appliceren naer ouder gewoonte. Aldus gepubliceert van der
»» poeye van ’t Raethuys op. den feftienden Oétober XV Jc. en vyftien.
Geextraheert uit het Keurboek van den Hage, getekent Num. r. fol. 31. en
fol. 79. verf. | BXIIL
VAN GRAVENHAGE, 445
LL
OCTROOI aán de Magiftraat van ’sGravenhage, om op
» Lichaam van den Hage te mogen ligten tien duizend
gulden Losrenten tegen den penning veertien, tot berflel-
linge en bet maken van eenige Stads werken
De RIDDERSCHAP, EDELEN en STEDEN van
HOLLAND en WEST-VRIESLAND, reprefenterende
de Staeten van den zelven Lande, doen te weten; Alfoo Schout ;
Burgemeefteren en Regeerders van °s Gravenhage ons vertoont heb-
ben, hoe dat fy Remonítranten onlangs, niet alleen zeer groote ex-
ceflive koften geleden en gefupporteert hebben, ter oorzaeke van
de reparatien van de nieuwe werken van den thooren van de Groote
Kerke, Straeten, Plaeten, Bruggens, nieuwe Turf-markt met den
gevolge en aenkleve van dien, maer oock daerenboven noch meer-
der en fwaerder laften fullen*moeten lyden en dragen, tot volmae-
kinge en voltreckinge derzelve, ende andere aenftaende en dage-
Iykfe werken, dewelke by de Remonftranten naer difcretie ghe-
raemt werden, wel te fullen monteren ter fomme van tien duyfent
ponden van veertig grooten het pond; ende dat haerluyder ‘Trefo-
rie niet gefurneert nogte gequalificeert is, om dezelve penningen te
mogen opbrengen, ende mids dien zy genootzaakt fullen werden
dezelve tien duyfend ponden op te nemen op losrenten tegens den
penning veertien, het welk zy zonder ons confent of advoyement
niet en zouden konnen of mogen doen; verzoekende daeromme in
alder eerbiedinge Oâroy , omme de voornoemde fomme op renten
als vooren te mogen ligten, en henluyden tot dien eynde te doen
depefcheren behoorlyke brieven in forma: ZOO IS "T, datwy
de voorfz zaeke overgemerkt en genegen wefende ter bede van
Schout, Burgemeefteren en Regeerders van ’sGravenhage ‚ Suppli-
anten alhier, dezelve uyt onfer rechter wetenfchap, volkomen macht
en autoriteit vergunt, geconfenteert en geoctroyeert hebben, gun-
nen, confenteren ende oétroyeren by defen , op lofrenten tot lafte
van het Corpus van den Hage, tegens den penning veertien te mo-
gen opligten de fomme van tienduyfent ponden van veertig groo-
ten ’t pond ‚hooftfomme, en daervooren haere brieven van verfekert-
heyd te mogen geven, met verbintenifle van het Corpus van den
Hage ende de Burgerye van dien; welke verbintenifle in krachte
van defen van waerden gehouden zullen worden, tot de effeêtuele
afloflinge van dezelve. Laften daerom en ordonneren allen ende
eenen yegelycken defen aengaende, hen hierna te reguleren ende
de Supplianten het effeét van defen te laeten gebruyken en genieten
naer behooren, zonder dezelve Supplianten te doen ofte laeten ge-
fchieden eenich hinder , letfel of moeyeniffe ten contrarie. Gege-
ven in den Hage onder onfen grooten zegel hier aen gehangen op den
vierden Januarii XV Jc. acht.
Geextraheert uit het originele Refolutie-boek van haar Ed. Groot Mog. be-
ginnende den 4. Januari en eindigende den g. December 1608. pag. 1.
H 5 h 3 LXIV,
1608.
161%.
446 PRIVILEGIEN, OCT ROYEN, enz.
LXIV.
Continuatie van bet Olrooi van het ontfangen van bet
duytje voor kade-geld, tuffchen den Hage en het Sieken.
De RIDDERSCHAP, EDELEN en STEDEN van
HOLLAND en WEST VRIESLAND, reprefenterende de
Staeten van den zelven Lande. Doen te weeten eenen yegelyk:
Alfoo Schout, Burgemeefteren en Regeerders van ’s Gravenhage
ons vertoont hebben, dat by ons hen Supplianten geconfenteert wa-
re by onfen brieve van Oétroye in dato den tweeden September vyf-
tien hondert een en tnegentich, om van elk paerd dat over de ver-
breede en verftyfde kade, tulfchen den Mage en het Leprooshuys
buyten den Hageaen de ‘Zuytzyde gelegen, pafleren foude ‚ryden of-
te geleyt worden, t'elken reyfe te mogen ontfangen en genieten een
deuytjen , ten aenzien van de koften by de Supplianten aen dezelve
kade; in ’ verbreeden, verftyven en Beplanten van dezelve gedaen,
en dat voor den tyd van als doen thien toekomende jaeren, en daer-
na op den zeven en twintigften Oëtober feftien hondert een henluyden
gegeven onfen Brieve van Continuatie voor gelyken tyd van thien
jaeren, mits datze gehouden moeften blyven de plaetinge aan de
voorfz kade te doen maeken en onderhouden; Ende dat als nu
de tyd.van de laetíte conceflie geexpireert wefende ende de Supplian-
ten. genootdrukt werdende, aen de voorfz kade veele en groote
koften tot viermaelen ’sjaers te doen en de plaetinge na nood en
eyfch te vernyeuwen, verfochten feer dienftelycken, dat ons ge-
liefde het voorfz Oëtroy henluyden noch te continueren ofte reno-
veren in alle fyne poinéten ende leden, tot alfulcken tyd ende foo
lange over de voorfz kade paileren, ryden ofte geleyt werden fou-
den, behoudelyken fyluyden de voorfz kade fouden moeten blyven
onderhouden als vooren, henluydende verleenende daer toe onfen
Brieve in optima forma. SOO IST, dat wy op de faeke en ver-
foeke voorfz gelet hebbende, uyt onfer rechter wetenfchap ende
volkomen magt geconfenteert, geaccordeert en geoétroyeert heb-
ben, confenteren, accorderen en oétroyeren by defen by forme van
continuatie voor den tyd van nog thien toekomende en agter een
volgende jaeren, innegaende met de expiratie van de laetíte voor-
gaende conceflie , dat-.de Supplianten van elk paerd, dat over de
voorfz kade tuflchen den Hage ende de Leproofenhuyfe komen te
pafferen fal, ryden ofte geleyt werden, telken reyfe mogen doen
ontfangen ende colletteren een deuytie, ten aenfien en refpecte
van de voorfz onkoften, zonder dat nogtans het vrachtloon in der
tyd daeromme fal mogen worden verhoogt ; ende ten eynde de Sup-
plianten defen onfen confente, accorde en gecontinueerde Oroye
mogen genieten, als na behooren, laften wy allen ende eenen ye=
gelycken die defen raken of aengaen fal mogen, hen hiernae te re-
guleren; en fonderlinge alle Schuytevoerders ende andere; dat fy
het voorfz, duytje fonder eenige onwilligheid of tegenfeggen betalen,
op peyne van realyken ende met der daed daervooren te worden
geexecuteert. Gegeven in den Hage onder onfen grooten the
| ier
vaN SGRAVEN-H AGE. 447
hier aen gehangen op den negentienden dag van December in ’%
jaer ons Heeren en Zaligmaker duyfend feshondert twaelf. ,
Geextraheert uit de Regifters, der Refolutien van Holland pag. 315. Den 20.
Maert 1623. wierd aan die van den Hage wederom vergunc renovatie van ’%
Oëtrooi op de Kade by den Sieken, en van elk paard, koe en varken, daar paf-
ferende, te neemen een oortje en van elk kalf of fchaep een duytje. Dog daar-
‚na verzoekende Kay-geld te mogen invoeren, met een belaftinge van agt ftui-
vers op een Oxhoofd wyn van buiten inkomende; », Is het zelve by Refolutie
» van den 23. September 1637. als nog opgehouden, alfoo de Heeren Edelen
» en eenige andere Leden het zelve nader verftonden geexamineert te moeten
»» werden. Onderentuflchen hadden het Hof en de Magiftraat den voorfz im-
poft reets ingevoert tot verval van eenige laften en onkoften van den Hage , by Ordon-
nantie van den 16. Januarii 1637. welke gedrukt te vinden is agter het Berigt
van den Hove onder de Bylaage K. K. 2. lo. pag. 250.
L XV.
PROVISIONELE ORDRE,
geflelt by de Edele Mog. Heeren Staeten van Hol-
land en Weft-Vricfland op die differenten} ge-
rezen tuffchen den Provinctalen Rade en de Ma-
giftraat van den Hage.
Aft, Te
VOOR EERST, om wech te neemen den oorfpronk van de
queftie, gerefen tuflchen den Provincialen Rade en de Magiftract
van ’sGravenhage, fullen voortaan cefleren die Keuren («) by de
Magiftraet van den Hage gemaakt op den fesden en negenden Fe-
bruarii r6og. en de Ordonnantie by den Provincialen Rade gemaekt
den elfden Martii in den zelven jaere, ende fal (des nood zynde )
van nieuws op de materie daerinne begrepen, by de Edele Mog.
Heeren Staeten van Holland en Weft-Vriefland zulks geftatueert
werden als haar Edele Mogende in goede Politie zullen bevinden te
behooren. |
IL
Schout, Burgemeefteren en Gerechte van ’s Gravenhage. fullen
na
(a) Deze Keuren en Ordonnantien zoo van de Magiftraat van den Hage als
van den Provincialen Rade, met de Ampliatien van dien, betreffende een vrye
markt in den Hage voor allerlei brood van klaare tarw en rogge gebacken , mitsgaders bif-
fchuyt en andere eetwaaren; zyn gedrukt te vinden in ’t Hollandfch Placcaatboek
pag. 341-345. als mede agter het Berigt van den Hove, Bylaage H. H. J. lo.
pag. 236. en volgende. En {taan ook geregiftreert in het tiende Memoriaelb. van
A. Duyk fol. go. verfo éS Seqg.
1614,
448 _ PRIVILEGIEN, OCTROYEN, anz,
na luydt van haere Privilegien ende van de Provifionele Inftruêtie
van den jaere vyftien hondert feftich, mogen generalicken Keuren
en Ordonnantien maeken van de Policie en welvaeren van den Ha-
ge ende die Markt-plaetfen aengaende, ftellende daerop alfulke boe-
ten en brueken, als henluyden goeddunken fal.
KE,
Maer de Keuren, difponerende gelykelyken, foo wel over de
Edelen ende Suppooften, als over de Burgers van den Hage, te
weten op het luk van de Wacht, Brandíchouw , Klapwaekers ;
Begravinge der dooden, ende: diergelyke, ofte infererende eenige
befwaerniffe aen de Edelen en Suppooften, als daerby direêtelyk
ofte indireCtelyk den toevoer van Vivres ende andere nootdruft
zoude werden verboden ofte befneden, fullen de voorfz Schout,
Burgemeefteren en Gerechte niet mogen publiceren fonder voor-
gaende communicatie met den Provincialen Rade.
TV.
Des word verftaen, foo wanneer Schout, Burgemeefters en Ge-
_recht® van ’s Gravenhage fodanige Keuren, in de Samere van den
Provincialen Rade, indien ’er valt als men te Hove gaet ofte anders
aen den Prefident, ofte in fyne abfentie aen den oudften prefenten
Raed fullen hebben gelevert, ende op dezelve binnen vier ofte uyt-
terlyk fes dagen geen verklaeringe en gefchiet, dat als dan dezelve
Keuren haeren voortgang fullen hebben, en indien daerop fwarig-
heyt valt, fullen geen voortgang hebben, ten waere by gemeene be-
williginge daerinne verdragen werde.
V.
Ende alfoo eenige Keuren niet overgelevert zynde als vooren;
fouden mogen zyn difputabel, of defelve eenige befwaerniffe waren
infererende aen de Edelen ende Suppooften ofte niet, foo fullen
jaerlycks na ’t vernieuwen van de Wet van den Hage, twee Com-
miflariflen van den Provincialen Raede, met Schout, Burgemeefte-
ren en Gerechte van den Hage of haere Gecommitteerde. refume-
ren de Keuren, die in ’t voorgaende jaer by Schout, Burgemeelte-
ren en Gerechte fullen zyn gemaekt; welke Keuren, mitsgaders
geboden en verboden, geene uytgefondert, by den Secretaris van
den Hage zullen moeten werden geregiftreert in een Regifter, en
zal defi Secretaris van den Hage den Raed van alle Keuren, gebo-
den en verboden, alfoo geregiftreert, tot allen tyden, des vermaent
zynde, copie authentycque te leveren.
VL
Ende indien in de refamptie van dezelve Keuren de voorfz Com-
miflariflen of de Provinciale Raed merkelyke fwarigheyd vinden,
fal dezelve by onderlinge communicatie ende goede onderrigtinge
ter neder geleyt worden. VIL
vAN SG RAVEN-HAGE. 443
VII
Ende in gevalle door fodanige communicatie geen goede uyt-
komfte en konde werden gevonden, foo fal de zaeke gebragt wer-
den aen de Heeren Staeten van Holland en Weft-Vriefland , die
daerinne fullen difponeren, zulks als haer Edele Mog. fullen bevin-
den te behooren.
VIIL
Dit alles fonder prejuditie van de authoriteit den Provincialen
Raede, tanguam fuperiori Fudict competerende, omme by provo-
catie, het zy van den Procureur-Generael ofte andere, kennifle te
mogen nemen van de deugdelykheid ofte ondeugdelykheid van de
Keuren by Schout, Burgemeefteren en Gerechte van ’s Gravenhage
gemaekt, en ook omme te fuppleren het defeét van dezelve Schout,
Burgemeefteren en Gerechte in het maeken van de noodige Or-
donnantien, foo wanneer de voorfz Schout , Burgemeefteren en
rh ‚ daervan vermaent zynde , fouden mogen blyven in ge-
reke. aad
TX
Die van den Provincialen Rade fullen blyven behouden de priva-
tive Jurifdiëtie over alle de Edelen en Suppooften, niet exercerende
eenige neeringe oft hantwerken ten dieníte van de Burgeren, en
onder andere geprivilegeerde Perfoonen fonder onderfcheyd, of
dezelve woonen of haer houden op het Hof en de dependentien
van dien, of in den Hage.
X.
Wederom fullen die van ’sGravenhage houden de Jurisdiétie over
alle Perfoonen, excercerende gemeen Handwerken ende neeringe,
zoo wel ten dienfte-van de Burgers van den Hage, als van de Ede-
len en Suppooften ‚ fonder onderfcheyd , of dezelve perfoonen,
doende alfulke neeringe of handwerk; woonen of haer houden
op het Hof en de dependentien van dien ofte in den Hage,
XI.
De Kamer van Rekeningen van wegen de Graeffelykheyt van
Holland fal behouden de geregtigheden, omme te difponeren over
het Straetegeld ende Markt-geld; ook om te confenteren, het be=
timmeren van de ledige Erven in den Hage, zulks als het zelve tot
noch toe onderhouden is geweeft.
XI
De Gerechte van ’sGravenhage fal authoriteyt en judicature heb-
ben over de tranfporten van Huyfen, Erven, Erffcheydinge, Ser-
1 Deel. Lits vituv-
450 PRIVILEGIEN, OCTROYEN, Enz.
vituyten, ehde alle reële queftien ende faeken overal in den Hage,
uytgefondert van het Buyten-en Binnen-Hof; edoch werden alie
‘Franfporten en Hypothecatien van de voorfz Huyfen, Gronden en
Erven, voor dato van defen gedaen, zoo wel voor den Provincia-
len Rade als voor den Gerechte van den Hage, gehouden van waer-
de, mits dat dezelve binnen den tyd van een maend fullen werden
geregiftreert in het Regifter van de ‘Iranfporten en Hypothecatien
van den Hage.
XIII.
Blyvende alle vordere queftien van Jurifdiëtie, die tuflchen den
Provipcialen Rade en de Magiftraeten van ’sGravenhage fullen mo-
gen ryfen, ende ook het verftand van defen gereferveert ter ken-
nijle van de Heeren Staeten van Holland en Wetft-Vriefland.
XIV.
Dit alles by provifie en tot dat nadere ordre by de Heeren Staeten zal
zyn geftelt, en fullen hiermede cefleren alle begonnen proceduuren
ende proceffen.
Aldus gedaen en gearrefteert in de Vergaderinge van de Edele
Mog. Heeren Staeten van Holland en Wett-Vriefland in den Hage
op den zeven en twintigften dag van September anno r614-
Onderffond gefchreven,
Ter Ordonnantie van de Staeten van Holland
en Wett-Vriefland, :
was getekent ,
A. DUYCK.
Geextraheert uit het Refolutie-boek van haer Ed: Groot Mogende, begin-
nende den 5. Maert 1613. en eindigende den 29. Decemb. 1616. pag. ror.
Gedrukt agter het Berigt van den Hove Bylaage 1. I. pag. 244. In het Groot
Placcaetboek II, Deel. col. 1377. Agter de Inftruêtie van den Hove van Holland
Num. mihi 38. In het Bellam Juridieum of Oorlog der Advocaaten pag. 178-
18r. En ook geregiftreert in ’t Keurboek van den Hage No. 1. fol. 1. als mede
in het francyne Regifter, beruftende ter kamere van Burgemeefteren van
’s Gravenhage fol. 129.
LXVI.
VA N GeRÁV EEN HsA GE. A51
LXVL
OCTRO OL om de landen en gronden, die den Hage noodig
beeft, by taxatie aen te nemen, enz. als mede de Vifjche-
yye in hunne gedolven wateren.
De RIDDERSCHAP, EDELEN, en STEDEN van
HOLLAND en WEST -V RIESLAND, reprefenterende
de Staeten van denzelven Lande; Doen te weeten , alfoo Schout ;
Burgemeeiteren en Regeerders vanden Hage ons vertoont hebben,
hoe dat van oude tyden de plaetfe van 's Gravenhage by den Prin-
cen van den Lande met feer veele Vorftelyke Privilegien en Ge-
rechtigheden fucceffivelyk van tyde tot tyde waren begiftigt en
voorzien geweeft, en dat foo ten refpette dat de Graven van Hol-
fand in der tyd haere refidentie in defelve waren houdende, als
ook mede ten aenfien van de dienften by die van 's Gravenhage haere -
Princenin der tyd bewefen, in der voegen dat fy ook contribuerende
beneffens de befloten Steden van Holland in alle Beeden , Subventien
en andere laften by de Steden gedragen; dienvolgende ook onder
de beflote Steden zyn gerekent geweeft, en fulks ook dragende
de laften van de befloten Steden, de geregtigheden en beneficien
dezelve competerende, al ftadelyken genooten en gebruykt had-
den, gelyk zyluyden dezelve noch jegenwoordich genieten en ge-
bruyken , hebbende zekeren tyd herwaert in *t verleggen vande
Markten, maken en fchieten van nieuwe Graften en Wateren en
alle andere voorvallende nootelyke werkén gekeurt, geordonneert
en geexecuteert 't geene tot gerieve en dienfte van de Ingefetenen
naer gelegentheyd van tyde bevonden ware geweeft van noode te
wefen ; Ende nadien foo ten opfigte van tréffelyke Collegien alhier
haere refidentie houdende, als namentlyk in reguard dat wy (als
reprêfenterende den Prince van den Lande) jegenwoordelyk alhier
onfe Vergaderingen en ook oníe Ordinaire Collegie van Staeten
waren houdende, en de ingezetenen dagelyks meer en meer waren
‘toenemende, fulks dat van node bevonden was geweeft te mae-
ken verfcheyde nieuwe werken, en de plaetfe van ’s Gravenhage ook
uyttezetten , omme de Schepen, Schuyten, neeringen metten gevol-
e en aenklevé vandien bequamelyk te accommoderen, ware %t {oo
dat fy luyden daer toe van noode hadden verfcheyde landen, gron-
den en erven binnen den voorfz ingetrocken Ring gelegen; Ende
foo fy beducht waren, dat de eygenaers van dezelve landen tot gee-
pen redelyken pryfe defelve fouden willen den Supplianten laeten
volgen, hen laetende bedunken ende zulks ook alrede fuftinerende;,
dattet ryfen van dezelve landen en gronden door het voorfs intrec-
ken opkomen, henluyden foude behooren te volgen; onaangezien
de groote exceflive koften en fwaere laften, die by de Supplianten
ter faeke van dien, en ten dienfte en gerieve van de ingezetenen
worden gefupporteert, was ’t dat fy Supplianten om in die voorfz
dienttige werken niet verhindert te worden, ende omme te voor-
komen alle queftien en gefchillen , die ter oorfaeke van dien tot groote
lafte en onlufte vande Supplianten fouden mogen ryfen, tot haerer
HI. Deel. Iit 2 meerder
1615.
452 PRIVILEGIEN, OCTROYEN, enz.
meerder verfekertheyt te rade gevonden hadden, hen aen ons te
addrefferen , reverentelyk verfoekende dat ons in regarde (dat in
alle recht, redene en billykheyd gefundeert ware, dat die geene
dewelke komen te genieten de waerde van hun goed, zulks ’ felve
was voor date vande werken, die een Communiteit tot gerief van
alle de ingezetenen hadde gekeurt en gemaakt; daar mede behoor-
den contentement te nemen en dat anderzinits nimmermeer een goed
en nodich werk by een Communiteit foude konnen werden te wege
gebragt, als d'eygenaers van de landen en gronden daar toe nodig,
dezelve fouden willen eftimeren uyt de zelve werken, en nae het
keuren en maeken van dien) overzulks geliefde hen Supplianten te
oétroyeren en authoriferen, omme de landen en gronden binnen de
voorfz ingetrocken plaetfen of als noch in te trecken gelegen, en
die fy verftaen fouden van node te hebben, te mogen aennemen en
behouden tot tauxarie van Schepenen van ’sGravenhage, die ook
de eygenaers vande landen in de voorfz ingetrocken plaetfen gele-
gen, en de Supplianten voor defen tyd niet van doen fouden mogen
hebben, fouden mogen ten dienfte en tot fublevement van de on-
koften van de voorfz werken affchatten de verbeteringe, dewelke
zy door de voorfz intreckinge waren genietende, mede tot tauxatie
van Schepenen. Dat mede fy Supplianten de Viffcheryen in de wa-
teren by henluyden alrede gedaen graven en noch te graven onbe-
commert fouden mogen hebben en behouden, fonder dat yemand
daer op immermeer foude hebben te pretenderen; Ende op dat
de voorfz werken door appellatie of andere hand{luytende provifie
van Juftitie met de voorfz tauxatie en executie vandien zouden mo-
gen voortvaeren ; Behoudens partyen, die meynen fouden by de
voorfz tauxatie befwaert te wefen , haere fimpele provocatie „omme
te mogen fuftineeren, dat de landen en gronden alrede ingetroc-
ken of nog intetrecken; foo nopende den eygendom, als ook no-
pende de verbeteringe, onredelyk of onbehoerlyk foude wefen ge-
tauxeert of gefchat. SOO IS”T,dat wy defaeke en verfoucke voorfz
overgemerkt en genefen wefende de Supplianten in haar verfoek te
favoriferen voor foo veele * felve in redene behoort, uyt onfer
rechter wetenfchap, volkomen magt en authoriteit, defelve Sup-
plianten in qualite voorfz en tot ’sHaegs dienfte en nutte geconfen-
teert, geaccordeert, geoêtroyeert, en geauthorifeert hebben, con-
{enteren , accorderen, oétroyeren en authoriferen by defen, omme
de landen en gronden binnen de alrede ingetrocken plaetfen, ende
de geene die als noch innegetrocken fullen werden, gelegen, mits-
gaders alfulke als de Supplianten verftaen zullen nodig te hebben,
te mogen aennemen en behouden fot tauxatie van twee uytten Rade
van den Hove van Holland, by die van den felven Rade daer toe te
committeren , ex van Schepenen van den Hage, dewelke te famen
ook de eygenaers van de landen en gronden inde voorfz ingetroc-
ken ofte noch intetrecken plaetfen gelegen, en die de Supplianten
voor defen tyd niet van doen en fullen hebben, ten dienfte en tot
fublevement van de onkoften van de voorfz werken zullen mogen
affchatten de verbeteringe, die dezelve eygenaars door de voorfz
intreckinge fullen hebben. Accorderende de Supplianten mede in
eygendomme de Viffcherye in de wateren by henluyden Rien ge-
acn
vaN ’SGRAVEN-HAGE, 453
daen graven en die fe noch doen graven fullen mogen, fonder dat
ymmermeer yemande daarop yets zal mogen pretenderen; gelyk
den Supplianten mede geaccordeert en geoêtroyeert werd, niet je-
genftaende oppofitie, appellatie, provocatie of andere handsluyten-
de provifie van Juftitie, met de voorfz tauxatie en executie van
dien te mogen voortvaren, gereferveert parthyen ‚die meenen fullen
by de voorfz alfoo gedaene tauxatie befwaert te wefen, haar pro-
vocatie by Reformatie aan den Hove, omme aldaer te mogen fufti-
neren, dat de landen en gronden alrede innegetrocken ofte noch in
te trecken, foo nopende den eygendom als ook de verbeteringe;
onredelyk of onbehoorlyk zoude mogen wefen getauxeert of af-
gefchat. Ende ten eynde de Supplianten defen onfen Confente;,
Áccoorde, Oltroye en Authorifatie mogen genieten als nae be-
hooren, fullen fyluyden defe brieven in de Griffien van de refpec-
tive Hoven en ter Camere vande Rekeninge moeten doen regiitre-
ren; ‘twelk gedaan wefende, gelyk wy ook des ordonneren buyten
koften vande Supplianten te werden gedaen. Laften wy en ordon-
neren de Prefidenten en Raden inden Hogen en Provincialen doven
van den voorfz Lande, die vande Camere van de Rekeninge en
allen anderen Officieren, Juiticieren en Onderfaeten, dat fe den
Supplianten van defen en alle poinéten van dien, doen laeten ende
gedogen ruftelyk, vredelyk en volkomentlyk genieten en gebruy-
ken, ceflerende alle beletfelen en wederfeggen ter contrarie. Ge-
geven in den Hage onder onfen grooten Zegel hier aen gehangen
op den agtíten dag van December in 't jaer ons Heeren eenigen
Heylands en Zaligmaekers duyfent fes hondert en vyftien.
„En was geparapheert,
J. VAN OLDENBARNEVELT.
Op de plycke ftont gefchreven,
Ter Ordonnantie van de Staeten.
En was ondertekent ,
A. DUYCK,
Hebbende onder uvthangen een Zegel van rooden waffe in dub-
belden francynen ftaerte. 4
Geextraheert uit het vierde Memoriaelb. van Duyk fol. 156. en gedrukt in °
Hollands Placcaetbok pag. 440. en volgende.
Iit 3 TA VL
1653.
454. PRIMILEGIEN, OCTROYEN, Enz
| LXVIL
CCTROOI voor Schout, Burgemeefleren, Schepenen en
Regeerders wan 's Gravenhage tot het flellen van WP ees-
meefleren ter WW eeskamer aldaer.
De RIDDERSCHAP, EDELEN en STEDEN van
HOLLAND en WEST-VRIESLAND, reprefenterende
de Staeten van den felven Landes Doen te weeten, Alfoo ons
vertoont is by Schout, Burgemeefteren , Schepenen en Regeerders
van ’s Gravenhage, hoe dat het, ons gelieft hadde op den 30. Yan-
nuary laeftleden haer Verthoonders te confenteren, accordeeren en
octroyeren, te mogen ftellen Meefters en Regenten van de Kercken
haer toebehoorende, en alle de Godshuyfen, en andere publicque
huyfen alhier, behoudende aen ons alleen de eleêtie van de Wees-
meefteren, ofte Meefters en Regenten van de Weeskamer over
den Hage. Ende alzoo in voortyden de Magiftraet van ’s Graven-
hage beftaende als doen in Bailliuw, Schout, en Schepenen , mits
haere goede en getrouwe dienften by Privilegien, foo van den Her-
togh Philips van Bourgondien in den Faere 1451. als van den Aerts-
Hertogh Maximiliaen ende Carel in den Jaere 1513. onder verfchey-
de andere poinéten en Benefitien voornamentlyck waren geo@ro-
yeert tot het ftellen van de Weesmeefteren over den Hage, en dat
fyluyden ook veele jaeren aen den anderen in gerufttige poffeffie
van ’t felve te doen waren geweeft, en gemelte Weesmeefteren ook
altyt hadden gemaekt, en geprefcribeert, gelyck fy op huyden nogh
waren doende, alle Ordonnantien, Inftruétien , ende Reglementen,
waer naer fyluyden hen hadden te reguleren, en te gedragen, als
by de authentycque befcheyden daer van fynde klaerlyck konde
blycken, ende dat by alle Magiftraten niet alleen van Steden, maer
ook van alle de minfte en geringfte Dorpen geheel Hollant door,
Weesmeefteren , ofte Weesmannen, foo die ten platten lande wer-
den genoemt, abfolutelyck en onverhindert werden geftelt; gecon-
fidereert mede dat Weesmeefteren over den Hage niet alleen wer-
den geftelt, omme fimpelyk te ftaen over ’t hooren en fluyten van
rekeningen by Adminiftrateurs der Weeskinderen, ofte der Inno-
centen goederen, alhier refpectivelyck gedaen werdende, gelyck in
andere Steden en plaetfen veelalalleenlyck werde gedaen , maer dat
fyluyden der voorfz Weeskinderen en Ínnocenten goederen tot
deffelfs minfte koften, en meeften oirbaer en voordeel felfs waren
adminiftrerende, en daer vooren ook, dat te noteeren ftonde, van
den Hage een jaerlycxe recognitie waren genietende ,en den Secre-
taris, die by de Magiftraet ten dienfte van de Weeskamer haer
wierde toegevoegt en geftelt, uyt ’s Haegfe middelen en ‘Thefaurie
ook werde gegageert; vertrouwende mitsdien, dat fy Verthoon-
ders en haere Ingefetenen, die foo merkelyke dogh gaarne, en ge-
williglycke naer onfe bevelen tot het gemene beft waren contribue-
rende, als niet onbewuft en was ‚ en daerinne daer by occurrentien
van faecken en tyden, hoedanig de felfde ook moghten fyn, ten
uytterften in alle onderdanigheyt en getrouwigheyt bereyt waren te
COn-
VAN) SGRAVEN-H AGE 455
continueren , niet minder alsde minfte Ingefetenen van andere Steden
en plaetfen, onder onfe gehoorfaemheyt behoorende, en fouden
werden getrateert, ofte minder gunfte ofte gratificatie in defen
van ons en hadden te verwagten, foo verfoghten de Verthoonders
als nogh in alle onderdanigheyt, feer ootmoediglycken, dat wy alle
de voorfz redenen en motiven, in alle regtmatigheyt en equiteyt
confidererende, onfe goede geliefte mogte yn, haer te herftellen in
haer oude poffeflie en regt van te mogen (tellen en verforgen
Weesmeefteren ter Weeskamer alhier , als voor defen, en haer daer
toe mede te verleenen brieven van Confirmatie ofte nieuwe Octro-
ye in optimâ forma, SOO IS ’I', dat wy defaeke, en * verfoek
voorfz overgemerckt hebbende, en den verthoonders willende ge-
lieven, uyt onfe regte weeteníchap, Souvraine magt en authoriteyt ,
de voorn. Verthoonders herftelt hebben, en herftellen haer mitsde-
fen, în haer oude pofleffie en regt, van te MOgEN {tellen en ver=
forgen Weesmeefteren ter Weeskamer van ’s Gravenhage, defelve
daer toe mitsdefen van nieuws authorifeerende en oëtroyeerende,
en laftende allen en eenen yegelycken die het aengaen magh hen
daer naer te reguleeren, en meergemelde Verthoonders het voorfz
Regt in ’t aenftellen van Weesmeefteren te laten gebruyken en exer-
ceeren, fonder defelve daer inne te doen eenige moeyenille, be-
letfel, ofte verhinderinge ter contrarie , want Wy het felve alzoo be-
vinden te behooren. Gegeven in den Hage onder onfen grooten
zegele hier aen doen hangen op den negende November zeftien
hondert drie en vyftig.
Geextraheert uit de Regifters van Oétroyen, enz van haar Ed. Groot Mog:
LXV IL
î Een Krygsraed in den Hage ingeflelt.
Den 14. Augufli 1653.
Op het geene de Raed-Penfionaris De Wit, uyt den naem en
vari wegen de Heeren Gecommitteerde Raeden ter Vergaderinge
voorgedragen heeft; Is na deliberatie goedgevonden en verftaen,
dat de Heere van Brederode zal werden verzogt en geauthorifeert;
gelyk zyne Excellentie verfogt en geauthorifeert word by dezen,
omme uyt de Officieren alhier binnen den Hage guarnifoen hou-
dende, mitsgaders ook uyt de geene die van de repartitie van Hol-
land en Wellvriefland wezende, in perzoon alhier in loco prefent
zyn, te formeren een Krygsraed , om volgens de ordere van den Lan-
de kennifle te nemen en Juftitie te adminiftreren over de Militaire
deliëten binnen deze plaetfe begaen werdende, zullende dienvol-
gende alle citatien en indagingen. ofte andere publycque aêten ge-
fchieden en uytgegeven werden op den nacme van die van den
Krygsraed in ’sGravenhage voornoemt.
Geextraheert uit het Refolutie boek van de Straeten van Holland pag. 440.
Er X-
456 PRIVILEGIEN, OCTROYEN, enz.
EXTRACT uit het Regifter der Refolutien van de Heeren
Staeten van Holland en Weft-Priefland, aangaande de
Militaire JurisdiCtie in ’s Gravenhage , in haer Edele Groot
Mog: Vergaderinge genomen.
‚ Den 3o. September 1654
Op het geene by den Raedpenfionaris uyt den naeme ende van
wegen de Heeren Gecommitteerde Raden ter Vergaderinge is ge-
prefenteert, hebben haer WEidele Groot Mog. na voorgaende re-
fumptie van de Refolutie nopende de Militaire Jurisdiëtie op den
24. Maert 1651. by de gemeene Bondgenooten in de generaele
Vergaderinge op de groote Zaele van het Hof van Holland ge-
nomen, en na rype deliberatie eenpariglyk verftaen en verklaert,
dat alle deliëten by militaire perfoonen begaen, niet puurlyk mili-
taire zynde, maar chocquerende de gemeene ruíte of de Burger-
lyke Societeit, gemeenlyk genaemt communia delitta, in haere na-
tuure ftaen tot Judicatuure, kennifle en correétie van de ordinaris
Juttitie of den Civilen of Politicquen Rechter over de Steden en
plaetfen, alwaer zOdanige deliten werden geperpetreert , edoch
is des niet tegenftaende en zonder prejuditie van de bovenftaende
Verklaringe ten opzigte vande voorgaande praétycquen, by. forme
van fpeciale conceflie of delaye goedgevonden, dat zoo wanneer
eenige perfoonen, of yemand zynde aCtuelyk in militairen dienft
van den Staet, ende alhier in s'Gravenhage guarnifoen houdende, -
door ordinaris Patrouilles van de Compagnien guardes van haer
Edele Groot Mog. of anderzints door ordere van militaire Officie-
ren over gemeene deliëten als boven op de verfche daed geattra-
peert en geapprehendeert mogten werden, zodanige geapprehen-
deerde als by preventie in handen van den Militairen gekomen,
ook ter fudicatuere van den Militairen Rechter of den Krygsraed
alhier geformeert of nog te formeren geftelt en gelaeten zullen wer-
den; blyvende nogtans de Edelen van Holland en Weft-vriefland ,
alhoewel militair zynde, over de gemelde deliëten als boven. alhier
in loco begaen, alleenlyk fubjeêt de judicatuure van de ordinaris
Juftitie in andere Steden en plaetfen dezer Provintie, ende zonder
dat de bovenftaende haar Edele Groot Mog. Refolutie tot nadeel
van dezelve in confequentie getrocken zal mogen worden, en zal
de bovenftaende haar Edele Groot Mog. Refolutie by Extraét aut-
hentycq toegezonden werdenaen den Prefident en Raeden van den
Hove; mitsgaders den die van den Geregte van ’s Gravenhage voor=
noemt, omme te ftrecken tot derzelver narigtinge. | |
Gedrükt in ’t Groot Placcaetboek vyfde deel pag. ros en 225. als mede ag-
ter ’t Berigt van den Hove Bylaage J. Nun. 1. pag. 147.
LXIX.
vAN 'SGRAVEN.HAGE. 457
LXIX.
OCTROOI, om te mogen heffen in plaatze van een duit,
een oortje, voor kade-geld, van ieder Paard, Os, Koe of
Warken , reidende of geleit werdende over de kade , tuf]chen
den Hage en ’t Sieken. |
De RIDDERSCHAP, EDELEN en STEDEN &c.
repref@hterende de Staeten van den zelven Lande, doen te weeten ;
Alzoo Burgemeefteren en Regeerders van ’s Gravenhage ons ver-
thoont hebben „dat hier in voortyden de Schuytevoerders zoo vanden
Hage als van Delft haer Veerplaets, daar zyluyden haere vragten
plegen aentenemen , haere paerden inneteflaan ende anders plegen te
hebben aen ’t Sieken ofte Leprooshuis alhier, van waer daernae ’t
zelve Veer tot gerief van den reyfende man, ende omme andere ge-
wichtige redenen by de Magiftraat van den Hage ware verandert
ende verlegt geweeft, op % eynde van't Spuy, ende alzo mitsdien
van node was, dat de kaden tuffchen het Sieken en de uyterfte huy-
fen vanden Hage moeften werden behoorlyk geftyft, gehoogt, ge-
breet en bequaem gemaekt, zulks dat zy het menigvuldig ryden
van de paerden zouden mogenlyden, ende de paerden den Anderen
bejegende bequamelyken aldaer wyken; welk maken en onderhou-
den van de voorfz kaden alzoo niet en konde ofte als nog en kan
gefchieden zonder groote koften. Dat in den jaere 1591. by ons
den Verthoonders op haer verzoek was verleent zekere Brieven
van Ofroy, houdende onder anderen, dat yeder paerd, over de
voorfz kade rydende , ten behoeve van ’s Hage zoude hebben te betae-
len een duyt, ende dat voor den tydt van thien jaeren, als ’t zelve by
de voorgaende brieven van Oëtroye breder te zien ware; welk Oc-
troy by ons voor gelyken tyd van thien jaeren was gecontinueert,
tot dat het wederomme was komen te expireren ; Waarommeende
alzoo ’t revenue van de voorfz duyten zoo weinig was bedragende;,
dat daar uyt op verre nae, de koften der onderhoudinge van de
voorfz kade niet konde werden vervallen, verzoghten daeromme
de Verthoonders nieuwe brieven van Oëtroye voor gelyken tyd van
thien jaaren, en dat in plaatze van een duyt van elk paerd over de
voorfz kade rydende, ten behoeve van ’s Hage zoude mogen werden
__ betaalt een oortgen, niet alleen van elk paerd , maar ook van offen,
koeyen, fchapen, verkens ende andere beeften, over de voorfz
kade gedreven werdende: SOO IS'T, dat wy op de zaeke en
t' verzoek voorfz gelet hebbende, uyt onzer rechter weteníchap,
volcomen magt en autoriteit geconfenteert, geoêtroyeert en geac-
cordeert hebben, confenteren , oétroyeren en accorderen by dezen
by forme van continuatie voor den tyd van noch thien toekomende
en agtereenvolgende jaeren, innegaende met de expiratie van de
laetfte voorgaende conceflie; dat de Verthoonders van elk paerd,
dat over de voorfz kade tuflchen den Hage ende ’t Leprooshuis
komt te pafleren, ryden of geleyt werd, telken ryfen mogen doen
ontfangen ende colletteren in plaetze van een duyt, een oortgen,
II. Deel. Kkk ende
1623,
1625.
458 PRIVILEGIEN, OCTROYEN, enz,
ende een gelyk oortgen van elken os, koey ofte varken, in manieren
als voren over de voorfz kade geleyt ofte gedreven werdende, en
van de fchapen en kalveren half geld, te weeten een duyt; Alles
ten reguarde de Verthoonders de onkoften van ’t onderhouden der
voorfz kade daar uit niet konnen vervallen , zonder dat nogtans
het vragtloon in der tyd daarmede zal worden verhoogt. Ende
ten eynde de Verthoonders deze onfe Continuatie ende Augmen-
tatie mogen genieten als naer behooren, laften wy allen ende eenen
yegelyken dien dezen raeken of aengaen zal mogen, hem hier na te
reguleeren, ende inzonderheyd allen Schuytevoerders en EE
dat zy het voorfz oortgen en duyt refpeétive zonder eenig&®onwil-
ligheyd ofte tegenzeggen betalen, op peyne van realyken en metter
daad daer vooren te werden geexecuteert. Gegeven in den Hage
onder onfen grooten zegel hier aengehangen op den 20. Maart in
t jaer onfes Liefs Heeren eenigen Heylands en Zaligmakersduyfent
zes hondert drie en twintig. | |
Geextraheert uit het Regifter der Oëtrooien van haer Edele Groot Mo-
gende. |
Uit kragte van dit Oëtrooi deed de Magiftraat de navolgende Or-
donnantie afkondigen.
» ALSOO Schout, Burgemeefteren en Schepenen van ’s Graven-Hage by
„ Oétroy van de Edele Groot Mog. Heeren Staeten van Holland en Weftoriefland
» is vergunt, dat zy in plaatze van een duyt van ieder paert over de kade
3» tuf]chen dé Leproofen en den Hage rydende , voortaen zullen mogen ontfan-
„> gen een oortje , nyet alleen van de paerden, maer ook van elken os, koeye
„ ofte verken, en van de kalveren en fchapen over de voorfz kade gedreven
‚ werdende , een duyt; SOO EST , dat Schout, Burgemeefteren en
‚‚ Schepenen voornoemt allen Schuytvoerders en andere die deze aengaen
mach, doen te weten , dat“zy achtervolgende den voorfz. Oétroye aen
‚, handen van den Gaerderffe van dezelve Tol de voorfz oortgens en duyten
„‚ refpeétivelyk fullen hebben te betalen zonder eenich tegenfeggen, op
‚‚ peyne van daervooren geexecuteert te werden, en de Voerluyden daer-
‚‚ enboven fes weeken gebannen te werden van ’t Veer. Aldus gepubliceert
‚op ’t Delffche Veer t'eynde het Spoey den xx1x. Maert 1623.
Geextraheert uit het originele Keurboek van ’sGraven- Hage, getekent
IN: sk fli 178%
LXX.
OCTROOI aan de Magiflraat , om met de Eigenaars der
landen naaft aande gragten en cingels van den Hage gelegen,
te mogen boufflagen en tot banwerk flellen, zulks zy ten mee-
Sten dienfte van de voorfz cingels bevinden zullen te behooren.
De RIDDERSCHAP, EDELEN en STEDEN van
HOLLAND en WESTVRIESLAND, reprefenterende
de Staeten van den zelven Lande, doen te weten; Alfoo ian
ur-
VAN 'SsGRAVEN-HAGE. 459
Burgemeefteren en Regeerders van ’s Gravenhage ons vertoont heb-
ben, hoe dat voor eenige jaaren by de Magiftraat in der tyd groote
exceflì vekoften aengewent waren, tot het maeken van de gragten
ende cingels derfelver plaetze, dewelke nog jaerlyks toc groote kot-
ten van die van ’s Gravenhage wierden onderhouden, ende vooral
de buyten-cingelen ofte kaden, dewelke by de refpective eygenaers
van de landen aen dezelve gelegen, die door de commoditeyt van
de voorfz gragten haer meflen ende andere hoopen, eerft op de
voorfz buyten-kaden voor haere landen wierpen, omme daerna op
dezelve landen gebragt te werden; ende in ’t wegnemen van de
voorfz meffe meeften tyd een goed gedeelte van de kruyn van de
kaden ook waren wegnemende, welke fchade tot nog toe by de
Verthoonders telkens geboet hadden moeten werden tot haere groo-
te koften, niettegenftaende de voorfz naeftgelegen landen (omme
van ’tbuyten-waeter bevrytte wezen ) alleenlyk daerby geintereffeert
waren, gelyk zy mede zonderlinge daer door gedient zouden zyn,
dat de voorfz gragten gehouden worden op haer behoorlyke wytte
ende breedte, ende dat confequentelyk de voorfz kaden en gragten
by de eygenaers van dezelve landen tot haeren koften behoorden
onderhouden te werden, ’t welk niet wel gefchieden konde, zon-
der dezelve landen al eerft gehouffflaegt te wezen, ende de Ban-
wercken gemaeckt ‚naer advenant de grootte en breedte van dezel-
ve, als wanneer de voorfz, gragten ende kaden, neffens andere we-
gen, kaden ende wateren, by de Verthoonders gefchouden wer-
dende, by den zelven mede jaerlyks een ofte tweemaelen gefchou-
den zouden werden. Ende alzoo zy Verthoonders bedugt waren,
zelve niet wel te zullen kunnen in ’t werk ftellen, zonder onzen
Otroye ende Confente, verzogten daeromme ootmoedelicken ;,
dat onsgeliefde, henluyden te oétroyeren en toe teftaen, de voorfz
houfflagengen Banwerken ten eynde voorfz zulks te mogen mae-
ken, als zy in alle billykheyd zouden bevinden te hooren , SOO I5
"T', dat wy de zaeke en verzoek voorfz overgemerkt en genegen
wezende de Verthoonders hier inne te believen, uyt onfer rechter
wetenfchap, volkomen macht en auétoriteyt geottroyeert, gecon-
fenteert en geauthorifeert hebben, o@troyeren , confenteren, en au-
thoriferen by defen de voorfz wertiiobnders? dat zy tot confervatie
ende onderhout van de Grachten en Cingelen van den Hage, de
landen aen dezelve cingelen ende gragten gelegen, met de befte
commoditeyt van de eygenaers zullen mogen houfiflagen en tot
Ban-werk ftellen, zulks zy in billykheyt ende ten meeften dieníten
van de voorfz gragten en cingelen zullen bevinden te behooren; en
de Schouwe daerover doen, zulks zy over andere wegen, kaden,
wateren, onder haer diftriét ende jurisdiëtie ftaende, gewoon zynte
doen. Ende ten eynde de Verthoonders deze onze Oétroye, con-
fente en authorifatie mogen genieten als naer behoren, laften wy
allen ende eenen yegelycken dezen aengaende, dat ze de Verthoon-
ders den inhoude vandezen doen,laeten en gedogen ruftelyk , vre-
delyk en volkomentlyk genieten en gebruyken, cefferende alle hin-
der, belet ende wederfeggen ter contrarie. Gegeven in den Hage on-
der onfen grooten zegele hieraen doen hangen op den xx, Martii in ’
II. Deel. Kkk 2 Jaer
1625.
460 PRIVILEGIEN, OCTROYEN, enz.
Jaer ons liefs Heeren eenigen Heylants en Zaligmackers duyfent
fes hondert vyf en twintig. |
Geextraheert uit het Regifter der Oêtroyen van haer Ed Groot Mogende-
LXXI.
OCTROOI aan de Magiftraat van den Hage, om op ieder
ftoop Brandewyn te mogen beffen, 't zy by collebte of
verpagtinge, twee ftuivers:
De RIDDERSCHAP , EDELEN en STEDEN van
HOLLAND en WESTVRIESLAND, reprefenterende de
Staeten van den zelven Lande; Doen te weeten , hoe dat Schout;
Burgemeefteren en Regeerders van 'sGravenhage ons verthoont
hebben, dat de Thefaurie van den Hage eenige jaeren herwaerts
in zulker voegen is bezwaert en in agterheyd geraekt, toegekomen
zynde voornamentlyk door ’t omgraven van den Hage, koopen van
de landen, daar toe noodigh ende aenkleven van dien, dat niet
tegenftaende by de Verthoonders alle mogelyke devoire is gedaen
geweeft, omme de voorfz haere T'hefaurie uyt de voorfz belaftinge en-
de tot een beteren {tand te brengen, nogtans door de groote, zoo
ordinarife, als extraordinarife en nieuwe laften, dagelyks te fup-
porteren, de Verthoonders bevinden niet mogelyk te zyn, uyt de
voorfz achterheyd te geraeken, ende de ‘Thefaurie ftaende te hou-
den, ten waere by eenich ander middel daerinne wierde voorzien,
ende dat zulks de voorn Verthoonders onderregt zyn, dat by eeni-
ge Steden van Holland zekere penning word genoten de Bran-
dewynen, als onder- anderen by de nabuurige Stad Delft twee
Stuyvers op de ftoop , ’t welk zoo. wanneer het in de plaetze van
den Hage mede mogte werden ingevoert, gelyk het zonder yemants
quetzinge of prejuditie zeer wel konde gefchieden, zoude ’t zelve zoo
niet tot ontlaftinge,„immers trecken tot eenig fubfidie van haere voorfz
Thefaurie. Ende alfoo ’t zelve niet en konde ofte behoorde té ge-
fchieden, zonder onfe Confente ofte Oétroye, zoo verzogten de
Verthoonders, dat wy hen daer toe wilden verleenen onfen Brie-
ven van Otroye in behoorlyke forme; SOO IS ’T', dat wy den
voorfz, verzoeke overgemerkt hebben, genegen wezende, ter bede
van de Verthoonders, dezelve uyt onzer rechter wetenfchap, vol-
komen macht en authoriteit geconfenteert, geaccordeert en geoc-
troyeert hebben, confenteren,accorderen en oêtroyeren mitsdezen,
dat zy zullen mogen heffen op elken ftoop Brande-wynen, die bin-
nen de plaetze van den Hage en Jurisditie van dien, zal worden
geconfumeert, twee ftuyvers, die zy Verthoonders zullen mogen
doen innen ende ontfangen, ’t zy by colleéte ofte verpagtinge tot
haeren fchoonften. Werdende de Verthoonders geauthorifeert de
onwillige betaelders by parate executie te mogen conftringeren tot
betalinge van de voorfz twee ftuyvers op de ítoop van de Brande-
wynen, mits dat dit alles zal- gefchieden zonder prejuditie van
t ge-
Ov AN SGRAVEN-HAGE 461
t gemeene Lands Impoften op de voorn Brandewynen, ende dat
deze Otroye voor de verpachtinge den ommeftanders zal werden
gedenuncieert. Ende ten eyndede Supplianten dezen onzen Accor-
de, Confente ende Oëtroye mogen genieten als naar behooren, laf
ten wy allen ende eenen yegelyken, die dezen komen te raeken
ofte aengaen zal, hen hier na te reguleren, zonder den Verthoon-
ders te doen ofte gehengen gedaen te worden eenich hinder, be-
let ofte moeyenifle ter contrarie. Gedaen in den Hage onder on-
zen grooten zegele hier aan doen hängen op den xxr1ijen. Septem-
ber in *t jaer ons liefs Heeren eenigen Heylands en Zaligmaekers
duyfend zes hondert vyf en twintig.
‚ Geextraheert uit het Regifter der Oétroyen van haer Ed. Groot Mogende,
LX Xel 1.
PUBLICATIE en ORDONNANTIE op het onder-
houden van de kade van't Sieke van den Hage, tot de
ZA atermolen toe, op zekere boeten.
ALSOO Jonathan van Luchtenburch , Raed “en Rentmeefter
Generael van Noordholland , als hebbende adminiftratie over de
Riemtalen, den Hove van Holland vertoont heeft, dat van oude
tyden gehouden zyn geweeft die van Ryswyk jaerlyks te moeten
brengen en leveren op de Schuyt-kade tuflchen de Steken en de Ra-
dermolen twintigh fchepen fants, die van de Noordzyde van oor-
burch twaalf fchepen, en die van de zuydzyde van Voorburch agt
fchepen , de Marét-en Bier-fchepen of fchuyten , van Delft en
Gravenhage, elk twee fchepen, en d'andere Schuytvoerders ,
vaerende tuilchen Delft en den Hage, elk een fchip fants; welk
fant: als dan buyten haeren kofte geëffent werd, en was het vor-
der onderhoud van dezelve kade, zoo van plaetinge, bezettinge
der kanten met zooden, ftellen van paelen, en ’t verder fant van
noode zynde, ftaende tot lafte van de riemtalen voorfz,; maer alzoo
de Suppliant niet konde bevinden, dat daer toe eenige boeten wa-
ren ftaende, en dat verfcheyde Schuytvoerders onwillig waren, ’
voorfz fant op de voorfz kade te brengen , waer door te bedugten
was; dat de goetwillige ziende dat de onwillige daertoe niet en
werden geconftringeert, meede onwillig zouden werden, en dat
overfulex de voorfz Schuyt-kade zoude blyven leggen ongerepa-
reert tot groot ongerief, zoo van die van den Hage als Delft, ten
waere hierinne by dezen Hove werde voorzien; verzoekende
daeromme , dat ’t zelve Hof gelieven wilde te maeken zekere Keure
en Ordonnantie, daer by de voorfz Dorpen , Schuytvoerders , Markt-
en-Bierfchuyten van Delft en den Hage, mitsgaders alle andere
Schuytvoerders vaerende op ’t Veer tuilchen den Haeg en Delft,
geordonneert werden, elk op de voorfz kade te brengen, zoo veel
fants als zyluyden elk repeétive van allen ouden tyde gehouden wa-
ren geweeft daer op jaerlyks te brengen op peyne ‚dat men tot kofte
K kk 3 van
BAS,
462 _ PRIVILEGIEN, OCTROYEN, enz.
van de onwillige ’t zelve zal befteden daer op te doen brengen, en
voorts daer en boven te verbeuren een boete van tien of twaelf
{tuyvers, voor elk fchip tot behoef van de Dienaeren van den Pro-
cureur Generael, die gewoonelyk waren zodanige executie te doen.
Dat mede de voorfz Schuytvoerders haere paerden niet en zouden
mogen laeten weyden op de voorfz kade op een gelyke boete, zoo
dikmaels zy daer op. bevonden zouden werden. Ende dat ’t Hof
mede gelieven wilde, een van de eeríte Deurwaerders te authori-
feren, omme de voorfz Keure te publiceren van den Stadhuyfe van
den Hage, zoo dikmaels als ’t van noode wezen zoude. Ende den
voorfz Rentmeefter alvooren geordonneert zynde, den Hove fum-
marie te doen blyken, wie en met wat regt, de perfoonen in dezen
genoemt , tot reparatie van de kade en opbrengen van ’t fant, ge-
houden waren, om ’t zelve gedaen, gedifponeert te werden nae
behooren. SOO IST , dat’t voorfz Hof gezien hebbende ’t voorfz fum-
mier bewys , mitsgaders de verklaeringe van den voorfz Rentmeefter ,
dat de voorfz opbrenginge van ’t fant jaerlyx moet gefchieden binnen
de maenden van September ofte Oétober , geordonneert en geftatueert
heeft ,ordonneerten ftatueert mits dezen, dat die van den Dorpe vân
Ryswyk voorfz jaerlyks op de voorfz kade, tot prefervatie van de-
felve, gehouden zullen zyn te brengen twintig fchepen fants, die
van de noordzyde van Woorburch twaelf fchepen en die van de zuyd-
zyde van Woorburch voorfz acht fchepen, de Markt-en Bier-Sche-
pen of Schuyten van Delft en °s Gravenhage elk twee fchepen; en
d'andere Schuytvoerders, vaerende tuffchen Delft en den Hage elk
een fchip, en dit alles tuffchen dit en den leften der toekomende
maend Oëtober , ende voorts alle volgende jaeren binnen de maen-
den van September en Oëtpber refpeêtive, op peyne den voorfz
tyd overftreken zynde, dat de voorfz Rentmeefter tot kofte van de
onwillige ’t zelve fand daer op zal befteden te doen brengen, en
daer en boven verbeuren zullen een boete van twaelf ftuyvers voor
ieder fchip, tot behoef van de Dienaeren van den Procureur Ge-
nerael, die de executie daer vooren, als naer ouder gewoonte, ge-
houden zullen zyn te doen; Verbiet voorts ’t voorfz Hof mede wel
expreffelyk alle Schuytvoerders, dat zy voorts aan hen niet meer
en vorderen, heur paerden te jaegen en laeten gaen weyden op de
voorfz kade, op gelyke peyne als boven, zoo dikmaels dezelve
daer op bevonden zullen werden te gaen weyden. Ende ten einde
niemand hier van ignorantie en pretendere , zoo authorifeert ’
voorfz Hof een van de twee eeríte Deurwaerders van de voorfz
Hove hier op verzogt, deze voorfz Ordonnantie van den Stadhuyfe
van den Hage en elders, daer hy verzogt zal werden, zoo dikmaels
als *t van noode wezen zal, te publiceren en verkundigen en eenen
yegelycken van wegen de Hooge Overigheyd, die dezen aengaen
zal, te belaften, hen na den innehouden van dien te reguleren, op
te peyne daer inne begrepen. Gedaen in den Hage den negenden
September zeftien hondert twee en dertigh.
Geextraheert uit het vyfde Memoriael van Criep fol. ro4. Gerenoveert den
17.Sept. 1639. v111. Memor. van Criep fol. 134. als mede den eerften Novemb.
1701, zynde deze Renovatie gedrukt in ’t Groot Placcaatb. v. deel. pag. 818,
LXXII.
vaN SCH AV EN-HAG E 463
L Xa LET,
OCTROOI aan de Confrerie van de Coloveniers Schut-
rerye van den Hage, om eenige erven van haere Doele te
mogen verkoopen, om met btuyfen betimmert te werden.
De RIDDERSCHAP, EDELEN en STEDEN va
HOLLAND en WESTVRIESLAND, reprefenterende de
Staeten van den zelven Lande; doen te weeten , dat ons vertoont
is by de Confrerie van de Coloveniers Schutterye van ’s Graven-
hage, dat ten behoeve van haere voorfz Schutterye ofte Confrerie,
de Magiftraet van ’s Gravenhage by de Graven van Holland fuccefli-
velyken (a) vergunt was geweeft het gebruyk tot een Doelen van
zekere plaatze eertyds geweeft de Coolthuyn van de gemelde Graven
van Holland; Ende alfoo de zaeke nu zulks gelegen was, dat de
Stadhouders Thuyn eerftdaegs tot erven ende Straeten als anderzints
zoude werden uytgegeven en geproprieert, ende zonderlinge tot
cieraet van de plaetze van ’s Gravenhage zoude trecken, by aldien
de erven van de voorfz Doelen mede met eenen , omme eenpaer-
Iycken betimmert te mogen werden, uytgegeven mogte werden,
ende de ftraeten voor by dezelve erven-aen de ooft-zyde van de
Vyver zulks gemackt, dat die behoorlyk, ende op de befter voegen
royende mogte refponderen op ten voorfz te maeken ftraeten in
den voorfz Stadhouders Thuyn , waer toe zyne Excellentie hem
toonde zonderlinge mede genegen te wezen, en hadde albereyts
daer van doen maeken verfcheyde Caerten ende aftekeningen van
de huyfen en ftraet aldaer te maeken. Dog alfoo de gemelde Gra-
ven van Holland de voorfz Coolthuyn tot een Doelen, als voo-
ren , aen de Magiftraat van ’sGravenhage, ten behoeve van de
Supplianten hadden vergunt, mits daerop houdende tot lafte van
de Magiftraat voornoemt een recognitie van zes guldens ’s jaers;
welke recognitie naderhand zynde afgeloft aen de Graeffelykheyd,
behouden was den eygendom van den grond van de voorfz Cool-
thuyn, volgende den inhoude der brieven van gunninge daervan
zynde, hadden daeromme de Supplianten nae *t zelver alvoorens
by de Magiffraet voornt. voor goed gevonden was, hun geaddref-
feert aen die van onfe Camere van de Rekeninge, verfoekende con-
fent, omme de voorfz erven, ten eynde als vooren te mogen uyt-
geven ende verkoopen, ende mettet gunt boven de groote extraor-
dinaris koften, daer toe aen te wenden, zouden mogen komen
overtefchieten, * welk mogelyk weynich zoude komen te bedra-
gen, afte doen een gedeelte van haer layder laften en achterheyd,
daerinne de Supplianten met lankheyd van tyden waren gerackt.
Dan de gemelde van de Rekeninge tot het verzoek van de Sup-
plianten, zoo het fcheen „wel genegen waren, hadden nodig en goed-
gevonden de Supplianten aen ons te renvoyeeren; welken volgen-
de
(a) De afte van deze vergunninge is ons nooit bejegent, maar wel een
tweede afte gedagtekent den 2. Mei 1538. en te vinden in ’*t eerde deel dezer
Befchryvinge pag. 684.
1633.
1643.
264 _PRIVMILEGLEN4-OCTROY EN, Sigs
volgende zoo verzogten de Supplianten geheel ootmoedelyk, ten
eynde wy geliefden int verkoopen van de voorfz erven te con-
fenteren ende den Supplianten daer toe te verleenen behoorlyk
oëtroy en authorifatie. SOO FS’T', dat wy de zaeke ende ’ ver-
zoek voorfz overgemerkt, alvooren hier op gehad hebbende het
advis van die van onfen Camere van de Rekeninge van den voorfz
Lande, genegen wefende ter bede van de Supplianten , dezelve
uyt onzer rechter wetenfchap, volkomen magt, en Souveraine au-
thoriteit, vergunt, toegeftaan en geoftroyeert hebben, (4) ver-
gunnen, ftaen toe en oêtroyeren dezelve mits dezen, dat de Sup-
plianten zullen mogen verkoopen, ende de koopers in vryen eigen-
dom opdragen de erven van de voorfz Colovensers Doele ofte St.
Sebaftiaens Doele, ende dat de Supplianten ten aenzien van de kof-
ten, die zy zullen moeten doen in ’t veranderen van de huyzinge
van de voorfz Doele en ’t gunt daer van dependeert, zullen mogen
ontfangen en genieten de penningen daer van te procedeeren ,
overfchietende, boven de koften tot makinge van de ffraet, die
voor dezelve erven zal loopen, ende andere werken tot appropri-
atie van dien nodig; mits dat de koopers van dezelve erven ge-
houden zullen wezen boven de penningen daer vooren by henluyden
aen de Supplianten te beloven, als nog aen de Graeffelykheyd ten
inzigte van de oude gereferveerde eygendom te betalen een recog-
nitie van eene gulden, van veertig grooten Vlaems den gulden
jaerlyks, van ieder der voorfz verkogte erven, losbaer tegens den
penning twintich. Ende ten eynde de Supplianten het effet van
deze onfe Oëtroye mogen genieten ende gebruyken, zullen dezelve
t onzer Camere van de Rekeninge prefenteren, om aldaer gevifi-
teert, geregiftreert ende geinterineert te worden, ’t welk gedaen
zynde, laften en ordonneren wy dezelve van de Rekeninge ende
allen anderen dien ’t behoord, hen naer dezen te reguleeren. Ge-
geven in den Hage onder onzen grooten Zegel hier aengehangen,
op den negenden Marti in ’t jaer onzes Heeren duyfent zes hon-
dert drie en dertig.
Geextraheert uit het Regifter der Otroyen van haar Ed. Groot Mogende.
IR KILLL.
OCTROOI aan de Magiftraat van den Hage , om haaren
Paardemarkt voortaan te mogen bouden in de Kermis van Mei.
De RIDDERSCHAP, EDELEN en STEDEN van
HOLLAND en WEST VRIESLAND, reprefenterende de
Staeten van den zelven Lande, doen te weeten ; dat ons vertoont
is by Schout, Burgemeefteren, Schepenen en Regeerders van
‘'sGravenhage, hoe dat in zeer oude tyden, ende onder Bn
| | oor
(c) Een diergelyk Oëtrooi is mede vergunt aan Deken en Hooftmans van
St. Joris Confrerie den t September 1606. te vinden in ’ eerfle doel pag, 682.
P]
E
5
5
k
:
LE
a
5
VAN'SG RAVENHAG E. 465
door O&roy van wylen ho. Memorie Hertoge Willem van Beyeren,
Grave van Holland, een vrye Jaermarkt van Paerden hier in den
Hage was gehouden geweeft Mey-tyden, ende dat het zelve Oêtroy
wederomme by naeder Oêtroy was geconfirmeert in den jaare 15ör.
dog dat daerna de Magiftraet in der tyd , om eenige inzigten, die zy
ha dakk ‚ ende omme de Kermiüïe, die alhier gehouden werd in
September ofte Bamiftyden wat frequenter te maeken, ende meer
toeloop van volck te veroorzaeken, van ons verzogt en geobtineert
hadden Oëtroy, omme in plaets van Mey-tyden de vrye Paerde-
markt alhier in den Hage te mogen doen houden op de Bamiffe
Kermifle, ende dat dienvolgende de voorfz Paerdemarkt zedert
altoos ende tot nu toe was gehouden geweeft den derden dag
van defelve Kermifle; maer alzoo nu by de Verthoonders dezelve
Kermifle was afgefchaft, met meeninge, als in andere Steden ge-
fchiet, dat maer eene Kermifle alhier, dat is Mey-tyden zal ge-
houden werden, op den derden en volgende dagen ’s weeks, var
dewelke Mey-Kermifle de Verthoonders gaerne wederom de vrye
Paerdemarkt zouden doen houden, ’t welk zonder onfe ordre en
kennifle by de Verthoonders niet in ’t werk geftelt kunnende wer-
‚den, zoo verzogten dezelve daeromme van ons weder nieuw Oëtroy
ten voorfz eynde dienende; SOO IS’T', dat wy de zaeke voor{z
overgemerkt hebbende en genegen wezende, ten verzoeke van de
Verthoonders uyt onfe rechte wetenfchap ‚ Souvraine macht en
authoriteit, goedgevonden, geconfenteert en geaccordeert hebben,
vinden goet, confenteren en accorderen by defen, dat de voorn:
Verthoonders haere jaerlykfe vrye Paerde-markt zullen mogen doen
houden in plaetze van in de Kermifle van Bamis, die by dezelve
is afgefchaft, in de Kermifle van Mey; laftende allen ende eenen
yegelyken, die het aengaen mach, hen daer na te reguleren.
Gedaen in den Hage onder onfen grooten Zegel hier aengehan-
gen op den zevenden Augufti in * jaer onzes Heeren duyfend zes
hondert drie en veertich.
Geextraheert uit het Regifter van de Oétroyen van haar Ed; Gr: Mog.
EN KM.
BEVEL wan de Staeten van Holland aan de Societeit, om
bet Quobier van den duifentften penning over den Hage te
maken. |
Wvydag en Saturdag den 5. en 6. December 1653.
De RAEDPENSIONARIS heeft ter Vergaderinge bekent
gemaekt, dat de Heeren de Wael uyt den Hoogen, en Kinfchot
uyt den Provincialen Rade, mitsgaders de Heer van Foreeft uyt de
Camer van Rekeninge van haer Éd: Groot Mog: Domeinen hem
hadden bekent gemackt, dat fylieden vernomen hebbende tot het
redrefleren van de quohieren van den zooen ofte roocer" pennink
alhier in ’sGravenhage, nevens Commiflariffen van haer Kd: Gr:
II. Deel. Lil Mog:
1653.
466 PRIVILEGIEN, LOCTROMENs Bijz
Mog: alleenlyk eenige gedeputeetden van de Magiftraet van den
Hage voornoemt beroepen en befcheyden te wefen , fonder dat de
voorfz drie Collegien daerinne in eeniger manieren waren erkent,
daer nogtans in alle voorgaende befoignes van gelyke natuure geko-
men aen dezelve Collegien met en nevens die van de Magiftraet
voorfz, als tezamen compoferende ’t Lichaam van de bewuite Socze-
teit, geadhibeert waren geweeft; deducerende daer benevens de
redenen van dezelve voorgaende praétyke, en waeromme de opge-
melde drie Collegien hadden geoordeelt, dat daerinne als nog be-
hooren te werden gecontinueert: Waerop zynde gedelibereert en
alvoorens gehoort * bericht en advys van de Heeren Gecommit-
teerde Raeden ter requifitie van haer Ed: Groot Mog: op ‘t zelve
fubjett gegeven, is goetgevonden en verftaen, dat over ’t voorfz —
redres Gecommitteerden van de voorfz Soczetett ofte van de voorfz
Collegien. en van de voorfz Magiftraet gezamentlyk , en niet van
dezelve Magiftract alleenlyk, geadhibeert zullen werden; en dat
mitsdien die van de voorfz Soczeteit zal werden geordonneert, ge-
lyk dezelve geordonneert word mits defen, eenige weynige ge-
committeerden uyt de haeren, en is ’tdoenlyk, niet meer dan twee
perfoonen ten fine voorfz uyttemaken. HEdog by zoo verre dezelve
Commiflie niet gevoegelyk op het getal van twee, perloonen ge-
bragt zoude konnen werden, dat in zulken gevalle de opgemelde
Heeren Gecommitteerde Raden, uyt de haeren mede zullen depu-
“teren over de voorgeroerde befoignes laeten prefent zyn, zodanig
ofte gelyk aental van perfoonen, als by die van de voorfz Socdetest
daer toe, in voegen als vooren, zullen wefen geeligeert. Zullende
voorts in alles precifelyk en punêtuelyk werden geobferveert de
Inftruétie voor de Gecommitteerden tot het voorfz redres by haer
Ed: Groot Mog: den negende Augufti leftleden gearrefteert.
Ende zal tot executie dezes de bovenftaende haer Edele Groot
Mog: Refolutie by Extraét Authentycq, zoo aen die van den ge-
melden Hoogen en die van den voorfz Provincialen Raede, mits-
gaders aen die van de voorfz Camere van Kekeninge van haer Ed:
Groot Mog. Domeinen, als mede aen Burgemeefters"en Regeer-
ders van ’sGravenhage voornoemt by miflive toegezonden werden,
omme henlieden na den inhoude van dien precifelyk en punêtuelyk
te reguleren, ook voor zoo veel in haar is daar na doen reguleren
allen den geenen dien zulks eenigzints aengaen. mach, RA
Onderftond,
Accordeert met de voorfz Refolutie: .
Was getekent,
HERBT. VAN BEAUMONT.
Geregiftreert in ’t tiende Regifter van uitgaende en inkomende Brieven van
en aen den Hove fol. 55. verfo en fol. 59. Ziet mede ten dezen opzigte de Re-
folutie van haar Ed: Groot Mog: van den 24. Mei 1715. waar by den Heeren
van de Societeit werd aenbevolen het formeren van een quohier van Familiegeld
over den Hage, ’t geen by voorige Refolutie van den 19. April des gemelden
jaars was gedemandeert aan de Heeren haar Ed: Groot Mog: Gecommitteerde
Raeden, voor zoo veel de Edelen en Suppooften aenging, en aan de Magiftraat
van den Hage, voor zoo veel de Burgers en andere ingezetenen betrof.
LXXVI.
EL
4
|
Ee eN DA
vAN 'SGRAVEN-H AGE. 467
LX VT.
Belang van de Magiftraat van den Hage op een verzogt pe-
naal door den Procureur Generael tegens bet maken van
Keuren, waar by de Edelen en Suppooften zyn befwaart.
Edele Mogende Heeren.
U EDELE Mog. Miflive vanden 18. dezer neffens copie van ze-
kere Requefte van den Procureur Generael van Holland uyt den
paem en van wegen de hooge Overigheyd en Graeffelykheyd van
den zelven Lande is ons gifteren geworden, tenderende dezelve
requefte, om van Uw Ed. Mog. te hebben Mandament, waar by
ons geinterdiceert zoude werden , alleen ofte anders als gezament-
Ivk ofte met communicatie van den Hove te maken eenige Keuren,
ifponerende zoo over de Edelen en Suppootten van den zelven
Hove, als de burgeren en ingezetenen van den Hage, en vervol-
gens dezelve als op beyder naemen ofte heurluyder naem alleen te
publiceren, zonder in eenige Keuren ofte Publicatien van dien te
gebruyken of te infereren de claufule op approbatie van den Hove,
voor zoo veel als de Edelen en Suppooften aengaet, ofte dierge-
Iyke, breeder als in de voorfz requefte; En vermeldende de voorfz,
Miflive, dat Uw Ed: Mog: niet goedgevonden hebben daer op te
difponeren , fonder alvooren onfe redenen ter contrarie (indien
wy eenige zouden hebben) daer op te verftaen, die wy gehouden
zouden zyn met den eerften na de receptie te refcriberen. ‘Ter
obedientie van dien voegen wy Uw Ed: Mog: daerop voor refcrip=
tie, dat wy met Uw Ed. Mog. voor dezen geweeft zyn in verfcheide
minnelyke conferentien , en ook U Ed: Mog: hebben overgefchreven
onfe fincere, oprechte en goede meyninge nopende het maken en
publiceren van de voorfz, Keuren in conformite van ‘t 2. en 3. artl:
van de Provifionele Ordre van de Ed. Gr. Mog: Heeren Stacten
van dezen Lande in dato den 27. September xvjc. veertien. Einde
alzoo Uw Ed: Mog. daerinne niet en hebben belieft te bewilligen,
en ons overzulks ook met Uw Ed. Mog: bekent is, dat volgens
het 7. en 13. artlen van de voorfz Provifioneele Ordre aen de op-
gemelde Ed. Gr. Mog. Heeren Staeten dien aengaende de kenniffe
en difcretie was gereferveert; Welke niet tegenftaende alfoo den
Procureur Generael hen over de voorfz differenten, als vooren, by
requette aen Uw. Ed. Mog. heeft geaddrefleert, verzoekende van
Uw. Ed. Mog. te hebben het voorfz Mandament, en dat vervol-
gens Uw. Ed. Mog. zouden nemen kenniffe en judicatuure van de
voorfz zaeke, zoo verzoeken wy met alle eerbiedigheyd , dat Uw
Ed. Mog. hen daer van gelieven te excuferen en zulks in *t verzoek
van den Procureur Generael nopende fyn verzogte Mandament niet
te treden, maer de kennifle en difpofitie van de zaeke in confor-
mité van de voorfz 7. en 13. artlen van de voorfz Provifionele Or-
dre te laeten aan haer Ed. Groot Mog: aen dewelke wy ook van
meeninge zyn nu in de aenftaende Vergaderinge de zaeke te bren-
gen, ons houdende onderentuffchen verplicht, om naer ons ver-
| IL, Deel. Lil 2 mogen
1654,
468 PRIVILEGIEN, OCTROYEN, enz,
mogen Uw Ed. Mog: toe te dragen alle behoorlyke en fchuldige
refpeêt tot onderlinge correfpondentie. Hier mede
U EDELE MOG: HEEREN, bevelende in de protedtie
des Alderhoogften, den twintigften November xvjc. vier en vyf-
tich. Blyven wy
U Edele Mog: Onderdanige Dienaeren ,
den Schout, Burgemeefteren, Schepe-
nen en Regeerders van ’sGravenhage,
Ende ’t haerluyder bevele;,
Was getekent,
G. GRASWINKEL.
Geregiftreert in ’t Thiende Regifter van Brieven aen en van den Hove fol.
167. en gedrukt agter het Berigt van den Hove , Bylaage H. H. 2. Loco pag 243.
LXXVIL
EXTRACT wit de Refolutien van de Heeren Staeten van
Holland en Weltvriefland, bebelzende dat die van den Hage
niet en zullen adviferen op Suretedu Corps, dan voor hunne
Burgeren en inwoonderen, in baar Ed. Gr. Mog: Zerga=
deringe genomen op.
Den 20. Juliù 1657. *
ZYNDEter Vergaderinge gelefen twee diftinte requeften, de
eene op den naem van Jagues Ferdinand, en d'andere op den naem
van Zfaek Cafebon, alias Ferdimandus de Britto aen haer Ed. Groot
Mog. geprefenteert, om te hebben brieven van Seureté du Corps,
ofte continuatie van dezelve; en gelet dat onaengezien de voorfz
perfoonen alhier in ’sGravenhage niet woonagtig zyn, egterop haer
luyder verzoeken advis is gegeven by Burgemeefteren van ’sGra-=
venhage voornoemt; Ís naer voorgaende deliberatie goedgevonden
en verftaen, dat dezelve Burgemeefteren by aenfchryvinge van haer
Ed. Groot Mog. met demonftratie van misnoegen over ’t geene
voorfz is, zal werden geordonneert haer van zulcx voortaen te ont=
houden, en geene advifen op zodanige verzoeken als boven te ge=
ven, dan zoo wanneer de Supplianten zyn burgeren ofte vafte in=
woonderen van ’sGravenhage voornoemt.
LXX VII
VAN /SGRAVEN:HAGE: 469
LX XVIII.
OCTROOI aan die van den Hage by haar Ed. Groot Mog.
verleent op ’t verboogen, verleggen; veranderen en repa-
reren van de Straaten, Wegen, Kaden , Ryoolen ,Gooten ,
enz. in den Hage, |
DE STAETEN van HOLLAND eN WEST VRIESLAND,
Doen te weeten: AÁlfoo ons vertoont is by den Schout, Burge-
meefteren, Schepenen en Regeerders van ’s Gravenhage, dat fy
Supplianten ofte haerluyder Voorzaeten, by hooger memorie Her-
tog Aelbrecht van Beyeren, als Grave van Holland, (a) in April
duyfend drie hondert drie en tagtig waren gepriviligeert met den
Regter van den Hage te mogen keuren ftraeten, placten en wed-
den tot ’s Haegs oirbaer en behoef, en mede in den jaere vyftien
hondert zeftich by Koning Philips als Grave van Holland by de
Inftruêtie als doen aen Burgemeefteren van den Hage gegeven, wa-
ren geauthorifeert generalyk alle Keuren en Ordonnantien te maken,
ook meede noopende de befchouwinge van Straeten, Plaeten , Wa-
teren, Wegen en Kaeden, buyten en binnen den Hage ‚daerop ftel-
lende alfulcke boeten en breuken, grooten kleyn als henlieden goed-
dunkem foude, en als tot dien tyd toe by Schout en Schepenen van
sGravenhage gedaen was geweeft; Welke voorfz. Prvilegten ook
waren geconfirmeert by ttweede Articule van onfe Provifionele Or-
dre van date den 27. Septemb. 1614, geftelt op eenige difterenten
tuffchen die van onfen Hove en de Magiftraat van ‘sGravenhage.
Dat de Supplianten in kragte van de voorfz Privilegien van tyd tot
tyd binnen en buyten den Huge hadden gekeurt en befchouwt, on-
er anderen de Straeten, Kaden, Wateren en Wegen, en daerop
geftelt zodanige ordre als zyluyden hadden geoordeelt ten dienfte,
welvaert en policie van den Hage te behooren. Dog hadden de
Supplianten tot haer leedwefen ondervonden, dat nu eenigen tyd
herwaerts verfcheyde Straeten, Wegen, Kaden,Gooten en Ryoo-
Jen binnen den Hage waren bedurven, ongemaeckt en ongerepareert
gelaeten, en ook zommige verhoogt, verlaegt, beftraet, geftelt en
onderhouden na de phantagie van de opbouwers, eygenaers ofte
huurders en bewoonders van de huyfen en erven, waarvoor die re-
fpective Straeten, Wegen, Kaden, Gooten en Ryoolen gelegen
zyn, waar door gebeurde, dat verfcheyde Straeten en kaden onge-
repareert waren blyven leggen, en fommige hooger en fommige lae-
ger waren geleyt, als nae behooren, en met die onordentlykheyt,
dat by avond en ontyden groote fwaerigheden daer door te ver wag-
ten ftonden, waerover tot difreputatieende verwyt van de Supplian-
ten by veele ingezetenen, zelfs mede by verfcheyde Leden van onfe
Vergaderinge en veele notabele Perfoonen menigmaeclen was ge-
klaegt, werdende ook daer beneffens de ftraeten dagelycx door het
conti-
(a) Dit Privilegie is van den 20. April 1383. waarvan wy geen affchrift
hebben konnen magtig werden.
Lil 3
1664.
470 _ PRIVILEGIEN, OCTROYEN, enz
continueel ryden van de Karoffen, Koetfen en Wagens t'eenemael
bedurven en ontramponeert, zulx zeer groote koften tot onderhout
van dezelve gerequireert waren. Dat men verfcheyde plaetfen;,
wegen, en wateringen binnen den Hage nootzaekelyk dienden be-
ftraet, bekleet, gerepareert en op e@nen egalen voet en hoogte ge-
bragt, ten eynde alomme een goede, exacte en pertinente ordre
werde onderhouden op de Straeten, Wegen en Kaden tot cierlyk-
heyt van den Hage, commoditeit van de ingezetenen en die dezel-
ve frequenteren, en om voor te komen veele ongelukken ende fwae-
righeden, die by faute van dien te vrefen fouden wefen. Dat de
Supplianten omme de voorfz, redenen geduurig bezig waren geweeft,
omme de voorfz difordres, abuyien en manquementen te remedie-
ren’, en daer toe behoorlyke Keuren te maken en Refolutien te ne-
men en die te executeren en doen onderhouden, en egter daerinne
waren wederhouden, doordien veele van de voorfz ingezetenen en
inwoonders van den Mage, eygenaers, bewoonders en bruykers
van de voorfz huyfen en erven, onder pretext van dat zyluyden
de Refolutien, Keuren en Ordonnantien van de Magiftraet van
's Gravenhage niet en zouden zyn fubjeét in ’t geene voorfz is, voor-
gaven tegen zodanige Keuren, Jrdonnantien en Refolutien haer te
zullen oppoferen, en voorzien met eenige provifien van Juilitie van
Jnterdictien Poenael ofte anders, waerdoor de Supplianten zouden
werden geëngageert in diverfe koftelyke proceflen, tot totgle rui-
ne en bederf van de Trefaurie en Middelen van den Hage. Omme
alle ’t welke te verhoeden , zoo vonden haer de Supplianten ampts-
halven genootzaekt haer te addrefceren aen ons, verfoekende oot-
moedelyk en in alle onderdanigheyt, dat het ons geliefde ten eynde
voorfz te confirmeren (voor zoo veel des noods zyn mogte ) die
voorfz Privilegien vande Supplianten en die te amplieren. Voor
eerft, dat de Supplianten zouden zyn geauthôrileert, omme met
haere Keuren , Ordonnantien en Refolutien de ftracten van den
Hage te doen verhoogen, verleggen, veranderen en repareren zoo
als de Supplianten tot 's Haegs oirbaer zouden vinden te behooren,
alles voor de eerfte reyfe alleen tot koften en lafle van de eygenaers
van de huyfen en erven, waervoor de voorfz ftraeten gelegen zyn,
ofte nog zullen werden gelegt, en zulks mede om te mogen ver-
bieden op zekere peyne, dat niemant eenige huyfen ofte plaetingen
van nieuws zal mogen bouwen, fteeken ofte fetten, ofte de oude
(de Straete raekende) vernieuwen, zonder daerover te haelen de
gefwooren Royers by de Supplianten daertoe geftelt ofte nog te ftel-
len. Item om te mogen ordonneren het beftraeten en bekaden van
alle plaetfen in en omme den Hage, die zy zullen bevinden en oor-
deelen zulks in goede Policie te vereyfchen, en de kaden, die ver=
vallen, en ontramponeert zyn, te mogen doen repareren; mede de
flraeten, die in ’t geheel opgenomen en wederom herleyt dienen te
werden, te doen opnemen en te herleggen, alles tot koften en lafte
van de eygenaers van de huyfen, erven en gronden, waervoor de
Ítraeten, wegen en waterloopen gelegen zyn; mitsgaders mede tot
koften en laften als vooren, alomme in den Mage te doen leggen
Ryoolen en Gooten, daer de Supplianten zulks nodig zullen agten,
en daer dezelve vervallen zyn, te doen herleggen en nk en
lee
$
|
vOACNSGIRA NE N-H AG E. 471
behooren; ende dat omme te vinden de laften van de reparatien,
het ftoppen en onderhouden van de Straeten, tot nog toe tor koften
van de ingezetenen hebbende geftaen, en by de Supplianten in ’%.
toekomende alle tot ’s Haegs koften te doen (uytgezondert alleenlyk
de Straeten by de Raeden en Meefters van de Rekeningen over oníe
Domeynen gemaekt en onderhouden werdende ) de Supplianten
zullen vermogen op ieder voet van de breedte van de huyfen, ftaen-
de in de breedte ftraeten, en die meeft bereden werden, mitsga-
ders op de huyfen, ftaende op eenige Burgwallen ofte geen huyfen
over haer hebbende, te ftellen en heffen jaerlyex van de eygenaers
ofte huurders ( behoudens haer regres tegens de eygenaers ) tot on-
derhoud en reparatie van de ftraeten, een halve ítuyver „ en op de
huyfen ftaende in naeuwe ftracten, op ieder voet drie duyten ofte
een oortje, na dat dezelve huyfen breed ofte de ftraecen minder
bereden werden, alles ter arbitragie en diferetie van de Supplian-
ten, en by weygeringe van betalinge , dat dezelve eygenaers ofte
huurders van dien, ’t zy wie en van wat conditie die zouden mo-
gen zyn, niemand uitgezondert, daer vooren paratelyk zullen mo-
gen werden geexecuteert, fonder dat daerjegens, nog ook tegens
de executien van eenige Keuren, Ordonnantien en Refolutien van
_de Supplianten aengaende alle 't gunt voorfz is, met den gevolge en
aenkleve van dien, alreede gemaekt en nog te maken, eenige op-
_pofitie zal werden geleden; ofte eenige provifie van Juftitie „’t zy
van Surcheantien, Interdiétien poenael ofte andere verhinderniiïen
zullen mogen werden verleent ofte in 't werk geftelt, als concerne-
rende alle t geene voorfz was, puur en eygentlyk de Policie en ’
welvaeren van den Hage. SOOLS "F, dat wy de facke en 't ver-
zoek voorfz overgemerkt hebbende en genegen wetende ter bede
van de Supplianten, uyt onfe rechte weteníchap „ Souveraine magt
en au&horiteyt, confirmerende voor zoo veel des nood zyn mogte,
de voorgeroerde Privilegien den Supplianten van Hertogh Aelbrecht
van Beyeren en “oning Philips fucceflivelyk vergunt, de. vooriey-
de Supplianten daerenboven geauthorifeert en geoêtroyeert heb-
ben, auétoriteren en oCtroyeren dezelve mits dezen, ten eynde
zyluyden met haer te maeken Keuren, Ordonnantien en kefo-
lutien de Straeten van den Hage zullen. mogen doen verhoogen,
verleggen , veranderen en repareren , Z00 als zy ot ’s Haeghs
meeften oirbaer zullen vinden te behooren, alles voor de eeríte
reyfe alleen tot koften en lafte van de eygena@rs van. de huy-
fen en erven, waervoor de voorfz Straeten gelegen zyn ofte na-
maels gelegt zullen werden. Ende dat zyluyden. dien volgende
mede zullen mogen verbieden op zekere peyne daerover te {tatue-
ren, dat niemand eenige huyfen ofte plactingen van nieuws fal mo-
gen bouwen, fteeken ofte fetten, ofte de oude (de Straeten rac-
kende ) vernieuwen, zonder daerover alvoorens te haelen de ge-
fwooren Royers by de Supplianten daer toe geftelt ofte nog te ftel-
len. Dat dezelve Supplianten mede zullen mogen ordonneren het
beftraeten en bekaden van alle plactfen in en omme den Hage, die
fy fullen bevinden en oordeelen zulks in goede policie te verey-
{chen ; en de kaden die vervallen en ontramponeert Zyn, mogen
doen repareren; als mede de Straeten, die in ’ geheel opgenomen
| en
472 PRIVILEGIEN,-OCTROY EN, Baze
en wederom herleyt dienen te werden, doen opnemen en herleg-
gen, alles tot koften en lafte van de eygenaers van de huyfen, er-
ven en gronden, waer voor de ftraeten, wegen en waterloopen ge=
legen zyn; mitsgaders mede tot kofte en lafte als vooren, aiomme
in den Hage doen leggen Ryoolen en Gooten, daer de Supplianten
zulks nodig agten fullen, en daer dezelve vervallen zyn, doen her-
leggen en rcpareren na behooren. Authoriferende en oétroyerende
dezelve Supplianten wyders omme te vinden de laften van tepara-
tien, het ftoppen en onderhouden van de Straeten , tot nog toe ge-
ftaen hebbende tot koften van de ingezetenen, en die voor het toe-
komende alle gedaen zullen moeten werden tot koften van den Ha-
ge (uytgezondert alleenlyk de' Straeten, die by de Raeden en
Meefters van de Rekeningen over onfen Domeynen werden onder-
houden ) dat fyluyden zullen vermogen te flellen, heffen en doen ont-
fangen, tot onderhoud. en reparatie van de Straeten op elken voet van
de breedte van de huyfen, flaende in de breedfte Straeten en die meeft
bereden werden, mitsgaders op de buvfen, flaende op eenige Burgwal-
len ofte geene buyfen over haer hebbende, tot lafte van de eygenaers
ofte huurders, (behoudens dezelve haer regres tegens de eyge-
naers,) eenen halven fluyver; en op de buyfen flaende in naeuwer flrae-
ten, op elken voet drie deuyten of een oortgen, na dat dezelve huyfen
breed zyn ofte de Straeten minder bereden werden; alles tot arbitratie
en difcretie van de Supplianten; en dat zyluyden by weygeringe
van betalinge, dezelve eygenaers ofte huurders van de voorfeyde
huyfen, ’t zy wie en van wat ftaet of conditie die zoude mogen we-
fen, niemant uytgezondert, daer over paratelyk zullen mogen doen
executeren. Wel expreflelyk begeerende dat daertegens , gelyk
mede tegens de executien van eenige Keuren , Ordonnantien en
Refolutien van de Supplianten aengaende alle 't geene voorfz is,
met den gevolge en aenkleve van dien, alrede gemaekt en nog te
maken, geenerley oppofitie zal werden gedaen ofte geleden, nog
eenige provifien van Juftitie, ’t zy van Surcheantien, Intrediétien
poenael ofte andere verhinderniflen verleent ofte in ’t werk geftelt
zullen mogen worden. Ende ten eynde de Supplianten defe onfe
Authorifatie en Oâtroye mogen genieten als na behooren, laften en
ordonneren wy allen en eenen yegelyken die defen aengaen fal mo-
gen, hen hierna te reguleren. Gegeven in den Hage onder onfen
grooten Zegele hier aen doen hangen den 18. Maert in ’% jaer ons
Heeren en Zaligmakers duyfent feshondert vier en feftig,
Was geparapheert,
JOHAN DE WIT. Vt.
Onderftont, Ter Ordonnantie van de Staeten.
en getekent, Re)
HERBT. VAN BEAUMONT.
8 en by de Erfgenaamen van wylen Hillebrant Jacob& van Wouw. a0. 1664.
LXXIX.
|
VAN SGRAVENHAGE, 473
LXXIX,
CONVENTIE tuffchen der Graeffelykheids Rekenkamer
en die van den Hage , noopende de bebeeringe der
Straaten.
AENGEZIEN et de Heeren Staeten van Holland en Weft-
vriefland heeft gelieft by twee diftinéte Oétroyen , het een in dato den
_agtienden Maert des jaers 1664. ende het ander in dato den zeftien-
_ den («) Julii 1668. de Heeren Raeden en Meefters van de Reke-
ninge der Domeinen van de Heeren Staeten van Holland en Weft-
vriefland, ende de Heeren Schout, Burgemeefteren, Schepenen
en Regeerders van ’s Gravenhage refpeétivelyk te authoriferen ende
te qualifiëeren tot het doen maeken ende repareren van de {trac-
ten, zoo onder het diftriët van haer Edele Groot Mog. voornoem-
de Domeynen, als onder ’s Gravenhage voornoemt gelegen , op-den
voet ende conditien in de voorgemelde Oétroyen verder geexpref-
feert 3; SOO IS’T5 dat de Heeren Raeden en Meefters van de
Rekeninge voornoemt, om wech te nemen en voor te komen alle
verfchillen en moeyelykheden , die over ende ter zaeke van de
voorfz Straet-werken zouden konnen ontftaen, naer voorgaende
communicatie en conferentie, door Mr. Willem van Nieupoort dien
aengaende gehouden met wel gemelde Heeren Burgemeefteren ,
_ hebben goedgevonden en verftaen, gelyk dezelve goedvinden en
verftaen mits defen , dat alle de Straeten , gelegen in het navol-
gende diftrict, zullen werden gehouden ende bezorgt by ende we-
gen de Heeren Raden ende Meefters van de Rekeningen voor-
noemt.
Te weten, alle de Straeten ende Straetjes gelegen ten noorden
ende oeften van de Beek, beginnende van de Zuydpoorte van den
Hove ( daer onder begrepen het Buyten-hof ende de Plaets,) tot
aên de Heulffraet toe in het Noorden, laetende de noordelyke
helft van de voornoemde Heulffraete onder den Hage voornoemt.
Den Kneuterdyk met de Hooge Nieuwftraet en het Hertog ffraetje.
De Straet ten weftengge Kloofter-kerk tot aen de Poort van het
Kloofter ten noorden. … |
Voorts alle de Straeten en Straetjes gelegen bezuyden den Der-
newer , welke Denneweg of agterltraet van het Voorhout onder
den Hage werd gelaeten, beginnende in het weften van de Poort
geftelt by het huys ween Heere van Couwerven tot aen het brug-
getje van de Maliebaen inclufive inghet Ooften. |
Dat de ftract langs de graft bezuyden het voornoemde bruggetje
by de Maliebaen , genaemt de Santfloot „tot aan het nieuw Voorhout,
met de Straetjes bezuyden den voornoemden Denneweg nae het
Voorhout, blyven zal aen de bezorginge van de Heeren Raedeff en
Meefters van de Rekeningen over haer Ed. Groot Mog. Domeynen.
| Van
(a) Dit Oftrooi van den zeftienden Julii 1668. is in het Regifter (zoo wy
onderregt werden ) niet te vinden, en hebben mitsdien daarvan geen afichrift
konnen opleveren.
1. Deel Mmm
1671,
1671.
474 _ PRIVILEGIEN, OCTROYEN, enz.
Van gelyken de Vyverberg van de Plaets af ooftwaerts aen voor-
by den Doele tot aen de Princefle-gragt, ook dezelve gragt tot aen
de Sterling-flraet, gelegen aen de zuydzyde van het huys van den
Heere van de Leck.
Wyders de Straet aen de Weft-en Noordzyde van het nieuwe,
ofte Ooft-pleyn tot het Doelftraetje incluys ihre Straet leggende
aen de Ooftzyde van de Vyver van het Ho tende alle de ver-
dere plaetfen, ftraeten, {tegen en wegen ter bezorginge van de
Heeren Schout, Burgemeefteren, Schepenen en Regeerders van
’s Gravenhage voornoemt, agtervolgende het voorgeroerde Oëtroy
van haer Eid. Groot Mogende. |
Alles by provifie en zonder prejudicie van yeders regt, jurif-
diëtie ende geregtigheid; en zyn twee aleens luydende by den Grif-
fier dezer Kamere ende wegens Burgemeefteren voornoemt onder
teykent, huyden den agtienden Junii feftien honderteen en ze-
ventig.
En was getekent,
C. BUYS, en J.-V. HOUVEN.
Gedrukt agter het Berigt van den Hove, Bylaage R. 1. loco pag. 200.
LKXXX.
Advis van't Hof op de preferentie van verloope renten in
den Hage.
Edele Groot Mogende Heeren.
ONS is ter hand geftelt de Requefte aen U Edele Groot Mog.
geprefenteert by ofte van wegen Schout, Burgemeefteren, Sche-
penen en Regeerders van ’sGravenhage, waerby zy verzoeken au-
thorifatie, om by Publicatie en affixie van biljetten een yeder te
mogen waerfchouwen, die eenige fchuld ofte waerborge-brieven
heeft, daer vooren eenige vafte goederen onder den Hage en de
Jurifdiëtie van dien gelegen, zyn verbonden, dat zy den zelven
binnen zekeren tyd van twee, drie, of meer jaeren, daertoe tel-
kens by continuatie en nieuwe publicatie tesprefigeren, zullen heb-
ben te brengen ter Secretarye der voorfz St@de, omme dezelve be-
laftingen ofte waerborgen aldaer buyten koften van de houders der-
zelve brieven in de Quohieren ten voorfz fine alreede geconcipieert
en opgeftelt, nevens ieder belafte partye te werden aengetekent op
peyme, dat die geene die van des te doen zoude blyven in gebreke,
den voorfz tyd overftreken zynde, zoude zyn vervallem van het
regt hem uyt kragte van de voorfz brieven competerende, en daer
van aen de Verthoonders te verleenen Oêtroy in conununt forma,
en daertoe te prefigeren zodanigen tyd van jaaren, als U Edele
Groot Mog. na haere hooge wysheyt bevinden zullen te PEGA
nde
van sG RAVEN-HAG EE, 475
Ende dan nog, dat U Edele Groot Mog. zekere Keuren (die
zy over meer dan hondert jaeren hebben gemackt# ) diëterende,
dat niemant met eenige verloopene renten of intereffen zoude zyn
geprefereert verder als een jaer, gelyk blykt by Extraêt authen-
tyeq daer aennex, en die nu ’t zedert eenige jaeren in difobfer-
vantie is geraekt, in het voorfz te verleenen Oétroy , als die-
nende tot een en het zelve oogmerk , mede zouden gelieven te
approberen, ofte immers hen Verthoonders na het exempel van
meeft alle de Steden , mitsgaders verfcheyde Dorpen alhier in
Holland te verleenen Oêtroy , dat niemand met meer als drie
jaeren verloopene intereflen zal wefen geprefereert. Ende na
dat wy volgens het goedvinden van U Edele Groot Mog. den in-
houden van de voorfz Requefte, als mede het voorfz Extraét
geëxamineert en alles rypelyk hebben overwogen, zoo zouden
wy noopende het eerfte point van advyfe zyn, dat U Edele
Groot Mog. de Verthoonders haer verzoek tot het doen. van de
voorfz Waerfchouwinge by Publicatie en affisie wel zouden mo-
gen accorderen op peyne , als mede in de voorfz Requefte, en
daertoe te prefigeren den tyd van vier jaeren , ende dat daer-
van alle half jaeren nieuwe publicatie en affixie zoude werden
gedaen; ja zoude zelfs niet ondienftig oordeelen , dat het zelve
in alle Steden en Dorpen van Holland generalyk alfoo wierde gedaen.
Ende wat belangt het tweede point, zoude de voorfz Keure van
den Hage als al te precys zynde, en die daarommegook voor zeker
in difobfervantie is geraakt, aen een zyde ftellen, en aen de Ver-
thoonders toeftaan na het exempel van andere Steden en verfchey-
de Dorpen in Holland, dat niemand voorraen meer, na dat daer-
van alvoorens behoorlyke publicatie en affixie fal wefen gedaen , als
met drie jaaren verloopene intereffen zal zyn geprefereert, ‘het jaer
dat de crediteur zynen debiteur in regten heeft betrokken, daerinne
niet begrepen. Ons niettemin refererende tot de hooge wysheyt
en diferetie van U Edele Groot Mog. . Hiermede,
Edele Groot Mogende Heeren.
Bidden wy God Almagtig U Edele Groot Mog. in een langduu-
rige voorfpoedige regeeringe te willen conferveren. Gefchreven
in den Hage den twintigften Julii zeftien hondert een en zeventig.
Onderftond , |
| Uw Ed. Groot Mog ganfch dienftwillige,
De Prefident en Raden over Holland,
Zeeland en Vriefland.
Geextraheert uit het twaalfde Regifter van Brieven aan en van den Hove
fol. 249. verfo.
HI. Deel. Mmm % DPP on
683.
416 _ PRIVILEGIEN, OCTROYEN, enz,
LXXXI.
OCTROOI voor de Rekenkamer, omne tot het fchoon
“houden der ffraaten in den Hage, flaande tot bezorginge
van dezelwe Kamer, bet Wuilnis-en afch-geld, over de
buizen aan dezelve flaande, met eenige fluivers te ver-
hoogen
DE STAETEN vaN HOLLAND eN WEST VRIESLAND,
doen te weten; Alzoo ons vertoont is by de Raeden en Meefters
van de Rekeningen over onfe Domeinen, hoe dat op het vertoog
en verzoek by Schout, Burgemeefteren en Regeerders van ’sGra-
venhage aen ons gedaen, beroerende zekeren ophef tot het weg-
halen van de Vuilnis en Afch uyt de huyfen, en voorts tot het
fchoonmaken en fchoonhouden van de Straeten en Rioolen alhier in
den Hage voor dat gedeelte en ’t Quartier, gunt onder haêrluy-
der direétie en bewint was ftaende, welke alzoo zeer vuyl, beflikt
en modderig waren, wierd vertrouwt, dat wy henluyden met eenig
Octrooi tot lafte van de voorfz huyfen ten dienfte van het gemeen
wel zouden mogen komen te begunftigen, Ende alzoo de Straaten
en Rioolen onder de opzigte en ter bezorginge van onfe Camere tot
lafte van onfe Domeynen ftaende, niet minder vuyl, beflikt en on-
reyn wierden beyonden, zoo hadden dte van de Camere voornoemt
al over een geruymen tyt haere gedagten mede laeten gaen, omme
een middel uyt te vinden buyten belaftinge van onfe Domeynen,
hoe de voorfz ftraeten en rioolen beft fchoon gemaeckt en fchoon
gehouden zouden kunnen werden; Hebbende dan onderzogt
wat de huyfen van de Quartieren onder onfe Domeinen ge-
hoorig, jegenwoordig jaarlyks voor het weghaelen van haer Vuyl-
nis en Afch waren gevende, bevonden zy, dat by aldien dezelve
huyfen ofte immers de voornaemtte van dien met zes tot twaelf
Îtuy vers naer gelegentheid van ieder wierden verhoogt, boven ’t gunt
Zy jegenwoordig gaven, men daer meede de voorfz ftraaten en
rioolen zoude konnen fchoon maken en fchoon houden; Weshalven
zy het van haer pligt geagt hadden, haer dezen aengaende aen ons
te addrefleeren ; gedienftelyken in bedenken gevende, of wy niet
zouden konnen goedvinden haer hier toe te authoriferen ende oc-
troyeren; ZOO IS'T, dat wy de zaeke en ’t verzoek voorfz over-
gemerkt hebbende, de Raden en Meefters van de Rekeninge over
onfe Domeinen voorn. geconfenteert, geaccordeert en geoëtroyeert
hebben , confenteeren , accordeeren , ende oëtroyecren dezelve
Inits dezen, omme tot het fchoonhouden en reynigen van de ftrae-
ten en rioolen, ftaende tot bezorginge van de Raden en Meefters
van onfe Rekeninge voorn. , over de huyfen ofte immers de voor-
naamfte van dien van zes tot twaelf ftuyvers naer geleegentheyd van
ieder, boven ’t gunt zy jegenwoordig voor het weghaelen van haer
Afch en vuylnis betalen, te mogen verhoogen. Ende ten eynde &c.
Den xxv. Februari feftienhondert drie en tagtig.
Geextraheert uit het Regifter der Privilegien, Oétroyen enz. van haer Ed.
Groot Mog: LXXXII
v AAN SGR A VEN-H Á GE, 477
k |
LXXXIL.
OCTROOI aan de Magiftraat van den Hage noopende bet
fehoonbouden en reynigen der Straaten en VW ateren binnen
den Hage en bet diflrikt van dien; als mede het flellen van
een jaarlykzen penning op ieder huis, tot verval der onkof:
ten daar toe vereifcht.
De STAETEN van HOLLAND en WEST VRIESLAND,
Doen te weten; Alzoo ons verthoont is by Schout, Burgemeefte-
ren en Schepenen van ’s Gravenhage , dat fy Supplianten ofte
haerlieder Voorzaeten, by hooger memorie Hertoge Adelbrecht
wan Beveren, als Grave van Holland, in April dertien hondert drie
en tagtig waren geprivilegeert geworden , omme metten Rechter
van den Hage te mogen keurende Straeten en wedden tot 's Haegs
oirbaer en behouf, ende mede in den jaere vyftien hondert feftig
„by de Inftrutie by Prince Willem , als Stadhouder van wegen den
‚Coninck Philips, doenmaels Grave van denlande, aen Burgemee-
{teren gegeven, waren geauthorifeert geworden, omme generalyk
alle Keuren ende Ordonnantien te maeken , ook meede nopende de
befchouwinge van de Straeten, Plaeten, Wateren, Wegen, Kae-
den, buyten en binnen den Hage, daerop {tellende alfulke boeten en
breucken, grootende kleyn, als henluyden goetdunken foude; wel-
ke voorfz Privilegien nog waren geconfirmeert, zoo. by ’t tweede
Articul van de Provifionele Ordre van ons, van dato den zeven en
twintigften September feftienhonderd veertien, als by 't Oëtroy by
ons op ’t verhoogen, verleggen, veranderen ende repareren vande
Straeten, Kaden, Rioolen, Gooten, &zc. in den Hage aan de
Magiftraet in den jacre feftienhondert vier en feítig verleent; Dat
de Supplianten in kragte van de voorfz Privilegien, van tyd tot tyd
binnen den Hage en het Diftriët van dien altyd hadden gekeurt en-
de befchouwt, onder anderen de Straeten, Kaden, Wateren ende
Wegen, ende inzonderheid alle devoiren aangewent, dat goede or
dre ontrent het reynigen van dezelve Straeten, Wateren ende We-
gen zouden mogen werden geftelt; auêthoriferende de reipeétive
Buurten, omme luyden aen te ftellen, diede Vuylnis en flyck van
de meergemelde Straeten op zekere dagen inde weeke zouden moe-
ten weg haelen, ende de Wateren diepen en fchoon houden. Dog
dat de Supplianten tot haer leetwefen ondervonden; dat de voorfz
Straeten zodanig met flyck en vuylnis continuelyk waren bezet, dat
niet anders als met groote incommoditeyt zoo van karoflen als luy-
den te voet konden werden gebruykt, en de wateren doorgaans {oo
ftinckende, dat onverdraeglyk was. Dat omme zulks voor te ko-
men, de Supplianten geduurig bezig waren geweeft omme bequac-
me middelen uyttevinden, ten eynde de voorfz ftraeten van de vuyl-
nis enflyk gefuyvert ende doorgaans met en neftens de wateren, z00
veel mogelyk „reyn gehouden mochten werden, daer toe zy meynden
een bequaem expedient te hebben bedacht, door het aenftellen van
een perfoon ofte perfonen, die immediatelyk van haerlieden zouden
Mmm 3 moe-
1683,
478 PRIVILEGIEN, OCTROYEN, Enz.
moeten dependeren, ende op zekere te maken Keuren en Ordon-
nantien (waer naer hy ofte zylieden zig {triëtelyk zouden moeten
reguleren ende tot obfervantie van dewelke hy ofte zylieden fcher-
pelyk zouden werden gehouden ) het voorfz reynigen en fchoonhòu-
den zouden werden aanbeiteet. Doch aangezien, tot verval van
de onkoften van dien ( die echter niet ofte zeer weynig hooger zou-
den komen te beloopen als de eygenaars ofte bruykers van de huy-
fen jegenwoordich aen de Dekenen en Hooftluyden van de opge-
melte Buurten waren gevende) veele van dezelve eygenaers, be-
woonders ofte bruykers van de huyfen, onder preétext dat de Keu-
ren en Ordonnantien van de Magiftraet van den Hage niet fubject
zouden zyn in den taux op de voorfz huyfen by de Supplianten te
tellen, mogelyk niet zouden willen contribueren en haer jegens zo-
danige Keuren, Ordonnantien en Refolutien van de Magiftraet op-
poferen en voorzien met eenige Provifien van Juftitie, van Ínterdic-
tien Poenael ofte andere, waer door de Supplianten zouden werden
geëngageert in diverfe koftelyke proceflen, tot totale ruine ende be-
derf van de Thefaurie en Middelen van den Hage: Soo waren de
Supplianten daer over voor zoo veel de delen ende Suppooften
was concernerende met de Heeren Prefident en de Raden van den
Hove in conferentie getreden, ende met de gemelte Heeren gere-
folveert, dat fy Supplianten tot voortzettinge van zodanigen dien-
{lig en noodzakelyk werk haer zouden addrefleren aen ons, gelyk
zylieden waren doende by dezen. Verzoekende in alle onderdanig-
heid , dat het onfe goede geliefte mochte zyn, ten eynde voorfz
(voor foo veel des noods mochte zyn) te confirmeren de voorfz
Privilegien en Oétroyeren vn de Supplianten , ende die zelve daer
mede te amplieren, dat de Supplianten met haere te maeken Keuren
en Ordonnantien op het reynigen en fchoonhouden van de ftraeten
en wateren, in alle {traeten en op alle gronden binnen den Hage en
den diftriëte van dien by den Hage voorfz werdende onderhouden ,
zouden mogen voortgaan, ende tot verval van de koften daertoe
gerequireert, op ieder huis te ftellen zodanigen penning jaerlycx,
als naer redelykheyt en billykheyt ter arbitragie ende difcretie van
de Supplianten bevonden zoude werden te behooren, des de voorfz.
taxatie ten uyterfte en voor de hoogfte getauxeerdens niet hooger
komende te monteren , als vyf of fes ftuyvers in’ jaer, boven het
geene jegenwoordig by de meergemelde eygenaers ofte bruykers
aen den Deken en Hooftluyden van de voorfz Buurten wierd be-
taelt, ende by weygeringe van betalinge, dat dezelve eygenaers of-
te huurders van dien, ’t zy wie ofte van wat conditie die zouden
mogen zyn, niemant uytgezondert, daer vooren paratelyk zouden
mogen werden geexecuteert, zonder dat daer tegens, nochte ook
tegens de executie van eenige Keuren, Ordonnantien en Refolu-
tien van de Supplianten aengaende het geene voorfz was, met den
gevolge en aenkleven van dien, alreede gemaekt ofte noch te mae-
ken, eenige oppofitie zoude werden geleden ofte eenige Provifie
van Juftitie, ’t zy van Surcheantien, Interdiëtien Poenaecl ofte an-
dere verhinderniffen zouden mogen werden verleent ofte in ’t werk
geftelt, als concernerende het geene voorfz was, puyr ende eygent-
lyk de Policie van den Hage, ende met een falutair an en
ei=
VAN SGIRÁ VE N-H AGE. 479
defzelfs nodige welvaert ftreckende ; SOO IS'T, dat wy de
zaeke en het verzoek voorfz overgemerkt hebbende ende genegen
wefende ter bede van de Supplianten, uyt onfe rechte wereníchap,
Souvereyne magt en auctoriteyt den Supplianten geconfenteert, ge-
accordeert en geoétroyeert hebben, confenteren, accorderen en
otroyeren dezelve mitsdefen, omme met haerlieder te maeken Keu-
ren ende Ordonnantien op het reynigen en fchoonhouden van de
Straeten en Wateren, in alle Straeten ende op alle gronden binnen
den Hage ende den diftricte van dien, by den voornoemden Hage
onderhouden werdende, te mogen voortgaen , ende tot verval vande
koften daer toe gerequireert, op yder huys te mogen ftellen zoda-
nige penningen jaerlycx als naer redelykheyd en billykheyd bevon-
den zal werden te behooren; des dat de voorfz tauxatie ten uyter-
fte ende voor de hoogft getauxeerdens niet hooger zullen mogen ko-
men te monteren als tot vyf of zes ftuyvers in het jaer, boven het
geene jegenwoordig by de eygenaers of bruykers aen den Deeken
en Hooftluyden van yder Buurte werd betaelt, ende voorts omme
by weygeringe van betalinge, dezelve eygenaers ofte huurders van
dien, het zy wie ofte van wat conditie die zouden mogen zyn,
niemant uytgezondert, daer vooren paratelyk te mogen doen exe-
cuteren , zonder dat daertegens, nochte ook tegens de executie van
eenige Keuren, Ordonnantien en Refolutien van haer Supplianten
aengaende het geene voorfz is, met den gevolge ende aenkleve van
dien, alrede gemaekt ofte noch te maeken, eenige oppofitie zal
worden geleden ofte Provifie van Juftitie, het zy van furcheantien,
Intrediëtien Poenael, ofte andere verhinderniffen zullen mogen wer-
den verleent ofte in ’t werk geftelt ; Ende ten eynde de Supplianten
defen onfen Confente en Otroye mogen genieten als naer behoo-
ren, laften_wy allen en eenen ygelyken dien defe aengaen mach,
haer daernfe te reguleren. Gedaen in den Hage onder onfen groo-
ten Zegele hier aen doen hangen den 26. Februari: in ’t jaer ons
Heeren en Zaligmakers duyfent zes hondert drie en tachtich,
4 Was getekent
CASPAR FAGEL,
op de pleyke ftont;,
Ter Ordonnantie van de Straeten,
en was ondertekent,
SIMON van BEAUMONT,
Geextraheert uyt het Regifter van Oétroyen, enz. van haer Ed. Groot
Mog. ” ”
- Ì
LX XXII.
1663.
480 PRIVILEGIEN, OCTROYEN, Enz.
LX XXIII,
OCTROOI voor de Kamer van Rekeninge, en de Magi-
ftraat van den Hage, tot bet maaken van den Straatweg
van den Hage tot Scheveninge toe, met een Reglement van
de gabellen op den zelven. |
De STAETEN VAN HOLLAND en WESTVRIES-
LAND, doen te weeten „ dat wy op ’t verzoek aen ons gedaen
by Cornelis Michielfs Soetens, Penningmeefter van Delfland, om
te hebben O&troy tot het maeken van een Stract, tuffchen den
Hage ende Srheveningen , gefien hebbende de confideratien ende
advis van de Raden en Meefters van de Rekeningen over onfe
Domeinen, ende in agtinge nemende, dat wel het maeken van de
voorfz, Straet zoude konnen dienen tot merkelyke commoditeit
van alle die geene die den weg tuflchen den Mage en Scheveninge
voorfz pafleren; dat ook daar door het vermaek ende de albereyts
gerenomeerde luifter van de Plaetze, daer wy onfe ordinaris Ver-
gadering houden, niet weinig zoude werden vermeerdert, maer dat
de voorfz Straet, met ’t geene daer aen dependeert, niet wel zoude
konnen werden onderhouden, nogte ook de verzogte gabellen
geëxecuteert , zonder afliftentie en oeffeninge van de publicque
magt en auêtoriteit, hoedanigen magt en autoriteit aen geene par-
ticulieren kan ofte behoort gedefereert te werden; Ende daer be-
nevens geconfidereert ‚ dat by Schout, Burgemeefteren en Regeer-
ders van ’s Gravenhage in onfe naeme aldaer werd geëxerceert de
ordirfaris Jurifdiétie; SOO IS”I', dat wy, voorbygaande het ver-
zoek by den voornoemden Soetens aen ons gedaen, omnfe niettemin |
het voorfz werk metter meefte gemack en minder befwaernifle van
de ingezetenen van de voorfz refpettive Plaetfen en die verders de
voorfz Straet fullen frequenteren , te doen en laeten vorderen en vol-
trekken door den geenen dewelke met behoorlyke en fufhifante auc-
toriteit in onfen naeme zyn gemunieert, om het gemaekte te doen
conferveren, die ook jegenwoordig de Keure van de Schouwe tuf-
fchen den Hage en Scheveninge over den weg is competerende,
uyt onfe regte wetenfchap , Souveraine magt en authoriteit de Raden
en Meefters van de Rekeningen over onfe Domeinen, en den Schout,
Burgemeefteren en Regeerders van den Hage-geauthorifeert en
geoétroyeert hebben, authoriferen en oétroyeren dezelve mits de-
zen, omme gezamentlyk ende tot gemeene kofte van de Noorf-
brugge van den Hage af tot Scheveninge toe, conform het Projet dien-
thalven gemaekt, een Straat twee roeden breet , met kantelinge
klinkert te mogen beleggen, en ten wederzyden met duyn-doorn,
duyn-gewas, en anders te beplanten naer vereyffchen van het werk;
authoriferende dezelve (voor zoo veel des noods) om zodanige
grOnden van particulieren, als zyluiden daer tee van nooden zou-
den mogen hebben, tot tauxatie van Schepenen van den Hage voorfz
te mogen aennemen en behouden, en verder tot redelyk verhael
van de te doene onkoften te heffen de navolgende gabellen. A
| Als
vaN sSGRAVEN-HAGE. 4ASr
_ Als eerffelyk vier penningen van elcke koop vifch bedragende bo-
ven de agt {tuyvers.
Ten tweeden van elke tonne levende Schol ofte Scharren met de
tonne in den afflag verkogt werdende, mitsgaders elke Salm of
Steur agt penningen.
Ten derden van elke Cabellauw twee penningen, alles tot laften
van den kooper.
Ten vierden van elk half vat bier eene ftuyver ‚ meerder en min-
der vaten naar advenant.
Ten vyfden van alle Wynen zonder onderfcheyd vier penningen
van elke ftoop.
Ten zefden van elke wagen met materialen, koopmanfchappen
of groove waeren geladen, drie ftuyvers, en van een karre zodanig
geladen eene ftuyver agt penningen.
_ Ten zevenden, van elke wagen, 't zy open of bedekt ofte open
Calefle, eene ftuyver, en ieder daer op zittende zonder onder-
fcheyd vier penningen.
Ten agflen, van elke Caroffe ofte bedekte Calefle met twee paer-
den twee ftuivers, met vier paerden drie ftuivers, en met zes paer-
den, vier ftuivers, zonder onderfcheyd, hoe veel meníchen daer
in zouden mogen zitten. |
_ Ten negenden, van elke karre, agt penningen, en ieder menfch
vier penningen, als boven, alles zoo menigmael Karoffen, Calcf-
fen, Wagen ofte Karren, de voorfz ftraet zullen pafleren. °
Ten tienden, van yeder menfch te paard rydende, agt pennin-
gen, en van een ledig paerd, vier penningen.
Ten elfden, van elke Koey, Stier ofte Os, jong ofte oud, zoo
menigmael die over de voorfz Straet zullen werden gedreven, ofte
geleyt, twee penningen. |
Ten twaelfden, van elk Schaep ofte Varken gedreven ofte geleyt
werdende als vooren eene penning.
Ten dertienden, van ieder menfch, zoo meningmael hy de ftraet
zal pafleeren, vier penningen, behoudelyk nogtans dat alle die gee-
ne, dewelke tot Scheveninge vafte woonplactfe hebben, over de
voorfz ftraet gaende, van die vier penningen alleen vry en exempt
zullen wezen.
Ende ten eynde onfe goede meyninge dezen allen aengaende
geëxecuteert en naergekomen werde, zoo begeeren ende laften
wy, dat alle ende een yeder dien het aengaen zoude mogen, hem
daer naer zullen hebben te reguleeren, zonder daer tegens te doen
IL. Deet N nu ofte
1663.
482 PRIVILEGIEN, OCTROYEN, Enz
ofte gedogen gedaen te werden in eeniger manieren, want wy
het alzoo bevinden te behooren.
Gedaen in den Hage onder onfen grooten zegele hier aen gehan-
gen op den zeftienden Julii in ’t jaer ons Heeren duyfend feshondert
drie en zeftig.
Geëxtraheert uit het Regifter der Oltroyen „ enz. van haer Ed Groot
Mog. , en gedrukt in ’t Groot Placcaetboek zr. Deel. colum. 3083. en 3084.
LXXXIIL *
PUBLICATIE tegens het befchadigen van den voorfz
Straatweg , en 't fchenden wan de boomen en andere gewaf=
{chen aldaar.
DE STAETEN van HOLLAND en WEST VRIES-
LAND, doen te weten, alzoo wy de Raden en Meefters van de
Rekeningen over onfe Domeynen , met den Schout en Burgemee-
fteren van den Hage, hebben geauthorifeert en geoêtroyeert, omme
volgens de teykeninge en model aen ons geexhibeert, een Straetweg
te maken van de Noord-valbrugge van den Hage voornoemt tot aen
de kerk van Schevelinge; SOO IS’T', dat wy tot bevorderinge
van het zelve werk en weeringe van alle infolentien en moetwillig-
heden van quade en onbedagte menfchen, hebben goetgevonden te.
verbieden en te interdiceren, gelyk wy verbieden endeinterdiceren
by dezen, dat niemand van wat conditie of qualiteit hy ook zou-
den mogen wefen, binnen ofte op het voorfz werk buyten d'ordi-
naris paflagie op de kanten aen wederzyden zal vermogen teloopen
ofte ryden, ook geen boomen of ander gewafch , het zy duyndoorn;,
Helm of anders te fnyden, te plucken ofte anderzints te befchadi-
gen, op peyne voor de eerfte reyfe van drie pondente xL, grooten ,
voor de tweede reyfe van zes gelyke ponden en voor de derdereyfe
voor den tyd van vier weeken te werden gelogeert in het Tugthuys
van den Hage; authoriferende de voorfz Raden. en Meefters van
de Rekeningen over onfe Domeynen, met Schout en Burgemeefte-
ren van den Hage, tot executie van de voorfz peyne, zodanigen
perfoon of perfoonen te committeren, als zy te rade zullen wer-
den. Laftende allen ende een yeder, dien het zoude mogen aen-
gaen, hem daernaer precifelyk te reguleren. Gedaen in den Hage
den ro Decemb. duyfent feshondert drie en feftig.
Onderftont ,
Fer Ordonnantie van de Staeten ,
En was getekent,
HERBERT VAN BEAUMONT.
Gedrukt in ’t Groot Placcaatb. 1. Deel. col. 3083. Zie mede Publicatie van de.
Magiflraat van den Hage tegens het fchenden van, de boomen op den Scheve-
lingfchen weg, van den 2o. Mei 1665. getekent, G. GRASWINKEL.
LXXXI Vs
Bad
VN SGR ANVEN!H AGE: 483
LEXXIV.
PLACCAAT wan den Hove tegens bet fchenden van Boo-
men en Plantagien, mitsgaders het fleelen van bekken,
floepen, balien, enz. innen om den Hage.
WILLEM-HENRICK by der gratie Gods Prince van Oran-
ge en Naflau, &c. mitsgaders den Prefident en Raden over Hol-
land en Weft-Vriefland. Allen den geenen die deze jegenwoordi-
ge zullen zien of hooren lezen, faluyt; Doen te weten: Alfoo wy
in t zeker werden onderregt, dat dagelyks veele en diverfche per-
foonen, zoo militaire als andere zig verftouten niet alleen onder
pretext van fprokkelen, af te breeken dorre takken van boomen,
zoo in het Hout en Bofch van den Hage, als ook clders in den Ha-
ge ende daer buyten; nemaer ook ondernemen met pur gewelt en
moetwil te breeken, fchenden en af te hacken jonge en andere
waflende boomen, mitsgaders te breeken en fteelen de deele-hey-
niogen van de Tuynen, Heggen, item Banken, Balien, Hekken
ende anders, zoo binnen als buyten den Hage ftaende ende gelegen,
ende de Kookers om de jonge boomen, tot bewaaringe van dezel-
ve gemaekt, in vilipendie van de Placcaeten en icerative Verboden
daerjegens gedaen emaneren. SOO IS'T, dat wy daerinne willen
voorzien mits dezen , als noch ende op nieuws wel fcherpelyk interdi-
ceren een yegelyk van wat conditie of ftaet hy fy, niet alleen onder
pretexte van fprokkelen, eenig dorre hout te breeken van de boo-
men, zoo in ’t Haegfche Bofch, als ook op andere plaetzen, zoo
buyten als binnen den Hage op poene van daer over arbitralyk te
zullen werden gecorrigeert, nemaer ook, en wel voornamentlyk te
breeken, fchenden en hacken jonge of oude waflende boomen,
mitsgaders te breeken, en te fteelen de deele-Heyningen van de
Tuynen, zo binnen als buyten den Hage, en de Kookers om de
jonge boomen, tot bewaeringe van dien gemaeckt; item Heggen,
Banken, Balien , Hekken en anders, foo binnen als buiten den HJa-
ge ftaende en gelegen, op poene van daer over als openbacre Die-
wen en Geweldenaers aen den lyve ende anderzints zonder eenige
conniventie geftraft te zullen werden. Ende op dat niemand hier
van ignorantie en moge pretenderen, laften en ordonneren wy,
dat deze alomme zal werden gepubliceert en geaftigeert, daer men
gewoon is publicatie en atfixie te doen. Gegeven in den Hage on-
der ’t Zegel van Juftitie hier aen gehangen den negen en twintigften
Januarií feftien hondert vier en tzeventig.
Onder ftond,
In kennifle van my»
Was getekent;
PN | ADR. POTS.
Geregiftreert in *t veertiende Memoriaelb. van Adr. Pots fol. 329. verfo. Dog
in ’t Groot Placcaetboek JI. deel pag. 530. ftaat deze Publicatie, gedaen den
II. Deel. Nun 2 “aat.
1674.
1678.
484 _ PRIVILEGIEN, OCTROYEN, znz.
laatften Februarii 1674. Zie mede de Keuren van den Hage ten dezen opzigte
gemaakt den 1r. April t616., 9 April en 3r. Decemb. 1618., 6 Novemb.
1643. gerenoveert den 9 Novemb. 1649., 9 Novemb: 1650. als mede de Keu-
ren van den 6 Januari 165r. gerenoveert den 8. Januarii 1653. Keuren van
den 8. Novermnb. 1656. en 25. Oétob. 1657. Nog de Keuren van den 4. Mei
1661., 9 Februari en 17. Septemb. 1674. mitsgaders de Publicatien van den
24. April 1694. en 9. Januari 1696. en laatftelyk van den 2. Januarii 1732.
gedrukt onder de Keuren van ’s Gravenhage in 4, Num. 127.
LXXXIV.*
AMPLIATIE eu RENOVATIE, wan de Ordonnan-
tie van den Hove van Holland, dat de Chirurgyns in den
Hage van alle verbanden aan gequetfte perfoonen aanftonds
kennifle moeten geven aan den Procureur Generael.
WILLEM HENDRIK by der gratie Gods Prince van Oranje
en Naffau &c. mitsgaders den Prefident ende Raden over Holland,
Zeeland enVriefland. Alzoo niettegenftaende by ’: Hof (a) op den
zes en twintigften February 1672. verboden is geweeft, dat geene
Chirurgyns of andere perfoonen haer zouden laeten gebruyken om
te verbinden of te cureeren perfoonen de judicature van den Hove
onderworpen, ’t zy in duellen ofte andere gevechten gewont, maer
daer van gehouden zyn aenftonds kenniffe te geven aen den Procu-
reur Generael van den gemelden Hove;en dat nu ter contrarie van
dien ondervonden word, dat dezelve Chirurgyns en andere perfoo-
nen niet alleen in gebreeke blyven zulkx te agtervolgen , maer jegen-
woordig daerenboven nog eenige ondernemen te vifiteren perfoo-
nen mede den Hove fubjeët, die haerzelven hebben gegrieft en daer-
van komen te overlyden, dezelve te openen en te balfemen, zon-
der mede daer van eenige de minfte kennifle als vooren te geven,
waer door het gemelde Hof van ’t nemen van informatien op het -
fchouwen als anders, werd gedeftitueert en de criminele Juftitie al-
foo illufoir gemaekt. SOO IST, dat ’t voorfz. Hof daerinne wil-
lende voorzien, geftatueert en geordonneert heeft, gelyk ’ zelve
ftatueert en ordonneert by dezen, dat geene perfoonen, hoedanig
zy ook zouden mogen zyn, na dezen zullen mogen ondernemen te
verbinden, cureren, fchouwen , openen ofte balfemen eenige perfoo-
nen, de judicature van dezen Hove fubjeét, die ’t zy in duellen;,
ofte andere gevechten gequetft zouden mogen zyn, ofte wel haer
zelven hebbende gegrieft, daer van zouden mogen komen te overly-
den, zonder alvoorensdaer van kenniffe te hebben gegeven aen den
Procureur Generael van den voorfz. Hove , op poene dat na het
doen van het eerfte verband ofte wel na dat zy verfogt zullen zyn,
omme het doode Lichaem invoegen voorfz te openen en te infpec-
teren, den tyd van drie uuren was komen te verloopen, zyluyden
daer over zullen verbeuren een geldboete van twee hondert ponden
| van
(a) Dit Verbod of Ordonnantie op den naam van den Prefident en Raaden
over Holland Zeeland en Vriefland, ftaat geregiftreert in ’t dertiende Memo-
riaalb. van Adr. Pots fol. 345. Tij
mts hen nh
VAN SG RAVEN.HAGE: 485
van xl. grooten ’t pond, ende daerenboven arbitralyk werden ge-
corrigeert na exigentie van zaken. Interdicerende mede alle Doêtoren
de voorfz Chirurgyns of andere perfoonen in ’t gunt voorfzis te af-
fiteren, op poene dat by den Hove daerinne anders zal werden
voorzien. Ende op dat deze alomme zoude mogen werden ge-
kent, zoo werd den eerften Deurwaerder gelaft van deze jegen-
woordige acte na voorgaende klokgeflag te doen openbaere publica-
tieen affixie daer en zoo ’t behooren zal. Gedaen in den Rade den
twintigften Julii zeftienhondert agt en zeventig.
In kennifle van my;
was getekent;,
ANT: van KINSCHOT,
Op de pleyke ftond, Gepubliceert op de Audientie van de Rolle
den zo. Julii 1678. by my, was getekent, ANDR. van STRY EN.
Lager ftond, Gepubliceert na voorgaende klokgeflag van de puye
van dezen Hove den 20. Julii 1678. by my,
was getekent;,
L. VERSLUYS.
Geextraheert uit het derde Memoriaelb. van Dedel fol. 20. Zie dezen aangaan-
de mede de Keure van ’s Gravenhage hierna volgende.
KEU RE wan de Magiffraat van ’sGraven-Hage, dat de
Chirurgyns geen WW onden mogen verbinden, zonder die
zaake den Officier aan te geven.
ALSOO de Heeren van de Gerechte van ’s Gravenhage by da-
gelykfche experientie hoe langer hoe meer bevinden, dat menich-
vuldige ongefchikheyden en oneenigheyden van vechten zoo by dagen
als nachten alhyer-aengerecht worden, ja zulex dat diverfche per-
foonen nyet alleen gewont en verleemt, maar ook eenige ter doot
toe gequetit worden, fonder datter op de feyten by den Officier
behoorlyk informatie kan ofte mach genomen worden als daervan
egeen kennifle hebbende en in allen gevalle van dedeliëten geadver-
teert zynde de delinquanten tot meermaelen buyten de Jurifdiëtie al
hyer voortvluchtig zynde; SOO IST, dat Schout , Burgemee-
{ters en Gerechte alhier omme behoorlyk daerinne te voorzien, ge-
keurten geftatueert hebben ‚ keuren en ftatueren by defen, dat voor-
taen alle Chirurgyns,by den welken eenige gequetften of gewonden
comen, ofte fyluyden over henluyden gehaelt worden, omme te cu-
reeren- en verbinden, gehouden en fchuldich fyn, in gevalle fy de
wonden bevinden eenichfints periculeus ofte letael te zyn, binnen
de eerfte uure, naer dat zy voor de eerfte reyfe den felven wonden
verbonden fullen hebben, ’t zelve den Baillu alhyer aan te dienen
N au 3 ofte
Eed
1671.
1679.
486 _PRIVILEGIEN, OCTROYEN, axz,
ofte ten minften t’ fynder refidentie, en dat foo wel by dagen ais
nachten, en alle andere cleyne wonden binnen vier en twintich
uuren, op peyne van vyftich pond by den Chirurgyn voor de eer-
fte reyfe te verbeuren, te appliceren een derdendeel ten proffyte
van ’t Corpus van ’s Gravenhage, 't tweede derdendeel van den Of-
ficier en ’t derde derdendeel van den aenbrenger. (a ) Aldus gepu-
bliceert den vierden-Mey feftien hondert feftien.
(a) In margine flond, Voor de tweedemaal hondert gulden, en voor
de derdemael gefuspendeert te werden voor den tyd van een jaer
van haere neeringe, j
Aldus gerenoveert en geamplieert den tweeden February 1671.
Geextraheert uit het Keur-boek van ’s Gravenhage getekent Num. I. fol, 86. -
LAMA N:
VERDRAG zuflchen de Magiftraaten van den Briel en
van 'sGraven-Hage, over bet aanflellen van een reifen-
de Bode.
AL ZOO vermits het affterven van Cefar Marchier in zyn le-
ven reizende Bode van den Hage op den Bral, t voorfz Bode-ampt
was gekomen te vaceren, ende in deszelfs plaetze by de Heeren
Schout ende Burgemeefteren van den Hage was aangeftelt Johannes
Pieterfs Wiffcher; daer tegens by de Magiftraet van den Brielle
mede tot Bode van de voorfz Stad op den Hage was aengeftelt Cor=
nelis van der Schilt; ende bevonden wierd, dat het voorfz Bode-
ampt niet fufhfant was, twee refpettive Bodens te konnen voeden,
ter welker oorzaeke ook de gemelde Viffcher by den Hage in voe-
gen voorfz aangeftelt, genootzaakt is geweeft het voorfz ampt te
quiteren; SOO IS'T’, dat de opgemelde Heeren Burgemeefteren
van den Briel en die van den Hage, met den anderen overgekomen
en verdragen zyn, gelyk zyluyden overkomen en verdragen by de-
zen,datde voorfz van der Schilt, zooalshy by de meergemelte Hee-
ren van den Briel is aangeftelt geweeft, ’t voorfz ampt alleen zal
blyven bedienen, zyn leven lang geduerende, ofte zoo lange hem
de voorfz Magiftraat van den Brie/ daerinne zal gelieven te laeten
continueren, ende dat, zoo wanneer de voorfz plaets, ’t zy door
affterven ofte anderzints, van den voorn. var der Schilt fal komen
te vaceren, ‘t vergeeven van de eerftemael van ’t voorfz ampt,
wederom zal ftaen aen Burgemeefteren van den Hage voornoemt ;
Ende dat zoo voorts in het toekomende, zoo menigmael het zelve
zal komen te vaceren, over en weder over by beurten, dan by den
Briel en dan wederom by den Hage, op een perfoon alleen zal
werden geconfereert, totter tyd en wylen tu{fchen de voorfz twee
refpective Magiftraeten anders zal wefen beraemt.: Derhalven zyn
hiervan gemaekt twee refpeétive alleens luydende Aten , en by ief
er-
VAN SGRAVEN- AGE. 437
4
derzyde Penfionariffen ter Ordonnantie van haere Principaelen on-
dertekent op huyden den elfden September M. DC LXXIX,
Onderftond,
Ter Ordonnantie van Burgemeefteren en Vroed-
fchappen der Stad Brielle. |
Was getekent,
ARENT DE RAAT.
Daer nevens ftond,
Ter Ordonnantie van Schout en Burgemeefteren
van ’sGravenhage.
Was getekent,
N. VAN DER HOUCK.
Deze aëte is mede te vinden onder de Privilegien, enz. van den Briel en
Lande van Voorn, door de Heeren Corn. van Alkemade en P. van der Schelling
in den jaare 1727. ê folio uitgegeven en aldaer Num. cxLv. pag. 219.
LXX KVL,
Klagte van de Magiftraat van den Hage , dat haar word
onttrokken de beftellinge over defolaate boedels.
De Staeten van Holland en Weft- Vriefland.
Edele, Erntfefte, Hooggeleerde, Vroome „ difcrete, Lie-
we Getrouwe. Wy fenden UL. hier nevens toe by Extract au-
thentyk ons gerefolveerde fub dato defes, daar by wy hebben ver-
ftaen, dat de Requefte van Schout, Burgemeefteren en Regierders
van ’s Gravenhage, houdende klagten van dat haar foude worden
onttrocken het aenftellen van Curateurs over defolate boedels inden
voorfz Hage vallende , door de Heeren Gedeputeerde der Stad
Haerlemen andere onfe Gecommitteerden tot de faeken van de Juf-
titie, met ende nevens UL. ofte eenige Heeren by UL, te depute-
ren, geexamineert en overwogen, mitsgaders die van ’s Graven-
hage gehoort, ons dien aengaende van advife gedient zal worden;
omme te ftrecken tot UL. narichtinge; daar mede wy UL, de be-
fcherminge Godes beveelen. Gefchreven in den Hage den drie en
twintigften December feftien hondert feven en tagtig.
Onderftond,
Ter Ordonnantie van de Staeten.
(Was getekent ) |
SIMON VAN BEAUMONT.
E X-
1697.
488 _PRIVILEGIEN, OCTROYEN, enz.
EXTRACT uyt de Refolutien van de Heeren Sraeten van
Hollant en Wettvrieflandt, #2 haar Ed, Groot Mog. Zer-
gaderinge genomen op |
Dingsdag den 23. December 1687.
IS ter Vergaderinge gelefen de Requefte by of van wegens Schout ,
Burgemeefteren en Regierders van ’s Gravenhage aen haer Ed: Gr:
Mog. geprefenteert, houdende dat of wel by derfelver Refolutie van
dato den tienden July feftien hondert feven en feventig uytdrukke-
lyk was verftaen en verklaert, dat alle queftien en gefchillen val-
lende in en over boedels, die infolvent geworden of onder beneficie
van Inventaris geaenvaert waeren, ofte anderfints onder de Opper-
toezigt van Schepenen, Commiflariffen van de defolate boedels ge-
adminiftreert wierden, geinventileert en afgehandelt fouden moe-
ten werden voor den Regter van die plaetfe daer de voorfz Boe-
dels infolvent, onder beneficie van Inventaris ofte onder Commif-
fariflen als vooren geadminiftreert wierden, het egter de Heeren
van den Hove gelieft hadden by indireête middelen verfcheyde
boedels te avoceren , en voor den voorfz Hove te brengen, beftaen-
de de indireéte middelen by de gemelde Heeren van den Hove
daarinne, dat foo wanneer by Schepenen van ’s Gravenhage voor-
noemt op een Curatele van een defolate boedel was gedifponeert,
den geftelden Curateur of by een Mandament Poenael van den
gemelden Hove of by appel of andere inhibitie, in de exercitie van
fyn employ wierde belet en vervolgens de Crediteuren geappoinc-
teert wefende te compareren , aldaar voor Commiffariffen wierden
gedifponeert en geinduceert tot fodanige accorden, waer door de
geheele direétie van de voorfz defolaete boedels onder den gemelden
Hove wierde gebragt en van haer onttrocken; Dat daar door no-
toirlyk de intentie van haar Ed: Gr: Mo: Refolutie, ftreckende tot
confervatie vande Jurifditie der Steden en Dorpen, wierde gecon-
travenieert. Dat fy derhalven verzochten, dat haar Ed: Gr: Mo:
die voorfieninge geliefden te doen, dat de Heeren van den gemel-
den Hove in het toekomende diergelyke ondernemingen ontrent
Curatelen en Preferentien niet mogten komen te doen en haar te
laften alle fodanige faken te renvoyeren ter plaetfe daar die behoo-
ren. WAER OP gedelibereert zynde is goedtgevonden en ver-
flaen, dat de voorfz Requefte door de Heeren van Haerlem en an-
dere haer Ed: Gr: Mo: Gedeputeerden tot de faeken van de Jufti-
tie, met en nevens de Heeren van den gemelden Hove nader geexa-
mineert en overwogen, mitsgaders die van ’s Gravenhage voornoemt
daer op gehoort, de Vergaderinge op alles van advife gedient fal
worden.
Onderftont , ì |
_Aeccordeert met de voornoemde Refolutie.
Was getekent,
SIMON VAN BEAUMONT.
Geextraheert uyt het negende Memoriaelb: van Kinfchot fol. 154-
DA MV IT.
k
VAN/SGRAVENHAGE. 489
LXXXVIJ
CONVENTIE tuffchen bet Hof en de Magiffraat van
sGravenhage, waarby de Opperklerken van de zeftien Pro-
® cureurs van den Hove werden gedifpenfeert van ’t waar-
nemen vanalle togten en wagten in de Burgerye en Schut-
terye albier.
CONVENTIE, waerby de Opper-klerken van de feftien Pro-
cureurs-van den Hove van Holland werden gedifpenfeert van het
waarnemen van alle togten en wagten in de Burgerye en Schutte-
tye alhier , by den gemelten Hove, mitsgaders Burgemeefteren en
Regeerders van den Hage gemaekt en aengegaen.
Eerflelyk, dat zoo wanneer yemand burger. van den Hage
zynde, als Opperklerk het Comptoir van een Procureur van den
Hove waarneemt, en daer voor te Hove ftaet aengetekent, dog
niet is in de koft en bywooninge van fyn meefter, ofte dat zyn koft
by den zelven fynen meefter, boven de proffyten, die op 't gemelde
Comptoir zouden mogen voorvallen; niet word betaelt , en hy de
jaeren volgens de Ordonnantie op ’t ftuk van de Schutterye by de
Magiftraet gemaekt, heeft bereykt, nevens andere burgers in de
voorfz Schutterye zal mogen werden betrokken; Edog met dien
verftande, “dat zoo lange hy in de voorfz qualiteit als Opperklerk
effeétivelyk het voorf, Comptoir komt waer te nemen en zodanig
te Hove blyft aengetekent, vry-zal wezen van alle Schutterlyke tog-
ten en wagten, en wat daeraen zoude mogen dependeren, en fpe-
cialyk-ook niet-gehouden zyn zoo lange zylieden het gemelde Comp-
toir blyven waernemen, eenige wagt-gelden of andere contributie
ter dier oorzaeke te betalen. | |
— Ten tweeden, dat indien iemand van buyten,en geen burger van
den Hage, Opperklerk van een Procureur van den Hove buyten des-
zelfs koft als vooren en te gelyk ook Notaris ts, ofte door eenig
ander employ (geen Suppooftfchap infererende ) zyn koft hier tragt
te winnen, ofte dat ook uytandere circumftantien ontwyflelyk blykt,
zyn vafte domicilium hier te hebben genomen, dezelve gehouden
zal wefen Burger en Schutter van den Hage te werden, dog ins-
gelyks met dien verftande, dat gelyk hier bovenin ’t reguarde vaneen
burger is gezeyt, zoo lange hy effeétivelyk alsOpperklerk het voorfz.
Comptoir waarneemt, en daervoor ten Hove ftaet aengetekent , vry
zal wefen van alle togten en wagten, en wat aen meergemelde
Schutterye dependeert. |
Ten derden, maer dat foo wel de zodanige buyten-perfoon als
burger het voorfz Comptoir in de voorfz qualiteit niet meer is waer-
nemende, nevens alle andere Burgers aenítonds de voorfz Schutter-
Iyke dienften onder het vendel en Rot, daeronder ter Kamere van
Burgemeefteren aengetekent zullen zyn, zullen moeten waernemen.
HI. Deel, __ Ooo Ten
490 PRIVILEGIEN, OCTROYEN, Enz.
Ten wierden, dat de Klerken geen burgers en in de koft van de
voorfz haere meefters als vooren niet Aynde, indien te gelyk geen
Notariffen zyn, nochte ietwes anders (Suppooftfchap niet infere-
rende) om de koft hier te winnen, komen te exerceren, ook om
andere circumftantien niet klaerlyk aftenemen, dat haerluyder do-
micilium alhier vaft hebben gefixeert, gehouden zullen werden als,
alle vreemdelingen, die om den Lande te bezien ofte ietwes te lee-
ren, haer verblyf ergens nemen, zonder haer eerfte domicilium te
hebben verlaeten, overzulks tot het werden van Burger en Schutter
niet zullen werden geconftringeert.
Ten vyfden, dat eyndelyk ten reguarde van Klerken, die by haere
meefters inwoonen ofte die koftgeld als vooren van de voorfz haere
meefters genieten, de difpofitie van regten zonder tegenfpreken
fal worden geobferveert, dienvolgende geen andere Jurifdiëtie als
die van de voorfz haere meefters fubjeét en overzulks in geen Schut-
terye betrekbaer zullen zyn, al was het dat zy het Notaris-ampt bin-
nen den Hage en den reforte van dien quamen te exerceren. Al-
dus gedaen en gearrefteert in ’s Gravenhage den 29. Maert feftien
honderd agt en tagtig.
Onderftond,
In kenniffe van ons,
Was getekent,
ANT. VAN KINSCHOT. NIC. VAN DER HOUCK.
Geregiftreert in het negende Memoriaalb. van den Griffier Kinfchot , fol.
198. verfo.
ERM |
Approbatie van de Staaten van Holland eu Weft-Vriefland
op bet geconvenieerde met de Magiftraat van den. Hage over
bet Secretaris-Vendumeefter- en Uitroeperfchap van den
Hage voor een fomme van twee honderd twintig duifènd gul-
den, en autborifatie op de Heeren Raden en Meefters van
de Rekeninge van haar Ed Groot Mog. Domeinen, om
daar van ceflie en opdragt te doen. |
EXTRACT uit het Reeifter der
Refolutien van haer Ed. Gr. Mog.
de Heeren .Staaten van Holland
ende Weftvriefland, 1n haar Ed,
Gr. Moe, Vergaderinge genomen op
Den 20. Maert 1706.
De RAEDPENSIONARIS heeft ter Vergaderinge gerap-
porteert, dat de Heeren haer Ed: Gr. Mog. ie
et
VAN SGRAVEN-HAGE. 491
het Subjeét van de verkopinge van de Domeinen iterativelyck ge-
befoigneert hebbende , met ende nevens de Raden ende Meefters
van de Rekeningen van haer Eid: Gr: Mog. Domeynen , ingevolge
ende tot voldoeninge van derfelver Authorifatie van den 8. January.
Jaetsleden, met de Heeren van Kinfèhot en Dedel, Burgemeefter
en Schepen refpeêtive van den Hage, als geauthorifeert by de Ma-
giftraet aldaer, in onderhandelinge waren geweeft over het Secre-
taris-ampt ende Vendumeefterfchap van den Hage, ende dat de-
felve met den anderen, op Approbatie en Aggreatie van haer Ed.
Gr. Mog. waren verdragen en geconvenieert , dat de gemelde Ra-
den en Meefters van de Rekeningen van haer Ed: Gr: Mog. Do-
meynen uyt den naem van haer Ed: Gr: Mog. aen de gemelde Ma-
giftraet van den Hage in vollen eygendom fullen cedeeren ende
opdragen het Secretaris-ampt , en Vendumeefterfchap van den
Hage, met byvoeginge van het Uytroeperfchap , als veel relatie
tot het voorfz Vendumeefterfchap hebbende, foo ende in voegen
defelve ampten tot nogh toe by de gemelde Heeren Raden ende
Meefters van de Rekeningen van haer Ed: Gr. Mog. Domeynen
fyn befeten geweeft, ende dat de gemelde Magiftraet van den Ha-
ge daervoor fal betalen eens een fomme van tweehondert twintigh
duyfent guldens, ende dat dezelve by haer Ed: Gr. Mogende fullen
werden geauthorifeert de voorfz fomme van tweehondert twintigh
duyfent guldens te negotieeren op intreft jegens den penningh vyf
en twintig, op den felven voet en wyfe als jegenwoordig by den
Staet genegotieert werd, ende fulcx met belofte van vrydom van de
hondertfte, tweehonderfte ende andere penningen, foo lange de
penningen, die jegenwoordigh tegens den felven intreít wegens den
Staet genegotieert werden, die vrydom fullen genieten ; Waerop
gedelibereert fynde, hebben haer Ed: Gr. Mog: het voorfz ge-
convenieerde geapprobeert ende geaggreërt, gelyck het felve geap-
probeert ende geaggreërt werd by defen, ende is vervolgens goed-
gevonden ende verftaen , dat de gemelde Raden ende Meetfters
van de Rekeningen van haer Ed: Gr. Mog. Domeynen fullen
werden geauthorifeert, foo als defelve geauthorifeert werden mits-
defen, tot het doen van de ceflie en de opdragt van het Secre-
tariffchap , Vendumeefterfchap ende Uytroeperfchap aen de ge-
melde Magiftraet van den Hage in voegen als hier vooren is ge-
meld, ende dat de Magiftraet van den Hage fullen werden geau-
thorifeert , foo als defelve geauthorifeert werden mitsdefen , de
voorfz tweehondert twintigh duyfent guldens in voegen en met
den vrydom als vooren op intreft te ligten en negotieeren,
Geextraheert uit de Refolutien van Haar Ed. Groot Mog.
LXXXVIII *
KEURE tegens bet tranfporteren van meubile goederen zes
weeken voor °t banguerot.
ALSOO men van tyd tot tyd heeft bevonden, dat foo wanneer
de zaeken van zommige luyden zyn geraekt in groot verloop, en
HI. Deel, „Ooo 2 | Zy
17 10.
492 PRIVILEGIEN, OCTROYEN, enz,
zy alzoo zyn geftelt buyten ítaat, om een van haere Crediteuren
boven anderen te favoriferen met tranfporten van meubile goede-
ren, welker eygendom zy zig na de bewuftheid van het foo groot
verloop hunner faeken niet verder behooren aen te matigen, IS,
om daerinne te voorzien by de Magiftraet van ’s Gravenhage ge-
keurt en geordonneert, zoo gedaen werd mits defen, dat zoo wan-
neer in het toekomende yemant zal willen tranfport doen van zyne
meubile goeden, de acte daervan gepafleert, fal moeten werden
geprefenteert ter Secretarye defer ftede, omme daervan in zeker Re-
gifter, daer toe te houden, behoorlyke aentekeninge te werden ge-
__daen, en de Copie Authentycq van de Ate van Tranfport, die
daervan ter Secretarye zal werden overgelevert, aen een liaffe,
daer toe te houden, te werden bewaert. Ende zoo wanneer den
Tranfportant binnen den tyd van fes weeken na het gedaene tranf-
port zoude mogen komen bankbreukig te werden, ofte anders te
manqueren, fal den acceptant van het tranfport daervan niets pro-
fiteren, maer gehouden zyn de getranfporteerde goederen te laeten
volgen ten behoeve van de gemeene Crediteuren, fonder dat ye-
mandt zal vermogen binnen den tyd van fes weeken na het gedaen
tranfport, en als mits dien niet fal konnen werden geweeten, of
den ‘Tranfportant dien tyt geduerende iz bouss fal blyven,eenigzints
van het getranfporteerde te difponeren , op peyne van het dubbelt
der waerde, waervooren by het tranfport de goederen waren aenge-
nomen, te moeten voldoen aen den boedel van alle zodanige van
dezelve goederen, welker corpora niet fullen konnen werden opge-
levert in den eygen ftaet, als die waren ten tyde van het tranfport,
Aldus gearrefteert ter Kamere van Burgemeefteren van ’sGraven-
hage den 8. Julii zeventien hondert tien. En ten zelven dage gepu- … «
iceert, |
Onder ftont, my prefent Secretaris,
was getekent ,
ANTHONI ve VEER.
«
LXXXIX.
EXTRACT wit bet Regifler der Refolu-
tien van de Heeren Gecommitteerde Ra:
den wan haer Ed. Groot Mog. de Heeren
Staeten van Holland ex Weft-Vriefland , noo=
pende de Ordre voor bet Guarnifoen van
's Graven-hage; genomen in baar Ed. Mog.
Vergaderinge op
Den 29. September 1714.
In agtinge genomen zynde, dat menigmael differenten ontftaen
cuffchen de Magiftraat van ’s Gravenhage, en de Krygsraed B het
uar=
VAN SGRAVEN-HAGE. 493
Guarnifoen derzelve plaetze, overde Judicatuure van Militaire per-
foonen, communia Delifta begaen hebbende, en daer benevens ge-
confidereert wefende, dat de Heeren Staeten van Holland en Weft-
Vriefland by haer Ed. Groot Mogende Refolutie van den dertigften
September des jaers zeftien honderd vier en vyftig daerontrent heb-
ben voorzien, ÌS na voorgaende deliberatie goedgevonden en ver-
ftaen, dat de voorfz Refolutie in alle zyne leden en deelen, zoo by
de voorfz Magiftraet van ’sGravenhage als de Militie, aldaer nu
guarnifoen houdende, ende dewelke hierna aldaer guarnifoen hou-
den zal, exaftelyk agtervolgt en nagekomen zal moeten werden;
Dat vervolgens een Copie Authentycq van de voorfz haer Edele
Groot Mog. , (a) als mede van deze haer Eid. Mog. Refolutie aen
de voorfz Magsiftraat van ’sGravenhage en de Officieren over het
voorfz guarnifoen te paerd en te voet commanderende, mitsgaders
den Majoor Milicair alhier, zal werden ter hand geftelt, omme haar
daerna te reguleren.
Gedrukt in ’t groot Placcaetboek, vyfde deel pag. 225.
Arlen
.
ACCORD zuflchen het Hof en den Haag, wakende de Mi-
htaire perzoonen albier Garnifoen boudende , by baar Edele
Groot Mog: de Heeren Staaten van Holland ez Weftvries-.
land op den 13 Mei 1733. geapprobeert.
Na voorgaande gehoudene minnelyke Conferentien tuffchen den
Hove van Holland en de Magiftraat van ’sGravenhage, over zeeker
different van jurifdiëtie ontftaan ter gelegentheid &zc.
IS tufichen het voorfz Hoff van Holland en de Magiftraat van
‘sHage tot wegneminge van het voorfz differentiale poinét, het
welke by Refolutie van haar Edele Groot Mogende in dato 3de
Auguftus 1663 , tuffchen den Prefident en Raden , en den Ge-
regte van ’sGravenhage in toekomende voorvallen was gelaten on-
gecideert, onder gunítige approbatie van haar Edele Groot Mog:
verdragen en overeen gekomen, dat alle Officieren tot Cornets en
Vaendrigs inclufive, van de militie nu en in tyd alhier in Garnifoen
leggende, fullen ftaan ter judicature van den Hove, en dat alle an-
dere mindere Ofkicieren, mitsgaders alle gemeene Ruiters en Sol-
daaten fullen ftaan ter judicature van den Geregte van ’sGraven-
hage; zonder dat door deze Conventie eenige prejudicie zal wer-
den gelegt ontrent eenige andere differenten, die tuflchen het Hof
en den Haag voor dezen op dit Subjeét zyn gemoveert, of die
nog
(a) Zie deze Refolutie van haar Ed. Gr. Mog. hier vooren onder Nun.
LXVIIL p4Z. 455-
Ooo 3
1733.
494 _ PRIVILEGIEN, OCTROYEN, znz.
nog zouden mogen ontftaan, en zonder dat het zelve in ’t byzon-
der zal werden getrocken in confequentie in opfigte van andere
Militaire perzoonen, die alhier wel verblyven, maar niet in Guar-
nifoen leggen. ve
Accordeert voor zoo veel het geex-
traheerde aangaat.
(Was getekent)
JAN PARKER,
X CI.
OCTROOI voor het Diaconie - Armhuis iz ’s Gravenhage,
nopende de erffenifle der geene, die in of buiten bet zelve
Huis gealimenteert en onderhouden werden.
DE STAATEN VAN HOLLANT ENDE WEST-
VRIESLAND doen te weeten; Alfoo ons is te kennen gege-
ven by de Diaconen van de Nederduitfèhe Gereformeerde gemeenteal-
bier in den Hage, dat tot haare kennilfe was gekomen onfe Refolu-
tie van den 6 Juny laattleden, waarby wy aan de Regenten van het
Aalmoefleniers-Weeshuys te Amflerdam hadden verleent Oëtrooy
ontrent de Erffeniflen van perfoonen, in het felve huys groot ge-
maakt, en waarby wy te gelyk hadden goed gevonden en verftaan,
dat gelyke Otroyen, des verfogt werdende, zouden werden ver-
leent aen alle andere Opzienders en Regenten of Bezorgers van Gere-
formeerde of Proteftanfche Godshuyfen, ten aanzien van de Perfoonen
door defelve gealimenteert wordende, in een publycq Godshuys
daar toe opgerigt of daar buiten, dog egter onder het opzigt van Ge-
reformeerde of Proteftanfche Regenten ende Beforgers; dat zy Sup-
plianten zoo in als buyten het Diaconie-Armhuys alhier tot aliemen-
tatie van bejaarde en onbejaarde Armen opgerigt en gefchikt, niet
alleen belaft waren met de onderhoudinge ende educatie van ey-
gentlyk gezegde Diaconye-Armen, maar ook daar en boven qua-
men te alimenteeren een groot getal buyten of huys-armen, en dat
gevolgelyk zy Supplianten notoirlyk meede waren gehoorende tot
die geene, ten welker behoeve onfe bovengemelde Refolutie geno-
men was, ende mitsdien verfoekende, dat wy de Supplianten ge-
liefden te qualificeeren en te authorifeeren , om te mogen behou-
den en na zig te neemen alle het geene zoude worden nagelaten
by eenige perfoonen , zoo in als buyten der Supplianten voorfz huys
gealimenteert en groot gemaakt, wanneer dezelve komen te fterven
zonder kinderen, kindskinderen en verdere defcendenten natelaa-
ten, ten waare dezelve met de Supplianten ofte hunne Succeffeurs
in der tyd daarvan uytkoop hadden gedaan; mitgaders om de ge-
ringe middeltjes, welke de kinderen of bejaarde perfoonen, die in
der Supplianten voorfz huys reeds ingenomen waren, of na dezen
nog ingenomen zouden worden , of die daar buyten gealimenteert
wiers
vR À VEEN GEBLG 2 Jp
wierden, voor den tyd hunner inneminge of alimentatie eygen of aan-
_beftorven mogten zyn, voor haare voorfz Diakonye te blyven behou-
den, daar onder nogtans niet begreepen het geen dezelve kinderen
of bejaarde perzoonen, geduyrende haare opvoedig of alimentatie,
by erfteniffe , legaaten ofte giften, verkregen zouden mogen heb-
ben; behoudens egter dat de Supplianten de vrugten daar van zou-
den genieten, zoo lang dezelve kinderen of bejaarde perfoonen in of
buyten der Supplianten voorfz huys opgevoet, of gealimenteert zou-
den worden, en langer niet, en daarvan aan de Supplianten te ver=
leenen brieven van Oâtrooy; Hebben wy, de zaakeen het verfoek
voorfz overgemerkt hebbende, en genegen zynde, ter beede van
de Supplianten uyt onfe regten wetenfchap, Souveraine magt en
autoriteit goedgevonden ende verftaan, gelyk wy goedvinden en
verftaan by defen, de Supplianten te o&troyeren ende te qualificee-
ren, gelyk wy defelve qualificeren en oétroyeren ;om te mogen be-
houden, en na fig te neemen al het geene fal worden naargelaten
by eenige perfoonen, foo in als buyten der Supplianten voorfz huys
gealimenteert en groot gemaakt, zwanneer defelve komen te fterven
zonder kinderen, kindskinderen en verdere defcendenten natelaa-
ten, ten waare dezelve met de Supplianten of hunne Succefleurs
in der tydt daar van uitkoop hadden gedaan, mitsgaders om de ge-
ringe middeltjes, welke de kinderen of bejaarde Perfoonen, die in
der Supplianten voorfz huys reeds ingenomen zyn, of na deeze in-
genoomen zullen worden, of die daar buiten gealimenteert wor-
den, voor den tyd hunner inneminge ofte alimentatie eygen of aan-
beftorven mogen zyn, voor haar voorfz Diakonye te blyven behou-
den, daar onder.nogtans niet begreepen het geen dezelve kinderen
of bejaarde perfoonen geduyrende haare opvoeding of alimentatie,
by erffeniffen, legaeten of giften verkregen zouden mogen heb-
ben; behoudens egter, dat de Supplianten de vrugten daarvan zul-
len genieten, zoo lang dezelve kinderen of bejaarde perfoonen in of
buyten der Supplianten voorfz huys opgevoed of gealimenteert ful-
len worden, en langer niet; Laftende een yeder dien het aangaat,
zig hiernaar te reguleeren. Gedaan in den Hage onder onfen groo-
ten zegele hier aan doen hangen op den eenentwintigften Novem-
ber in ’t jaar onzes Heeren en. Zaligmakers zeventien honderd drie
en dertig.
Was getekent;,
J. G. V. BOETSELAER.
Onderftont,
Ter Ordonnantie van de Staaten.
Was getekent,
WILLEM BUYS.
KORTE
ON aks raal at ber EE ie ke Td d Bae TA B0 de erde a af de
€ 4 , Dn " ’ Tek A _ veh lt OD Wet Bees 7 RN, ni
v n We en 7 TA, hd dn bä kf el l eed 2 À 4 ‘ Li
a 1 kl : Mins TK. 5
pr RG
k Sent DE On pen 4 eo CORA
E Re …j ok zi t $ % i Je | % va bi 250
rid on
ascal Jo et Rl
| rp rel oro donBiEL ascot 3 jdkabe
es: ì sch rn soft Wedjeord’ Falk
ASPE Odrin to Ben he wrat shar®rba, : |
“ va agens ohyo moge gest Ao ddnegste lid
tier seh statie o asastlegue 5 rag rk 40:
do ne roftool” gdbndiod vo rz abril oviouch gaat ade
cre Arae een var BO 10 iki BREA Lore ov nete
st RSIet Eed ab. vhn Sranh na ld lade
x En Ra Bn OR A, ne deld it órPIC Ï net.
| ohbiod nit Shtge enso a Shristi akon mg
ar IAR Dr beric ami ra OR GT 7D jes: dair d
ng asbalste ros AP do vn » RN ban torovogben | "
FE DATE nn rn Triv Ei re sE, steigen ii Hè ab KE, a ik
et, W modórg str n0 , gu peor pepper np eer 0 ke sis
| motetigrnte en 010 OEZ soa tikel ooa1a m/ q Lr
vad: “rake vasatil epe vaks ang 58, Rö AG EL „toot ct
nzrodke oh pra er fole Lb emt erdandt dn oan
RRCD sbasofltab arab rar nd, astsbmidebait.
EE je 2e et té gtoinnd rd sh. eh en
Nt Flesiba ai WS on rsr aat en vaa d
NL, rcn dg medisch san eikr do rshf
nets 0 dose a aah : Ho mai tenere Tod vit |
vod 0u gel ot ed ich Bow ant ioev zn
rsbaistovtosd dbag 2dnstpde dad 1wid’ oniif gel rien
Rika tatie 15 dtheg rg Ro ad slijter: ont
ires
har nog (ab HOR. wanoirov Malts jo zor 3
zus nevaerd norit: lek. EENES ship |
ta mt ataak 7 AS tpegod EA hots oh fscolfs à à: rik
it a edje fe q do hooste spit stood es Rr ren
Innen Pycke RB Ribar ve atvaoited it r sj, WE
„6 ading. did do aEPL nah nt salle "ASTSA slug 5 ù
zie vergde Agar wadndg.r dh" qo geza: } noob net al
ils ht kig RE rant è mo herngiln. ho Ki one ie
|
ps j
hd
dies he li oer odd” 8 oe,
MAALA 2r40n. ok hk and.
ze Hie zn a BS a jd ie zo honds
aateale òb wad enen wrr ii Mn,
PAN 0 hind VR mid a ve |
2 10 ï ‚nf adat A
td »
€) Ep DEL
dl jd „ik Re bit
ij î AE Le ik Sn fe il
Ker EE ' x ze vp  *
NJ rn DN EE: ee ker hd
We jn ‘ Bead is } ki hts » d
á r Or tete BEER A oo, AN Sed As: it bs
; ‘ m cf ief jn he
k wi ks it
K reg y Ey
an 5 f
/
_ dn
ne
KORTE INHOUD
497
DEB,
HANDVESTEN, PRIVILEGIEN, OCTROOIEN,
‚ PLACAATEN en ORDONNANTIEN,
MITSGADERS
COMMISSIEN, INSTRUCTIEN, RESOLUTIEN,
en andere voornaame Stukken.
Hiervooren zoo in't Werk, als daarna afzonderlyk in ’t
gebeel gedrukt ; geftelt na de ordre der jaaren.
x316 Meidag.
1323 Dingsdag na
| wi peso
half Oeft.
1325 Sond. na St.
‚ Lucas.
I Donderd. na
339 St. Nikolaes,
1340 Maend. na St.
Martynsd. in
de Somer.
3350 2 April.
1353 St. Mat-
thysd.
1354 1. Mei.
Y St. Cathar.
357 avond.
TI. Deel.
Willemfz Ffäakfzoon, het fchryfambagt van den
Hage. |
Onftitutie en verbinteniffe van zekere jaarlyk-
ze renten , verleden voor Schepenen van
den Hage. bladzyde 7x
Uitfpraake van Schepenen van den Mage in cas
van preferentie. | cd 73
WILLEM vAN HENEGOUWEN verleent Oc-
trooi aan die van den Hage, om met den Meefter
van des Graafs Hove aldaar Keuren te mogen ma-
ken op Proviand, Wegen, Straaten en Waterin,
gen. _ 293
vn geeft aan den Vifch-koopers van den
Hage Tol-vrydom door alle des Graafs Landen.
Gedrukt in ’t eerfte deel dezer Befchryvinge pag. 53.
verklaart, dat al het land, gelegen in
het Weft-ambagt van den Hage, tuffchen /stteler-
voorde en de Loosduinfche Laan, ‘t geen nu fchot-
baar is, voortaan fchotbaar zal blyven, in wat han-
den het zelve mogte geraken. 294
Wr…iLLEM VAN BEyEREN geeft Pieter
ag 179
verleent Herman den Moorder commis-
fie van het Bode-ampt van den Hage. 493
committeert Adam van Berwaerde tot
Bailliu en Schout van den Hage. 15
verleent den zelven daarvan eene twee
en breedere commiflie, met magt om een Schout ;
Pp Sche-
498. KORTE INHOUD
‚F35/ Saturd. na
‘“Tranfl. Mar-
tini.
Schepenen, Clerk, Bode en andere dienften in
den Mage te zetten, af te zetten en vernieuwen,
&zc, | ak _bladz. 16
WILLEM VAN BEYEREN, committeert den
zelven Adam van Berwaerde, tynen Neveen Pail-
liu van Zierikzee, om met twee Burgemeefteren
der zelver Stede, het Land Beooftenfchelde te re-
_geeren, tot de komfte van den Graaf in Zee-
1358 Donderd. na
Vrouw. Na-
tiv.
}J370 St. Barthol.
avond.
1373 18. Mei.
375 Vryd. na St.
Agetend.
1377 14. April,
| Op H. Kruis
sig avond in Jun.
1390 23. Maert.
| St. Cur.
1391 St. Willebr,
E39T Donderd.' na
derthiend,
St. Car.
1394 10. Febr.
land. 17
AELBRECHT VAN BEYEREN geeft aan
Adam van Dam het Dobbelfchool en Quaakbord
in den Hage. “294
m_ gunt aan die van den Hage, dat die
binnen zekere merken in den Nage woonen, niet
zullen bedwongen worden tot het ftellen van borg
over doodflagen of leemten. Over vegten of ky-
ven gelyk regt te hebben als tot Leiden. ’% Ge-
regt zig daarmede niet te bemoeyen, wanneer de
Graaf of zyne Gezellinne daar refideert. 295
gunt aan denzelven Tolvrydom; en ftelt
wat van doodflagen en leemten gegolden zal wer-
den. | | 296
autorifeert Schepenen en Schotbaare
Luiden zelf het fchot te zetten en te innen. De
onwillige door-den Rentmeefter van Noortholland
te bedwingen. Die Schepen. geweeft is, altyd
fchot te betalen, 297
ftelt wat maaggeld zal werden betaalt
wegens doodflagen en leemten. 301
ftelt Engel Pieterfzoon. aan tot zynen
Schout in den Huge. 59
m_ verligt die van Zevenhoven en Nieuwveen
van zeftien op agt riemen. 497
vermindert die van Zoeterwoude van tien
op vyf riemen. 408
—_ geeft dien van Reewyk en Zwammerdam,
dat al ’t fchotbaar goed, dat nu ter tyd {chotbaar
is en fchotbaar was ten tyde als de Graaf van Oof-
tervant trouwde, altyd fchotbaar zal blyven; en
tgeen nu vry is, dog by fchotbaare luiden ge-
kogt werdende, mede fchotbaar zal werden. 299
geeft Wouter Dammaszoon de Survivan-
ce
PEN
DER HANDVESTEN, OCTROGIEN, ENz. 499
St. Cur,
1395 Mei-aven:.
1397 Taarsavont.
1398 8, Junii.
11. Maert.
Sk Ger.
1400 Io. Sept.
1405 15. Nov.
26. Febr.
St. Cur,
E407 6. Nov.
II. Deel,
ce vanhet Buur-Bode-ampt van den Hage na doode
van den bezitter, met magt om het zelf te bedie-
nen of door eenen ander te laaten bedienen. 493
AeLBRECHT VAN BeEyEREN flaat aan die
van Goyland toe, om in plaatze van eene kogge, daar-
ze opgeftelt waren, dog die ze om de hoogte van
land en gebrek van een haven voor ’t bederf niet
bewaaren konden, den Graaf weder te mogen die-
nen met zodanige andere fchepen,als zy voorheen
gedaan hebben. 409
geeft Yan die Leeuwe, tynen Goudímit
het Vleefch-ambocht van den Hage, dat is, her
regt om alleen ten zynen huize vieeich te mogen ver-
koopen. ade O3
geeft Ue Buuren van den Hage de nee-
ringe van den Wyntap, zoo als zy die altyd hebben
gehad, zonder dat dezelve zal mogen werden ver-
pagt , belaft of verkogt, dan in geval van noodzake-
Iykheyd. Niemand vermag binnen den Hage wyn
te tappen, hy hebbe eerít voldaan zyn aandeel in
de onkoften , by de Buuren om deze zaake gedaan,
ter taxatie van ‘t Geregte. | 303
De Buuren van Zoetermeer en. Zegwaert den Graaf
te zamen met veertien riemen gedient hebbende,
twee deelen by die van Zoetermeer, en een derde
by die van Zegwaart , werden van den anderen ge-
fcheiden , en elk op zeven riemen geftelt. 498
AELBRECHT VAN BEYEREN geeft dien van
Haarlem, dat niemand aldaar in t Geregt wezen
zal, hy zy gegoed tot vierhonderd oude Schilden. 3or
dat die van ’t Ooff-ambagt van den Mage
den Graaf zullensdienen in alles wat tot zyne refi-
dentie in den Hage behoort; ook daarbuiten; bin-
nen zekere limiten, en daar voor genieten eenige
vryheden en voorregten. 304
WiLLEM VAN BEYEREN geeft Hendrik Comer,
weleer Bottelier van Hertog dekbrecht, de helft
van het Dobbelfchool in den Hage en tot Scheve-
ninge. 306
geeft aan Willem Baftaertzoon van Zynen
Oom Willem den vyfden, honderd fchilden 's jaars.
" 23
—__…. verklaart, waarin die van den Hage den
Ppp er Graaf
415 4. Maert.
St. Gar:
1425 16. Dec.
1426 1. OG.
1428 6. OC.
I434 17. Dec.
I ro. Jan.
434 Sz. Car.
1436 8. Mei.
as. Juni.
1438 16. Mei
KOW EBIT N/ HCO UID
Graaf en zyn Hof, daar refiderende, dienen zullen;
waarvoor zy overal Tolvry zullen vaaren, en ge-
nieten de voordeelen van den Excys, Vleefch-halle,
Vifchmarkt, Craeneren diergelyke. Wat zwaare
misdaaden men daar beregten, en hoe het Geregt
daar beftaan zal. bladz. 306
WirLEM VAN BEvEREN begiftigt Adriaen
zynen Baftaardzoon met twee honderd Engelfche
Nobelen. | 23
ParLriePs vAN BoureGoNpie ftelt Ces van
Diepenburch tot Kapitein en Overfte van den Huge,
om het Hof en den Dorpe van den Hage te bewaa-
ren met vyftig gewapende Mannen of met zoo veel
meer, als de nood zoude mogen vereifchen. 309.
hd °
verleent aan den zelven commiflie van ’t
Bailjufchap van den ge. Ao
e= verklaart, hoe het Geregte van den Hg-'
ge zig gedragen zal aangaande de proceduuren tegens
de Hagenaars ondernomen, terwyl zy met Vrouwe
Jacoba van Beyeren ten oorlog uitwaren. 310
Verklaaringe van zekeren getuige wegens gefchil-
len over het Roep-en Bode-amptvan den Hage; en
verblyf der zelve aan den Hove. 3IX
Het Roep-ampt van den Huge by fententie weder
gevoegt by het Bode-ampt, als voorheen , en gecon-
fereert op Hendrik van Driel, 'sGraafs Secretaris,
die reets het Bode-ampt bezat. 312
Hendrik van Rode zig zelven op de Voorpoorte
van den Hove den hals afgefneden hebbende met
een potfcherf, werd het lyk, by gratie, aan de
vrienden toegeftaaft, in plaatze van na oude ge-
woonte van den Lande op een horde gefleept en
met de voeten opwaarts aan de galge gehangen te
werden. | 315
Accoord tuffchende Stad Leidenen de Magiftraat
van den Mage voor den Raade van den Hove, over
het overleveren van malkanders gevangene banditen.
31I
De Hertog van Holflein met de zes Wenfche Ste-
den den oorlog dezen Landen hebbende aangekon-
digt, befluiten de Ridderfchap en Steden van Hol-
land den vyand te krenken , en geven mids dien
ordre, dat de ingezetenen zig zouden wapenen, de
groo-
DER HANDVESTEN, OCTROOIEN, Enz. gor
r438 12. Maart.
43 St. Cur.
1442 24 Febr.
44 St. C
ur.
I445 6. Nov.
1447 27. Dec.
1450 23: Junii,
r. Sept.
145118. Maart.
dd "St. Cur,
1457 12. Dec.
1458 rr. April.
groote fchepen equïperen, en nog een goed getal
nieuwe by de Steden en Dorpen , volgens taxc ,
daarop ieder was geftelt, aan te leggen, &c. 409
Parries vaN BourGoNpre geeft aan Dark
die Meyer het Keurmeefterfchap van de Varkens in
’t Bailjufchap van den Hage. 405
Appointtement, waarby de Raad verklaart, dat
de delicten, die in den Hage gefchieden , buiten
’Graaven Hof, ftaan ter correêtie van ’t Geregte
van den Hage. 313
Ordonnantie van Hertog Philips van Bourgondie,
dat de W yn-Tappers in den Huge eenen ieder zynen
maat vol zullen verkoopen en leveren, des daarvoor
genietende gereet geld of pand, welke men binnen
agt dagen zal moeten loflen, of zullen dezelve ver- -
ftaan wezen. 314
Zekere perfoonen zynde gekomen ten huizen van
twee Wynkoopers op de Plaets in den Hage, om
dezelve te flaan, ter oorzaake dat zy hunnen wyn
hadden doen uitroepen en verkoopen voor vier
grooten de ftoop, en daarover daor den Procureur
Generaal aangeklaagt, werden in fubmiflie ontfan-
gen. 322
_ Ordonnantie van den ove, van geen Procureurs
te zetten, ten zy de Raad vergadert is. 335
Ordonnantie van den Hove voor de Procureurs,
op ’t ftuk van hunnen dienft en eed. 335
PuiLies vaN BourcoNpre verleent die van
den Hage O&trooi, om vier Weesmeefteren te mo-
gen ftellen tot de adminiftratie der goederen „die zig
zelf om minderjaarigheid of onbequaamheid niet mag-
tig zyn. Dat het Geregt uit 32. perzoonen zal be-
{taan die alle jaar op St. Catharinen avond 14. per-
foonen zullen nomineren, om by den Stadhouder
en Rade daaruit zeven tot Schepenen verkooren en
op St. Catharinendag geëedt te worden. Hoe hoog
die gegoet moeten zyn. Dat een of meerder van
de 32. ftervende by de overige het getal zal werden
gefuppleert. 317
Provifionele Commiflie van ’t Klerk-ampt van den
Hage op Andries JacobfZ. 180
Proevinge en Zettinge van den prys op den wyn,
P pp 3 die
502 vu KO BED BERINIH O TED
1458 19. Juli.
14 Maert.
St. Gar,
146% 16. Nov.
1467 12. Aug:
\
T470 22. Aug.
I48r 25. Mei.
rz. Oétob.
die by Pieter Potter in den Hage zoude werden ge-
tapt en verkogt. | bladz. 321
Publicatie van den Hove, van-geen roode wynin
den Hage te verkoopen, dan volgens den gezeten
Prys. 321
ParLips vaN BourcoNpre verbied panfie-
ren, lange Meflen of ander verboden geweer binnen
den Dorpe en Heerlykheid van den Hage te dragen,
als mede aan iemand kledinge of livrye te geven,
dan aan zyn gebroode huisgezin. 318
Ordonnantie van den Hove voor de Wyntappers
in den Hage, nopende den prys van de wynen by ’t
gemelde Hof geftelt, met bevel aan den Bailju van
den Hage, om, dezelve Ordonnantie te publiceren
en ter executie te leggen. | 320
Twee gewysdens van den Hove, dat die van den
Hage vry zyn van des Graaven Tollen, en wel in-
zonderheid te Schoonhoven en Geervliet , mids we-
zende hunne eige goederen en niet gemengt, of
onverfcheiden van andere onvrye goederen.
Geregiftreert in ’t Memoriaal-en Sententie-boek gequot. L.
beginn. den 30. Mei 1467. en eindig. den 17. Oétob.
1467. fol. 24. verfo en fol. 27.
CAREL vAN BourcoNpre verleent Oärooi
aan die van den Huge, dat alle ambagt en neering
doende inwoonders nevens die van den Mage con-
tribueren zullen, uitgezondert die van des Graafs
huife en verdere perfoonen aldaar gefpecificeert. 328
‘Sententie van den Hove, waarby ’t Hof renvoyeett
zeker proces declinatoir tuffchen Dirk Boudyufz en
Fan Oom van Wyngaerden Bailliu van den Hage, aan
de Vierfchaar van den Baillru en Welgebooren Man-
nen van den Hage. 8
Die van den Hage klagtig geworden zynde, over
de wan-voldoeninge van zommige perfoonen wegens
de omflagen by hen op de hoofden der inwoonderen
geftelt; ordonneren MaxrMmriLiaaN en MARIA
den Stadhouder en Raaden, dat zy de onwilligen tot
de voldoeninge derzelve omflagen zouden conftrin-
geren, niet tegenftaande appellatie of oppofitie ;
mits daarvan vry'en exempt laatende zodanige per-
foonen, als by het declaratoir van Hertog Carel van
Bourgondie zyn uitgezondert. 330
't Hof
DER HANDVESTEN, OCTROOIEN, Enz. 5o3
1 48 r zr. Maart.
Sé Cek:
11. Maart.
add. Ute
1483 4e Eebr.
st. Car.
1484 14. Nov.
*
I487 27. Nov.
1513 31. Aug.
1516 21, Maart.
ar. Maart,
+ Hof verleent die van den Hage Executorie op
het voorfz Mandament tegens den onwilligen, en
verklaart verders met naamen, wie van dezelve
zettingen en omflagen vry wezen zouden, met aan-
biedinge van zodanige afliftentie, in gevalle van te-
genftrevinge , als tot inninge der penningen dienítig
en van node wezen zal. bladz 329
Ordonnantie van den Hove zan Holland , nopen-
de den vrydom der Suppooften en andere gezegt de
Efcrone. 329
MAxIMILIAAN en Puarrieps verleenen aan
de Magiftraat van den Hage Oêtrooi, om te mogen
zetten op elk vat biers twee ftuivers en daarbene-
den; op elke aam Rynfche wyn vyf fchellingen grn.
enz.; daaronder niet begrepen de Suppooiten der
Kamere van den Raade en andere, die gewoon zyn
vry en Ônbelaft te wezen te contribueren met die
van den Hage. 336
beveftigen het Hantveft van Hertog ///i/-
lem van Beyeren-den zefden, in opzigte van het ge-
nieten van de voordeelen van den Excys, Vlees-
halle, Vifchmarkt, Kraane enz; van alle die wynen
{leten en tapten, al warenze Suppooften; dog met
uitzonderinge der Edelen in den Hage refiderende,
en van de Officieren van den Graave of penfioen
van denzelven trekkende, als van ouds, 338
Dezelve confirmeren nog het genieten van den
Excys , mits zulks toegeftaan werdende door die
geene die daarin plegen en behooren te confentc-
ren; en mits die niet hooger tellende, alsze daar
uitgedrukt was; en behoudens ook den vrydom der
Edelen, Suppooften, enz. afs voorheen. 341
Ordonnantie van de Weeskamer van 's Graver-
hage. 193-200
Karen pe V., Graaf van Holland , beveftigt
het voorfz Privilegie door Hertog Willem van Beye-
ren en andere Graaven van Holland, nopende den
Excys, Vleeshal, Vifchmarkt en Koorenmarkt aan
den Hage verleent, en oétroyeert hen het heffen en
verhoogen van de Excyfen op de wynen en bieren,
die in den Hage gedronken en gefleten zullen wer-
den, mits daarvan vry en exempt blyvende de pere
zoonen aldaar uitgedrukt. 344»
verklaart nader, welke perfoonen onder
het geral, in ’t gemelde Oétrooi gefpecificeert, mede
| begrec-
5o4
1517 29. Juli.
I52Ö 20. April. |
1522 10. Junii.
1524 31 Juli,
L. Aug.
1. Aug.
12. Aug.
2. Januar.
St. Car.
153117 Januar.
KORTE INHOUD
begrepen zullen werden, en den zelven vrydom ge-
nieten. bladz. 447
% Hof approbeert de Ordonnantie by de Magi-
ftraat van den Mage ontworpen, op het heffen en
invorderen van een Weekgeld , by wyze van een
Hooftgeld, over de burgers en ingezetenen, te be-
talen na ieders {taat en gelegentheid, tot voldoe-
ninge van ’s flaags aandeel in de oorlogs-laften. 323
Hendrik Grave van Naffau, Stadhouder dezer
Landen condemneert eenige Suppooften, die ook
voor onvrye perfoonen wyn en bier getapt hadden
contrarie het Oétrooi aan die van den Hage ver-
leent, vervallen te zyn van hunnen vrydom, en ftelt
van nu voortaan drie vrye Tappers voor de Suppoof-
ten, mits by hen, hunne vrouwen en dienftboden
eed gedaen werdende, datze aan niemant dan aan
vrye perfoonen wyn en bier zullen tappen. 349
Keifer KAREL confirmeert de Ordonnantie van
Hendirk, Grave van Naffuu, nopende de correctie
der Suppooften, die onvrye perfoonen wyn en bier
om geld tappen, en verleent die van den Hage
nieuw Oârooi tot verdere beteugelinge der vrye
Tappers. 348
Uitfpraake en Ordonnantie van Keizer Kare/voor
die van den Hage, over het doen van ’s Dorps reke-=
ninge; behandelen der middelen en ’t ítellen van
ordres tot voorkominge van verfcheide gepleegde
abufen en fauten voor het toekomende. 355
Commiffie op den Stadhouder Generaal, om de
jegenwoordige T'reforiers van den Hage af te zetten,
hunne rekeninge te laaten doen, en weder andere
in derzelver plaatze aan te ftellen. 373
Gelyke Commiffie, om de regerende Schepenen
van den Hage aftezetten, weder nieuwe in de plaat-
ze aan te ftellen tot St. Catharinendag naaftko-
mende, en den behoorlyken eed aftenemen. 373
Inftruêtie voor de Treforiers van den Haze. 374
't Hof confenteert Dirk Deyn en Simon FanfZs
by den Stadhouder Generaal gecommitteert tot het
vervolgen en folliciteren van ’s Haags zaaken, om
tot hunne afliftentie een Advocaat en Procureur te
mogen nemen tot lafte van den Hage. 184
Keizer Karren afgefchaft hebbende alle Feeften
en
/
pER HANDVESTEN , OCTROYEN, Enz. zog
St. Cur.
1532 22. April.
15 39 5- Sept.
I ig Febr.
144 St. Car.
1545 6. Juni.
1547 22. Nov.
1549 23 Nov. ,
_, gecontinueert. de)
1550 9. Juni,
rr. Julij.
1 551 30 Dec.
F553 5. Mei.
‚1. Deel.
en Kermiflen binnen den Lande van Holland, or-
donneert, dat dezelve voortaan in alle Steden, Dor-
pen en Vryheden gelykelyk, alle jaar in September
des Sondags na St. Matheusdag, voor den tyd van
drie dagen zuilen gehouden werden, op verbeurte
van vyftig guld. bladz. 440
Ate of Reglement noopende het onderhoud van
de kade buiten de Leproofen van den Mage. 380
Ordonnantie, daarby de Dienaars van den Pro-
cureur-Generaal en den Bailliu van den Hage verbo-
den werden oneerlyke Tavernen en Bordelen alhier
op 't Spuy te houden. 5
Otto van Malfèn, Secretaris van den Hove, by
het Hof aangeftelt tot Weesmeefter van den Hage;
behoudens zynen vrydom , hem als Secretaris en
Suppooft van den Hove competerende. 216
Keizer Karer verbied eenige Boelhuifen te
houden binnen den Hage en Hage-ambagt, dan ter
prefentie van den Secretaris en bode van den Hage.
302
* Hof continueert de Magiftraat in haaren dienft.
iede,
De Schepenen van den Hage by ‘t Hof in den dienft
Ampliatie op het vyfde Artikel van de Ordon-
_nantie van de Weeskamer. 200
t Hof confenteert die van den Hage, om een hal-
ve ftuiver op elk vat bier te mogen ftellen, tot ver-
val van de quote van den Hage inde onkoften van
het fchieten van de Vaart na Delft. 383
Authorifatie op twee of drie van de nieuw geëli-
geerde Schepenen van den Hage tot het verrigten
van eenige zaaken van politie en finantie. 389
Commiflie op Vincent van Lebeftein, om als Bail-
Tiu en Schout van den Hage te eeden de perfoonen
by den Stadhouder Catharine laatftleden tot Schepe-
nen van dezen loopenden jaare genomineert , en
met hen partyen regt en juflitie te adminiftreren ;
zonder dat de voorfz Schepenen gyfelbaar of execu-
tabel zullen. zyn voor de fchulden van den Hage.
390
ALA Kei.
506
1553 20. Mei.
17. Aug.
2. Dec.
28. Dec.
13 Jan:
$t Cur.
1554 3 Dec.
ES57 11. Aug,
ro. Aug.
3559 ar. OSD.
Kr O RAKEN: H O7U DD
Keizer Karrer verleent die van den Hage Oc-
trooi, om te mogen heffen boven de gewoonlyke
excys nog een meerder excys op wyn en bier voor
den tyd van zes jaaren, tot betalinge van ’s Keifers
beden en agterftallen van den Hage, waarvan vry
zouden zyn de perfoonen breeder aldaer uitgedrukt.
bladz, 384
Attache op ’t voorgaande Oëtrooi noopende
het heffen van een meerderen excys op wyn en
bier. 387
Authorifatie op de oude Schepenen van't voorleden
jaar, om de gevangens, by den Bailliu in hegtenifle
gehouden werdende, te hooren en examineren,
mitsgaders ter vermaninge van den Bailliu regt en °
juftitie daarover te wyzen. 391
Autorifatie op Cornelis van Aecken, Symon van
der Does, Facob van der Mye WillemfZ, woonende
in den Hage, en Jacob Simonfz woonende tot Sche-
velinge , om te taan over alle Schepen - brieven ,
Contraéten, Certificatien, enz. die men gewoon is
voor ‘t Geregte van den Hage te pafleren „en voorts
regt te doen, 114
Auêtorifatie op Gysbrecht van Wyngaerden, Bailliu
van den Hage, om zekere perfoonen, by hem cri-
minelyk gevangen , in hegteniffe te houden op
'sKeyters kofte, ter ge toe de geëligeerde Schepe-
nen van den Huge eed gedaan zullen hebben. 39x
Commiffie op Mr. Cornelis Suys, Raad in den
Hove; en Gerart van Renoy, Rekenmeefter, om te
„hooren en fluiten ’s Haags rekeninge. 367
Commiflie van ’t Bailliufchap van den Hage op
Lodewyk Cheraets, om ’t zelve by provifie te bedie-
nen, tot de wederkomí{t van Gysbert van Wyn-
gaerden, 39
Requefte van de STAETEN VAN HorLANp aan
den Raade Provinciaal, ten einde ZLouss Cheraarts
voor als nog de exercitie van ’t voorfz Bailliufchap
zoude werden geinterdiceert. 43
Appointement van den Hove op * zelve Requeft.
4
Advys van den Hove op ’t verzoek van die van
den Hage, om twee Burgemeefteren te hebben. A
| m-
DER HANDVESTEN, OCTROOIEN; enz, so7
1559 to. Nov.
16. Nov.
1560 6. Juli. «
1561 3. Oâob.
14. Octob.
20. Jan.
St. Cur.
1564 in
g. Jan.
1566 St. pe
156g 20. April.
12. Maart. -
Í570 St. Gur.
Ampliatie op het zefde artikel van de Ordonvan-
tie van de Weeskamer. bladz. zoo
Purrries de rr. oêtroyeert die van den Hage,
om twee Burgemeefters te mogen hebben boven het
getal van Schepenen, tot zodanigen eere, regten en
preëminentie als andere Burgemeefteren van de
groote of kleine Steden van Holland genieten en
gebruiken. 6303
Inítruétie voor de Burgemeefteren van den Ha-
ge. 395
„ Advys van den Hove op ’t verzoek van die van
den Hage, dat hunne vonniflen onder de zeftig pon-
den executabel zouden zyn onder cautie. 398
t Hof interdiceert de Boden van den Hage geen
boflen meer te dragen met het wapen van zyne Ko-
ninglyke Majefteit of van Holland, maar alleen met
het wapen van den Hage; en ook geen beflotene
brieven van den Hove meer te dragen of die ter
executie te ftellen. 40%
Purrres derr. gunt-aan die van den Mage Oc-
trooi, dat alle vonniffen by-hen-gewezen, niet mon-
terende de Somme van zeftig ponden , executabel
zullen- zyn onder cautie. Ende ontzeid hen geen
arreften te verleenen op perzoonen van buiten ko-
mende, maar zig dien aangaande te vrede te hou-
den met de oude ufantie, en daarinne te reguleren
na de difpofitie van de befchreven Regten. 399
verbied , dat niemand de kade, begin-
nende van ’t Sieke van den Hage tot Ryswyk op of
afryden zal met eenige paarden, op de boete van
drie gulden 407
De Magiftraat van den Hage gecontinueert ter
tyd toe dat de rekeningen van den Hage, van
Raedhuis en andere gehoort en gefloten zullen zyn.
| id
Refolutie-van de STAATEN VAN HOLLAND,
om van den Hove Provinciael provifie poenaal te
verzoeken „tegens eenige Brabanders , in Holland
ampten bedienende. 118
Commiflie van ’t Bailliufchap van den Hage op
den oudften Schepen aldaar, om ‘t zelve ampt by
provifie waar te nemen tot de-wederkomft van Gu?/-
II. Deel Dg laume
508 ve RVOUROR ECM NH OUD
157r 26. April.
1572 16. Oétob.
1577 28. Mei.
1579 23: Nov.
1581 3. Januar.
r5ô2 5. Febr.
15 84 24. Febr.
17. Mei.
18 Mei.
Jaume La Grand, Bailliu van den Hage, te Bruffel
gevangen zittende. | blads. 43
Commifflie van ’t voorn: Bailliufchap op Dirk
Pauw, Schepen, met magt om in cas van noodza-
kelyke afwezendheid een van de andere Schepenen
te mogen fubftitueren. 43
De STAATEN VAN HorLLAND auctoriferen de
Magiftraat van den Huge, om haare excyfen te mo-
gen verhoogen. Fn de continuatie van dien den 24.
Maart 1574. _— 412
Fan Purtyck, een der Secretariffen van den Ho-
ve by de STAATEN aangeftelt en gecommitteect
tot het expedieren en tekenen der Commiflien, Oc-
troyen en andere brieven, die onder het zegel der
Koninglyke Majefteit wierden verleent. 416
Dr. Camille de Caftre by ’t Hof, de Rekenkamer
en Magiftraat van den Mage, op zekere conditien
en wedde tot hunnen medicynin den Huge aangeno-
men. 237
De STAATEN vAN HorraNp verleenen op
den naam van Koning Philips aan die van den Hage
Otrooi van een Jaar-en Paarde-markt , welke zy
eertyds van Hertog Willem van Beyeren wel verkre-
gen hadden , maar door de oorlogen en den tyd
verloopen en in veele jaaren niet gehouden was. 413
Advertentie van den Prefident en Raade van den
Hove, dat die van den Rade van Appelop den 13.
Febr. zullen houden hunnen eerften regtdag ter
plaatze daar de Gecommitteerde tot de Revifie voor=
maalshebben gebefoigneert. 241
Ordonnantie voor de Secretariffen van den Hove
aangaande ’s Lands zaaken. 416
Refolutie van zyne Excellentie en de Raden nef-
fens hem geftelt noopende de voldoeninge van
’s Haags quote in de Confenten, by het Hof en de
Magiftraat van den Hage ieder voor de helft; met
verklaaringe dat onder den Hove zouden begrepen
tyn de Hooge en Provinciale Raaden met alle de
Suppooften, enz. 240
Miffive van zyne Excellentie aan de Prefidenten
en Raaden van den Hoogen en Provincialen Raaden
ten voorfz einde. 239
Miflive
peR HANDVESTEN, OCTROYEN, Enz. gog
1504 5. Nov,
9, Nov,
1585 9. Jan,
13. Jan.
8. Febr,
19. Febr.
7. Maart.
26. Juli.
26. Juli.
Miflive van den Move van Holland aan de Magi-
ftraat van den Hage, ten einde zy niet zoude
voortgaan met het hooren en fluiten van de reke-
ninge haarer Treforiers, dan ten overftaan van twee
Commiffariffen , volgens fententie van zyne Keizer-
lyke Mâjefteit en ’t oud gebruik. bladz. 367
Refcriptie van de Magiftraat op den voorigen
brief; beweerende, als nu, na ’t voorbeeld van an-
dere Steden, daar toe niet meer gehouden te zyn.
369
Nadere Miflive van den Hove, ten einde als voo-
ren, met bedreiginge, van , in’ gevalle van nalatig-
heid, tegens haar te doen procedeeren als na regten
en redenen. 371
Berigt en Advis van ’t Hof aan haar Ed. Gr. Mog.
op de Requette van de Regeerders van den Huge
aan de Staaten van Holland, nopende het doen van
hunne Stads rekeningen ten overítaan van gemelde
Commiflariflen. 369
Refolutie van de Staaten van Holland, dat die
van den Hage hunne quote in de 75ooo. gulden
mede zullen opbrengen, mits dat dezelve daarop im
de Vergaderinge van de Staaten eerft en alvoorens
zullen gehoort werden. 258
De STAATEN VAN HorranNp aangeftelt heb-
bende Pan Janfz van Zuyrendael tot den tweeden
vryen Tap, werd dezelve mitgaders zyne huis-
vrouw en dienftmaagd beedigt by twee Commiflarif-
fen van den Hove den 26. Febr. 1585, 353
De STAATEN vAN HorLranNp verklaaren, dat
die van den Mage zig zullen reguleren in t doen
van de rekeninge hunner TFreforiers agtervolgende
de Sententie en Ordonnantie van Keizer Karel, en
voorts wat daggelde de Gecommitteerden van den
Hove en Rekenkamer op de auditie derzelve reke-
ninge voor vacatie zullen hebben en genieten. 371
Dezelve verleenen aan de Regeerders van den
Hage acte van verbintenifle, voor zodanige pennin-
gen als by hen ten dienfte van den Lande op de re-
partitien werden geligt. 257
Refolutie van dezelve, dat de Capitale Leenin-
ge in den Hage getauxeert en verdeelt zal werden
by twee uit den Hoogen en Provincialen Raden,
Q44 3 en
$1o KORTE INHOUD
1586 23. Jan.
29. Jan.
8. Aug.
9, Aug.
30, OCtob.
1587 58, April,
1, Mei,
en de Kamer van Rekeninge, en by twee uit de
_Magiftraat van den Hage, enz. bladz. 256
Refolutie , waarby de STAATEN VAN Hor-
LAND den eerften Deurwaarder van den Hove ge-
laften de goederen van de burgers en ingezetenen
van den Hage binnen Delft te arrefteren, enz. 258
Inftruêtie voor de Gedeputeerden van den Hoo-
gen en Provincialen Raaden, mitsgaders de Kamere
van Rekeninge, om op den dagvaard der Heeren
Staaten te vertoonen, hoe zy te onregt in de belaf-
tingen en quotifatien van den Hage werden betrok-
ken. 417
Klagte van de vier Collegien van de Socteteit,
wegens de repartitien in gereden gelde by of van
wegen de Staaten van Holland over den Hage ge-
daan ; appelleren deswegen aan den Graave van
Leicefler, dog het verfchil eindelyk by Compromiffe
gebleven aan zyne Excellentie Maursts van Naffau,
en eenige Raaden nevens hem. 41
Remonftrantie en Doleantie by de vier Collegien
nopende het voorfz gefchil aan de gemelde Heeren
Arbiters overgegeven. 422
Uitfpraake der gemelde Heeren Arbiters daarop.
429
Miffive van de STAATEN VAN HoLLAND en
WESTVRIESLAND aan de Collegien van den
_ Hoogen en Provincialen Raaden, Kamer van Reke-
ninge en Magiftraat van den Hage, ten einde zy
eenige Gedeputeerden in de Vergaderinge der Hee-
ren Staaten zouden fchikken, om te heipen refolve-
ren in een extraordinaris Confent van hondert dui-
zend ponden voor zyne Excellentie den Graave van
Leicefter. IN)
Verdrag tuflchen de Collegien van den Hoogen
en Provincialen Raaden, Kamer van Rekeninge en
Magiftraat van ’s Gravenhage, nopende het invoeren
van zekere middelen van belaftinge, zoo wel over
de Edelen en Suppooften als over de burgeren en
ingezetenen van den Hage. 24de
Publicatie wegens de Societeit nopende de ver-
hooginge van den excys op de wynen en bieren;
die in den Hage gefleten en gedronken zouden wer-
den. | 246
| Am-
hd
per HANDVESTEN, OCTROYEN, enz, grt
1587 29. Sept.
1589 29- Julii.
€ 1590 16. Mei,
16, Mei,
16. Junii.
KI. JABC.
11. Dec,
Tsor 2r. Jan.
159 18. Febr,
r-r2. Sept.
1593 26. April.
1594 21. Nov.
Ampliatie op de Ordonnantie van de Weeska-
mer. bladz. zor
Tweede Ampliatie op de Ordonnantie van de
Weeskamer. 202
Andere Ampliatie op de Ordonnantie van de
Weeskamer. 203-205
Nadere Ampliatie op de voorfz Ordonnantie. 205
Augmentatie van de weddens van de Weesmee-
fters van den Hage. 206
Commiffie op Louf van Landskroon, om by pro-
vifie te bedienen ’t Bailjufchap van den Hage, in
plaatze van Dirk van Sypefteyn, by den Hove gefíuf-
pendeert. 48
Miffive, waarby ’t Hof den Heeren Staaten van
Holland verwittigt van de voorfz provifionele aan-
ftellinge. 48
De STAATEN van HorLAND oêtroyeren die
van den Hage, dat aldaar boven het getal van Sche-
penen en twee Burgemeefteren nog een derde Bur-
gemeefter zal werden gezet van de notabelfte van
den Hage , mede tot zulken eere ‚regten en preeemi-
nentien, als enz. 430
Placcaat van geen honden by dage of by nagte in
den Dorpe van Scheveninge los of ongekoppelt te
laaten loopen, geduurende den tyd van het droogen
van den vifch; endezelve gevonden werdendein de
droogtuinen , vryelyk zonder iets te verbeuren,
dood te mogen flaan. 431
Refolutie van de STAATEN VAN HorLrLaAND,;,
op het uitzetten van der Weezen penningen, en dat
de verlydinge van confticutie van, renten voor Wees-
meefteren gedaan met hypothecatien , van zulken
kragt zal wezen of het voor Schepenen gedaan ware,
208
Ordonnantie op den vryen Tap in den Hage. 354
Ottrooi voor die van den Hage, om agt of tien
duizend gulden te mogen ligten tegens den penning
16. of 14. tot dienfte en onderhoud van den {taat
van den Hage; mits dat van nu voortaan de extraor-
dinaire rekeninge, even gelyk de ordinaire van de
Treforie voor Commiflaritlen van den Hove en
5
512 KPOUREKES IJN: HO! VAD
Rekenkamer gehoort en gefloten zullen worden.
bladz. 433
1595 1. Juli. De STAATEN vAN HorraNp confenteren
aan de Soczeteit, om een Burfaal te mogen hebben
in ’t Collegie Zheologse te Leiden, als andere kleine
Steden. 266
1497 ts. Maart, _Dezelve bewilligen den Regeerders van den Hage,
om hunne Paarde-en Beefte-markt , die gehouden
wierd agt dagen voor Meidag, te mogen verleggen
na den uitgank van den vrydom van de Valken-
burgfche Paardemarkt. 434
1600 10. Otob, _Miflive van de Gecommitteerde Raaden aan de
Magittraat van den Hage , nopende zeker misver-
ftand tuflchen de voorn: Regeerders en de Hoogen
en Provincialen Raden, beroerende het maken der
Quohieren van ’t Schoorfteengeld, &c. 260
1603 28. Maart. _Aéte van compromiflie, waarby de Heeren van
de Societeit hunne gefchillen, tufichen de drie Col-
legien ten eenre en de Magiftraat van den Huge ter
andere zyde gerefen , nopende den ophef van de
oude en ’t bewilligen van eenige nieuwe belaftin-
gen; als mede op de adminiftratie en behandelinge |
derzelve, ftellen ter uitfpraake van eenige Heeren |
daartoe benoemt. | 247
23. Mei. Commiflie van de Societeit aan een Student om
in ’t Collegie ‘Theologie te Leiden te werden inge-
nomen. 267
3-20. Sept. De vier Collegien (de Soczetert in den Hage uit-
makende) neffens de andere Steden ter dagvaart
befchreven zynde, om te bewilligen voor het aan-
deel van den Hage in de 3ooooo. ponden, confen-
teren nog voor deze reife daarin. 243
15. O&ob. —_ Uitfpraake der Heeren Arbiters op de voorfz ge-
fchillen j 247-251
1607 18. Juli. Autorifatie van de Magiftraat op de Wees-
meefteren van den Mage, om der Weezen pen-
ningen te mogen beleggen op ’t Comptoir van
Holland, ’t Corpus van den Hage of op de Societeit
aldaar. 207
1608 4. Jan. De STAATEN VAN HorLAND verleenen de Ma-
giftraat van den Hage Oêtrooi, om op het Corpus
van den Hage te mogen ligten tien duizend gulden
Capitaal lofrenten tegens den penning veertien tot
repa-
DER HANDVESTEN, OCTROYENs Enz, #13
1609 5, Sept.
rÓ6r2 19, Dec.
2613 rs. Jan.
1614 or. Dec.
14. Dec.
1615 16. O&ob.
8. Dec.
1618 2 April,
1620 23: Juli.
rÓ2r 25. Sept.
1623 oo. Maart.
HI. Deel,
reparatie en vernieuwinge van eenige Stadswerken:
bladz. 445
Commiffie en Inftrutie voor den Rent-Meefter
Generaal van der Weeskinderen goederen ter
Weeskamer van den Hage beruftende, 210
Continuatie van ’t Oétrooinopende het ontfangen
van het Duytje voor kade-geld tuffchen den Hage
en het Szeke. 446
Refolutie van haar Ed. Groot, Mog.,dat der Wees-
kinderen penningen, die uit de Weeskamer geftelt
worden op renten, vry en ontheven zullen zyn van
den xl. penning. ett, 208
Provifionele Ordre by de STAATEN van Hor-
LAND geftelt op de differenten tuflchen den Provin-
cialen Rade en Magiftraat van den Huge. 447
Keure en Ordonnantie , waar alle kraamen en
waaren op de Marktdagen moeten ftaan. dhr
Keure en Ordonnantie beroerende de Beeftemarkt
en het ftaan van Oflen en Koeyen. 444
De STAATEN VAN Hor rANp vergunnen die
van den Hage Oëtrooi, om de landen en gronden,
die zy nodig hebben by taxatie aan te nemen, en
accorderen hen mede in eigendom de viilcherye in
hunne gedolven wateren. ást
Ate, waarby de drie Collggien de middelen van
belaftige „op de Edelen en Suppooften (voorheen
by hen ingewilligt, } doen intrekken. 255
Refolutie vande STAATEN VAN HOLLAND ,waar-
by de drie Bailliuwen, als vansder Goude, den Hage
en van de Zype van hunne ampten werden gedepor-
teert, met bevel aan Gecommitteerde Raden, om
het zelve op de gevoegelykite wyfe ter uitvoeringe
te tellen ; en voorts de contenfien en diverfiteit van
opinien in deze gevallen onder de Leden, fecreet
te houden op den eed. | so
Requefte van de Magiftraat van den Huge aan de
Staaten van Holland, om te hebben een permanente
Vroetfchap en vermeerderinge van ’t getal der per-
foonen, waaruit de geheele regeringe zoude beftaan.
133
O&trooi by forme van continuatie , waarby de
Rrr Ma-
514 KORTE INHOUD
Magiftraat geaugtorifeert werd, om in plaatze van
een duit voor kade-geld tuffchen den Zage én ’t Sze-
ken, te mogen heffen een oortje van ieder Paard,
Os, Koe of Varken, en van ieder Schaap en Kalf
een duit, die over de gemelde kade ryd, gedreven
of geleid werd. bladz. 457
1625 20. Maart. _ Oétrooi aan de Magiftraat van den Hage, om met
de eigenaars van de landen, naaft aan de gragten
en cingels van den Hage gelegen, te mogen houf-
{lagen en tot banwerk ftellen, zulks zy in billykheid
ten meeften dienfte van de voofz Cingelen en Grag-
ten bevinden zoudete behooren, en ook daarover de
Schouwe te doen. 458
23: Sept. Oârooi voor de Magiftraat, om tot herftellinge
haarer Treforie op “ieder ftoop brandewyn, die in
den Hage en Jurifdiëtie van dien geconfumert werd,
te mogen heffen, ’t zy by colleétie of verpagtinge,
twee ftuivers. 460
1626 3. Juli. Verzoek vandie van den Huge aan de Staaten van
Holland, om te hebben een afzonderlyken Ontfan-
ger van gemeene Lands middelen; en Refolutie
daarop. 262
1627 17. Dec. _Refolutie van haar Ed. Groot Mog. op het ftellen
van adjunête Commiflariflen by de Soczeteit in den
Hage op het redres van de verpondinge aldaar. 234,
1629 23. Mei. __Vertoog by die van Delft aan de Staaten van Hol-
land, dat de Regeerders van den Hagg zonder ee-
nige Îft van de Vergaderinge. onderftaan werken
van fortificatie aan de e&ne zyde van den Hage te
maken. 269
12, Juli. _Refolutie van haar Ed. Groot Mog: , waarby die
van den Hage in de Vergaderinge ontboden zynde,
om redenen te geven, waarom zy tegens de Refo-
lutie van de Heeren Staaten en het verbod van de
Gecommitteerde Raaden voortgingen met het op-
maken der gemelde fortificatie, gelaft werden het
verfterken van den Hage te ftaaken, op poene, dat
anders daartegens feytelyk zoude werden voorzien.
| "269
1632 9. Sept, Publicatie en Ordonnantie op het onderhouden
van de kade van 't Steke van den Hage tot de Wa-
termolen toe. EN 4Ór
1633 9. Maart. Orooi voor de Confrerie van de Cloveniers-Schut-
terve in den Hage, om eenige erven van haare Doe-
(ee le
per HANDVESTEN, OCTROOIEN, enz. _ 515
le te mogen verkoopen, om met huifen betimmert
te werden. bladz. 463
1635 r. Mei. Verzoek van de Magiftraat, om den Hage te mo-
gen verfterken. 272
6-7. Juli. Refolutie van haar Ed. Groot Mog., om de re-
troaêten op te zoeken, en na te zien, wat in den
jaare 1629. op het voorfz fubjeét is gerefolveert. 273
ra, Juli. Proteft van de Heeren van Delft, tegens het for-
tificeren van den Hage. 473
24. Nov. Miffive van de Collegien van de Societeit aan Fre-
derik-Hendrik Prins van Oranje, nopende het af-
danken van de Waartgelders alhier in den Hage.
274
27. Nov. Antwoord van zyne Hoogheid daarop. 274
1642 1. April. _ Refolutie van de STAATEN VAN HOLLAND, op het
verzoek van de Magiftraat den Hage, om een eigen
Ontfanger van des gemeen Lands Middelen te mo-
gen hebben, als andere Steden. 262
24. Juli. Ordonnantie van haar Ed. Groot Mog., hoeveel
Burfaalen ieder Lid in het Gollegie Theologie te
Leiden 1oude mogen houden, volgens de daarby
gevoegde lyfte. 267
19. Nov. Commiffie op Mr. Johan Oom van Wyngaerden
Prefident in den Hove en Mr. Louis van Kinfthot,
Auditeur van de Rekeninge in den Hage, tot hoo-
ringe en fluitinge van ’s Haags rekeninge. 367
1643 7. Aug. Oéëtrooi aan die van den Hage, om hunne Paar-
demarkt voortaan te mogen houden in de Kermis
van Mei. 464
1646 28. Maart. Stigtinge van de Nieuwe Kerk uit wat middelen
te vinden. En de Societeit daarover altoos het ge-
zag en bewind te hebben. 263
%
1647 17. Mei. Publicatie van de Magiftraat van den Hage, Per-
mitterende de Buitenluiden, die op de gepafleerde
Kermis net hunne kraamen, contrarie de Publica-
tie van den rz. dezer maand, op het Buiten-hof
geftaan hebben, onverhindert te mogen vertrekken,
DI hunne naamen en woonplaatzen bekent maken-
8. 3 438
165o14. Maart. _'t Hof van Holland committeert Cornelis Naggers:
II. Deel. Rrr 2 om
516
1650
19. Nov.
24, Nov,
9; Dec
165 I 23. Nov.
25. Nov.
1652 26. Nov.
1653 14. Aug.
9. Nov.
5-6-. Dec.
165430. Sept.
Ks OPRGESB AT N HOUD
om den 80.en penning van de huizen en erven, ftaan-
de op t Buitenhof en Cingel of elders in den Huge,
ten behoeve van de Soczeteit in te vorderen. 186
Miflive van de STAATEN VAN HOLLAND aande Ma-
giftraat van den Mage, dat zy, mits het overlyden
van den Prince van Oranje, aan haar Ed. Groot
Mog. of in derzelver abfentie aan Gecommitteerde
Raden zouden overzenden de nominatie van de
voorfz Magiftraat, om by hen daarop de eledtie te
doen. | 142
Refcriptie van de Magiftraat op den voorigen
brief, met de bygevoegde nominatie. 143
Refolutie van de STAATEN VAN HOLLAND ,nopende
de eige Magiftraats-beftellinge der Steden, die ftem
in Staat hebben. 144
Ädvys van tHof en de Rekenkamer, nopende de
eleétie van de Magiftraat van den Hage. 146
Refolutie van de STAATEN VAN HOLLAND, toe-
zendende aan den Hove de nominatie van de Magi- -
ftraats-perfoonen voor den jaare 1652. met ordre,
om by ‘t Hof te letten dat de namaagfchap onder
de Regenten werde geëvitcert, en voorts te dienen
van advys. 147
Nieuwe Formulieren van den eed voor Burge-
meefters, Schepenen en Vroetfchap van den Mage,
by haar Ed. Groot Mog. beraamt. 148-150
Een Krygsraad in den Hage ingeftelt. 455
De STAATEN VAN HOLLAND vergunnen aan de Ma-
giftraat van den Hage Oârooi, om Weesmeefteren
ter Weeskamer aan te ftellen. 454
Bevel van de STAATEN aan de Soczeteit , om ’t
quohier van den duizendften pennink over den Huge
te maken. | 465
Refolutie van haar Ed. Gr. Mog. nopende de
judicatuure over militaire perfoonen gemeene delic-
ten begaande in den Hage. 456
Belang van de Magiftraat van den Huge aan het
Hof op een mandament Poenaal, door den Procu-
reur Generaal verzogt tegens het maken van Keu-
cen, waarby de Edelen en Suppooften zyn bezwaart.
467
Re-
DER HANDVESTEN, OCTROOIEN, enz. $17
1655 25- Nov.
1656 24. Nov.
28. Nov.
165 7 20. Julii,
25. Sept.
x659 25. Nov.
1663 16. Julii.
10. Dec.
1664 18. Maart.
1665 28. Sept.
Refolutie van dezelve, waarby het Subjeft van
de onordentelyke en onbetaamelyke kuiperyen on-
trent de nominatie en daarop te volgen eleêtie van
de Magiftraatsperfoonen van den Hage commiloriaal
werd gemaakt. blads 150
Miflive' van ’t Hof aan de Staaten van Holland,
met eenige aanmerkingen of de Regeerders van
den Hage wel bevoegt zyn de nominatie ter veran-
deringe hunner Magiftratuure te konnen maken.
152
Refolutie van de STAATEN VAN HOLLAND, waarby
de Magiftraat van den Hage gelaft werd de Privile-
gien, om de nominatie van de Magiftraat te mogen
doen, over te zenden. 153
van haar Ed. Groot Mog., dat die van den
‚ Hage niet zullen adviferen op Seureté du Corps,
dan alleen voor hunne burgeren en inwoonderen
468
van de STAATEN, dat de Magiftraat van
den Hage zoude blyven by ’t oud gebruik, nopende
het maken van haare nominatie , om daaruit de
eletie gedaan te werden. | 153
van de STAArEN, ordonnerende op wat
tyd de nominatie van de Magiftraat , waaruit de
eleétie moet gefchieden , aan haar Eid. Gr. Mog,
moet werden overgebragt. 155
Oârooi voor de Raden en Rekenmeefters der
Graaffelykheids Domeinen en de Magiftraat van den
Hage, tot het maken van eenen Straatweg tufïchen
den Hage en Schevelinge, en het ftellen van zekere
gabellen, &zc. 480
Publicatie tegens het befchadigen van den Sche-
welingfèhen ftraatweg en *t fchenden der boomen en
andere gewafïchen aldaar. 482
De STAATEN VAN HOLLAND oétroyeren die van den
Hage, om de Straaten, Gootenen Rioolen te mogen
verhoogen, verleggen, veranderen en repareren na
hun goeddunken ; en tot onderhoud van dien te mo-
gen ftellen en heffen van de eigenaars der huizen
op elke voet breedte van de huizen jaarlyks een
halve ftuiver, of zoo veel min na advenant den
{tand der huizen en erven, daarze gelegen zyn. 469
Miffive van haar Ed. Groot Mog. aan de Regeer-
Rrr 3 ders
518 KO: Re BES AEN, H: OP UID
ders vanden Hage, om op ’t fpoedigfte te ligten een
Compagnie Waartgelders van 150 koppen. blads. 275
1665 29. Sept. Tweede miflive , betreffende de voorfz ligtinge
der Waartgelders. 276
2. Oétob. Commiflie, voor Anth. Cool als Vendrig van een
Compagnie Waartgelders. Nb
1666 59, Jan. Miflive van de Gecommitteerde Raden aan de Ma-
giftraat, aangaande het afdanken der Waartgelders.
278
1671 5, Febr. _ Keure van de Magiftraat van den Mage, dat de
Chirurgyns geen wonden mogen verbinden, zonder
die zaaken den Officier aan te geven. 485
18. Junii. Conventie tuffchen der Graaffelykheids Rekenka-
ú mer en de Magiftraat van den Hage, nopende de
beheeringe van de Straaten. 473
20. Juli. Advys van ’t Hof op de preferentie van verloopen
renten in den Mage. 474
1672 5. Maart. Aanfchryvinge vande Staaten van Holland aan de
Regeerders van den Mage, tot het aannemen van
Waartgelders, en dezelve alle weeken te doen exer-
ceeren. 280
7. April. Aanfchryvens als vooren, om twee Compagnien
Waartgelders op te regten. 28r
7. Sept. Miflive van den Prince van Orange aan de Magi-
Ítraat, bevelende dat de Magiítraats-perfoonen by
hem verkooren en in de bygevoegde ly{te begrepen,
na flavinge van den eed in hunne bedieningen zul-
len werden geftelt. 160
27. Dec. Bevel van de STAATEN VAN HOLLAND aan de Hee-
ren van de Soczeteit , om de boomen rondom den
Hage aftehouwen, en daarmede de aankomften van
den Hage te belemmeren en te ftoppen. 297
1673 zo. Nov. Miffive van de Magiftraat aan den Prins van
Oranje, nopende de gewoonelyke verkiezinge der
Magiftraats-perfoonen , Buiten-vaders en Buiten-
moeders van ’t Weeshuis van den Mage, met ver-
zoek, dat zyne Hoogheid de afgaande Burgemee-
fters gelieve te houden als mede genomineert tat
Schepenen, die anders nevens de afgaande Schepe-
nen mede komen te vallen in de Vroedfchap. £ 61
e=
per HANDVESTEN, OCTROYEN, Enz. 519
2673 15 Nov.
22. Dec.
1674 29. Jan.
1678 20. Juli
1679 11. Sept.
1683 25. Febr,
26, Febr.
”
1686 1. Febr.
1 687 23. Dec.
1688 29. Maart.
Referiptie van den Prins van Oranje , continue-
rende de oude Regenten voor ’t aanftaande jaar in
hunne refpeétive bedieninge. bladz. 162
Aanfchryvens als vooren, om de Waartgelders
aanftonds aftedanken. 282
Placcaat van den Hove tegens het fchenden van
boomen en plantagien , mitsgaders het fteelen van hek-
ken, ftoepen , balien, enz. inen om den Hage. 4.83
Ampliatie en Renovatie van de Ordonnantie van den
Hove, waarby de Chirurgynsin den Hage gelaft wer-
den, na ’t eerfte verband aan gequetite perfoonen,
den Procureur-Generaal aanftonds daarvan kennifle
te geven. Zie mede een gelyke Ordonnantie van de
Magiftraat, om als vooren; het zelve te doen aan
den Bailliu van den Huge; zynde van dato 2. Febr.
1671. 484 485
Verdrag tuffchen de Magiftraat van den Brze/ en
van den Hage over het vergeven van het ampt van
reizende Bode van den Hage op den Briel. 485
O&rooï aan de Raaden en Meefters van de Reke-
ninge van ’sLaands Domeinen , nopende het reini-
gen en fchoonhouden van de ftreaten en rioolen,
{taande ter bezorginge van de gemelde Rekenmee-
iters, &cc. 476
O&trooi aan de Magiftraat van den Hage, op het
fchoanhouden en reinigen der Straaten en Wateren
op ’sHaags grond ; als mede het ftellen van zekeren
jaarlykfchen penning op ieder huis tot verval der
koften daar toe vereifcht. 477
Ampliatie op de Inftruêtie van de Weeskamer,
inhoudende autorifatie op de Weesmeefteren,-om
der Weeskinderen gelden te mogen beleggen, zoo
wel op ’t Comptoir der Vereenigde Nederlanden,
‘als op de refpeétive Comptoisen van Holland, het
Corpus van den Hage en de Societe;t aldaar 209
Mifive van de STAATEN VAN HOLLAND aan den
Hove, behelzende klagte van die van den Mage,
dat hen werd onttrokken de beftellinge over defo-
laate boedels, omme daarop haar Eid. Groot Mog.
te dienen van advys. 497
Conventie tuflchen het Hof en de Magiltraat van
den Hage, waarby de Opperklerken van de zeftien
Procureurs van den Hove werden ontheven van,
| tb
«
1706 zc. Maart.
I71o g. Juli
I7I4 29, Sept.
1719 27. Maart.
732 Il. Mei.
1733 13. Mei.
ei, Nov.
K/O RTE TN:H:O:U/D
t waarnemen van alle togten en wagten in de Bûr-
_gerye en Schutterye alhier. 489
Refolutie van de STAATEN vAN HorLAND, dat de
Steden geen ftem hebbende in haar Ed. Groot Mog.
Vergaderinge, de nominatie van haare Magiftraaten
zullen moeten zenden aan haar Ed Groot Mog. of
by derzelve abfentie aan Gecommitteerde Raden,
om daaruit de eleétie te doen. 168
Refolurie van haar Ed. Groot Mog., inhoudende
approbatie van het geconvenieerde tuflchen de Hee-
ren Gecommitteerde van haar Ed: Groot Mog. en
de Magiftraat van den Mage, over het Secretaris-,
Vendumeefter- en Uitroeper-fchap van ’sGraven-bage
voor een fomme van twee honderd twintig duifend
guldens; en authorifatie op-de Heeren Raden en
Meefters van de Rekeninge van haar Ed. Groot
Mog. Domeinen, om daarvan behoorlyke ceflie en
opdragt te doen. 490
Keure tegens het tranfporteren van meubile goe-
deren zes weeken voor ‘t banquerot. 491
Refolutie van Gecommitteerde Raden, hoe de
Krygsraad van ’t Guarnifoen alhier en de Magiftraat
zig zullen hebben te gedragen, nopende de judica-
tuure van militaire perfoonen -communia deliëta be-
gaan hebbende. 492
Ampliatie op de Ordonnantie van de Weeskamer,
nopende de uitfluitinge der Weeskamer, en ’t aan-
vaarden van de voogdye by de teftamentaire voog-
den. 213
Refolutie van de STAATEN VAN HorrANp en
WESTVRIESLAND» dat voortaan geen confiscatie van
goederen by eenigen Regter zal mogen werden ge-
decerneert, 297
Ápprobatie van haar Ed. Groot Mog. op het Ac-
coord tuffchen den Hove van Holland en de Magi-
Îtraat van den Hage, raakende de judicatuure over
de perfoonen alhier garnifoen houdende. 493
Oärooi voor het Diaconieshuis van ’s Graven-ha=
ge, nopende de erffeniffe der geene die in of buiten
het zelve Huis gealimenteert en onderhouden wer-
den. 494
BL A D-
_COSTUMEN
VERN,
sGRAVEN-HAGE.
Pag, 3
NE EIDINGE
LT: Or PRADSE
BOOST UME N
Vankdan IN
sGRAVEN-HAGE.
WAE meldinge, welke in het opfchrift der navolgen:
HUE de Coflumen gevonden werd, van zekere Mif:
KN) rue, bevel en Ordonnantie aan de Regeerders
on. van den Hage overgezonden, ter nakominge van
dr welke de gemelde Coftumen vergadert, en aan
den Hove gezonden zyn; geeft aanleidinge, om
| ak na Bee de en hann de Coftumen van
A ECA den Hage te dien tyde zyn gevordert... In het
di E Atanden kan Er ij dat het, de zaak
_ van agteren ingezien, blykt, den laateren Graaven zeer verveelt te
hebben, dat hen zoo menigmaal wierden tegengeworpen, niet al-
leen Coftumen, loffelyke gewoontens en herkomens van den Lande
in het algemeen ; maar ook nog van zeer veele Steden en Dorpen in ’t
byzonder, die, hoewel dikwyls in den grond weinig verfchillende,
egter hier en daar nog al verfcheideh waren. Daarby weet men,
dat de Magiftraaten, die elk in den haaren die bezwooren hadden,
daar by zeer flip bleeven; ’t geen ook de Staaten deden, zulks dat
ze by tyden der huldingen onzerGraaven geen getrouwigheid of gehoor-
zaamheid aan hen by eede wilden beloven „als na dat de Graaven eerft en
alvoorens het houden en nakomen van de voorheen verkregene Hand-
veften hunner Voorzaaten, Graaven en Graavinnen van Holland , Keu-
ren, Regten en Gewoontens bezwooren hadden; gelyk onze laat-
fte Graaf Koning Philips de II. ten fpyt van zynen trots in den jaa-
re 1555. (a) moeft ondergaan.
Maar dewyl 'er zaaken inkroopen, die in waarheïd de Resten
van den Landsheere te kort deden (4), en in haar zelf ook niet
goed waren, gaf zulks gelegentheid, dat de Vorften de overleve-
ringe van ’t bewys zulker Coftumen eifchten, en zomtyds daarop al
fterk drongen (c). Ja Keizer Karel in den jaar wyftienhonderd een-
en-dertig een nieuwe Inftruêtie aan den Hove van Holland gevende,
liet
raa di
(a) Hooft, Nederl. Hift: L. Boek bladz. 3.
(4) Zie de Ordonnantie op de Criminele Juftitie van 157o. Art. 13.14. 15.
MERA: 67. enz.
(c) Sim. van Leeuw. op de Inleid. van de peen Ordonn. No, 14. pag. 124.
4 _ INLEIDINGE ror pz COSTUMEN
liet onder andere daarin vloeyen (d) deze woorden: „ Zy zullen
> ook kenniffe hebben en nemen van facken, aldaer gecanfangeert
> werden Coftumen ‚ gewoonten , Keuren of hercomén va on-
», deughdelycheit, defelve mogen declareren corruptelen, ende die
… als ondeuchdelyck aboleren, ende te niete doen , indien dat be-
» vonden wort, dattet alfo behoort te gefchien. Uit hoofde van dat
Artikel fchreef het Hof nu en dan om de Coftumen van deze of gee-
ne plaatzen, om die te onderzoeken, en daarontrent voor het rest
van den Graave te zorgen. *t Gebeurde wel, dat by zulk een gele-
gentheid iets verbetert wierd , maar het was verre van dat alles
zoude herftelt zyn geweeft ,, wanneer de Staaten van Holland
in den jaare vyftien-honderd-tagtig lieten publiceren de bekende Or-
donnantie vande Policien,in welker 3gfte. Artl. zy medeaan die geene,
die zekere voorregten, laften , enz. voorgavente hebben , ordotneer-
den hetoverbrengen in de Grifhie vanden Hove van Holland; van „ alle
» alzulcke Rechten, Coftumen en Ufantien, ’t zy van naeftingen,
ss nakoopen, pondt-gelt, recht van Leenen, die by eenige befterf-
>» te, uyterfte difpofitie , tranfporten „ Houwelykfche Voorwaar:
» den;-en anders, hoe dat het zy, aenbefterven en opkomen „ Ze-
s gel-recht en alle andere rechten, die fy refpeêtive in hare Juris-
» diétie, Ampten en Officten genieten ende gebruycken, en voor
» den jaere duyfent vyf hondert twee en tfeventich ghenoten ende
» ghebruyckt hebben, omme op de onderhoudeniffe van dien in alle
» egualiteyt, en zulks de Staeten bevinden fullen, ten meeften dienf=
> te van de Onderzaten te behooren, voorfien:te worden. Dit zoo
van tyd tot tyd geordonneert zynde by de Hooge Overheden; is
het geen wonder, dat men noopende zommige plaatzen vind ftuk-
ken, die uitwyzen ’t geen zig in dien opzigte heeft toegedraagen.
En zoo is ons dan voorgekomen de brief van den Hove, van den
17. Maart vyftien honderd zeven en veertig na ftyle van den Hove, ter
dier zaake gefchreven aan Vincent van Lebefteyn, als doen’ Bailliu
(e) van den Hage, dien wy hier laaten volgen:
„ DEHEERE VAN BEVEREN, VAN DER VEERE, VLISSIN-
„GEN, BROUWERSHAVEN, DUYVELAND &c. STAD HOU-
„DER GENERAEL; DE EERSTE EN ANDERE RADEN DES
„KEYSERS OVER HOLLANDT ; ZEELANDT EN VRIES:
ss LANDT.
>» Eerfaame, Difcrete, goede Vrund. |
4 XY hebben ontfangen fekere Miflive van de Keyferlyke
Miffive
Eeen 5 Majefteit in dato den naeftleften January 1545. Stilo Cu-
aan den » 71. en agtervolgende de expreffe bevelen ‘van zyne Majefteits
Bailliuw >> fchryven, ordonneren U dat gy binnen twee maanden na dato
Heen » van defen overbrengt, ofte by uwe Gedeputeerde van uwent
ige, Jh | ad
2 Wwe-
Cd) Art. VIIL ontrent het einde.
(e) Zie van den zelven hiervooren onder de Baillinwen van den Hage.
VANCSGHR:ÀA: VE NH AGE, 5
» wegen alles volkomentlyk geinftrueert, doet overbrengen alhier
„ in den Hage in geferifte authentik alle alfulke Coftuymen , als Sy
„ pretendeert geufeert te hebben tot op den dag van huyden , foo
„ wel in materie van Jurifdiëtie,Succeflien, Leenen, Naeftinge, ey-
„ gen goeden, Huwelykfe Voorwaarden, Teftamenten, Douarien,
„ Donatien en andere Contraéten onder den Lievenden, Naaftinge
van Bloede, en Preferentien, als ook in Materien Crimineel en
» Andere diergelyke Goftuymen, om dezelve voorts ontfangen, ge-
» levert en volkomen te werden de beliefte van de Keyferlyke Ma-
» jefteit voorfchreven.
_» Berfame, Diftrete, Goede Vrund,van des te doen en fyt in gee-.
» ne gebreeke, en ons Heere God fy met U. Gefchreven in
> den Hage den 17. Maert 1547. naar {tile van den Hove,
( was ondertekent
J. vaN DAM.
„ Op ten rugge ftont gefchreven, Eerfame, Diftrete, Goede
> Vrund ‚den Bailliuw vanden Hage , Vincent van Lebefteyn.
De Magiftraat van ’s Graven - Hage dat aanfchryven opvolgende;
‘zond aan den Hove deze navolgende Coftumen, in agtien Articulen
beftaande,
(FP) Nota. Deze Coûftu- Verklatinge van de Coufí-
men zyn op ’t fchryven van __ tumen, die men ufeert in den Ha-
myn Heeren den Stadhou- ge in Holland en by de Regeer-
der, Prefident ende Raden ders aldaar overgezonden myn
geamplieert, en de zelve preere den Stadhouder, d'eerfte
overgefonden volgens heu- °
ren Miffive in dato den 17. ende d'andere van den Raede des
O&ober 1569. Aétum den Keyfers, over Holland, Zeeland,
en
* De nummers, die op de zyde dezer Coftumen geftelt zyn, wyzen aan de
bladzyden van den druk derzelve, agter de Befchryvinge van ’sGraven-hage door
Gysbert de Cretfer, ’t geen wy nodig geagt hebben alhier te berigten, om dat
wy zelve in de voorige Deelen dezer Befchryvinge, deze Coftumen aanha-
lende, die nummers hebben gebruikt, waar door dan de aangetrokkene plaatzen
rt Ln nagegaan worden, zonder dat men den druk van de Cretfer no-
dig heeft.
kl f) Deze aantekeninge, fchoon tot een veel laateren tyd behoorende , hebben
wy alhier in de verfcheide affchriften,die we van deze Coftumen gezien en met
de gedrukte vergeleken hebben, alzoo mede gevonden, en dierhalven dezelve
ook op deze plaatze laaten blyven. /
pÀ
omme
binnen
twee
maan-
den
overte
zenden
zodani-
ge Cof-
tumen,
als men
aldaar
ufeert,
6 INLEIDINGE ror pre COSTUMEN
29. Maert anno 1570. na en Vriefland , achtervolgende zee-
b be)
Paefichen. kere Miffive, bevel en Ordonnan-
tie aan denzelven Regeerders over-
gezonden , van wegen des Keyzers,.
in dato den 17. Maert anno 1547.
na ftyle van den Hove.
I.
DA AR Tem in den eerften ftaat te attenderen, dat binnen der Vryheyt van
Je BR den Hage meeft Recht ‘ende Juftitie gedaen ende geadmimftreert
SOU BEN word, daar na hen die Regeerders ende Inwoonders der zelver Plek-
Si ke reguleeren volgende haere Privilegien, Keuren, ende Statuten
ofte na befchreven Rechten.
IL
Dan in Crimineele zaeken daerinne eenige Delinquanten gecondemneert wor-
den in heure lichamen gecorrigeert te zyn , ofte daer de gecaufeerde geabfol-
veert mogen werden , werd geufeert, dat men geene appellatie en admitteert,
ofte de executie van der appellatie furcheert ofte fufpendeert.
Vr
Ende als aangaende die fucceffien, werd geobferveert ende onderhouden , ’
Recht datrhen noemt, het Schependoms Recht, wezende van zulker natuyre, dat
de reprefentatie altoos plaatze heeft, etiam poft quartum & quintum gradum, ende
dit in flirpes ende niet in capita.
LN
Ende aangaende die. Koopmanfchappe. ofte andere: Contraêten werd alhier
binnen den Haege geufeert, ende is ook van zo lange tyd tot noch toe geobfer.
veert, dat geen memorie van menfchen ter. contrarie en gedenkt, zoo wanneer
twee, drie, vier ofte meer hen verbinden voor Schepenen, ofte by ander goet au-
thenticq befcheyt, elk een voor al, ende als principael, dat alsdan die Credi-
teur optie heeft te mogen roepen den geenen die ’t hem belieft, een ofte meer ,
ofte allegader zoo ’t hem beft gelegen ende geraden dunkt, zonder dat de zelve
Crediteur gehouden wert te excufJeren den geenen, die men- mochte bewyfen tot
wiens profyte die geleende penningen. mogten gekomen wezen „ ende door
wiens verzoek dat die de voorfz. Obligatie mede gepafleert ende ondertykent
mogte hebben, ende dit al niet tegenftaende, of die Crediteur een deel van de
voorfchreve penningen van d'een ofte van meer ontfangen mogte hebben, zulks
dat hy tot allen tyden de reft zoude mogen eyfféhen van den geenen die ’t hem
believen zoude, die hem zulks als vooren geobligeert zoude hebben.
In der voornoemde Vlecke van den Hage is mede altoos van oude tyden
geobferveert , dat die geene die aldaer eenige goeden brengen, defelve vercoopen
enleveren , dat defelve koop fyn effet forteert, alwaert ook foo, dat iemand na
de verkoopinge en leveringe in den Hage quame en mogte bewyzen, dat de
vercogte goeden hem toebehooren, en niet den vercooper ; maar -foude die gee-
ne die defelve goeden toe mogten behooren, alleenlyk fyn regres mogen nee-
men tegens den genen die alleenlyk ’t goed aldaer gebragt en verkogt hadde ,
fonder daerom den kooper te molefteren. (£ )
Vd
Item dat alle Huysvrouwen van openbare Kooplieden mogen kopen en ver-
kopen
(2) Deze Coftume werd by Cretfer niet gevonden; zynde dezelve door ons uit
andere affchriften (waarby ftond,dat ze getrokken waren uit het Coftuim-Boek van
den Hage fol. í, tot vj. inchnts.) alhier ingevoegt, en vervolgens ook het getal daar
mede vermeerdert. ROUG TL” Eu t
De en
pag.
Pag:
VANSGRAVEN-HAGE. 7
kopen, in rechten compareren, ageren, en defenderen, ende ook borge wor-
den, ende dat ook alle Vrouwen ende Geeftelyke perfonen, als Canonicken of-
te andere Priefteren, kopen en borge mogen worden in alle openbare verko-
pingen van Sterfhuyfen ofte Boelhuyfen, ende dat men haarluyder daar voren
als principalen mag doen executeren, te weten, die Vrouwen in haare gene-
rale goederen, ende die Priefteren in heure temporeele goederen, zonder dat
zyluyden hen mogen behelpen met eenige Privilegien, henluyden na Rechten
competerende.
Wade
Item binnen de voorfz. Vlekke van den Hage word geufeert, zoo wat Gaf-
ten ofte partyen van buyten den Hage malkanderen haare Goederen alhier in
. den Hage doen bezetten , ende daar op recht begeeren, dat Schout en Schepe-
nen daar van kennifle nemen, doende partyen recht, dag over dag, Salvo dat
hier geen Couftume en is den perfoon te mogen doen arrefteren, maar wel zy=
ne Goederen. |
ke Malbd.
Item wat Contraêten binnen. den Hage ende in Haag-Ambachte op Heylige
dagen ofte Vierdagen gemaakt werden , dezelfde worden gehouden magteloos
ende van geender waarden.
IX.
Item es mede een oude Couftume zoo wat huyzen alhier by den Schoutende
Gerechte van den Hage by Decrete, ende ook anders geen, verkoft worden ,
dat men ’t zelfde huys ofte huyfen zulks verkoft zynde, wederomme mag naaf-
ten binnen den behoorlyken tyt, die daar toe geftelt ende verklaart werd in de
Voorwaarden, die daar van ten dage van de verkopinge gemaakt ende gelezen
werd, mits hebbende beter aêtie, en betalende den eerften koper dubbelt rant-
foen.
Item es mede een feer oude Couftume, die men als nog dagelyks ufeert ende
onderhout, dat men maar eens op een huys mag renten pachten, het zy van
‚ verlopen oude renten ofte van de Kuftinge, ende wie zoo eens rente gepagt
verklaart ftaat.
pag.
8.
hebbende ‚ende geen betalinge gekrygende , zoo en mag men nochtans ander-
maal weder geen renten pachten, maar es al zulken Crediteur fchuldig te pro=
cederen tot verkopinge van de zelve huyzinge (5).
Eert XI
Maar op Land leggende binnen den bedryve ende Jurifdiëtie van den Hage,
mag men tot drie reyzen toe renten pagten, het zy voor eeuwige onlosbare
renten , lofrenten , Iyfrenten ofte van den erfpenningen, ende zulks driemaal
renten gepagt hebbende, mag den Eyflcher als dan voorts procederen tot ver-
kopinge van ’t zelfde land. zien
Welke voorfz land zo by decreete verkoft zynde, mag men naeften binnen
zulken tyt, ende in alder. manieren als vooren op de verkopinge van de huyzen
Bet ded.
‚ Item es mede een oude Couftume in den Hage geobferveert, zoo wat Huy-
zen ofte Landen by decrete verkoft worden in der maniere als boven, ende ie-
mand daar renten ofte atie op hebbende, ’t zy by Schepenen Brieven, ofte an-
derfins, ende de zelve Crediteur hangende ’t decreet zyn aêtie niet en inftitueert,
noch den Gerechte niet te kennen en geeft, dat alzulken Crediteur van zyne ac-
tie
67) t Is ongetwyffelt deze Coftume, waar op W. van Alphen ziet in zyne Papegay
1 Deel pag. zo. alwaar gezegt werd: „ Als yemandt borge ftelt, voor een jaarlykfche
„ renten, mogen de borgen, volgende de Coftumen van den Hage, by infolventie
„ van den principalen niet vorder RARP werden, dan voor een jaar renten,
„ endeis zulks by Sententie van den Ed, Hove den leften Mey 1535 verftaan, welke
„, Sententie ook ftaat geregiftreert in ’t Papier-Regifter, beruftende in de Burgemeef-
„ ters- kamer fol. 26. redo @ 27. verfo. Zie mede hier na pag. 23.
8 INLEIDINGE ror: pz COSTUMEN
tie en recht verfteeken wordt, ten ware onmondige Kinderen, ofte luyden die.
buyten ’s Lands waren, ende ’t zelve bewyzen konden, ende dat onmondige-
kinderen niet verbeuren en mogen, dan als zy tot heuren mondigen jaaren ge-
komen zyn, ende die buyten ’s Lands zyn, binnen ’s jaars als zy t° huys geko-
men zullen wezen.
XTV, |
Item van Land dat d'eene perfoon den ander verkoopt, daar van is een Couf-
tumedie men over zeer lange jaaren geufeert ende geobferveert heeft, ende
noch geobferveert wert, dat die Vrienden, (#) evenknyen, land, gelegen ge-
meender voir ende gemeender aarden van ’t verkofte land, de zelfde koop mag
naaften binnen een jaar ende fes weeken na date van de verkopinge, mits be-
talende die principale hooftpenningen, die voor de koop gelooft zyn, ende in-
treft van dat de zelve hooftpenningen hebben mogen renten, naar advenant den
penning feítien, mitsgaders die EI vrg” gedaan.
Item van aêtien van poffeffien, uyt ten welken iemant na Rechten geboren
mag werden aêtie ofte recht van prefcriptie, ende deur dien eenige fervituyt
ofte vrydom zoude meynen verkregen te hebben, zoo werd in den Plecke van
den Hage geufeert, ende is zulks van ouder herkomen onderhouden, dat zo
wie op iemants Erf opgaande heeft eenig venfter of ander uytzicht, ofte ook
zyn water ofte regendrop lopende heeft op zyn nagebuurs erf of grond, ofte
andere queftie van eenige heyningen, ftaacketzelen , befchuttingen van plan-
ken, horden, ofte anders, ende van zulks te doene in pofleffie zynde geweeft „:
van over de X. XX. XXX. XL. L. jaaren, ende langer, ook excederende alle
memorien van menfchen, ofte daar van tonende deugdelyke fchyn, ofte tyte-
le, ofte ’t zelve proberende met levendige getuygen, zoo werd den zelven
zyne pretenfe poffeflie toegewezen, ten ware dat het met andere deugdelyke:
apparenter middelen wederleyt werde.
Beal | j
Item zoo wat goeden een Huysheer bevind op zyn grondt, die zyn hem ver- pag.
bonden voor de huyre, alwaart ook zoo dat iemant eenig recht daarop pre--
tendeerde te hebben by condemnatie, bezegeltheyt van Schepenen, of ander
befcheyd, hoe deugdelyk ende notoir ’t zelve ook wezen mag, zo zoude noch--
tans alzulken Huysheere , hebbende die goeden op zyn grond, voor al gepre-
fereert zyn.
KVL AE!
Item zo wie eenige renten fprekende heeft op Huyfen ofte Land ofte op
eenige perfoonen alhier in den Hage, ofte aan iemand ten agteren is ter caufe
van cuftinge ofte andere deugdelyke fchulden, daar van werden de outfte- Cre-
diteurs geprefereert, altoos reguard nemende op de outfte Schepenen-kennifle „
die geprefereert worden voor alle andere fchulden en aêtien. 3
Wet Id, /
Item alle Huwelykfe Voorwaarden , Teftamenten , Donatien ende andere
Contraêten, die onder den Levenden worden gemaakt, ’t zy voor Schepenen of-
te Notariffen ende getuygen , worden van waarden gehouden zo verre die deugde-
tyk zyn , ende forteren heur volkome effet, ten waare die kennelyk wederroe-
pen waren, ofte dat die by den Contrahenten vermuteert, vernieuwt of veran-
dert werden. |
Alle welke voorfz Couftumen die Regeerders van den Hage over doen ge-
ven, onvermindert die gene die zyluyden nog namaals zullen mogen bevinden.
Gedaan in den Hage den 24. Augufty vyftien hondert agt en veertig.
My Prefent.
ED
(+) Dat is de eigenaar of bezitter van land gelegen ez. Van de betekenifle van dit
é E
&
woord, zie hierna jn de aantekeninge Everkuyen.
Ons
VAN SGR AFVOENN 2 AG EE. 9
„Ons is niet gebleken, wat het Hof op het bekomen dezer Coftüs
men hebbe befloten of gedaan. Egter de zaak van agteren befchou=
wende, fchynt het geen volkomen genoegen daarmede te hebben
genomen. Immers in den jaare vyftien honderd een en vyftig fchreef
het Hof andermaal aan de Magiftraat van ’s Gravenhage den vol-
genden brief:
„DE HEERE VAN BEVEREN, VAN DER VEERE, VLISSIN-
„GEN, BROUWERSHAVEN, DUYVELAND &c. STADHOU-
„DER GENERAEL; DE EERSTE EN ANDERE RADEN DES
„KEYSERS OVER HOLLANDT, ZEELANDT EN VRIES:
„LANDT. |
s Berfaeme, Difcrete, Goede Vrient.
5 Vv olgende de fchriftelyke laft en ordonnantie van de Keyferly-
5 ke Majefteit in dato den laeften Januarii hebben wy diver-
» fche Steden en Vlecken ondergefchreven en belaft , dat zy elx
» zouden overfenden haare Coftuymen , maar en hebben als nog
„» geen of weynig ontfangen; ende want de meyninge van de Kei-
» ferlyke Majefteit onfe aldergenadigfte Heere, mitsgaders van de
» Conincklyke es, dat * zelfde fonder langer vertreck geeffettucert
»» Îal worden, foo fchryven, laften, en ordonneren wy ULuyden
» wel fcharpelyk en expreffelyk fonder langer train of vertrek met-
„ ten aldereerften des mogelyk wefende, ons wel en in ’t lange met
» goede declaratie en verclaringe in gefchrifte over te fenden’ U
5 luyder Coftuymen, die gy pretendeert tot noch toe geufeert te
„ hebben in materie van Jurisdiëtie, Succeffie van Leenen, als eyge
» goeden, Huwelykfe Voorwaarden, Teftamenten, Douarien, gif=
‚> tenen andere Contraêten onder den Levenden, Naeftingen, Prefe-
s rentien, zoo wel in Crimineele als in andere gelyke, voor Couf-
„ tume in uwe Jurifdiëtie geufeert. ,
» Eerfame, Difcrete, Goede Vrient, van des fyt in geen gebree-
»» ke, op dat wy niet genootzaekt en zyn van U dilay de Majc-
» Îteit voorfchreve te adverteeren, ’t welk wy verhopen dat
» Sy zult verhoeden, en onfe Heere Godt fy met U Luuyden.
» Gefchreven in den Hage den 12 November 15sr.
(JVás getekent”)
J. van DAM.
‚„ Op te rugge ftond gefchreven, Eerfaeme , Difcrete onfe goede Vriendt,
‚‚ Baillin en Gerechte van ’s Gravenhage en Haagambagt.
Wy hebben niet konnen ontdekken, dat de Magiftraat evenwel
eenig nader of ander opftel van Coftumen aan den Hove heeft ge-
zonden. Fn het is waarfchynlyk, dat die zaak is blyven ftaan tot
de tyden van het Gouvernement des Hertogs van Alva, die men
weet, dat aan alle de Steden dede fchryven een bevel, om haare
Cof=
Twee-
de Mif-
five van
t Hof
aan de
Magif-
traat
van den
Hage,
ten
voorfz.
einde.
EE CKO: SUR PU EM ENE vint
Coftumen over te zenden; ’t geen by zeer veele is gedaan, en on-
der andere ook by de Regeerders van den Hage, uitwyzens de
aantekeninge, nevens het hoofd van de gemelde Coftumen op pag.
5. te vinden.
Wy zullen nu laaten volgen de verdere Coftumen, die wy ge-
drukt gevonden hebben.
(£) Manier omme Vierfchaere van den Schout ve
van den Hage te {pannen.
Antwoord van d'outfte ofte
eerfte Schepen,
Heer Schout wilt gy horen Vonnif-
fe. Ik zegge dat den dag alzo gelyt
es, ende dat ’t Gerecht verfaamt es ,
dat gy recht moogt doen van Konink-
Iyke Majefteyts wegen als Grave van
den Lande.
TL Schepen.
Heer Schout, &c.
Ik fegge , dat gy u Vierfchaar wel
geban-
De Schout fprekende feyt totten
outften Schepen.
Ik vrage u ’t Vonnis, (1) of den
dag alzo geleyt es, ende ’t Gerechte
verfaamt es, dat ik mag recht doen
van Koninklyke Majefteyts wegen als
Grave van den Lande.
De Schout.
_Zo ban ik myn Vierfchaar van Ko-
ninklyke Majefteits (m) wegen als
Gra-
(£) Maniere omme Vierfchaer enz. Diergelyke formulieren, welke in het openen van
de Vierfchaar gebruikt wierden, zyn ’er veele te vinden, zoo in bereidsgedrukte Be-
fchryvingen, als in de oude affchriften van de Keuren en Coftumen van zommige
onzer Steden. Als by voorbeeld, by Boxhorn, Kror. van Zeeland LI, deel pag. 82.
85. Oudenhoven , Befchr. ban Zuidboll. par. 517. 518. Handv. en Prrvil. der Stede Oude-
water fol. D. (zynde de bladzyden niet genummert. ) Ook nog, hoewel de woorden
niet zoo uitvoerig voortgebragt werden, als wel de wyze van verrigtinge verhaalt
werd, by Alkemade en vander Schelling, Befchr. van den Briel en Voorne, pag. 317. En
volgende. De rede van deze formulieren is begrypelyk te zyn geweeft, de enkunde,
welke in het algemeen in de Regters, die de laage Vierfchaaren bekleedden, plaats
had. .Zy dienden niet alleen om hen zelfs te onderregten, waarop zy ja moeften
antwoorden, als hen bleek vant geen de Bailliuwen of Schouten vraagden, maar
ook, om de Bailliuwen of Schouten daar toe te houden, dat zy ook aan hunne zyde
dien regel moeften opvolgen. Wanneer men ook die formulieren met malkanderen
vergelykt, vind men daarin wel eenparigheid ontrent het Wezentlyke , maar ver- _
fcheidenthetd in opzigt van de bewoordingen.
(1) Ik vrage nt vonnis, of &c. Dit ‘wäs het gebruik; dat de Schout elk artikel, ’
geen, zoo tot de wettigheid van de Vierfchaar, als tot wyzinge van het vonnis, in
aanmerkinge konde komen , in ’t lang aan de Regters vraagde, of het zoo was; waar
op dan de Schepenen ja, of zeen antwoordden, zoo als hunne vyf zinnen hen leer-
den, „Ditis zeer klaar uit de bovengemelde formulieren. Maar zie daar van een zeer
aanmerkelyk voorbeeld by Joannes de Leydis, Axnal. Egmund. Cap 30. pag. 38.
en 39.
C m) Van de Koninglyke Majefteits wêgenals Grave van den Lande ,) Men denke niet,
dar dit formulier niet ouder zoude zyn, als van die tyden, dat men in Holland en
Zeeland van een Koringlyke Majefteit als Grave fpreken konde, ’t geen niet heeft
konnen gefchieden, als eerft voor een korten tyd in opzigt van Phelips van Ooftenryk,
gebynaamt de Schoone, die door zyn huwelyk met Fehbanza, Erfdogter van Caftilie
en Leon, na overlyden van zyne Schoonmoeder Zfabella, voorgevallen in ’t-jaar vyf-
tienhonderd vyf, Koning wierd van Caftilie en Leon, dan ’t geen niet lang duurde,
nadien hy in Septemb. vyftien honderd zes zelfs overleed. En daarna in opzigte
van Keizer Karelden V., die in den jaare vyftienhonderd zeftien na affterven van
zynen moederlyken Grootvader Ferdinand, Koning van Arrason, Napels, Sicilie,
enz. den titel van Koning van Spanje begon te voeren. Maar deze zoort ie regts-
pleginge
ki
4
]
Pi
t
10.
sG RA VEN HA GE,
gebannen heb als recht es.
IL Schepen.
Heer Schout, &c.
Ik fegge en kommen zy niet voort
nog niemant van heurent wegen ge-
II
Grave van den Lande, en van myn
zelfs wegen als-Schout, verbiedende „
dat niemand an den (n) Heyligen en
komme, nog van daan en fcheyde dan
by oirlof van my; ik verbiede , dat
niemant met zyn (0) aglinge uyt en
gaa , hy brengtfe wederomme „n als
regt es; ik verbiede dat niemant in
des anders woord en fpreekt, hy en
compter in als regt is; verbiede dat
niemant en fpreekt dan regte ding-
taelen ; verbiede voorts lift, twift ende
al dat den regte (p) deerlyk es, ende
vrage u ’t vonnis , of ik myn Vier-
fchare wel gebannen hebbe als regt es.
_De Schout.
Allen den geenen die gedaagt met
regt ofte (q) wedde bezaakt zyn,
eyfch ik an der Vierfchaer een werf
ander
pleginge veel ouder zynde, heeft eerft in het formulier maar behoeven te ftaan
van wegen den Grave van Holland; namentlyk tot het einde der heerfchappye van den
Juize van Henegouwen. Dog onder de Huizen van Beyeren en Bourgondie, heeft
men gewag moeten maken van den Hertoge, als Graave van Holland. En’ is ver-
moedelyk, dat, na gedaane hulde in jeder plaats, de formulieren verandert wierden
ua vereifch.
7) Dat niemand an den Heiligen en komme) ’t Kan vreemd voorkomen, dat hier
inOpzigte van de Vierfchaar gefprooken werd van aan den Heyligen te komen, ’t geen
we in geen ander formulier gevonden hebben. Dog men moet zig herinneren, dat
de Gerigten wierden gehouden in de opene lugt, en dat tot aanwyzinge van de Ge-
rigts-plaats, moeft werden opgeregt eenig zigtbaar teken, waar aan men die Gerigt-
plaats kennen kon. „Deze tekenen waren verfcheiden; als een fteen, een boom, een
ftaak, of een houte kruis, waar aan gehangen wierd een zwaard en ándere gerigtsteke-
nen. By welk kruis de Schepenen dan ook den eed moeften doen, van het regt behoorlyk
te bedienen. Gryphiand. de Weichbildis Saxonicis Cap. 66. No. 4. 5.6. als mede
No. ro. en 11. uit wien het zyne meeft genomen heeft Ant. Mattheus iz zot. € 0b-
ferv. ad Annal. BEgmund. Fo. de Leydis pag. 919. in fin. 5 pag. 220. wyzende aldaar
op het bovengemelde 30. Cap. van die Arnales; alwaar verhaalt werd, dat Willem
van Egmond, als Advocaat der Kerke en Abdye van Egmond , ondernomen hebben-
de, om zoo de eigenluiden als de dienftluiden der Abdye, aan zig te onderwerpen,
had beftaan een Vierfchaar te fpannen, die door den Abt en de Monniken gefloopt
‘wierd, door het weghaalen van het kruis. De woorden zyn deze, pag. 37. Unde die
guadam capit Wilhelmas federe pro tribunali in facie Ecclefie, (5 diëtos fervos ecclefie
manfionarios €} minifteriales , Abbate €} Conventu nolente 5 contradicente convocavit ad
fuurm judicium. Abbas vero Ê omnis Conventus exierunt ad locum, ubt ipfe Wilhelmus
fam flatnerat fedem, 5 fublata Cruce precepit omnibus minifterialibus [ub obtentu om-
nium bonorum forum , ne fharent ejns judicio. Dat is, „ Weshalven Willem (van Eg-
…, mond) op zekeren dag te regt is gaan zitten iz ’tgezigt van de Kerk (miffchien
zoude men ook wel vertaalen, voor de Kerk, of, tegen over de Kerk. ) en heeft de
» eigenluiden van de kerkenlanden, mitsgaders de dienftluiden tot zyne Vierfchaar
» gedaagt, tegens wil, en onaangezien de tegenfpraak van den Abt en het Convent.
… Dog de Abt en het ganfche Convent zyn uitgegaan na de plaats, daar Willem zelfs
„, zynen ftoel geplaatft had, en het kruis weggenomen hebbende , heeft hy aan alle zy-
„ ne dienftluiden, op verbeurte van alle hunne goederen, verboden in Willems ge-
regte te ftaan. Het kan dan zeer wel zyn , dat het Geregts-teken in den Hage ook
is geweeft een kruis, en zulks met regt in het formulier gezegt is, van die geene die
in bet Gerigt quamen, dat zy quamen ax dez Heiligen.
Co) aglinge) lees, achtinge. Wat een agtinge zy, begrypt men uit het bovenge-
melde formulier by Oudenhoven pag. 5 17. >
(p) Dat den regte deerlyk is) Dat het regt deeren, hinderen kan.
(4) Wedde) Men zie, om dit te verftaan, H. de Groot Iuleid. tot de Holl. Regts-
gel. 3. Boek 3. deel „letter (e ) tufichen Nes 1is. en 116, het geen hy fchynt te pel
jen
mag-
12
magtight verantwoordende als regt is ,
datfe- boet fchuldig zyn.
IV. Schepen.
Heer Schout, &e.
De groote, twee. en. veertig fchel-,
lingen „en de kleine twee fchellingen.
V. Schepen.
Heer Schout &c.
De kleyne t'eynde veertien dagen,
ende groote t’eynde fes weeken, ten
GD. AS (TS MONDE IN Av DN
ander werf, derde werf, ende vierde „ag.
werf, over recht, ende zegge en kom-
men Zy niet voort nog niemant van
haren wegen gemagtigt verantwoor-
dende, als regt es, dat zy boetfchul-
dig zyn, ende vrage u vonnifle of zy
boerfchuldig zyn of niet.
De Schout.
Of my eenige boeten verfcheynen,
hoe groot of kleyn die wezen zullen.
De Schout.
Tot wat dagen die verfchenen zul.
len wezen, dat ikfe inwinnen zal mo
gen als regt Cs. |
II,
waare gy langer: toeven wilde met ge=
voege. kas
VL Schepen. De Schout.
Heer Schout, &c.
Schout voor en Schepen na. gen.
CERTIFICATIEN van COSTUMEN.
E
Veen
ben genomen uit. de Coftumen van: Rynland, Ersin als die-door-Mr. S. vaa Leeu-
wen zyn uitgegeven.) Art. 63. pag. 244. 245. Waarby men voege Artlen. 78. 79.
80. en 81. pag. 260. en volgende. Ken voorbeeld. van deze gewoonte vind men hier
agter onder No. XL. in een gefchil over een uitweg van. den: derden Septem-
ber 1sso. tuflchen” Anguftyn Facobfz Stalpert , als klager „ tegen. Heyman Pre-
mi dis eklaagde: waaruit blykt, dat die oude zoort van regtspleginge alhier ook
Pag. —
Wie fchuldig is voor gericht te dra= —
Pag.
13.
OGIER BON HM Gert dg
Couftume van Naaftinge niet en cefleert in Lyf-ende Losrenten ‚ Altien,
Schulden, Lyftochten, roerende goeden en ook beleninge als die verkoft wor-
den? zeggen ende verklaren fy Depofanten , dat die Couftume alhier in den Ha-
ge ende in Flaag- Ambagte es, dat alleen den geene Naattinge heeft, die de-
{chulde fchuldig es ende uytgereykt, ’t zy Loffe, Lyf-renten, Aêtien , Penninck-
brieven ofte andere obligatien, die verkoft worden in den Ambagte van den
Hage, ende niemand anders van diergelyke faken, Item of niet gerequireert
en worden veele folemniteyten in der Naaftinge, als te komen binnen behoor-
lyken tyde ende te doene gras (r) en grondroeringe, reele obligatie, ende by
refuys ofte proces confignatie van de penningen met renten den penning feftien,
ende meer andere, ende verfuymende eenige van de felve folemniteyten , of
zulek een niet en vervalt in fijn regt van Naaftinge? zeggen ende verklaren zy.
Depofanten, dat de Naaftinge geen effet en forteert, ofte die ’t naaft, moet
alle folenniteyten ende Couftumen doen ende agtervolgen na den Regte ende
Couftume van den Ambagte. Item of ook naaftinge plaats heeft in koop van
een geheele erffenifle, ofte daarinne diverfe goeden zyn , eenige naaftbaar ,
eenige niet? feggen ende. verklaren zy Depofanten dat henluyden niet en ge-
denkt ofte weten, dat alfulke goeden in die qualiteyt verkoft, genaaft fijn ge-
weeft, mer in dien gevalle ’t felfde fulcx gebeurde ende tot haarluyder Judica-
ture quame, dat fy de zelve verklaren en wyfen fouden niet naaftbaar te zyn.
Alfo heurluyden gedenkt en ook weten, dat ’t anderen tyden queftie gerezen
es tuffchen eenige partyen van verkoft land, dat naaftbaar was, maar overmits
in de koop van dien nog iets anders meer. begrepen was ‚ dan namentlyk’t ver-
kofte land, zo worde mits dien verklaart’t felve land niet naaftbaar te fijn, dac
daaromme zoo veel te min in een geheelen Boel naaftinge vallen mag. Item
of Naaftinge niet en cefleert in giften? feyden en verklaarden, ja. Item als
men Kerkgeboden van eenig verkoft land heeft doen gaan, of men alsdan fulk
land mag naaften, indien ’t felve naaftbaar waar, fonder Kerkgeboden? feg-
gen ende verklaren zy Depofanten, dat mits doende alfulke folemniteyten als.
d'Ufantie ende Couftume van den Ambagte es, dat daar noit geene naaftinge
en valt, maar cefleert. Item of in den Hage naaftinge plaats heeft in Huyfen,
Erven ofte in meubelen goeden? zeggen ende verklaren neen, en dat ’er geen
naaftinge van Huyfen ofte Erven in den Ambagte van den Hage en valt, dan
van Huyfen ende Erven, die by den Schout ende Gerechte by Decrete ver-
koft worden, ’t welk na ouder herkomen expreffelyken in de Voorwaarden ver-
klaart word, dat men die mag naaften binnen eenen feekeren gefetten tyt, maar
in meubile en valt 'er geen naaftinge altoos, ende meer nog anders en wiften
fy Depofanten van de voorfz Couftume niet te verklaren , noch en ftaat hen De-
pofanten anders niet voor , dat de zelve Couftume anders dan voorfz es in den
Ambachte van den Hage geufeert is geweeft ofte ter contrarie gewefen. En-
de want men van alle zaaken fchuldig es der waarheyt getuygh te geven, als men
des verfogt word, zoo hebben wy Schepenen voornoemt ’t gemeen Zegel van
den Hage hier onder opgedrukt op ten feftienden dag van April anno vijftien hon-
dert een en vyftig. onderteykend. 4. Bennink, LA
y
Cr) Dat deze plegtigheid nog in laateren tyd ftand heeft behouden, kan men zien
uit het navolgende, ’t geen wy getrokken hebben uit de eige handige aantekeningen,
welke de Heer Preter Stalpert van der Wiele van zyne dagelykfche verrigtingen als
Schepen van den Hage heeft gehouden. , Maandag den g Julii 1629 ben ik ge-
» weeft op een naeftinge van een wooninge van Trefel, gelegen tot Eykenduinen,
‚ alwaar een foode uit het land getrocken wierd, en worde dezelve deur den
„, Bailliuw gegeven aen den naefter, ’t welk landroeringe was; daer naer wierde een
‚ tack van een der boomen gebroken, en_wat riet uyt het dack getogen, en ook
» by den Bailliuw behandigt aen den voorfz. naefter, ’t welk boom en dackroering
‚> was, waer mede de naefter in de posfesfie wierde geftelt. Zie mede des aangaande
S. van Leeuw. op de Coftuin, van Rynl. Art. oo. pag. 175. en volgende. H. de Groot
Zaleid, 3. boek 16. deel. een weinig voor No. 13.
%
hed
Naaf.
tinge
van roe-
rende
goeden,
Solem-
niteiten
van
naaftin.
ge met
gras en
grond-
roerin-
ge.
On-
naaft-
baare
goeden
in za-
ken.
Geges
ven
goed
niet
naaft-
baar.
Naaftin=
ge van
Huvfen
en Lan-
den, die
by den
Schout
en Ge-
regte
verkoft
worden.
Couftu-
me van
Leen-
goed.
Senten-
tie daer
by par-
tyen ge-
ténvo-'
veert
Zyn.
voor
den Ge-
rechte
14 COSTUMEN var
LE
Wy Schepenen. in den Hage doen kond ende certificeren mits defen, dat
op huyden datum van defen voor ons gekomen ende gecompareert zyn , rech-
telyk daar toe verdaigt fijnde, tot verfoeke van Adriaan van Mathenel)t, Meef-
ter Pacob de Jonge, Heere van Baartwyk, oud ontrent Ixij. jaaren, Meefter
Vincent Damanize, oud ontrent lxvj. jaaren , Meefter. Heyman van den Ketel, oud
ontrent XXXix. jaaren;, Meefter Cornelis Barthoutfe oud Ixv. jaaren „ Meefter
Fan. Plumeon oud lix. jaaren, drent van Duvoorde oud 1. jaaren,- Fan van Wyn-
gaarden oudt xlvij. jaaren, Dirk van Duvoirde oud xxxvj. jaaren, Splinter van (s)
TARN
Arckie, Heere van Oofterwyk oud xxxiij. jaren „ Pieter Heere van Roon. oud xliiij: pag.
jaren, Dirk Cobel oud L. jaren, Meefter Reynier Moens Advocaat. oud xxvj. jaa-
ren, Meefter Boudewyn Advocaat oud xxx. jaaren , ende certificeerden die
voorfz Comparanten by’ den eede die fy elex. als Leenmannen. van. den Grave
van Holland gedaan hebben by maniere van turbe, dat de Coftume alhier in
Holland es, dat zoo wanneer een Vafal een verly heeft geobtineert , dat hy
daar mede volftaat zo lange als hy leeft, (t) zonder gehouden te zyn nieuw
verly te verzoeken , hoewel zyn Leenheer fterft daar hy zijn verly af ontfan-
gen heeft, verklarende dat fy noyt gehoort nog geweten en hebben dier contra=
rie gedaan te fijn. Ende want men van alle rechtmaetige. zaaken fchuldig es der
waarheyt getuygenisfe te geven, byfonder des verzogt fijnde als wy nu fijn, zo
14e
hebben wy Schepenen voornoemt *t gemeen Zegel van: den Hage hier op ge-
drukt op den fes en twintigften. dag van. November anno vijftien hondert negen
en veertig. Pnt. Goes ende dicken. |
FTE
In der zaake gerefen voor den Hove van. Holland tuffchen. Pincent van: Eubbes
fleyn. Bailliuw van den Hage, Impetrant van Appoinétemente penaal ter eenre,
ende Cornelis Janfz als-Man en Voogd van fijne Huysvrouwe Gedaagde, mits=
gaders die Schepenen van den Hage uytten naam van de Vroetfchap metten
voorfz Gedaagden gevoughde, ter-confervatie van heurluyder Previlegie , ter an-
dere zyden. ’t Voarfz Hof gehoort die Verklaringe-by den voorfz Impetränt
felver in d'audientie prefent ffjnde gedaan , heeft den felven Impetrant gecon-
demneert ende condemneert mits defen peremptoirlyken te antwoorden voor die
van den Gerechte van-den Hage op ten eyfch van de koften by den voorfz Ge=
| daag-
Cs). Ongetwyffelt moet dit zyn Arckel;, want de Heeren van Oofterwyk waren een
jonger tak van ’t Huis van Arkel. Zie Goudh. pe. 134 in fin.
(4) Niettemin zyn de Leen-Mannen by af{terven of veranderen van den Leen-
Heer gehouden hunnen eed te moeten vernieuwen, dog niet anders dan op
expres bevel en aanfchryven van den Leen-Heer; in welken geval de Vafallen ont-
heven zyn van alle regten zoo van Heergewaden als anderzints. Hier van ziet men
een voorbeeld in Keizer Karel. Deze Vorft hebbende geloft uit handen van zynen
Neve den Prince van Oranje de ftad en Lande van Heusden, die hy en zyne voorzaa-
ten zekeren tyd van jaaren pandsgewyfe hadden gehouden, bezeten en gebruikt ,
dede by Placaate van den vierden Decemb. XVc. een en vyftig door een Deurwaar-
der ’sHoofs van Holland „kundigen en uytroepen binnen de voorfz. ftad en Lande,
‚ dat alle die geene die van ons eenige Leengoeden houdende zyn , commen en
„ compareren binnen den tyt van zes weeken na de publicatie van defen, voor on-
„ fen lieven en getrouwen Stadthouder van onfen Leen-Hove in Hollant, om ons
„ nyeuwen eedt te doen en hem te bouck te doen ftellen, foo dat behoirt, zonder
„‚ nochtanster caufen van dien defe reyfe eeniche rechten van Hergeweyden of anders
„te derven betalen, noch ook nyeuwe brieven daerop te verwerven, op te peyne
die in gebréke-wefen fullen, den voerfz nyeuwen eedt te doene, dat huere voerfz
» Leenen in onfe handen geftelt fullen werden „of de defaillanten arbitralickengecorri-
geert. &c. ftaendein ’t geheel geregiftreert in’t derde Memor: van J. van Dam. fo. 178.
verfo. Zie mede Bort iz zyn Traêtaat van het Hollands Leenregt, vr. deel. uv. 7út.
1. Cap. 3. Art. No, 35. 36. 32:38. 39-en go. Hr de Groot. Zulerd. zotde Holl. Regtsgel.
II. Boek 41. deel No. 67. 5 Ghats
é
_
pag.
I5.
pas
Ió.
SGRAVENHAGE. 15
daagde aldaar op hem gedaan, mitsgaders in de koften van defe inftantie ter
tauxatie ende moderatie van den voorfz Hove. Gedaan in den Hage den ne-
genften Decembris anno vijftien hondert vyf en veertig voor Heer Guillam Ze-
gers ‚, Heere van Waffenhoven &c. Ridder , ende Meefter Willem Snouckaert , Raats-
luyden „als Commiflariflen ter audientie van der Rolle gecomimitteert. In ken-
nifle van my, onderteekent. }. van Dam.
Las
_ Wy Schepenen in den Hage doen kond ende certificeren mits defen , dat op
huyden datum van dezen voor ons gekomen ende gecompareert is, rechtelyk
daar toe verdaicht zynde, ten verfoeke van Jacob Jooften gefworen Boode van
Naaldwyk, Cornelis Pieterfz gefworen Boode van den Hage ende certificeer-
de hy Depofànt by den eede in ’t ftuk zynder officie gedaan, hoe dat waarach-
tig is ‚ dat de Coftume ende ’t recht van den Hage is , zo wanneer rechtelyken
eenige Huyfen binnen den Hage ofte Haag-Ambagt verkoft worden, dat hy als
dan heeft voor zyn recht van de Kerkgeboden te daen op drie Sonnedagen ,
eens elf grooten. Ende zo wat rantfoen dan op de verkopinge geftelt werd,
daar heeft de Boode voor zyn roepgeld of, zo veel als Schout en Schepenen
elkx hebben , ende niet meer ; zeyde voorts , dat men gewoonelyk ftelt tot rant-
foen op de verkopinge van de Huyfen na raminge dat de Huyfen mogen gel-
den, te weten een Huys geldende tuffchen de L. ende C. guldens xx. xxv. xxx
ofte xr. ftuyvers, min ofte meer, zo dat by den Gerechte geordonneert werd,
ende een Huys tuffchen de twee en drie hondert gulden, luttel min ofte weynig
meer, um. Iv. v. ofte vi. gulden,ende van een Huys van meerder pryfe , groo-
ter rantfoen, te weten op elken gulden een oirt ftuyvers. Ende want men van
alle zaaken fchuldig es der waarheyt getuygenifle te geven, byzonder des ver-
fogt zynde, zo hebben wy Schepenen voornoemt ’t gemeen Segel van den
Hage hier onder opgedrukt op ten xxvij. Septembris anno vyftien hondert (v)
acht en veertig. Pnt. Anthonis Arentze ende H: vander Goes. |
V.
Wy Schepenen in den Hage doen kond ende certificeeren mits defen onfe
certificatie eenen ygelyken dient behoort , ten verfoeke van Pieter Nannez
Poorter der Stede van Oudewater , als Man ende Voogt van Marytgen T'honis
‚dochter, zynder huyfvrouwe, hoe dat waarachtigs, dattet Recht, Couftume,
ende ufantie van den Hage zulex es, dat zo wanneer daar eenige erffeniffen
ofte befterffeniffen binnen den Hage ofte Haag-Ambacht vallen, als dan die
zelve goeden fuccederen, erven ende gaan na Schependoms recht ende niet na
Aafdoms recht, es ’t zelve Schependoms recht binnen den Hage zulex ende zo
langen tydt onderhouden geweeft, dat geen memorie van menfchen ter contra-
rie en gedenkt. Ende want men van alle zaaken fchuldig es der waarheyt
getuyg te geven, byfonder des verfogt zynde, zo hebben wy Schepenen voor-
noemt ’t gemeen Segel van den Hage hier onder opgedrukt op ten xxix. dag
van Oétober anno vyftien hondert vyf en veertig.
VE
Wey Schepenen in den Hage doen kond ende certificeeren mits defen onfe
certificatie eenen ygelyken dien ’t behoort, ten verfoeke van Jan van Dam,
Griffier ’s Hoofs van Holland, hoe dat ons kennelyk es, dat zo langen ryden
ons gedenken mag en langer , altydt geobferveert es geweeft, dat alle materien
van queeftien vallende binnen den Hage, op Erffcheydinge, fervituiten van lig
ten te hebben, behouden of die te floppen , endediergelyke, ter eerfte inftantie
be-
| Cv) In andere affchriften vinden wy B Sept: vyf en veertig.
| 3
van den
Hage,
peremp-
toirlyk
te ant-
woor-
den.
Regt
van den
Bode
van den
Hage
van ver-
kopinge
van hui-
fen en
de rant-
foen van
dien.
Alle erf.
feniffen
en ver-
fterffe-
niffen
fucce-
deren
na Sche-
pen-
‚doms
Regt.
Dat alle
Erf-
fchey-
dingen
zowel.
van
vrye als
onvrye
partyen,
ter ecr-
fter in-
ftantie
beregt
worden
voor
Schout
en Ge-
regte
binnen
den
Hage.
Verbot
van
eenig
werk.
Roeren-
de als
vooren
verbot
van wer
ken van
glintin-
ge, &c.
16 CO STUMEN var
beregt zyn, gewoonlyk voor den Schout en Geregte van den Hage voorfz, al-
waart ook tuffchen partyen, beyde Suppooften van den Hove wefende, zonder
dat wy geweten of ooyt gehoort hebben diergelyke queeftien voor den voorfz
Hove eerft begonnen te zyn. Ende want men &c. Aétum den xxviy. July vyftien
hondert vyf en vyftig.
Vaerid.
Wy Schout en Schepenen in den Hage doen kond ende certificeeren mits
dezen voor de gerechte waarheyd, dat die Couftume van den Hage zulcx es, dat
zo wanneer daar eenige queftie gevallen es in den Hage ter caufe van erffchey-
dinge van nieuwe ofte oude werken, gooten, ligten, droppen, heyningen,
glintingen, ftoupen ende andere diergelyke zaaken van fervituten van Huyzen
ende Erven, dat d'eerfte kenniffe daar of altoos gehadt heeft die Schout en de
Gerechte van den Hage , ende altoos by henluyden beregt es ; verklaarende
voorts dat ook die Couftume ende ufantie van den Hage zulcxes, dat zo wan-
neer yemand den anderen zyn werk doet verbieden by den Boode van den Hage,
zo en mag den geenen die zyn werk verboden es, niet voortvaaren met zyn
werk, ten ware die queftien daar uyt gerefen by den voorz Schout en de Gerechte
by vonnifle gedeclareert waren, ende dat op de boete van feventien ponden „
gelyk den Verweerder naa ouder haarkoomen dat by den gefwooren Bode
van den Hage verboden word , die hem dag en tyde van rechte beteeckent „ en-.
de zo lange ’t zelve met rechte niet gefleten is, nog partyen niet veraccor-
deert en zyn, zoo en mogen geen van den partyen eenige nieuwe inftantie
beginnen , maar moeten agtervolgende ende op ’t zelfde verbodt van ’t werk
procederen. Ende want &c. Aétum den xx, Septembris anno vyftienhonderd
drie en veertig. sed.
Val.L
Wy Schepenen in den Hage doen kond ende certificeren mits defen, dat op
huiden voor ons gekomen ende gecompareert es rechtelyken daar toe verdaigt
zynde, ter inftantie van Adriaan Jacobfe de Lanelle, Gerrit Jooften out on-
trent xlij. jaaren, ende ceruficeerde die voornoemde Depofânt by den geftaaf- pag.
den eede die hy daar toe dede, dat waaragtig is, dat hy Depofant in Junio vyf-
tien hondert twee en veertig of daar ontrent, zonder dat hy den dag precyfe ©
weet te feggen, als Boode van den Hage tot verfoek van de Weduwe van wy-
len Claatfz Cobel, regtelyk verboden heeft den zelven Adriaan Jacobfe op te
boete van xvij. ponden, met ’t werk van die glintingen voor fijn huys niet
voort te varen nog te verwen, ter tyt ende wylen toe hem dat by den Ver-
weerfter geconfenteert, of anders by vonniffe van Schepenen verklaart foude-
fijn te behoren, daar op hy hem tot antwoorde gaf, dat hy obedieerde, ende
esdie Vrouwe, die de voorfz glintinge ftont en verwde, terftont uyt haar werk
gefcheyden, zonder daar iets meer toe te doene. Ende want men &c. Aétum
den xx. September anno vyftien hondert drie en veertig.
FX.
Wy Schepenen in den Hage doen kond ende certificeeren mits defen, dat
op huyden datum van defen voor ons gekomen ende gecompareert fijn regtelij-
ken daar toe verdaigt fijnde, tot verfoeke van Vechter Cornelisz , Jacob Symons
onfe mede - Broeder in Wette, Meefter Jan Plumeon onfe Secretaris van den
Hage, ende Zeger Claasz onfe inwoonende Buurman van Schevelinge, ende
certficeerden die voornoemde Jacob Simonft ende Meefter Jan Plumeon, by den
eede den Keyferlijken Majefteyt in ’t ftuk van haarluyder voorfz officie gedaan
ende die voorfz Zeger Claasz by den geftaafden eede die hy daar toe dede,
eerft die voornoemde Jacob Symonfz ende Zeger Claafz certificeerden by haa-
ren voorfz eede„ dat waarachtig es, dat jn Maert anno vyftien hondert drie
en
$
SGR A VEN H AGE. 17
en dertig na het gemeen fchryven, den Schout van Catwyk genaamt Aerent
Wouterfz des voorfz Zegers penningen aldaar tot Catwyk gearrefteert hadde , Stg
uyt faak van ’t regt van den Hoffvifch, 't welk hy Seger eyflchende was, die hr
hem de felve Seger onwillig was te betalen, gemerkt die van Schevelingen hee
noyt Hofvis betaalt en hadden, ende altoos vry geweeft fijn. Ende es de felve van den
Seger alfo gekomen alhier in den Hage aan den Schout en Gerechte, gevende Hofvis
henluyden ’*t felve te kennen, omme by henluyden daar inne voorfien ende te Cac-
edaan te worden alft behooren foude; feyde voorts die voornoemde Meefter WYCÉ-
Sar Plumeon by fynen voorfz eede, dat waarachtig is, dat hy Depofant door
lafteende authoriteyt van den voorfz Schout ende Gerechte van den Hage, tot
vêérfoek, van den voorfz Zeger Claafz aan den voorfz Aarent Wouterfz Schout
van Catwyk den xxix. Marty anno vyftien hondert drie en dertig naa ’t ge-
meen fchryven , een beflooten brieve gefchreven ende befegelt metten ge-
meen zegel van den Hage gefonden heeft, nopende dat de félve Schout Aarent
pag. Woutersz des voorfz Zeger Claasz penningen ter caufe van den Hofvis ontflaan
7g, foude, alfo men niet bevinden en foude, dat onfe Buurluyden van Schevenin-
ge ooyt Hofvis betaalt hebben gehadt, ende ook geen fchuldig en fijn te beta-
len, gemerkt fy altoos vry geweeft fijn, ten ware hy redene hadde ter contra:
rie, daar van fy begeerden fijne fchriftelyke antwoorde; feyde voorts nog die
voornoemde Zeger Claasz, dat hy Depofant den voorfz beflooten. brieve over=
brengende aan den voorfz Schout, de felve Schout navolgende den innehoude
van den felven befloten brieve obedieerde ‚ ende ontfloeg fijne penningen uyt ar-
refte, de welke hy Depofant aldaar ontfing vry van allen koften, fonder eenige
contributie van Excyfe van Hofvifch te betalen. Ende want men van alle fa-
ken fchuldig es der waarheyt getuygenifle te geven, des verfogt fijnde, foheb-
ben wy Schepenen voornoemt ’t gemeen Zegel van den Hage hier onder op-
gedrukt op ten vyften dag Aprilis anno vyftien hondert ende veertig.
X.
Wy Schout ende Schepenen in den Hage doen kond ende certificeeren. mits
defen , dat ons kennelijk es, dat binnen den Hage ende voor de Vierfchaer al-
dâar altoos geufeert es, zo lange dat geen memorie van menfchen: ter contrarie Eyfch
en gedenkt, een Couftume, dewelke nog daaglijks geobferveert ende onderhou- te hoog
den word, dat fo wanneer een Eyffcher fijn eyfch te hoog ende te breet maakt, oftc
ende meer eyfcht dan hem komt, en daarop aan rekeninge gebracht wert, endedie breet te
Verweerder ter contrarie bewyft, dat dén Eyffcher hem te hoogh ende te breet doen.
geeyft heeft, dat als dan den Verweerder geabfolveert word van dier inftantie,
ende d'Eyffeher gecondemneert in de coften. Ende want men &c. Aétum ter
refentie van den Bailliuw , Anthonis Aerntfz , Michiel Loufst, Anthonis van Flory;
ende Pooft Facobfe den xij. July 1552. |
Met,
Wy Schepenen in den Hage doen kond en certificeeren mits defen eenen ie-
elijken, hoe dat waarachtig es, dat de Couftume ende ufantie van den Vier-
ihsere van den Hage, beyde van hooge ende lage, van oude haarkomen fulcx
es, ende noch dagelijks geufeert ende geobferveert word , dat men vaneene faake Om van
recht mag fpreeken tot drie diverfe inftantien toe, mits telekens betaalende die €enfake
coften van der eerfte inftantie , alwaart ook dat de fake ware in ftaate van wyfen, Gain
ende dat alle omtflaginge ofte verdraginge van regte gefchiet altyt ende es altoos Reet ié
2 ke)
pag. fulks gedaan ende geufeert by den Bode van den Hage, ende by anders niemand, mogen
19. ende fijn de felve Couftumen ende ufantie binnen den Hage aan den Vierfchae- fpreken,
ren fulex, ende zo langen tyt, overmits de notorité, gewefen , geplegen ende on-
derhouden geweeft, dat geene memorie van menfchen ter contrarie en gedenkt.
Ende want men van alle faken fchuldig es der waarheyt getuygh te geven, fo
hebben wy Schepenen voornoemt onfen gemeenen Segel van den Hage hier on-
der opgedrukt op ten xj. dag van May anno vijftien hondert die en veertigh.
Wy
Van
over
Vonnif-
fe te
dingen
ofte ir-
reveren
telyk te
preken.
Prote-
ftatie je-
gens
eenen
te doen
18 4D ASML AT NM VESAN SEVEN
XII
Wy Schepenen in. den Hage doen kond ende certificeeren mits defen, dat
op huyden datum van defen voor ons gekomen ende gecompareert fijn rechtelyk
daer toe verdaigtfijnde, tot verfoucke van Andries Pieterfz van Nefch , Vincent van
Lebeftein, Bailliuw ende Schout van den Hage, out ontrent xxxiij. jaaren, Ny-
cafius Anthonisz van. Flory onfe mede- Broeder in Raede, weleer Schout van
Monfter oud ontrent xlix. jaaren, Anthonis darentfe jegenwoordig Schout tot
Monfter oud ontrent xlij. jaaren, Meefter Pieter Blauveld Schout tot Enchuyfen
oud ontrent lv. jaaren , Mathys Wiggers& Schout van Ouwerkerk oud ontrent
xxxvij. jaren, Cornelis. Jacobfz Schout van Boodegrave oud ontrent xlvj. jaren,
Meefter Jan van „Dorp Schout van Texel oud ontrent xl. jaren, en Claas Sy-
brantfg Schout van Wydenifle en Oifterleek oud ontrent xlv. jaren. Ende cer-
tificeerden die voorfz Depofanten by den eede de Keyferlyke Mayefteyt” int
{tuk van haarluyder voorfz oflitien gedaan; Eerft de voornoemde Meefter Pie-
ter van Blaauveld certificeert by fynen voorfz. eede, dat hy hier voortyts ge-
weeft is Schout van Grootebroek, (x) feyden voorts die voorfz Mathys Wisgerlk.
Cornelis. Facobfe, ende Claas Zybranifz, dat de eerfte depofitie hier vooren by den
voorfz Meefter Pieter verhaalt, fulcx mede in haarluyden Vierfchare, aldaar fy.
Inyden als Schouten voorfz fitten, geufeert ende geobferveert word, ende noyt
geweten hebben van yemande contrarie van dien te procederen; feyden. voorts
die voornoemde Vincent van Lebeftein, Mr. Jan van Dorp, Nicafius Anthonifg van
Flory , ende Anthonis Arentze , dat waaragtig es, dat foo wanneer eenige partyen
queftien jegens den anderen hebben voor Schouten Vierfcharen, elk van hen-
luyden in haaren Jurifdiëtie, ende dat de voorfz partyen den Eyfcher ofte Ver-
weerder (y) wantaal, ofte over vonniffen dingden , ofte irreverente quade
manieren , in jegenwoordigheit van den Schout en Schepenen fittende in ge-
fpannen Vierfchaar , hielden, zoo mag de Schout der felver Plecken, aldaar fy
Depofanten Schouten fijn ende geweeft hebben ‚ alfulk een van boeten beflaan ,
ende begeeren daar van op ftaande voet vonnifle van Schepenen, daar jegens
de-voorfz Partyen- gehouden werd t'antwoorden, of Schepenen proeederen:je-
gens hem tot abfolutie ofte condemnatie. Ende want men &c. Aétum den een
en twintigften April vijftien hondert twee en veertigh,
Actal, de
__Op huyden den vierden dagh Oétobris anno vijftien hondert drie en veertig,
foo hebbe ik Adriaan Mathyfz als Subftituyt van Meefter Jan Plumeon Secretaris
van den Hage, ten verfoecke van de Huyfvrouwe van Pieter, Heere van Roen
geweeft metten twee Gebuyren hier onder genomineert, tot binnen den huyfe
daar Meefter Floris Heereman, wylen Advokaat in te woonen plagt, ftaende in
’t Wefteinde alhier in den Hage , alwaar ik met de voornoemde getuigen ge-
vonden hebben Meefter Jan Duyck , mede Advokaat, met Jonkvrouwe Jnna
wan Steenhoven fijnder Huifvrouwe. Ende hebbe hen van wegen die felve Roen,
Einthimeert ende geadverteert, dat de voorfz Heere: van Roen als Cooper van
dien huife ende erve, hem deede denunchieren , alfo den dag van Bamifle over-
ftreeken was, tot welken dage men gewoonlijk es te verhuifen, ende hem by
Mr. Cornelis Heynricaz Procureur Generaal tot Utrecht, belooft was, leveringe
LE
(x) Agter deze woorden moet veel overgeflagen zyn, want men giet niet wat hy
certificeert;en nogtans gedragen de onmiddelyk volgerde Depofanten zig daar toe:
feyden voorts dat de eerfte depofitie hier vooren by den voorfz Pieter verhaalt, zulx mede
in haarluyder Vierfchare geufeert en geobferveert wort, enz.
(9) Wantaal, is onbehouwe taal, onbetamelyk fcheldende, enz. in tegenftellinge
van dingtaal, dat behoorlyke taal, ter zaake dienende, betekent. Over-vonnisfe of
gelyk men elders vind, bover-vonniffe ; dat is, na dat al vonniffe over de zaak in gefchil
gewezen was. Want de partyen fchynen ten dien tyde dikwyls vry ruuw tegen de
vonniffen gefproken en zig geoppofeert te hebben,
Rd
Eene we war age 4
EE GE
pa
er
sG RAVEN HA GE. 19
te doen, daar aan hy hem gevoegt hadde, ende was al gereet omme met alle
fijne Meubile weetn daer inne te komen metter woone. Dat hy hem vol-
gende dien terftont ontruyminge foude doen; waar op die voorfz Mr. Yan Duyck
met fijne voorfz. huifvrouwe my tot antwoorde gaven , dat fy die voorfz hui-
finge van den felven Mr. Cornelis of fijne gecommitteerde als laft daar van heb-
bende, gehuirt hadden een geheel jaar lang , ingaande Alderheiligen vijftien
hondert twee ende veertigh, ende eindigende Alderheiligen anno drie en ‘veer-
tigh naaftkomende, en dat die huir als noch cours en loop hadde, ende begeer-
den ook daar by te blyven, alfoo fy henluyden daar op niet verfien en hadden ;
waar op ikhenin den name van den felven Roen feyde , dat mijn Heere van Roen
voorfz,daar van protefteerde ‚ omme in tyden ende wylen des noot fijnde, hem
ar mede te behelpen, als ’t behooren foude. “Aldus gedaan-ter prefentie van
Jacob Janfe Wantfnyder , ende Pieter Willemfz Schouten, Buirluiden alhier in
den Hage, mannen van gelove-daar toe-{pecialijk geroepen endé gebeden. Des
“ toirkonde mijn gewoonelijk handteeken. hier onder geftelt-op ten dag ende jaa-
re als boven, ondertekent, 4, Bennink, tot verfoek van Pieter: Picterfz.
INZ
… Wy Vincent van Lebeftein Bailliuw ende Schout ‚ Huygh. -Adriaanfe van den- Velde,
Cornelis van dicken, Michiel Loefsz , Anthonis :Nicafius van Hlary, ende Cornelis Sy-
mons, Schepenen, ende Adriaan Mathyft Secretaris van den Hage, doen cond
ende certificeren mits defen, dat alhier in den Hage een recht ende Couftume
es, dat een iegelijk mag fijn Huife optimmeren, ftaande ‘benevens den ande-
ren, als hy d'ander voor fijn drop laat houden feven duim, zo dat aan weerfyden
ledig ende onbetimmert blyft veertien duim, welke Couftume' alhier in «den Ha-
ge bo notoir ende kennelijk is, dat hen Depofanten niet en gedenkt ter con-
“trarie gedaan ofte gewefen te fijne. Ende want men &c. Aêtum den tweeden
dag van Junio anno vijftien hondert een en vijftigh.
Tot verfoeke van Dirk Clementz. -
Wy Burgemeefteren en Schepenen in den Hage doen cond ende certifice
ren mits defen, ten verfoeke van Adriaan Benninck Secretaris van den Hage,
dat ons notoir en kennelijk es ’t geen voorfz es.
X V.
Wy Burgemeefteren en Schepenen in den Hage doen condt en certificeren mits
dezen, ten verfoeke van Adriaan Benninck Secretaris, dat ons notoir en kennelyk
es,dat ’t Recht en die Couftume van den Hage fulcx es , foo wanneer iemand alhier
in den Hage ofte Haag-Ambacht, Huis, Erve ofte Land verkoopt ende de koo- b
per daarnaa bevind, dat de felve goeden meer belaft fijn, dan daar ’t hem mede
verkoft es, dat als dan den verkoper fchuldig es, die verfwegen laften af te
doen, ende voor’tvorder onfeecker waarborge te ftellen; ende dat de kooper
den verkooper niet fchuldig en is eenige betaalinge te doene voor ende aleer
‘t felve by den verkoper volbrogt es, verklarende voorts ’t felve fulex altoos
geobferveert te hebben , ende als nog dagelijks obferveren, ende by Sententie
approberen. Ende alfulcx bevinden voortijts heure Voorfaten gedaan te heb-
ben in der faake van Dirck Clementz in den jaare vijftien hondert negen en vêctig,
ende noch daar na in den jaare twee en feftig, tuflchen Cornelis van Wyngaarden
„ende Willem Eevertfe ende meer andere. Ende want men van alle faken fchul-
" dich es der waerheit
getuig te geven &c. Des t’ oirconde ’t gemeen Segel ten
faken hier op gedaan drukken, en by ons Schepenen ondergefchreven onderge-
tekent op ten vyftienden (2) Januari anno vyftienhondert agt en feftig na gemeen
{chryven. En was getekent. Jacob van Dorp. |
| Wy
(z) In een ander affchrift ftaat dez xv. Juli 1568.
®
vertrek-
ken uyt-
ten huy-
fe, dat
verkoft
was om
te leve-
ren.
Die tim-
mert,
moet
zynen
Buur-
man ze-
ve dium
voor
drop
laatens
Een »
huis na
de ver-
koping
evons
den
werden-
de,meer
belaft,
dan is
opgege-
ven,
mag de
kooper
waar-
borge
eifchen,
Een
vrouw
cafli-
teert
met een
gekoren
voogt;,
Huis of
erve'op
termy-
nen ver-
kogt, en
de ko-
per zon-
der op-
dragt
fäille-
rende,
behoud
de ver-
koper
regt van
prefe-
rentie,
mitsden
koop
metde
etui-
rd be-
wyzen:
de.
20 COS T U ME N' var
WVL
Wy Schepenen in den Hage doen cond ende certificeren mits defen, dat op
huyden datum van-defen. voor ons gekomen ende gecompareert fijn, regtelijc-
ken daar toe verdaigt fijnde , ten verfoecke van Nicafius Anthonisg van Flory , Huygh
Adridanfe van den Velde „Anthonis Aerentfé ‚ende Mr. Michiel Claef]e Schepenen, en-
de Mr:- Jan: Plumeon Secretaris van den Hage, ende certifieeerden die voor-
noemde Depofanten', dat de Couftume alhier in den Hage fulex es, ende da-
gelijks geufeert werd, dat een Vrouw mag koopen ende verkoopen, huis en-
de erve met haren gecoren Voogts hand, ende dat men van fulke koopen
pafleert ende maakt Schepenen-brieven , ende daarop recht doet als ’t verfagt
word ‚in alder-manieren of de felve Brieven by een manperfoon gepafleert wa= _
rens feyden voorts die voorfz Huyg Adriaanfz, Anthonis Aerntfe ‚ ende Meefter
Michiel Claef, dat fyluïden als Schepenen voornoemt, op gelijke brieven fülcx
hebben helpen wyfen vonniffen ende recht gedaan. Ende want men &c. Ac:
tum den 2r.- Aprilis anno vijftien hondert drie en veertigh. — 5 ox
XVII
_Wy-Schout endè'Schêpehen in den Hage doen kond ende certificeren voor
de geregte waarheit, dat de Conftume ende ufantie van den Hage fulcx es voor
Xe KK XXX. XL: jaaren’ ende meer, ende noch dagelijcks geobferveert word;
dat foo wanneer: alhier iemandt verkoopt eenige Huifen ofte Erven, ftaande
binnen die ‘Jurifdiétie van den Hage, te betalen op feekere dagen ende termij=
nen „ende die Verkoper daarvan geen Brieven gepaffeert hadde van den koop ;
ende dat ook die koper geen brieven gepafleert en hadde van de penningen by
hem voor de eoop-belooft, ende dat evenwel die Verkoper ontruiminge gee
daan hadde van ’t felve huis ende erve, ende die coper ’*t felve huis aangevaart
ende fynen wille daar mede gedaan hadde, ende daarna de cooper failleert in fy=
ne goeden ofte banckroete worde, dat als dan , indien daar kennifle of es van
„twee ofte drie perfonen, die by den koop geweeft fijn, evenwel blyft dien Ver-
koper, die de voorfz Huifinge en Erve verkogt heeft, die felve Huifinge ende
Erve hem verbonden, ende blyft geprefereert voor alle andere fchuldenaars in
allen fchyn ofte hy Schepenen-brieven daar op hadde, ende es ’t felve altoos pag.
alfoo alhier geobferveert ende onderhouden geweeft, dat fulken Verkoper ge- 23:
prefereert blyft in de penningen van den felven Huifinge ende andere goeden
van den Cooper ‚ foo lange hy ten vollen van den coop van ’t verkofte huis be-
taalt es, al eer eenige andere fchuldenaaren daar eenige aftie met regt op ’t
felve ‘huis mogen verhalen , ten waare datter yemande was, die den voorfz
Verkoper voldede , ende vernoegde van fyn achterwefen, daar foude de ver-
koper moeten mede te vreden wefen. Ende want men &c. Aétum de vyf en
twingften dag February anno vyftien hondert twee en veertig , na gemeen fchry*
ven: Die getuygen van defe certificatie ftaan gefchreven, ende fijn als defe
navolgende Certificatie inhout.
XVIII.
Wy Schepenen in den Hage doen kond allen den geenen die defen onfen
jegenwoordigen brieve fullen fien ofte horen lefen, ende certificeeren voor de
regte waarheyt, dat foo wanneer eenige Rentiers ofte Crediteurs binnen den
Hage renten ofte andere fchulden fprekende hebben op Huifen ende Erven,
{taande binnen den Hage ofte Haag-Ambachte , ende jaarlijk geen betalinge van
heure gebreke en konnén verkrygen, dat fy als dan maar eens panden ende
pagten mogen voor heure gebreken, (a) ende na fy eens gepant ende ge-
pagt hebben, ende als dan t'fiaars daar an weder geen betalinge van heure rn
ofte
(4) Dit komt over een met de Coftume art. X. pag. 7.
pr
pag.
24.
SGoR ÀÄV E N H AGE. 2r
ofte fchulden en konden gekrygen, foo word tot verfoek van Partyen ofte Cre-
diteurs by den Schout en Geregte van den Hage voorfz , (navolgende die Keure
ende Couftume van den Hage voorfz, gemaakt op feeker oêtroy daar van we-
fende) eenen dag van verkopinge geleyd , behoudelyken dat mem ’t felve
Huys ofte Erve eerft geeft fyne behoorlyke Kerkgeboden, ende word het fel-
ve huys op ten felven dag na alle die Kerkgeboden ende folemniteyten daar toe
dat mert
maar
eens op
een huis
mag
pagten.
gedaan, in ’t openbaar metten becken geflagh verkoft den meeften daar om -
biedende, ende werden alle huyfen ofte erven met fulken proceduren, gelyk
voorfz is, verkoft , ende anders niet, ende heeft fulcx lange in den Hage geob-
ferveert geweeft over de xx. xxx. ofte veertigh jaaren, ende word nog dage-
dyks fulex geobferveert ende onderhouden. Ende want men van alle faeken
fchuldig es der waarheit getuygenifle te geven, foo hebben wy Schepenen voor-
ioemt t gemeen Segel van den Hage hier onder op gedrukt, prima Juny anno
xve. twee en dertig. }
XIX.
Wy Schout ende Schepenen in den Hage doen condt ende certificeren eenen
iegelyken, dat op huyden datum van defen voor ons gekomen ende gecompa-
reert fyn regtelyken daar toe verdaigt zynde ten verfoeke ende inftantie van
Huygh Aerntfz, Nicafius Anthonifz van Flory oud ontrent li jaeren, Hil-
lebrand Aelbertfz oud ontrent lx jaaren, Anthonis Aerntfe oud ontrent 1.
jaaren, Kors Pieterfe van der Beeck oud ontrent Ixvij. jaaren, Huyg Adriaanfz
van den Velde oud ontrent Ix. jaeren, Cornels Janfe van Montfort oud omtrent
_Ix. jaeren, Cornelis Frederikfz oud omtrent lx. jaeren. Mr. Michiel Claefz' oud
omtrent xliij jaeren, Jan Clementfz oud omtrent -xlix, jaeren „Pieter Aertfe
oud omtrent xliij. Adriaen Dirckfe oud ontrent 1. jaeren, Gerrit Roelfz oud
omtrent Ixiîij. jaeren , Mr. Jan Plumeon oud omtrent |. jaeren. Ende certificeerden fy
Depofanten by den eede die fy elex der Keiferlyke Majefteit gedaan hebben,
dat waeragtiges, dat de Couftume van den: Hage alfucxes, indien dat een Buyr-
‘man van den Hage fyn huis en erve belaft hadde met een pond groot vlaams ’s jaers:,
ende een ander Buyrman aldaar verwilligt hadde tot meerder verfekertheit van
‘fyn Crediteur, dat die Buyrman ook fyn Huis ende Eerve als borge voor ’t voorfz
__pond groot sjaars, jaarlyks wel te betaalen, toteen onderpand ende hypoteecque
pas:
25.
geftelt hadde, ende dat de principaal Debiteur ofte Conftituant in gebreke viel
om die jaarlykfe rente te betalen, foo foude de Crediteur van noden wefen te
procederen tot pagtinge, pagtende renten den penning ontrent feven uyt dat
jaar verfchenen renten, ende indien die principaal Conftituant sjaars daarna
echter de verfchenen renten niet en betaalde, {oo foude die Crediteur van no-
den wefen „ alfo men maar eens uyt eenen Rentenbrief op een Huis pagten en
mag, te procederen tot verkopinge van ’t Huis van den principalen Confticuant;,
ende dat by Decrete van de Wet van den Hage , ende ’t Huys voorfz verkoft
fynde, bevonden word dat op ‘tfelve huys foo veel ouder deuchdelyke renten fton-
den „die eerft betaalt moeften worden van de penningen komende van ’t voorfz
verkofte Huys, dat de voorfz Crediteur nog van ’t jaar renten, daar hy om ge-
agt hadde, nog van *t jaar renten, daar hy ’t felve Huis voor hadde laten ver-
en ‚ niet betaalt en mogte worden, foo en foude nogtans die voorfz Credireur
fyn voornoemden Borge niet aanfpreken, nog voor de gepagte renten uytten
eerften jaar gepagt op de Huifinge van den principaal Conftituant, maar fou-
de den voornoemden Borge mogen doen roepen voor den Gerechte van den Ha-
ge, ende hem eyfchen de twee jaren verlopen renten, te weten, ’ jaar daar hy
voor de gepagte renten verkregen hadde, ende ’t jaar daar hy het huys van den
principalen Conftituant om hadde laten verkopen, ende indien de Borge als dan
onwilligh ware , als de principaal Conflituant bevonden waar infolvent ende
geexcufleert, om die voorfz twee jaren te betalen, zoo foude de voornoemde
Crediteur, na dat hy de Borge regtelyk overwonnen hadde, mogen pagtinge
hebben op die Huifinge van den Borge voorfz voor de voornoemde twee ja-
ten, en indien de Borge sjaars naar de pagtinge, als 'er weder een jaer renten
| } | BL Sd.
By ma-
niere
van tur»
be.
Datmen
den
dae
paa
Confti-
tuant
eerft be-
hoort te
execu-
teren,
eer men
opde
Borge
kan ge-
raken.
Endede
voorfz
Confti-
tuant
eerft
geexcu-
feert
zynde,
latende
denBor-
ge vj. of
vij.jaren
onge-
moeit,
dat den
Rente-
nier van
den fel-
venbor-
ge,maar
een jaer
renten
metten
mogen
winnen.
Wie in
materie
van in-
teginge
compe-
tente
Regter
is.
Hoe te
proce-
deren
stegens
den gee-
nedie
by de
Broot-
wegers
bekeurt
werden.
Aflydin-
ge van
Partye
van de
Confi-
{torie
van TO-
vifoir
ende
Deeken
die al-
daar ge-
roepen
hadde
de Ca-
pelmee-
{ters op
DK) COS RUMEN:VvaAR
omgekomen en Verfchenen waar , niet en betael
eeN
Uit 6
zoo foude de Creditear voorts -
des Borgs huis mogen laten verkopen by Decreet voornoemt, gelykerwys hy
den principaelen Conftituants huis hadde laten doen verkopen, maar indien die
Crediveur voorfz , nademaal hy den prineipaal Conftituants Huis hadde laten ver-
kopen, ende van hem Conítituant geheel regteloos gegaan ware, ende verfuim-
de den voorfz Borge terftont met regte te porren, ende liet zulex fes of feven
jaeren verloopen, eer hy de Borge met regte porde ofte maande, in dien ge- -
valle en foude die Borge niet vorder gehouden wefen na de Couftüme van den
Hage te betalen , dan een jaet verlopen renten, ende ’t hooftgeld op te breigen
ofte van die tyt of dat hy gemaant ofte regtelyk geport foude wefen, de renten
Xx%
jeerlyks te betalen. Ende want men de. Aêtum den xj. Februâry ânto vyftien
hondert twee en veertig, Onderteykent Jan Willemft, ende Michiel Leefze.
Wy Schepenen in den Hage in Holland doen kond ende certificeeren eenen ie-
gelyken mits defen, dat die gewoonte ende ufantie der Vierfchare van den Ha-
ge van ouds geweeft is, ende nog altyt, ftaande queftie in Cas van injurien tuf-
fchen Partyen, geufeert word, dat in de materie van inlegginge tuílchen Par-
tyen, de Schout van den Hage, ende niet die Bailliuw vân den Hage ‘compe-
tent Regter es. Ende want men &c. Actum den feften Aprilis anno vijftien
hondert en veertig.
XXL
Wy Schepenên in den Hage doen kond ende certificéétën mits defen onfe
certificatie eenen ygelyken dien ’ behoort, hoe dat waeragtig €, dattet regt
Couftume ende ufantie van den Hage zulcx es, dat zoo wanneer iemândt bin
nen den Hage ofte Haag-Ambagt by de Broodvinders ofte Brootwegers van den
Hage, van wegen den Schout ende Geregte van den Hage bekeurt worde;
aangaende 't Vleys, Vifch, ofte Broot, dat in dien gevallë de fêlvé die be-
keurd word , gehouden es, na dat hy by den Bodé van den Hage gefommeert es,
de felve boete binnen xxùij. uren op te leggen, ende te namptiferen by provi-
fie, ofte gyfelinge te houden, ende na dat hy genamptifeert fal hebben; is de pag.
Schoùt gehouden heim te gunnen ende te leggen eenen dag väni régte, zo verre 26.
hy in recliten begeert ontfangen te wefen, ende is de felve Couftume ende ufan-
tie binhen den Hage zulcx ende zoo langen tyt onderhouden geweeft, dât geen
tnemorië van menfchen ter contrarie en gedenkt. Ende want meh &C.
Etum
den vijftienden dag February anno vijftien hondert vier en veertig, na t ge-
teen fchryven.
Ka,
Wy Schepenen in den Hage doen kond @nde certificeten mits defen, dât op
huydén datum van dezen voor ons gekomen ende gecompareert es, ten verfoe-
ke van de Cappellaens van St. Anthonis Capélle, ende de Schout van den Hage
met henlieden gevoegt, Jooft Janfe, wel eer gefwooren Boode van den
Hage n
oud ontrent xxxiij. jaaren, ende certüficeerde hy Depofant by den geftaafden
eede die hy daar toe dede, dat waaragtig es, dat hy Depofant naar verfoek van
de Cappelmeefters van St. Anthonis Capelle op te Geeft, aan myn Heere den Schout
van den Hage gedaan, deur laft ende bevel van den felven Schout mette voor-_
noemde Capelmeefters es geweeftop eenen Regtdag, als de Provifoirende Dee-
ken van Delfland alhier in den Hage in heurlieden Confiftorie fittende waâren,
hae
pag.
2 8 .
Tasde
SGR AÁ VEN HAAG E. 23
waere, ende'dat zyluyden de felve Capelmeefters kofteloog ende fchadeloos
fouden ontflaän, ende renvoyeren voor heurluyder Competenten Regter, als
den voorfz Schout van den Hage , aldaer men heurluyden ter caufe van dien
kort ende onvertogen regt foude doen, volgende de Couftume van den Hage,
inthimerende hem aldaer dag van regte den eerften Regtdage die voor des voorfz
Schouten Vierfchaer als doen vallen ende gehouden worden foude; inthimeren-
de voorts de felve Provifoir ende Deeken van wegen de Keyferlyke Majefteyt:,
„ Partyen ‘geen vorder regt t'adminiftreren , op dats defelve myn Heere den
“Schóut van den Hage geen nóod en waer hem dies vorder te beclagen ; waer
“_op hem defelve Provifoir ende Deken voor antwoorde gaven, dat fy des niet
en agten nog ook en obedieerden, en dat fy Partyen regt doen fouden. En
want men van allen faeken fchuldig es der waerheit getuygh te geven, des ver-
fogt fynde, foo hebben wy Schepenen voornoemt ’t gemeen fegel van den Hage
hiër onder óp gedrukt, op den xxvj. January anno xv“, vier en veertig , na ’t
gemeen fehryven, ‘onderteeckend, Anthonis Aerntfz, ende Michiel Claaf?.
RN DT &
_(%) Wy Schepenen in den Hàäge dóen kond ende certficeeren ‘mits defen,
dat ‘op hùyden datum van defen voor ons gekomen ende gecompareert fyn;
regtelyken daer toe verdaigt fynde, ten verfoeke ende inftantie van Floris van
Dim, Schout vân den Hage, Cornelis van Aicken Schepen, ende eertyts Weef-
meefter;, ‘oud Ix. jaaren, Willem van Oryep òud lxiiij. jaaren , Symon van der Does
oud xlvj. jaaren, Jlcob Vermy oud xxxiij. jaaren , Pieter van Zoutelande oud omtrent
xxix. jaaren , alle Schepenen , Otto van Malfen Secretâris (c ) ordinâris , oud omtrent
Ik, jäaren, defelve Willem vän Cryep, ende Jooft Juobfa oud veertig jaâren,
Weefmeefteren, Meefter Michiel Claafa, eertyts Schepen ende Weefineefter,
énde nog jegenwoordig Vroetfchap oud lvj. jaaren, Cornelis Syimonfs ad iden uts.
eùd xlvij. jaaren, Daniel Janfz Clercq van de Weeskamer oud omtrent 1. jaa-
ren, Dirk Foofdenfe Vroetfchap oud xxkvj. jaaren, Lóuris Croock Täclfnan oud
omtrent klvij. jaaren , Jan Wolf Taelman oud omtrent xlvij. jaaren , ende
Adrien Mathyfg Secretaris oud omtrent xskviij. jaaren; ende certificeerden fy
Depofanten by den eede, elex in haer luyden officie der Keyferlyke Majefteit ge-
daen, dat waeragtig es, dattet regt, Couftume ende ufantie is alhier in den
Häge, Haag-Ambacht, ende dâer omtrent , ende nooyt ter contrarie en heb-
den weten uferen , dat fcheydende den Boel van man en wyf, alle eygen goe-
den in. den Boel wefende gemeen fyn, die men tiet en bevid voór ’t huwelyk
in wêttige Huwelykfe vóorwaerden befchreven ende gefpecifieeert, ende voor
date vân ’t huwelyk uytte gemeenfchap bedongen ende gereferveert te fyn, foo
rel de goeden die yemand van beyden. aan ’t huwelyk brengt , als de geene
huwelyk verkregen, met coopmanfchap, met officie, met arbeyt, niet
induftrie ofte cloeckheyt, by befterfte of hoe dattet fy; dat mede ter pláetfe
als voorfz. Couftume es, dat Man of Wyf, die met fyne kinderen van den
òverleden in gemeenen Boedel fit, ende den felven kinderen geen bewyfinge
of fchiftinge nog fcheydinge en doet, achtervolgende die Couftume; al aft faá-
ke dat fulken man of wyf eenigh gewin of vermeerderinge van goeden aankomt ;
| | tfy
(4) Deze Certificatie is ongetwyffelt, ten opzigte van de Coftume daarin vermelt,
dezelve, die hierna onder No. rxxXuv. gevonden werd, zynde beide gegeven den
7. April 1564. hoewel ten behoeve en ten verzoeke van twee onderfcheide perzoo-
nen. Maar dewyl ze in eenige ómftandigheden, het principaal voorwerp niet be-
treffende , verfchillen , hebben wy ze beide haare plaatze laaten behouden. Mt,
c) Te weten van den Hove van Holland , tot welken flaat hy gevordert wierd
Cn dat hy al zedert 1526. het Secretarisfchap extraordinair hadde bedient. IM. Me-
mor: van Sandelyn fol. 128.) by Commiffie van den 13. Febr. 1545. na den loope
van den Hove. II. Memor. van Dam fol. 18. Ook was hy in den gemelden jaare 1545.
na gemeen fchryven Weefmeefter van den Hage, uitwyzens de lyfte der Weefmee-
fleren; by ons hier vooren opgegeven.
p a
3
te Geeft
om be-
talinge
van
geefte-
lyke
renten.
De boel
van man
en wyf
fchei-
dende,
dat alle
eige
goeden
ten huú:
welyke
gebragt
en ver-
kregen,
gemeen
{yn, zoo
die niet
expref-
felyk
zyn ult-
hip
ten. 1
Man of
Wvf
o4 GO 5 A U MEN Uk
‘t fy met koopmanfchap , met gewin van fynen arbeyt, induftrie ofte anders,
dende hoe datter fy , dat ’t felve mede in gemeenfchap komt tuflchen de kinderen 4
fonder van den overleden , ende fulcken man of wyf, ter tyt ende wylen toe, hy ofte B.
hare fy deugdelyke bewyfinge gedaen ende volkomentlyk gefcheyden ende gedeelt Ì
|
overly-
kinde- zyn , als dan dat fuleken gewin of vermeerderinge mede in bewyfinge komt en=
rente de gedeelt wort, half en half, in allen fchyn of de felve vermeerderinge ge- …
ine, OE fchiet waere ftaende huwelyk, ’t welk fulex geufeert word, fonder dat fyluy- id
allerge- den oyt ter contrarie hebben weten uferen. Ende want men &e. Aétumden — |
denna- fevenften dag van April anno vyftien hondert vier en vyftig, onderteykend
derhant Cornelis van dicken ende Piet. van Zoutelande, | Perks '
verkre- hRR … sb
gen, ge- K-Ar le Moe ' _
meen. ° | |
Wy Fris van Dam Schout out omtrent xlviij. jaaren, Cornelis van dicken oud
omtrent biij. jaaren, Willem van Cryep oud omtrent lxvj. jaaren, SPacob van Dorp
oud omtrent XXxxviij. jaaren, Symon van der Does oud omtrent xlviij. jaaren, Ja-
cob Vermy oud omtrent xxxviij. jaaren, Engebregt Joris , oud omtrent xlvj.
jaaren, ende Jacob Symonfe oud omtrent Ixix. jaaren, alle jegenwoordige Schepe-
nen van den Hage, Mr. Michiel Claaft van den Berg, oud omtrent lvij. jaaren, :
Michiel Loufsg oud omtrent Ixiüj. jaaren, Meefter Arent Huygeze oudomtrent
lvuj. jaaren, Jan Willemf/z van Dorp oud omtrent xlvj. jaaren , Cornelis Symonfz
oud omtrent xlviij. jaaren, eertyts geweeft hebbende Schepenen vanden Hage,
ende jegenwoordig Vroetfchappen ; Louris Cornclifle, ende Jan Wolf, elex
oud fynde omtrent xlix. jaaren, ende Dirck Willemfz Schout van Pynakel oud
omtrent lix. jaeren, alle Voorfpraeken ofte Taelluyden , regtelyken gedaegt fyn-
de omme der waerheyt getuygenifle te geven by maniere van turbe, op fekere
Couftume , ten verfoeke van „Anthonis Aerntfz, ende certificeerden wy voorfz»
_Comparanten, elcx by den eede in ’t ftuck van onfen dienft gedaen, dat waer-,
achtig ende ons kennelyk es, dat een gemeen Couftume es, dat of ’t gebeurde s;
datter iemand waere , die binnen den Hage ofte Haeg-Ambagt Huys , Land „
ofte iet anders kofte ofte in erfhuur genomen hadde, om een jaerlykfe rente,
Soo mie Ende dat de kooper * felfde huys ofte. land in erf huure genomen ofte gekoft 7
huyfen hadde, waere onwillig den uytgever ofte verkoper behoorlyke brieven van koop pag. —
ofland- ofte erf huyre te pafleren, ende te verlyden voor Schepenen na ’ recht ende de og. _
inerf- __Couftume. van den Hage , dat fulken verkoper ofte uytgever den koper ofte
huure __aennemer van d'erf huyre foude mogen doen roepen voor den Schout ende Ge-
uitgeeft rete vanden Hage , ende doende eyfch, conclufie te nemen , dat hy hem fchul- bl
hei dig foude wefen brieven te verlyden ende te pafleren voor Schepenen van den
vande Hage, van de koop ofte erfhuyre, fulcx die gefchiet waere, ofte hondert,
erfhuyr twee hondert, drie hondert gulden, min ofte meer, na gelegentheyt van der
fchuldig faeke daer voor te geven, en dat voor intereft van den verkoop ofte uytgeve
es te behoudens jufte moderatie van Schepenen, ende bieden den koper ofte aenne-
doen mer t wedde (d) van een kenninge, op welken eyfch ende conclufie diegoorfz
vOCPED, koper ofte aennemer van erf huure fchuldig es aen ’t wedde te gaene, ofte by
ee gebreken van dien, datten Eyflcher den voorfz. Verweerder verwonnen heeft
Rn daer hy om klaegt; verklarende voorts dattet regt ende die Couftume van den.
ren Hage es, dat indien de Eyflcher een Verweerder fimpelyk voor ’t regt eyfch-
voor te, om hem brieven ende voorwaerden te verlyden, en te pafferen voor Sche- _
den penen van den Hage, ende geen fekere fomme van penningen voor voldoenin-
Schout ge van dien en eyíchte, dat men alfulken fimpelen verwin niet en foude kon-
et if nen executeren; dat ook Schepenen van den Hage over niemand brieven van’
van den Eygendomme ofte belaftinge van Huyfen , Land ofte fchulden van renten, erf-
Hage. huur of anders en mogen befegelen, ten fy dat alfulke brieven eerft by den koo-
per ende verkoper ofte Schuldenaer begeert ende verfogt fyn, dat fulke brieven
over henluyden voor Schepenen verleden ende gepafleert fynde, ende op hen-
lie-
(4) Tot verftand van dit woord zie hier vooren pag. 11. onze aantekeninge (4).
30.
pag.
31.
SG RAVEN HAGE. 25
lieden te befegelen, dan alleenlyk pagtbrieven, die uyt wettelyke fchulden van
erfhuyre ofte renten fpruytende fyn ; verklaren voorts , dat ook die Couftume
van der Vierfchaer es, dat foo wanneer de Verweerder met den Eyffcher aen
t wedde gaet, ende den Eyfücher den Verweerder overtuygen kan , dat hy
Huys ofte Land van hem gekoft ofte in erfhuyr genoomen hadde, dat als dan
Schepenen den Verweerder fouden condemneren den Eyflcher behoorlyke brie-
ven te pafleren, ofte hem fyn geeyfte fomme voor fchade en intreft op te leg-
gen ende te betalen, behouden altoos jufte moderatie van den Geregte, ende
op de felve condemnatie doen panden, ende daerna regt maeken „ endeleggen
negen groot uyt, ende foo verre de Verweerder nog onwillig blyft, verfoekt
‚ den Eyfcher op den eerftvolgende pagtdag vonnifle van Schepenen, omme te
hebben pagtinge op den Verweerder volgende fyn verwin, condemnatie ofte
bekennifle, ’t welk den Eyffcher dan by vonniffe van Schepenen toegewefen
word, ende word hem als dan toegepacht fyn geeyfte fomme voor fyn intereft
in der manieren als voorfz es, welke pachtinge es d'uytterfte regt ende execu-
te van Schepenen vonnifle: feggen en verklaeren voorts, datte Couftume van
der Vierfchare van den Hage es, dat men uyt faeke van erf huure, erf-penning-
regt ofte renten pagt op Huys, Land, ofte erfhuure voor een pond groot „
3 fchellingen grooten Vlaams voor twintig fluyvers , drie fluyvers voor een
ont Hollands, drie fchellingen Hollands, ende zoo voor meer ofte mindere
Klk naer advenant, ende altoos voor de onkoften fes penningen Hollands
’sjaers, welke gepagte renten men met gelyke hooftfomme wederomme loflen,
quyten, ende redimeren mag, mits ook betalende d'onkoften van de pagtnge
ende pagtbrieve, ende dat men voor een gemeene claufule in alle pagtbrieven
altoos geftelt heeft, zoo lange henlieden gedenken kan , ende nog dagelyks ftelt ,
dat men toegepacht heeft fulken renten ’sjaers, eeuwig flaende geld, daer men
Weyn ende Broot omme koopt, ende dat by ’t woort ceuwig, anders niet verftaen
en word, dan om die gepagte renten jaerlyks te betalen, foo lange tot die of-
geloft worden, ende flaende geld daer men Wyn ende Broot omme koopt, dat daer by
verftaen word, gangbaer geld, daer den eenen Koopman den anderen mede betaelt, ende
dat men foo veel die lopende gepagte renten, als die hooftfommen van dien,
daer mede betalen ende ofloffen mag, ende dat fy getuygen niet en weten nog
nooyt bevonden en hebben , dat men alhier in den Hage anders hooger nog la-
ger renten gepagt heeft dan voorfz is. Ende want men van alle faken fchuldig
es der waerheyt getuygenifle te geven, foo hebben wy getuygen voornoemt
verfogt aen Cornelis van dicken als Bewaerder van ’t gemeen Zegel van den Hage, defe
onfe getuygenifle over ons allen te befegelen, ende op Adriaan Benninck, Secre-
taris van der felver Vlecke, de felve onfe depofitie voor ons allen te willen on-
derteykenen , ’t welk wy Cornelis van dicken ende Adriaan voornoemt fulex ge-
daen hebben op ten xxix. dag Juny anno vyftien hondert fes en vyftigh.
XXV.
Wy Schout en Schepenen in den Hage doen kond allen ende een ygelyken,
ende certificeeren mitfdefen, dat op huyden datum van defen voor ons geko-
men ende gecompareert fyn, Dirk Willemfz Schout van Pynakel, oud omtrent
wij. jaeren, Jan Dirckfe Vaender, eertyts Schout tot Soeterwoude, oud om-
trent Ixij. jaeren , Cornelis Willemfz van Ryn, Schout tot Voorfchoten, oud
omtrent Ixj. jaeren, Huyg Pietersz , oud-Schout tot Voorburg, oud omtrent
beij. jaeren, Pieter Claasfe, Schout tot Outshooren, oud omtrent lij. jaeren,
Jan Wouterfe wonende tot Alphen , oud omtrent xlij. jaeren, Alewyn Claesfe,
Schout tot Leyderdorp , oud omtrent Ixij. jaeren, Jan Dou Claesfe , oud om:-
trent lij. jaeren, Cornelis van Aecken, oud omtrent Ixij. jaeren, Jacob Symonft,
eertyts Schout tot Catwyk, wonende tot Scheveninge, oud omtrent Ixvj. jac-
ren, ende Anthonis Aertfz ‚ Schout tot Monfter, oud omtrent lvij. jaeren, alle
regtelyk gedagvaert ende gearrefteert fynde, omme der waerheit getuygenifle
te geven op feeckere difficulteyt van Couftume, ende naeftinge van landen, ter
inftantie ende verfoek van Cornelis Jan Thomiffe tot Eykenduynen, ende ed
drik
Dat
men ge-
woon es
renten
te pag-
ten
voor
-erfhuu-
ren, erf-
pennin-
gen regt
ofte
voor-
renten,
te we-
ten
voor
fulke
paien,
dat fyn
fulke
fchellin-
gen en-
pennin-
gen, en
van el-
ken pont
fulcx
diefyn,
drie
fchellin-
gen en-
de voor
de on-
koften
fes pen-
ningen
Hol-
lands.
26 €O SE U;M EN ivan
drik Philipfz., wonende in den Ambagte van Waffenaer, ende certificeerden.
die voornoemde Dirk Cornelisz, Pieter Alewyn en Anthonis , by den eede in ’
ftuck van haer luyder officie als Schouten gedaen, die voornoemde Aecken ende
Jacob Symonfz by den eede als mede-Schepenen van den Hage gedaen, Jan Dou
Claasfe by den eede als Voorfprake gedaen, ende Huyg en fan Wourerfe by
Naaftin- den geftaefden eede die fy elex daer toe deden, gevraegt ende geinterrogeert
gevan fynde, of die eerfte naefter of fynder van den lande geprefereert word voor al-
landen, len anderen, die waere naerder van bloede, foo verre hy na hem komt naeften ,
ende of daer by verftaen werd, dat als die cerfte naefter alleenlyk (e) grond-
roeringe gedaen heeft, in prefentie van Schout ende Schepenen, of dan de tyt
nog loopt, tot dat die koop ingebragt, ende de eerfte naefter in ’ land geweeft
is, dan of genoeg es, datte naeftinge gedaen is in prefentie van Schout ende —_
Geregte op ’t land, ende of fyn regt dan foo fterk geboren es, dat al quam daer
naerder van bloede , dat die hem niet verdryven en foude mogen ; feyden, eertifi-
ceerden en verclaerden mits defen na communicatie metten anderen daer op ge-
houden hebbende, dat fy hebben weten uferen ende nog dagelyks obferveren,
foo wanneer eenige landen verkoft worden, die naeftbaer fyn, ende eenige van
de Vrienden van den verkooper defelve landen begeeren te naeften, doende
regtelyk gras ende aerdroeringe, ende doende den eerften kooper een regtely-
ke weete hebben, omme die koop in te brengen, en hierna alleer die Resht-
De nac- dag dienende es, een naerder van den bloede van den verkooper ’t felve land
ftevan mede is naeftende , mits gras ende aertroeringe, doende mede den eerften koo- pag.
den per een Regtdag leggen, omme die koop in te brengen op ten voorfz Regtdag,
bloede 5: : 0) 32.
word die de eerfte naefter doen leggen heeft, dat in fulken gevalle de naefte vanden
voor _ bloede, niet tegenftaende dat hy nogtans left oft na den eerften naefter gras’
eenan- ende grontroeringe gedaen heeft, geprefereert word in de naeftinge van % fel-
dere ge- ve land, foo lange % lefte vonnifle van de naeftinge niet gewefen en is, inhou-
prefe- dende dat met defe naeftinge alle andere naeftingen geleyd en geveld fullen we-
Teer. fen, mits dat fulke naefter fchuldig es by eede te verklaren, dat hy die naeftin-
ge voor hem felven ende voor niemand anders, fonder daer toe geinduceert
ofte gebrogt te fyn, * ende met fyn eygen geld fonder eenige fimulatie doet. En-
de want men van allen faken fchuldig is der waerheyt getuygenifle te geven;
foo hebben wy Schepenen voornoemt 't gemeen fegel ten faecken van den Ha-
ge hier op gedrukt, op ten vi. dag Novembris anno xvc. vier en vyftig.
* In margine van den principalen dezes ( geregiftreert in het Coftuimboek van
den Hage fol. xxix.) ftond met de hand van den Secretaris Phil. Doublet gefchre-
ven: „, de woorden geinduceert ofte gebragt te zyn; Es by interpretatie verftaen,
> geïnduceert ofte gebragt ‚ omme voor een ander te naeften. Gedaen ter Camere van
‚ Burgemeefteren den 20. Mei 1639. Prefent den Schout, delbert Bofch, Hen-
„ drik van Sligtenhorft, en Ewout Brandt, Burgemeefteren; Pieter Fanfz. Splinter ,
„… Pieter Stalpert, Mr. Pacob Snell, Fan van Wouw, Mr. Hendrik Both vander Eem,
> Schepenen van ’s Gravenhage.
En
Wy Schepenen in den Hage doen kond ende certificeeren mits defen, datop
huyden datum van defen , voor ons gekomen ende gecompareert fyn, Cornelis
Heyndricxze Boon Styerman, oud omtrent feftig jaeren , Eeuwoud Bouwenfz
ook Stierman, oud omtrent feftig jaeren, ende Jacob Claas Doesz, oud omtrent
vyftig jaeren , alle wonende tot Scheveninge, regtelyken gedaegt fynde , omme der
waerheyt getuygenifle te geven, ten verfoeke van Adriaen Koenen tot Scheveninge,
ende hebben by den geftaefden eede, die fyluyden elex daer toe deden, gecer-
tificeert waeragtig, ende hen luyden wel kennelyk te wefen, dat foo lange {fy
Nr luy-
Ce) Zie hier vooren pag. 19. een diergelyke Certificatie van Coftuime aangaande
de Solemniteiten by gras en grondroeringe ; als mede onze aantekeninge daarop (r).
SG RAVENHAGE. 27
luyden als Stierluyden van Scheveninge gevaren hebben, dat in dentytofte teelt Zee-
van den fchelvifch een Pinck of fchuyt aenkomende „ ende.een waegen ofte kar= Regttot
re aen boort wefende , ende de vifch geladen hebbende, de Stierman met fyn Scheve-
volek gehouden es defelve wagen ofte karre boven de volle Zee te helpen, al “7%
eer de koopman daer van yet behoort te betalen, maer boven de volle Zee we-
pag. fende, foude de koopman gehouden wefen defelve vifch te betalen, alwaert ook
33. flex, dat den geheelen vifch al gefpolieert werde. Ende-want men fchuldig es
van allen faken der waerheyt getuygenis te geven des verfogt fynde, foo heb-
ben wy Schepenen voornoemt ’t gemeen fegel van den Hage hier onder op ge-
drukt, den tweeden Aprilis anno xvc. tfefig ftilo communi , onderteykent ,
J. Wolff.
XXVIL
Wy Schepenen in den Hage doen kond ende certificeren mits defen, dat
op huyden datum van defen voor ons gekomen ende gecompareert fyn, Pieter
Aertfz oud omtrent Iv. jaeren, Gerrit Jacobfz oud omtrent Ij. jaeren, ende Jan
Willemfz Briel oud omtrent vyftig jaeren, regtelyk gedaegt fynde, omme der
‘waerheyt getuygenifle te geven, ten verfoeke van Cornelis Gerritfe , ende Pie-
ter Willem{z Inwoonders van Scheveninge, mitsgaders die gemeene Viffchers al-
daer, ende hebben by den geftaefden eede, die fy elex daer toe deden, gecer-
uficeert waerachtig ende hem luyden nog wel kennelyk te fyn ende voor te
ftaen, dat in den Vaften voorleden, geleden omtrent feven en twintig jaeren,
fyluiden als Vennoits van wylen Zoyer Claafz , Stierman op Scheveninge ’t Zee.
gevaeren hebbende, ende landende overmits onweder tot Catwyk , als dikwils
gebeurt, de felve Zoyer zyn Vifch aldaer op ftrange brogt, omme af te flaen Roeren,
ende te verkopen, ende dat eenen Willem Harmanfz Boode of Dienaer van de nog
den Schout van Catwyk, Arent Wouterfz, die nog in levende Iyve es, aleer regt
„hy den felven Vifch offloeg , pooghde daer van te willen nemen Hofvifch , fulcx 1
hy couftumelyk van fyn Geburen van Catwyk was te nemen, ende dat fiende de ifor,
_felve Zoyer, feyde tot die felve Willem, neemt gy dat op u goed regt, nemen- tot Gat
de mitsdien de felve Vifch uit Willems hand, ende leyde die by fyn andere wf.
Vifch omme te doen verkopen, feggende voorts tot ten voorfz Willem , wilt
gy ons ofte onfe Buurluiden van Scheveninge onvry maeken , daer wy vry fyn,
gebreect u iet, maekt regt op te penningen, wy fullen u te regt ftaen , fulcx
dat de felve Willem ging tot den Schout, die des voorfz Zoyers penningen de-
de arrefteren onder den Schryver van Zoyer , naer dat hy den voornoemden
Vifch van de voornoemde Zoyer tot fynen profyte hadde verkoft; op welk ar-
reft die voornoemde Soyer gereift is aen die van den Geregte van den Hage,
hem luiden te kennen gevende van ’t voorfz arreft , ende wat hem gemoet was,
die hem terftont verleenden beflooten brieven , addrefferende aen den voorfz
pag. Schout van Catwyk, die de felve brieven geopent ende gelefen hebbende, heeft
34. hem en fyn gearrefteerde penningen terftont ontflagen ende voortaen ongemoeyt
gelaten; feyde voorts de voornoemde Pieter Aertfz, dat hy als Stierman in de
plaets van den voornoemden Soyer, die te Scheveninge gebleven was, met an-
dere vennoeyts als Jan Briel, ende Gerrit Jacopfz, mede Depofänten alhier , des
derden daegs daer aen weder t'Zee varende, overmits onweder wederom geko-
men ende geland es tot Catwyk, begerende aldaer mede fyn Vifch te verko-
en, ende dat die voorfz Schout Aernt Wouterfe poochde van gelyken van
iem Hofvifch te willen nemen, ende hy dat fiende, feyde tot die voorfz Wil-
lem Harmanfz , die van Scheveninge en fyn geen Hofvifch fchuldig , want fy
fyn vry, ende ik ben hier in de plaetfe van Soyer Claefz, daer gy mede in quef-
tie fltaet, ’twelk de felve Willem Hermansz verftaende, leide terftont de felve
Vifch weder neder by den vifch van hem Depofant, ende verkoft die , ende
liet hem ruftelyk ende vredelyk alle fyn Vifch verkopen, en de penningen ont-
fangen, fonder eenige kortinge ter caufe van dien te doene; feyden voorts nog
fy Depofanten, dat fy luyden daerna op diverfe ftonden ende jaeren tot Cat-
wyk met Vifch ten offlage geweeft fyn, a byfonder Jan Briel feyd, dat zÂ
we
_ wel negen -of-tienrteifen tot Catwyk-geweeft-és, ende nog -left-ontrent: vyf aes
Dat de
kinde-
ren re-
prefen-
teren de
plaatfe
van haar
‘hebben.„-dat iemand’ van: de-Geburen van bcheveninge voor of na eenig regtvan ……
„oyt gemoeit ofte gemolefteert fyn geweeft ; feggende
“plaetfe van haer: ouders-{oo- wel án:fucceffie van: Linie collaterale, als, defcen-
2s GO 5 FW M/EANT Wk
ren mét Jan Duyker, ende heurluyder-vifch aldaer verkoft „ ende-haer gelt vry
ontfangen. hebben fonder' eenigen Hofvifch te betalen , ende dat de felve Schout;
ende. ook fyn Nafaten hem luyden!altoos ongemoleftcert gelaten. hebben. vant
regt-van den: voerfz „Hofvifch , vende dat fy Depofanten ook-nooyt-gehoort.en
Hofvifch aldaer betaelt ‘hebben gehats feyden mede Pieter: Aertfz-oud-omtrent
lv. jaeren, Gerrit Jacobfz- oud-omtrent Ij. jaeren, Dirk Mattyfz-oud omtrent
lx. jaeren, Dirk Cornehfz, Langeveld oud omtrent Ixxiij. jaeren,» Jacob. Jorisz
oud, omtrent Jxxüije jaeren ; Willem Gyffoen oud omtrent bxxjy jaeren, Jan
Janfz Druyt oud omtrent lxüij. jaeren, Eeuwoudt Bouwenfz oud Ixv. jaeren,
Cornelis Heyndrixz Boon oud omtrent lxvj. jaeren, Jacob Adriaansz Cruys oud kf
omtrent lv. jaeren, Jop Cornelisz oud omtrent lj. jaeren, Jan Mattyíz oud om- kf
trent l, jaeren, ende Willem Adriaenfz Ghyfz oud omtrent l. jaeren , dat fy luy-
den lange ende. meenigte jaeren „als „Stierluyden t'Zee gevaren hebben „ ymmers |
elex van. hunluiden van dat fy, eerft tot mannen gekomen fyn _geweeft, ende
diekwyls ende menigmael geland fyn geweeft uyt faeke voorfz tot Catwyk, ende Pos” PE
hebben aldaer ten aenfien van (de voorfz Aernt ‘Wouterfe Schout voorfz. ende © —
fynen nakomelingen. in ’t felve offitie,; haren Vifch doen verkopen, en de pen- A
ningen daer van komende, ruftelyk en vredelykvontfangen ‚ fonder dat fy: luy- Rn
den eenig regt van den Hofvifch eenigen Schouten ofte ymand anders van ha- Ed
rent wegen betaelt hebben gehat, ofte dat fy ofte heurluyder mede- geburen
ter caufe van dien „federtof ook voor den voorfz tyt ld Claeszoons queftie,
voorts dat indien ’t yemant
van hen. luyden.ofte heuren geburen. gebeurt hadde; dat fy luyden met regt ’t ii
felfde fouden hebben doen diffenderen ,-alfo. die van Catwykvop Scheveninge vrs be
fyn ‚„ende-hem luyden ook heure vrydom laten. genieten „ ende ni hoer oi)
en fyn, „ende dat die gemeen geburen van-Scheveninge. ee fynjegens
die van. Catwyk „dan die van Cacwyk jegens den geburen van Sch venings ‚ over- “
c Á
mits die: van Catwyk,dagelyks-metfchepen., „wagens karig op: Scheveninge
ten-offlag komen „ daer-die-van Scheveninge tot Catwyk niet en komen, dan deur
oirfaicke van onweer als voorfz es, ende doen «den gemeente van, Scheveninge
deur dien groote fchade.. Ende want men: van allen faeken fchuldig es.der waer-
heit getuyg te geven „ byfonder des verfogt fynde, foo hebben wy. Schepenen
-voornoemt ’t gemeen Segel van den Hage hier onder opgedrukt, op ten. xix.
dag Mey anno duyfent vyf hondert en feftig. EV oel zn
Zer Ke VOLA Ts. si der
EE
Wy Floris van. Dam Schout van den Hage oud omtrent xlviiijs jaaren., Cornelis
rde geregte waerheit, dat wy regtelyk gedaegt fyn omme getuygenifle derwaer-
heit te geven , van-fekere Couftume ter inftantie van Heer Willem” Snouckaert.,
„Ridder ende Räed ordinaris in den Hove van Holland , certificeren mede dat
voor ons gekomen ende gecompareert fyn Jan Clementsz-oud omtrent Ixvj. jae-
ren, „Michiel Loefs& oud omtrent Ixvij. jaeren, Meefter Arent. Huygenst oudom-
trent lix. jaeren „Jacob. van Dorp oud omtrent xxxviij. jaeren, ende Meefter
„Pieten Bruynf3 oud Omtrent xlvüj. jaeren, Vroetfchappen van den Hage, mede _
regtelyk verdaigt fynde omme getuygenifle der-waerheit te geven, ten verfoe- pag. —
ke als, voren, ende verklaren. wy Schout, Schepenen, Secretaris, Bode, elex 36. ©
by den eede in ’t ftuk, van onfe offitien gedaen , ende d'andere Comparantenby 3
den eede als. Vroetfchappen wan. der Hage gedaen , waeragtig te wefen , dat À
alhier in den Hage een notoir Couftume es, dat die- Kinderen reprefenteren de ie
dente,
sG Ro Ar WExN3 Hi AAG B 29
dente, foo dat in fucceffie van Nigten of Neven, Ooms ‚of Moeyen- Kinde-
ren fuccederen, gelykelyk met heure Ooms ofte Moeyen in allen fchyn als haer
vader en moeder gedaen fouden hebben, in gevalle fy als nog leefden , ten waere
‘t felve by Huwelykfe voorwaerden ofte teftamente anders gemaekt wacrc.
Ende want men van allen faken fchuldig es der waerheic getuygenifle te geven ,
foo hebben wy Schepenen voornoemt ’t gemeen Segel van den Hage hier onder
opgedrukt, op ten xvij. December anno xv“, feven en vyftig. Onderftond ge-
teykend, Cornelis van dicken, ende S. van der Does. k
XXIX,
Wy Floris van Dam Schout van den Hage oud omtrent xlviij. jaeren, Cornelis
van dicken oud omtrent lxviij. jaeren, Willem van Criep oud omtrent Ixviij. jae-
ren, Symon van der Does oud omtrent xlviij. jaeren, Jooft Jacobf& oud omtrent
xluij. jaeren , ende Jacob Vermy oud omtrent xxxvij. jaeren, als Schepenen;
Adriaen Bennink Secretaris oud omtrent xlij. jaeren , ende Cornelis Pieterfz ‚ Boo-
de van den Hage, oud omtrent xxxvij. jaeren, doen kond ende certificeren
mits defen voor de geregte waerheit, dat wy rechtelyken gedaicht fyn omme
feekere Couftume , ter inftantie van Katryn Nanninks dochter met haer (5)
euenknyen , ende die kinderen van Pieter Egelfz, als erfgenamen van ’s moe-
ders
(f) Evenknyen, zoo hier als ook op de volgende bladzyde, te vinden, iseen woord
in voorige tyden zeer gebruikelyk, werdende het zelve in de Memoriaalboeken van
den Hove meenigmaal gevonden. Het beteekende eigentlyk bloetverwanten, die
malkanderen in gelyken graade beftaan. Het is een vertaling van het Latyníche
woord, gezuculum, of geziculam,’t geen men woordelyk zou mogen overzetten een
knietje , dog ’t geen in de middel-eeuw een graad van maagfchap te kennen gaf. Ge-
Iyk de doorgeleerde Du Cange, in zyn Gloffar. medie €” infime Latinitatis, op het
woord gezucnlum „ met veele plaatzen bewyft. Zoo doet ook Jo. Georg. Eecardus
zn Commentar. ad Leg. Salic. tit. XL vir. Ô. 3. op de woorden: ufgne ad fextum ge-
niculum. d. i. tot den zesden graad: en $. 4. / autem aullus, nifi poft fextum gemicu-
Vurm proximus fuerit. d. i. Zoo ’er nu geen nabeftaande mogt zyn, als die na den zes-
den graad was. Van deze eerfte betekenis is het overgebragt tot eene andere; na-
mentlyk, om uit te drukken Conforten , medeftanders, die een even gelyk of egaal
regt en aantal hebben. De Schryver van Zet Begin, Voortgang en einde der vrye en
ewaande Erfgravel, Bedien. an Holland en Weftorrefland , pag. 471. haalt een derde
Getekend aan, namentlyk, dat het zelve woord ook toepa elyk zoude zyn op twee
perzoonen van dezelve waardigheid, in opzigte van de geboorte. Des zoude de
eene Edelman, everkzte zyn van den anderen; de eene Welbooren van den anderen s
&c. en daar zyn plaatzen in de oude gefchriften, die daar toe aanleidinge geven.
Maar wy zullen eigentlyk zulks bewyzen met de volgende, getrokken uit de reets
genoemde Memorialen van den Hove. In’ VL. Memor. van Rofe C. o. Jo. fol. 12.
verfo, leeft men, „ Alfoe myn Jonkheer van Gaesbeeck aangefproken heeft voir my-
„ nen Heere van Santes en andere van den Rade &c. Jan Utenhage en fz evenknyen,
» begerende dat men hem ontruyminge doen zoude, van zulke Leengoede, als hy
s, met rechte voor zyne Leenmannen hem afgewonnen hadde &c. Zie deezefpreek-
wyze met zyne Evenknyen,fpreekende van Erfgenaamen. ibid. fo/. 32. IO4.r. EN 104.
verf. … Den oer. Mey 1440. heeft Jan van Reneffe van den Burch geloift aan han-
» den Willems Heere tot Naeltwyck, dat Dirk van Oiftenen en Jan van Werefteyn
s Ongehindert en onbelet in Zeelant zullen mogen comen, om hoir recht te fpree-
»‚ ken en te vorderen op Jan van Renefle voirfz. en fyne Evenknyen &c. ibid. fol. ga.
verf. Zoo vind men ook in ’t elfde Memor. van Rofé quot. F. j. le, fol. 169. het vol-
gende geval: Pieter Gerritfz. hebbende met zyn wyf ten meede- gave genomen
een ftuk lands, draagt het zelve land buiten haaren wil en weeten op aan Jan van Ho-
depyl, en ontfangt het van den zelven weder te Leen; de Vrouw geftorven zynde,
eyfcht Pieter Andriefz. als met zyne Evenknyen, dat is, met zyne verwanten die
overledene in gelyken graade beftdande, erfgénaamen van de vrouw de helft van ’
zelve land &c. ’t welk Dieral Andriefz, met fyne evenkayen, als erfgenaamen werd toe-
eweezen by fententie van den 18. Novemb. 1446. Infgelyks gefchil gereezen zyn-
de tuflchen die Huysluiden van Noortich en Noorticherhout ter-eenre, en Willem
Janszoon met fix edexkayen over het contribueren in der bede, vermeetende Willem
met fyn evenkayen Welgebooren Luyden te wefen, is geordonneert &c. ‚ breeder te
2 vin
ouders ,
zoo wel
in linie
collate-
raal als
defcen-
dente.
30 43 STUMM # eN
vn dersfyde, van Heer Cornelis. Direxz Deym December Salr. Ged. certfieëren
mede, dat voor ons gekomen ende gecompareert fyn, Jan Clomentsa oud om-
trent Ixvj. jaeren, Michiel Loefsz-oud omtrent Ixvij. jaeren, Mr. Arent Huygex
oud omtrent lix. jaeren, Jacob van Dorp oud omtrent xxxviij. jaeren , ende Meecf-
ter Pieter Bruynfä oud omtrent tbe Vroetfchappen van den Hage;
mede verdaigt fynde- omme getuygenifie der waerheit te geven, ten verfoekeals
vooren. Ende verklaeren. wy Schout, Schepenen, Secretaris , Boode, eléx
Datf by den eede in ’t {tuk van onfer offitien gedaen, ende d'andere Comparanten by
En re den eede als Vroetfchappen van den Hage gedaen, wacragtig te wefen, dat
derkind alhier in den Hage een notoir Couftume is „in t Schependoms recht alhier in den Ha- pag.
of kin- ge, die fy Depofanten tot defen dage hebben weten uferen ende obferveren , 37-
deren _ foo ook ymand van hem luyden ter contrarie en weet gedaen te-fyn, als ymand
overlyd in haer Ambagt defer werelt overleyd. fonder-Kinderen. of Kintskinderen: agter
datte te laten, tot fynen regten erven, nog ook eenige Broeders ofte Sufters-ofte Kin-
OOR © deren van dezelve:, om fyn goedste-erven, of te participeren „ dat als dan-de
Hdd 4 naefte vrienden: van ’s vaders fyde deelen d'een helft, ende de-naefte vrienden
bevde _ van ’smoeders fyde de andere helft, ten waere ’t felve by Huwelykfe voorwaer:
fyden in den ofte teftamente, anders. gemaekt worde, alwaert ook datter thien, xij. of
degoe- xx, waren van deene fyde-, ende niet dan een, ij. oft tij. aen d'andere bras
den fuc- dat die een, twee of drie alfo. veel fouden nemen, erven ende deelenvals-alle
nn d'andere x. xij. of xx. Aêtum den xv. dag Decembris anno xvc. feven ende vyf-
len tig. Onderteykend, Cornelis van dicken ende $. van der Does.
ein
… Wy Cornelis van-Aicken oud omtrent Ixviij. jaeren, Willem van. Cryep_oud-om-
trent Ixvij. jaeren „ Symon van der Does oud omtrent |. jaeren, ende Foof? Facohf
oud omtrent xlüj. jaeren, Schepenen , ende Adriaen Mathy(Je Secretaris van den
Hage oud omtrent xlvij. jaeren, doen kond ende certificeren mits defen, reg-
telyk daer toe verdaigt fynde, ten verfoeke van Cornelis Franfe, ende Adriaen
Jacobfz Backer „ als. Man ende. Voogt van fynder huyfvrouwe, met heurluyder
CVEN»
vinden in het twaalfde Memoriaalb. van Rofe F. 2. #. fol. 10. verfo en 11. r.
En om het niet te laaten by de aanhaalinge van befcheiden, waar toe maar weinige’
toegang hebben, men vind zulks in een fententie van den Hove van Holland , ge-
wezen in den jaare vyftien hondert veertig, onder de gedrukte fententien van de
Hoogen en Provincialen Raaden in Holland, de 116de., alwaar pag. 407. aldusgele-
zen werd: „ agterlatende zekere goederen, en daertoe Anna en Catherina Olofs-
„‚ dochteren en Duif Jans dochter met meer andere hare evenknyen, dacr af die gedaeg-
‚‚ de tranfport hadde, als zynde naefte bloed en erfgenaemén collaterael „ enz. en
zoo ook pag. 408. Wy zullen nog maar eene plaats aanhaalen, om te gelyk te too-
nen, dat de onkunde van dezes woords betekenis uitgelevert heeft onverftaanbaaré
uitgaaven in de oude gefchriften. In de Handveften van Kennemerland, uitgegeven
by Will. Gerritfz. Lams in den jaare 1664, werd bladzyde 850. ez. volgende gevon-
den een Handveft door Hertog Willen vaa Beyeren den vyfden van dien naam op Sté.
Martynsdag des jaars dertien hondert zeven en vyftig verleent aan die van Cronme-
nie, waarin op pag. 851. voorkomt deze periode: „ Voert fullen wy den luden
»- - == == s foe als die brieve begripen, die onfe goede luyden van Acker-
„ Jloot , van Schermer ende andere haer elleck ien dair of hebben. Dat deze laattte
woorden. geenen zin altoos hebben, kan elk ligt zien. Maar leeft men , in plaats
van de woordjes, elleck ten, het woord evenkzien , zoo is alles klaar en net. -Dat
zulks nu geene giffinge is van ons, maar dat het zoo zyn moet, kan men zien op
twee andere plaatzen, daar het zelve Handveft mede gedrukt. is, namentlyk onder
diezelve Handveften van Kennemerland pag. 18. en in het groot Placcaatb. ZZ. Deel
Col. 1639. en 1640. (hoewel aldaar gedagtekent ftaat op St. Mauritius dag.) Want
op beide die plaatzen luiden de gemelde laatfte woorden aldus: exde anders haer even-
knie daer af hebben. Meerder zouden wy tot ophelderinge van diergelyke onverftaan-
baare plaatzen konnen bybrengen; dog wy vreezen nu al zelfs verveelt te hebben,
en zullen mits dien hier maar Kortelyk byvoegen, dat dit woord in. laatere tvden.in
ongebruik is geraakt en in plaatze aangenomen cuuz fuis of cum foctis.
SGHRA NEN HALG E, 31
evenknyen „ omme der waerheit getuygenifle te geven, van fekere Couftume
wan fucceffie van Kinderen, gekomen van twee byfondere bedden, na Schepen-
doms regt, verklaren wy voornoemde perfonen ‚ dat alhier in. den Hage, daer
men Schependoms regt ufeert, die Couftume es, dat Man ende Wyt. in egte
ftaete vergadert fynde, ende procreërende famen kind ofte kinderen, indien de
Man ofte Wyf komt te overlyden , ende de langft levende geraekt weder te hu-
welyken, ende wederomme winnende Kind of Kinderen by de tweede gehuuw-
de, dat alfulken kind ofte kinderen van ’ twede bedde in de goeden van de
Voorkinderen, als die geraken te overlyden, niet dieper nog, vorder en mogen
erven nog fuccederen jegens de andere fufters ende broeders van de voorkinde-
ren, dan met een halve hand in een halve deel, alfoo die kinderen van ’t voor-
bedde haer overleden moeders ofte vaders goed te vooren gedeelt hebben gehat,
dats te weten indien den boel groot es hondert guldens , dat die voorkinderen
. daer van eerft behooren te deelen d'een helft, ende dat fy als dan metten nakin-
°. deren deelen egaliken d'ander helft, meerder ofte minder naer advenant. Ende
want mem van allen faken fchuldig es der waerheit getuyg te geven, byfonder
des verfogt fynde , foo hebben wy Schepenen voornoemt *t gemeen Segel van
den Hage hièr onder opgedrukt, op ten vyfden February anno xvc. acht ende
vyftig, filo communis onderteykent, Cornelis van dicken ende $. van der Dees.
Xx XxX1.
Wy Floris van Dam Schout van den Hage in Holland, oud omtrent xlviij. jae-
ren. ‘Cornelis van Aicken oud omtrent lxvj. jaeren, Willem van der Criep oud om-
trent Ixv. jaeren „ Symon van, der Does oud omtrent xlvij. jaeren , Baudewyn van
der Boe oud omtrent . . . jaeren, Pieter van Zoutelande oud omtrent xxx. jaeren,
ende Jacob Symonfe oud omtrent Ixvj. jaeren, alle Schepenen, Adriaen Bannink
Secretaris oud omtrent xl. jaeren, Lourys Crook oud omtrent xlviii. jaren , Jan
Wolf oud mede xlviij. jaeren, Voorfpraken ofte Procureurs van der. zelver
Vlecke , alle te faemen regrelyk gedaigt fynde by den gefwooren Boode van
der felver plaetfe, omme der waerheit getuygenifle te geven, ten verfoeke en-
de inftantie van Heeren Nicolaes van Moerkerken, gefeyt van Praet, Canonick op
» Palais van den Hove van Holland alhier in den Hage voorfchreven , ende ver-.
klaerden wy vooren genomineerden elex by den eede in ’t ftuck van onfen dienft
gedaen, dat waeragtig es, dat de Couftume ende ’t regt alhier in den Hage es,
ende ook fulcx hebben weeten uferen , dat foo lange geen memorie van men-
fehen ter contrarie er gedenkt, ’t welk als nog dagelyks gebruykt ende geob-
ferveert word, dat foo wanneer tuffchen Man ende Wyf geen teftament ofte
huwelycxe voorwaerden gemaekt en es, ende een van haer beyde aflyvig word,
dat als dan de langftlevende afftant moet doen van den halve goede jegens de
kinderen ofte naefte erfgenamen van den overleden, ’t fy: land, fandt ‚ meubi-
len , ende immobile goeden, na Scliependoms regt, ende dat de langftlevende
defelve halve goeden mag verkopen , alieneren , vervreemden, ende doen daer
mede haeren of fynen vryen wille , alshy ofte fy met anderen haeren goeden
vermag te doene. Ende want men van allen regtvaerdigen faeken fchuldig es
der waerheit getuygenifle te geven, byfonder als men daer toe verfogt word,
foo hebben wy Schepenen voornoemt t gemeen zegel van den Hage: ten faec-.
ken hier onder aen gedaen hangen, op ten feven en twintigften dag Juny in
„ den jaere ons Heeren duyfent vyf hondert vyf en vyftig.
ORNE
We Schepenen in den Hage doen kond ende certificeeren mits kenniffe van:
defen, dat voor ons gekomen ende gecompareert fyn , Curnelis van Aicken. oud
omtrent Ixj. jaeren, Symon van der Does oud omtrent xlvij. jaeren, „Jacob. Vermy
oud omtrent xxxv. jaeren, ende Pieter van Soutelande oud ontrent xxx. jaeren, Sche-
penen , Anthonis Aerntz Schout tot Monfter ‚ Oud omtrent lviij. jaren „ Michiel Louff sz
aud omtrent Ixiij. jaeren, Cornetis Symonfe De omtrent xliij. jaeren , ende zen
3 Ja
Man en
wyf
komen-
de ten
tweden
huwe-
lyk en«
de kin-
deren
krygen-
de, kon-
nen de
zelve
laefte
kinde-
ren niet
dieper
dan met
een hal-
ve hand
komen.
Tuf:
fchen
man en
vrouw ;
een
1uwe-
lykfe
voor-
waar-
den nog
tefta-
ment
zynde
C=
rachel
moet de
langft-
levende
afftant
doen
van den
halven
boedel,
&c.
Soo wie
in regte
geld of
rest
eifcht,
en de
Ver-
Wweer-
der wil-
lig is te
Íwee-
ren, dat
de Eyf-
{cher
hem die
eed mag
verdra-
gen.
ren, mede Vroetfchappen van den Hage, ende eenige onlangs Schepenen van
den Hage geweeft ‘hebbende, Frans Cock Taelman oud omtrent xxxvj. jaeren,
ende certificeeren fy Comparanten elex by den eedt, die fy in ’t ftuck van hae-
ren dienft gedaen hebben, dat waeragtig ende een notoire Couftumees voor den
Geregte ende Schouten Vierfchare van den Hage, ende van ouds geobferveert
is geweeft, fo lange haer Depofanten gedenken magh, dat men omme een fac-
ke mag dingen drie kenningen, zoo ver den eyfích bevonden word gemuteert,
ende verandert.te wefen , in ’t kleyn ofte groot, verklaerden fy getuygen by
haerluider voorfz eede, dat van foo lange hen luiden gedenken mag voor en na
den tydt, dat fyluiden als Schepenen van den Hage gedient hebben, dat men
om eene faeke heeft mogen dingen ende aenleggen drie kenningen , mits dat den
Eyffcher muteerde of veranderde fynen eyfch , omme fyn regt te beter te mo-
gen fonderen ende verifieeren, welke Couftume dagelyks alhier fulex nog geu-
feert ende geobferveert word; feyde voorts die voorfz Anthonis Aernts& foo veel
meer, dat in ’t Schout-Ambagt van Monfter , als aldaer gebruikende ende heb-
bende Schependoms regt, als in den Hage, gelyke Couftume dagelyks geufeert
ende geobferveert werd. Ende want men van allen faeken fchuldig es der waer-
heit getuigenifle te geven, byfonder des verfogt fynde, foo hebben wy Schepe-
nen voornoemt ’t gemeen Segel van den Hage hier onder op gedrukt op ten
vyftienden January vyftien hondert fes en vyftig onderteekend , /. P. van Criep,
ende $. vander Does.
XXxXVIIL
Wy Schepenen in den Hage in Holland doen kond ende cettificeeren mits
defen, dat op huyden datum van defen, voor ons gekomen ende gecompareert
pag.
fyn, regtelyk verdaigt fynde ten verfoeke van Claes Pieterfz den Bont tot
Scheveninge, omme der waerheyt getuygenis te geven, Cornelis van Aicken oud
omtrent lxv. jaeren , Symon vander Does oud omtrent xlviij. jaeren , Fooft Facobfg oud
omtrent xlv. jaeren, ende Jacob Vermy oud omtrent xxxix. jaeren, Schepenen,
ende Adriaen Bennink-Secretaris van den Hage oud omtrent xlij. jaeren, ende
certificeerden fy Comparanten elcx by den eede in ’t ftuck van heurluiden dienft
gedaen, dat waerachtig es, dat alhier in den Hage gecouftumeert en gewefen
“word , dat zoo wanneer men difponeert op de preferentie van eenige verkofte
huyfen, land, ofte erven, dat als dan de outfte rente ofte Schuldbrief word ge-
prefereert in fyn hooftfomme met den leften verfchenen termyn ofte jaerrenten,
“_ende daer hy volle regt om gemaekt heeft, niet tegenftaende dat een ander heb-
bende jonger rente ofte fchultbrief die proceduren van de verkopinge heeft doen
doene, maer word alleen geprefereert van fyn rechtelyke onkoften. Ende want
men van alle faeken fchuldig es getuygemfle der waerheit te geven , byfonder
des verfogt fynde, foo hebben wy Schepenen voornoemt’t gemeen Segel van
den Hage hier onder opgedrukt op ten xij. dag Mey anno vyftien hondert ne-
B 4 vyftig , onderteekent Cornelis van Aicken , $. vander Does, ende Joofd
Jacobfe.
KTNRN,
Wy Schepenen in den Hage doen kond ende certificeeren eenen ygelyken
E mits
Roeren-
de van
een fake
te mo-
gen din-
gen drie
kennin-
gen,
mits tel-
Datde
oudfte
gehy-
pothe-
queerde
gepre-
fereert
is voor
den.
jong-
ften.
Soo wie
by con-
tumatie
verwon-
nen
word,
mag ko-
men op
eenen
pagt-
dag, en
keeren
dat met
cenken-
ninge.
Proce-
duren,
om een
uitweg
over
iemands
land aan
te wy-
zen.
36 GRO Sal GEMEE NW WAN
mits defen, dat op huyden datum van defen voor ons gekomen ende gecompa-
reert fyn, regtelyken daer toe verdaigt fynde , omme der waerheyt getuyge-
niffe te geven , ten verfoeke van Lourys Direxz Rofenburgh, Adriaen Bennink
Secretaris oud omtrent xliij. jaeren, Jan Wolf ende Frans Cock oud omtrent
xxxix. jaeren, beyde Voorfpraken van den Hage, ende certificeeren fy getuy-
gen elcx by den eede in ’t fluck van heurluyden ofhitie gedaen, dat die Couftu-
me van der Vierfchare voor die van den Hage es, dat alwaer 't foo dat d'eene
partye den anderen verwonnen hadde by contumatie voor die Vierfchare van
den Schout van den Hage, dat de gecontumaceerde mag komen op ten pagt-
dag als fyne partye begeert fchattinge of pagtinge te hebben, voor de fomme
daer hy hem voor verwonnen heeft, ende keren dat met een kenninge, foo
verre de gecontumaceerde eenige middelen fuftineert, daerby hy bewyfen wil,
t voorfz verwin met onregt verkregen te hebben, of dat fyn eyfch ondeugde-
Iyke es. Ende want men van allen faken fchuldig es, der waerheyt getuyge-
nifle te geven, byfonder des verfogt fynde, foo hebben wy Schepenen voor-
noemt ’t gemeen Segel van den Hage hier onder opgedrukt , op ten thienften
dag February anno vyftien hondert negen ende vyftig lilo commuui ‚ ondertee-
kent JF. van Dorp, ende S. vander Does.
XL.
Op ten derden dag Septembris anno vyftien hondert vyftig, heeft Zugufbyn
DFacobsz Stalpert geklaegt op Heyman de ende feyde hem an , hoe dat br
tot defen dage gebruykt heeft van den Eyffcher feekere dertien hond land , de-
welke gelegen fyn in en aen fyne Woninge, concludeert, dat de Verweerder
fchuldig fal wefen d'Eyffcher fyn uytweg te wyfen„ of te gehengen ende te ge-
doogen , dat den Eyffcher fal vaeren over fyn land op den Heerwegh , den nae-
ften wegh, ende de minfte fchaede , of duyfent gulden daer voor te geven ende
boëdt't wedde, (A) en Se ES aide rend RN
Waer op Heyman Pieterfg verklaerde, dat hy anders geen uytweg en weet van
t land van den voorfz Auguflyn Facobf2, dan van ’t land op fyn werf.
Endeop den eerften dag van Oétobris, foo heeft Louis Cornelis als gemachticht
van Zuguflyn Jacobfz Stalpert voorfz geklaegt op ten felven Heyman Pieterft ‚ perfi-
{teerde by fyn eyfch gelyk vooren, biede ’t wedde.
Waer jegens Heyman Pieterf feyde onfchult, hem biedende ’t wedde.
Ende op den xxix. der felver maent Oétobris gaven Schepenen Heyman Pie-
terfz de kenninge gewonnen, ende Louris Cornelisz, in den naem {oo hy proce- -
deerde , verloren.
Ende op den fevenften January daerna volgende, heeft Auguftyn Jacobfz Stal-
pert voorfz wederomme geklaegt op de felve Heyman Pieterfz, hem eyfchende,
dat hy fchuldig fal wefen, hem te wyfen.een uytpadt tot dertien hond lands,
die de felve Heyman van hem gebruykt heeft, ende in gevalle hy onwillig es’t
felve te doen, foo verfoekt hy Eyflcher aen myn-Heeren van den Geregte al-
hier, dat hy hem fyn uytpad wil wyfen, ende feyt dat die voorfz Heyman ge-
hengen ende gedogen fal, ’t felve fulex gedaen te worden of duifent gulden daer
voor te geven, makende eyfch van koften ende boedt hem ’t wedde. _ |
Waer jegens Heyman Pieterfe feyde onfchult, biedende weer ’t wedde. _ _
Ende op den achtften February daerna volgende in’t voldingen van de kennin-
ge, heeft Heyman Picterfg doen feggen by monde van fyn Taelman, dat hy
niet en wilde beletten, dat die van den Geregte den voorfz Auguftyn fyn, uytpad
fullen wyfen. | ek
Op den vierden Marty daerna volgende, gaven Schepenen duguftyn SFacobf&
de kenninge gewonnen, ende Heyman Pieterfg verloren. aid
Ende op den xiij. Marty daerna volgende, heeft Auguflyn Facobft geprote-
fleert, alfo hy met Schout ende Schepenen geweeft es ten huyfe van sd
| | ig-
(#) Zie hiervan pag. 11. (4).
pag.
47.
pag.
48
sGRAVENHAGE. 37
Picterf, omme na voorgaende vonnis ende ’t confent van Heyman Pieterfz,
aldaer by de Wethouders gewefen te worden een uytweg, de naefte Weg,
ende de minfte fchade tot an den Heere-weg , ende verfogt aldaer van Heyman
Picterfa’t land gewefen te worden. Onderftont gefchreven, geextraheert by
my H. Adams, ende daer onder ftont gefchreven, gecollationeert tegens ’*t ori-
gineel Extraêt, ende geaccordeert by my, ondergeteykend, P. Uytwyck.
XLI,
Op huyden den 18. Marty anno vyftien hondert een en vyftig flilo communi ,
foo hebben wy Schepenen van Monfter collegialiter vergaert geweeft , regtelyk
daer toe verfogt wefende van Zuguftyn Yacobf Stalpert in den Hage, op een fec-
ker ftuck lands, gelegen omtrent de Werf van Heyman Pieterft den voorfz Au-
guftyn toebehorende, ’t welk de felve Heyman Pieterft laeft gebruykt heeft, ende
een jaer te blom gelegen hadde, ende heeft die voorfz duguftyn ons daer regte-
lyken aen gedongen, dat wy fchuldig fouden wefen hem een uytweg te wyfen,
daer hy of de Bruykers van ’ felve land haren uytweg fouden nemen , omme
uyt ende in te mogen varen, omme ’t felve land te gebruyken , ende te bouwen
met ploegen, paerden, of met andere beeften, foo hem dat believen fal, en dat
na Regte ende Couftume van den Ambagte. Ende alfo wy Schepenen’ bevon-
den hebben, dar ’t felve land in queftie gelegen es op t Noerdeynde , en aen
een ander {buck lands niet ofgeheyt nog ofgegraven, foo hebben wy Schepenen
verklaert met vonnifle , dat 't voorfz land fyn uytweg hebben fal Suyt-Ooft op aen
den Heer-weg toe, ’twelk ons denkt den naeften weg ende de minfte fchade te
wefen, altoos onvermindert een iegelyken fyn regt, zonder arg ende lift. t'Oir-
conde hebben wy Schepenen voornoemt onfen gemeene Segele hier onder aen
gehangen. Aétum den vyftienden Aprilis anno vyftien hondert een en vyftig,
my prefent, |
REL 5
Ordonnantie gemaekt op ’t fchutten van de Beeften in
den Hage ende Haeg-Ambacht, by den Schout ofte
Monfter;
decken fynen Subftituyt, de felve Aecken, Facob van -
Dorp, ende Facob Vermy, Schepenen, den elfden
Augufty anno vyftien hondert negen en vyftig.
Item in den eerften van een Varken gerinkt ofte ongerinkt, tien ftuyvers.
Van een Paert, acht ftuyvers.
Van een Koe, vier ftuyvers.
Van een tweejarig beeft, twee ftuyvers.
Van een Winterbeeft, twee ftuyvers.
Van een Kalf of Schaep, een ftuyver.
RT DE
Wy Cornelis van Aicken , Jacob van Dorp, Symon van der Does, Pooft Facobfs,
Adriaen vanden Velde, ende Adriaen van der Aer, Schepenen in den Hage in Hol-
land, regtelyk verdaigt fynde omme der waerheyt getuygeniffe te geven, ten
verfoeke van Nicolaes van den Wyele, van wegen Jacob Gramay Ontfanger van de
Staeten ’t Lands van Brabant, ende certificeeren wy getuygen by den eede die
wy elex in *t accepteeren van onfen dienft gedaen hebben, gevraegt fynde op
te interrogatorie ons bygeleyd, ende verthoont by den voornoemden ‘Nicolaes,
fulex hier volgt; Item of daer queftie voor hemluyden als Schepenen van den
Hage voortyts gekomen hadde, ofter als nog quame foo wel op ’t point van de
fecreete Huwelyken, als andere poinéten van ’t Placcaet by der Keiferlyke Ma-
jefteyt voor Ediét ende eeuwige Wet al ie van dato den üij. Oétobris
OR) an-
Verkla-
ringe
van
Schepe-
nen van
den Ha-
ge, dat-
ze het
Plac-
caat no-
pende
de Se-
creete
huwe-
Iyken
zullen
agter-
volgen.
Van
vifch
die uyt
eenpink
op te
wagen
geladen
en van
de wa-
gen in
Zee ge-
fpoelt
word.
Hoe
men te-
gens _
een cri-
minelen
gevan-
gen pro-
cedeert
De Bail-
liu moet
zyvne
aêtie in-
ftitue-
ren te-
gen een
gevan-
gen in’t
Crimi-
38 COS B UME N var
anno vyfden hondert xr, hemluiden vertoont ende voorgelefen , of fyluyden als
if
Schepenen ’% felf
ende byfonder ’t poinét van de fecrete Huwelyken; feggen ende verklaren wy
getuygen gelyckelyken, na wy luyden ’t voorfz Placcaet wel rypelyk gelefen
ende gevifiteert hebben gehadt, dat wy ’t felfde fouden achtervolgen, ende
ons luyden daer na fouden reguleren, ende *t voorfz poinét ofte Arciculen van
de fecrete Huwelyken by vonnifle approberen. Ende want men &c. Aétum
XxX. dag Septembris anno vyftien hondert Ix. my prefent ,
| ie Benninck.
de Tan In Voo
Wy Schepenen in den Hage doen kond ende certificeeren mits defen, dat op
huyden datum van defen voor ons gekomen ende gecompareert es, Dirck Cor-
nelifg, Altas ouwe Langeveld, regtelyken gedaigt fynde omme getuigenifle der
waerheit te geven, ten verfoeke van Adriaen Koenen, ende ceruficeerde hy ge-
tuige by den geftaefden eede die hy daer toe dede, dat geleden omtrent xl. jae-
ren, hy als Vennoyt met fyn broeder t'Zee gevaren heeft, ende dat hy met
fyn broeder mette Pink aen land komende, getelt heeft uytte Pink op: de “wae-
gen ftaende in Zee an boort met een waflende water de geheele wagen vol Schel-
vifch, mer of die verkoft was dan niet, feyde hy Depofant vergeten te heb-
ben, ende die waegen foo geladen wefende, ende ofrydende fyn de paerden
van de touwen. uytte wagen gebroken , fulex dat die voorfz Vifch van de wa-
gen fpoelde , ende datter boven de hondert Schelviffen van de voorfz wagen niet
gebergt en worden, alfo die voorfz Vifch van de wagen ’t zeewaert indreef;
feyde voorts dat de Couftume van de zyde op zeees, als fulex gebeurt, foo
voorfz es, ende dat de voorfz Vifch al fchoon verkoft hadde geweeft, dat men
den koop van fulken weggefpoelden Vifch niet en eyft, nog daerom en mole-
fteert, nog noyt geweten en heeft dat ooyt fulcx gedaen is geweeft. Ende
want men &c. den xxv. dag van May anno vyftien hondert lx. my prefent,
Á. Benninck.
Malt: Mee
Wy Burgemeefteren en Schepenen in den Hage doen kond ende certificee-
ren mits defen , dat op huyden datum van defen voor ons gekomen en _gecom-
pareert fyn, Jacob Vermy Burgemeefter , Adriaen Bennink Secretaris , Cornelis
van der Heyde gefwooren Boode, Louys Croock ende Johan Wolf, Voorfprae-
ken van den Hage, alle rechtelyk &c. ten verfoeke van Louis tSerraerts Bailliuw
van den Hage, ende ceruficeerden &c. by den eede die fy elk in ’t ftuk van
heuren dienft gedaen hebben, dat henluyden kennelyk es , dat die Couftume
voor de Vierfchare van den Bailliuw van den Hage es, ende altoos fulks heb-
ben gefien ende weten uferen , fo wanneer de Bailliuw van den Hage ymand
uyt krachte van voorgaende informatie fmakende na Cryme gevangen heeft ,
dat de felve fyne informatie levert in handen van de Schepenen , omme den ge-
vangen daer uyt te examineren, ende indien de gevangen geexamineert, ende
ook na voorgaende verklaringe ter tortuyre gebragt fynde , confefleert, ofte
de Placcaet in alle fyne poinéten fouden agtervolgen dan niet „
Pag.
49.
niet confeffeert , fo leydt de Bailliuw den felven gevangen een dagh van rechte, pag.
dewelke es den eerften met den laeften, mer des es hy gehouden den felven sc.
gevangen xxiv. uyren te vooren fynen eyfch by gefchrifte te feynden by den
gefwooren Boode van den Hage. Ende word ten dage dienende fommarie te-
gens den gevangen geprocedeert, ende ook recht gedaen op de precedente in-
formatie by den Bailliuw genomen, ende den Schepenen geexhibeert, fonder
eenigh vorder recollement te doen, byfonder als d'informatie voor henluyden
gepafleert en gedaen is, niettegenftaende eenige exceptien ofte dilayen „ ende
fonder train van proces, ofte datter vier klagten gedaen worden, ten ware
Schepenen eenige fwarigheden bevonden, daer deur {y genootfaekt fouden fyn
’t vonmfle te fteden 3 feggende voor redene van heurlmiden wetenfchap , EE EN
uiden
pag.
51.
“GR Á VEN H ALG E. 39
luiden gedient hebben zoo voor ce Bailliuws als Schouten Vierfchaeren van den
Hage, te weten, de voornoemde Vermy 't zedert den jaere lij. of lij. de voor-
noemde Bennink ’t zedert den jaere vyftien hondert acht en twintich , noch
t zedert den jaere vyftien hondert fes en dertig; Wolf ’t zedert den jaere
vyftien hondert veertig ‚ en Cornelis de Boode ’t zedert den jaere vyf-
tien hondert twee en veertig 3 verklaerde voorts de voornoemde Cornelis de
Boode, dat hy den eyfch van den Bailliuw voornoemt gedaen jegens de huyf-
vrouwe van Cornelis Cornelifz Paftoor, gedragen heeft xxüij. uren te vooren
in de Gevangen- Poorte aen de felve Paftoors wyf, ende heeft haer dag van
regte geleid, te regte komende des anderen daegs voor den noene, ende dat
dien dag foude wefen den eerften dagh met den leften, al volgende die oude
Couftume. Ende want men van allen faken &ec. op ten leften dag January an-
no vyftien hondert een en feftig na gemeen fchryven,
KE MWTE
(i) Ik Goidfchalk Oom van Wyngairden, Stedehouder’s Bailituws van der Hage,
doen condt allen Juden, dat ik op ten derden dach in Julio in ’t jair veertien
hondert feven en tnegentich fat in eenre Vierfchaire van myns genadigs Heeren
wegene metten Scepenen van der Hage „ dair voir my quamen an der Vierfchaer
die Hevlige Geeftmeefters in der Hage, ende Jan Soet Aelbertfz , feggende en
dingende by monde van hoeren Taelman, alfoe fy famentlick Alyt Jacob
Claeszoens weduwe by Joeft van Dam’s Bailliuws Bode en Welgeboeren Mannen
rechtelick eenen dach hadden doen beteyckenen van eenen aenvanck die fy doen
wouden, ten daege die fy hoer deden beteyckenen an eenen morgen lants lut-
tel min of meer, leggende by Noirdenhout, dair fy hoir rechts en eygendom
an vermat, om aldair te comen , indien ’t hoir beliefde, om dat mit rechte te
keren en te wederftaen, ende want fy ten dage voirfz, die hoir beteykent was,
gecomen fyn mit Jooft des voorfz. Bailliuws Bode, met drie Welgehoeren Mannen,
alfe Adryaen Boudynfz , Jan van Sparwoude en Dirck Janfz. , en hebben mit
Bailliuws Bode voirnoemt eenen aenvanck gedaen an den voirfz lande, dat die
Bailliuw van myns genadichs Heeren wegen fchuldich was fynen Bode , ende
Welgeboeren Mannen voirfz voirt te eyffchen an der Vierfchaer , om alfulcken an-
vanck als voir hem gefchiet was te Hove te brengen, ’t welk die voirfz Bail-
liuw , navolgende ’t voerfz Vonnifle, alfoe dede, dair Joeft van Dam Bode en
Adriaen Boudynfz, Jan van Sparwoude en Dirk Janíz Buyzer voirfz als Mannen
rechtelick dair toe gedaicht voort gecomen fyn an den Vierfchaer , feggende en by hoeren
eede verclaerende, die fy dair toe deden, dat die Heilige Geeftmeefters en Jan
Soet Aelbrechtsz in hoere jegenwoirdicheyt mit des. voerfz Boden hant een aen-
wanck te famen deden an een margen lants leggende by Noirderhout, feggende
dat die ront van ’t felve landt hem te famen toebehoerde, en wouden dat fel-
ve lant Mridén voir hoir vry eygen landt jegens eenen yegelicken , die hem
rechts of eygen dair an vermeten woude, dair Alyt Jacob Claeszoens weduwe
voernoemt jegenwoordich ftont, ende en verweerde hoir dair jegens niet mit
rechte, als dat behoerde; ende die (k) Hofvairt aldus te Hove gebrocht we-
zende by den Bode en Mannen voerfz, foe feyden en dingeden die voirnoem-
de Heylige Geeftmeefters en Jan Soet by monde van hoeren voerfz Taelman,
alfoe fy eenen aenvanck rechtelick gedaen hadden an den morgen landts voorfz ,
en dair niemant en was, die hoir handen mit rechte ofgeflagen heeft , dat fy
volftandich blyven fouden in heuren rechte, en geerden dair of vonnifle van
Scepenen , die hoir vonnifle weyfden, alfoe die Bode bekende by fynen Ee f
at
(2) Dit vonnis, by Cretfer zeer gebrekkelyk en in veele deelen onverftaanbaar
zynde, hebben wy getrokken uit het kleine francyne Regifter van ’t H. Geefthuis
alhier, fol. 454
(4) Een Mofaart en is niet anders, als cen Hof-geding, dat is, het gewyfde van
een Hooger Regter. zie S. van Leeuw. Coflum,. van Rynland, in zyne aaamerk. pag:
245. H. de Groot, Inleid, tot de Holl. Harpel 3. boek 3. deel agter No. 115.
4
3
neel, en
den zel-
ven ec-
nen dag
van reg-
te preti-
geren,
Geding
over
den ei-
gendom
van een
ftuk
land
voor
Bail-
liuws
ier-
fchaer.
40 GIOS BME N vand
dat hy Alyt Jacob Claeszoens weduwe voernoemt, vuyt vervolge van den Hey-
ligen Geeft-Meefters, en Jan Soet voirfz een rechtelieke weet gedaen hadde,
ende hoir eenen dach betekent hadde, ende oock foe fy op ten voirfz dach dair
jegenwoerdich ftont dair die aenvanck gefchiedde , ende hoir mit rechte nieten
verantwoirde noch dat en weerde, dat die Heylige Geeft-Meefters voornoemt
ende Jan Soet volftandich blyven fouden in hoeren rechte; Ende wanttet recht
en reden eyfcht der wairheyt getuychenifle te geven, als men des begeeren,
ende dit voor my als Bailliuw voirfz ende voor de Scepenen gefchiet es, ge- pag.
Iyek voorfz ftaet, foe heb ick in getuge defen brief vuythangende bezegelt mit 5?
mynen Segel, ende om die meerre kennifle, foe hebben wy Scepenen voorfz
defen brief mede befegelt mit onfen gemeenen Segel, gefereven op ten dach,
en in ’t jaer voorfz.
Gecollationeert jegens den voorfz bezelden Vonniffë
en accordeert by my (getekent )
4. Benninck.
XLVIL
Regt- Wy Schepenen in den Hage doen kond ende certificeren mits defen , dat
dagtot op huyden date hier onder gefchreven voor ons gekomen fyn, Jacob Claefe oud
Nieuwe omtrent Ixxij. jaeren, Jan Claes Boyen oud omtrent Ix. jaeren , Jan Lutefz,
2
Peen alias Jan Doys oud omtrent Ix. jaeren, Harman Claefe oud omtrent lij. jaeren, |
ende Adriaen Dirckfg Secretaris van de Nieuwe Veen oud omtrent |. jaeren, alle
regtelyken verdaigt fynde, omme getuigenifle der waerheit te geven, ten ver-
foeke van de Gefworens van de Nieuwe Ween , van den jaere vyftien hondert
negen ende vyftig „ ende certifieceerden fy getuigen by den geftaefden eede die
fy elex daer toe deden, dat waerachtig es, dat men voortyts plag in de nieuwe
Veen Vierfchaer te maeken na den middag te twee uren, ende alfo de Gefwo-
rens van de nieuwe Veen hen dies beklaegden an den. Geregte van den Hage,
overmits partyen van buyten daer aen te kort gefchieden , dat daer omme by
den felven Geregte van den Hage worde geordonneert, dat de Schout van den
nieuwen Veen van doen voortaen altoos voor den middagh foude Vierfchaer
maken ende regt doen, ende maken na die Vierfchaer van regte terftont daer-
aen Vierfchaer van pagtinge, ende doen terftont na de Vierfchaer van regte
by den Boode uytroepen de pagtinge fonder den pagtdag langer te verleggen
dan by confent van partyen, ende dat ’ felfde by kerk-gebodt fulex verkondigt ,
ende tot nu toe onderhouden es geweeft. Ende want men fchuldig es der
waerheit getuygemfle te geven des verfogt fynde, fo hebben Schepenen voor-
noemt ’t gemeen Segel van den Hage hier onder aengehangen op ten xij. dag P25-
van ‘Januario anno vyftien hondert ende feftigh na gemeen fchryven, onder- 25
geteykend , 4. Benninck.
RE 1
REP ntt
a
end
an
Gecollationeert jegens d'originele befegelde certificatie,
beruftende onder die van de nieuwe Veen, ende ac-
cordeert, by my geteckent, | k
4. Benninck. ik
KANE WL
De Wy Burgemeefteren ende Schepenen in den Hage doen kond ende certifice-
pd «ren mits defen , dat op huyden datum van defen , voor ons gekomen en gecom-
be arn pareert fyn, Jan Doeys oud omtrent Ixi. jaeren, Adriaen Dirck/e Secretaris van
Pebiù de Nieuwe Veen oud omtrent lj. jaeren, en Adriaen Cornelifz oud omtrent
niette _XXXij. jaeren, alle regtelyk gedaigt fynde omme der waerbeit getuygenifle te
verlen- geven, ten verfoeke van de Gefwoorens van de Nieuwe Veen van den jaere
gen van lix., en hebben de voornoemde Jan Doeys, en Adriaen Cornelifz by ae ge:
acf-
pag.
54.
pas.
55
SGR A V E‚N:H AG E. Ar
ftaefden eede die fyluyden daer toe deden, ende de voornoemde Adriaen Dirchfe
by den eede.als Secretaris gedaen, gecertificeert waeragtig te wefen en haer-
luyden kennelyk te fyn, ten tyde by Jan Claefe Schout de voornoemde Gefwoo-
rens beklaegt worden, dat fy hem vonnifle fouden. geweygert hebben „ dattet
felve gebeurt es in fulker voegen als hierna volgd, te weten alfo de Schout
houdende fyn ordinaris regtdag fyn klagte gedaen hadde , ende voorts kennin-
gen en anders fulex ten voorfz dage mogte vallen tuflchen Partyen , fo es hy
opgebroken, en heeft fyn maeltyt gehouden, ende maeltyt gedaen fynde, ende
dat ’t- volk meeft weg was, foo woude hy fyn Vierfchaer van den pagtdag
fpannen, ’t welk de Gefworens hem weygerden, overmits dattet was tegens
de Couftumen, ende ook omme d'abfentie van de luyden; verklaren voorts dat
de Couftume fulex es en lange geweeft es, nadien de klagten en kenningen
voor den Schouten Vierfchare voldongen en gedaen fyn, te blyven fitten, en
fpannen terftont fyn Vierfchare van den pagtdag , en die pagtinge voor den
Vierfchare te eyfchen , al eer men gaet eeten, maer dat de executie van de
felve pagtinge wel gefurcheert word tot na den eeten, als die voor de noene
opgeteykent es. Ende want men fchuldig es van allen faeken der waerheit ge-
voor
den
middag
tot na
den
middag
tuigenifle te geven ‚des verfogt fynde , foo hebben wy ’t gemeen Segel ten
faeke van den Hage hier onder op gedaen drukken, op ten vij. Marty anno
vyftien hondert Ixj. flilo communi, ondergeteykend, }. }. Wolff. |
Gecollationeert jegens. d'origineele befegelde certificatie,
beruftende onder die van de Nieuwe Veen , ende ac-
cordeert by my, geteyckend,
Bl irl A. Benninck.
Kriel KK. vo
Op huyden compareerde voor my Cornelis van Naerden , openbaer en by
den Hove van Holland geadmitteert Notaris, ter -prefentie van de nabefchre-
ven getuigen , Jan Willem Bom Jacobfz, oud omtrent xlij. jaren, en heeft ten
verfoeke van Jan Claefe Schout van Nieuwe Veen, by fyne manne waerheit in
laetfe van eede verklaert, getuigt ende gedepofeert, waerachtig te fyn, en
em wel voor te ftaen , dat omtrent den jaere xliiij. fonder den tyt prefis ont-
houden te hebben, hy Depofant bedient ofte doen bedienen heeft het Schout-
Ambagt van Nieuwe Veen , ’t welk die Requirant nu ter tyd bediend, en dat
een tyt van vyftien jaren lang, en in * beginfel als hy die Vierfchaer van (})
Maentftal ofte principael Dingtale opgebroken hadde, foo ging hy en die Ges
fwoorens eeten by malkanderen, en als fy gegeten hadden na twee uuren, foo
maekte hy met fyn Gefwoorens Vierfchare van pachtnge, welke ufantie hy
Depofant verklaert wel gehoort te hebben fulcx voor fyn tyt gebruykt en on-
derhouden te fyn, fulcx hy die ook vonde, en heeft die felfde Ordonnantie van
rechtsvorderinge hy Depofant fulex onderhouden tot omtrent vier of vyf jaeren ,
fonder den tyt feeker te weeten, en daerna heeft hy Depofant als Schout met
die Gerechte van de Nieuwe Ween geordonneert, ende Kerkgebodt doen doen ,
dat men die felfde Vierfchaere van pachtinge, die men plach te fpannen na
twee uren, foude doen terftont an die Vierfchaere van ’t Maenftal als voren,
en dat voor den eeten ende middagmael, en dat men nae t middagmael gaen
foude fchatten, welke Ordonnantie hy Depofant onderhouden heeft, geduren-
de fo lange als hy Depofant als Schout vande voorfz Nieuwe Veen gedient
heeft, prefenterende alle ’t felve des verfogt fynde by eede te willen VEEN:
|-
(4) Aan dit woord derven wy geen volkome of zekere verklaringe geven. Eg-
ter gelooven wy, dat het betekent de Vierfchaar, die in *t Ambagt van Nieuw-Veen
alle maand maar eens gehouden wierd, als of ’er ftond „de maandelyke Vierfchaar.
Die Vierfchaar was ook de principaalfte, daarin de zaaken bedingt en gevonnift wier-
den. De andere, daarop volgende, was die van pagtinge, waardoor executie fchynt
betekent te werden.
Vier-
fchaer
te Nreun
we Veen
voor
„denmid-
dag te
houden,
Roeren-
derepu-
diatie
vaneen
Boedel
of erffe-
niffe.
Arp-
poinc-
tement
van
Schepe-
nen in
een cri-
minele
zaake
van den
Bailliu,
om gc-
42 GEO STE UEEMEE N vaN
Aldus gedaen binnen Delft ten huyfe van my Notario, ter prefentie van de eer-
famen Henrik Pieterfz Brouwer en Claes Haddeman, als getuigen waerdig van
geloove hier toe geroepen en gebeden. Ende want men fchuldig es der waer-
heit getuigenis te geven, byfonder des verfogt fynde, foo hebbe ik Notaris
voornoemt defe Atteftatie gedaen als vooren met myn gewonelyke fignatie ge-
confirmeert. Aétum xvij. Marty anno vyftien hondert en tfeftig , fn commi--
nì, en was onderteykent, Corr: van Naerden, N. P.
Naer voorgaende Collatie bevonden t'accorderen met
fyn origineele, ende geteykent als boven, by my
geteekent,
| A. Benninck.
DE
__ ‘Wy Schout ende gemeene Schepenen in den Hage doen kont allen luyden,
dat voor ons quamen an der Vierfchare goede eerbaere Mannen, onfe Buur-
luyden van Scheveninge, alfse Dirk van Bomen, Aem Aemfz, Cornelis Gerrit{z,
Bartelmees Claefz , Jan van Veen, ende Jan Henricxze, ende tuychden by
hoeren eede, Iyflik ten Heyligen geftaefts eeds, dat fy daer by ende jegenwoor-
dig waren, als Geryt Burchgantsz oflyvig geworden was, ende men den doo-
den lichaeme uytdragen ende ter Kerken voeren foude, dat voortquaemen Pic-
ter Gerytfz, Geryt Gerytfz, ende Magtelt Gerytfz dogter mit haeren broe-
der, ende voogds hand ,-ende gengen uyt en fcolden quyt fulke erfenifle ende
befferfeniffe, als hen te famen, ende enige van hen anbeftorven mogte wefen
van Geryt Burchgantfz haeren vader faliger gedagten, ende die felve fes man-
nen tuychden by den felven eede, dat die voorfz drie Geryt Burchgantszoons
kinderen defgelyks quytfcholden die felve erfnifle ende befterfnifle van haeren
vader op ’t graf, als men hem begraven foude ‚ ende voort foo fyn voor ons
gekomen Pieter Gerytz, Gerrit Gerytfz, ende Machtelt Gerryts dochter mit
haren broeder, ende Voogts hand an der felver Vierfchare, ende hebben quyt pag-
gefcholden fulke erfnifle ende befterfnifle, als hen van haren vader voorfz op- 5Ó- dj
gekomen en aenbeftorven mogte wefen, ende fwoeren daerop voor ons geftaefs
‚ eeds lyflick ten Heyligen , dat fy van die goeden ende erfnifle niet geroert noch
genomen en hebben, fonder arg en lifte. Fn want et regt en reden is der waer-
heit een getuyg te geven als men ’t begeert, ende dit voor ons gefchiet is ge-
Iyk voorfz is, foo hebben wy tot eenen waeren oirkonde defen brief uythan-
gende befegelt mit onfen gemenen Segel, gefchreven des dincxdagh dertien da-
gen in April in ’t jaer ons Heeren duyfent vyf hondert een en vyftig.
Notadefe Brief be- _ Gecollationeert jegens d'origineelen befegelden brieve, —
ruft in den H. Geeft- gefchreven in Francyn , ende daer mede bevonden
EEA tot Sche actorderende, by my , getekent,
e Á. Benninck.
Lr
Schepenen appointeeren by confent van partyen, dat Jonkheere Guillaume le
Grant, Bailliuw van den Hage , Jan Claefe eertyts Schout van de Nieuwe Veen,
fal accorderen eenen tyt van drie weken, omme fyn getuygen te doen hooren
jegens de articulen, hem by den Bailliuw opgelyd , die men hem leveren fal ’t
fynen kofte op verfteeken te wefen van vordere produêtie, mits dat defelve ge-
vangen gehouden fal wefen den voorfz Bailliuw de namen van fyn getuygen,
mitsgaders fyn Articulen, daerop hy die fal willen doen horen, te leveren xxiij.
uren te voren by gefchrifte , omme fyn contre-interrogatorie daer jegens te
doen ende over te leggen , ende dat voor drie Schepenen van den Hage, die
daer toe fullen werden verfogt ende geordonneert, des fullen alle de getuygen
by overdaginge compareren alhier in den Hage voor de voorfz Schepenen,
° by
REFERAAT LE
n neden
pag.
57:
_ daerop weten gaen
pag.
58.
SG RAVENHAGE. 43
by adreffe ende affiftentie van den voorfz Bailliuw, ende dit al onvermindert
des gevangens voorgaende appointementen. Aldus gedaen in de Voorpoor-
te van defen Hove by alle de Schepenen , fonder Jongeneel, den ix. Septem-
ber anno xvc. kij. my prefent.
4. Benninck.
LIE
Wy Burgemeefteren &c. dat voor ons gekomen en gecompareert fyn Adriaen
Bennink Secretaris, ende Cornelis Pieterfz gefwooren Boode defer Vlecke ,
regtelyken daer toe verdaigt fynde ter inftantie van Pieter Clementz, ende
certificeerden fy getuigen by den eede die fy elex in ’t ftuck van haerluider
voorfz offitien gedaen hadden, dat waerachtig es, dat die Boelhuifen alhier in
den Hage altyt van ouden haerkomen gehouden ende verkoft fyn geweeft,
ende dagelyks nog gehouden worden, onder defe of gelyke Voorwaerden hier
na volgende; te weten, dat N. wil verkopen alle alfulke goeden, als men je-
genwoordig vertonende es, ende dag daer an geven van betalinge, tot fulken
dag toe, als daer verklaert word met voorwaerden, foo wie koopt, es ge-
houden goede fuffifante Borge te ftellen, daer den Houder van den Cedulle
aen vernoegt, welke Borge niet vry en es voor dat et al betaelt es, fulcx dat
de Houder van den Boelcedulle de felve fchulden mag innen met Schepenen,
van den Borge ofte principael ‚ fulex hem dat belieft, als verwillekeurde fchul-
de, den derden penning, beter vyf fchellingen Hollands, of daer beneden ge-
reet geld te betalen van den goeden, die niet meer gelden en mogen , ofte
anders met heerlyke ende reale executie ’s Hoofs van Holland, volgende welke con-
ditien ende voorwaerden word alhier geufeert, foo wat Man of Vrouw -per-
fonen in den felven Boelhuifen komen kopen ofte borgen worden, het fy of
die fyn van buiten ofte binnen den Hage, of dat ook die Vrouwen kopende
ofte borgen wordende, * felfde doen by wil ofte weten van hacrluider Mans,
dan niet, blyven de felve Vrouwe-perfonen ende alle haere ende haere Mans
goederen verbonden ftaen voor de felve fchulden, ter tyt ende wylen toe alle
*t gunt fy gekoft, ofte daer fy borge voor geworden {yn, al voldaen en be-
taelt es, ende indien ook eenige als borgen betaelden voor den principalen
koper ofte koopfter , foo heeft fulke borge 't felve regt op ende jegens den
principalen kooper ofte koopfter, ende op allen haerluiden goeden als voorfz
is, niettegenftaende fy hen abfenteren ende buiten de Jurifdiêtie van den Ha-
ge gingen woonen, ende hebben fy getuigen ’t felfde weten ende fien uferen,
foo lange fy den Hage gedient hebben; ende voor redene van meerder weten-
fchap,
5 Sententie van een proces by eenen Mary Janfe Uytdraech-
fter , als borge voor de huisvrouw van eenen Jan Claefz , contra deffelfs Jan
Claefens mede-erfgenaem , wonende in de Beverwyk, bedragende meer dan
twee hondert Carolus gulden, gefuftineert, daer inne de voornoemde Maryt-
gen heeft getriumpheert met koften en al; verklarende voorts de voorfz Cor-
nelis Pietersz de fomme van tien ponden negen fchellingen, van xl. groten 't
pond, van wylen Ysbrand vander Cruys, als borge voor eenen Magtelt Colf-
maeckfter, ontfangen te hebben, breder in fyn quitancie verklaert , in date
den xvij. Augufti leftleden. Ende want men &c. Atum den xij. Septem-
bris anno vyftien hondert een en ’t feftig. _(onderftond)
Gecollationeert jegens de minute van de uytgegeven
Certificatie, ende accordeert by my,
4. Benninck.
LITE
Wy Dirk van Alckemade oud omtrent Ix. jaeren, ende Jooft Jacohft oud om-
ij trent
hebben nog onlangs voor de Vacantie van den Hove van Holland
tuigen te
hooren,
enz.
Roeren-
de’t boel-
huysregt,
geexpe-
dieert by
onge van
Wolf.
Vrouws-
perfonen
kopende
of borg
blyven-
de , ver-
binden
haere en
haere
mans
goeden.
Borgen
betalen-
de voor
den prin-
cipalen
kooper ,
hebben
haer re-
gres op
den koo-
per en al-
le zyne
goeden.
Roeren=
de van
huys, er-
ven, &C.
die ver-
koft wor-
den bx
willigDe-
creet van
denHage,
of anders,
om waar-
borge te
ftellen,
en daer-
voor de
pennin-
gen van
den koop
te mogen
inhou-
den.
A4 CAO SA TITUAMT ES M\ Va x
trent l; jaeren , Burgemeefters , Cornelis van Aecken-oud omtrent lexj. jaêren 4
Jacob van Dorp oud omtrent xlj. jaeren , Symon van der Does oud omtrent lij.
jaeren „Adriaen van de Velde oud omtrent xlvj. jaeren, Adriaen van der Aer oud
omtrent xlv. jaeren „ Adriaen Grebber oud omtrent xlüij. jaeren, Schepenen ,
Mr. dernt Huygefg oud omtrent Jxiüij. jaeren , Meefter Michiel Claefz oud om-
trent Ixv. jaeren, Louris Crook Taelman oud omtrent lj. jaeren, Jan Wolf
mede Taelman oud omtrent lv. jaeren , ende Adriaen Benninck Secretaris van
den Hage oud omtrent xlix. jaeren, alle regtelyken gedaigt fynde, omme der
waerheit getuigenifle te geven, op feekere poinéten van Couftume, ten ver-
foeke van Claes van Dam. ddriaenf , ende certificeerden fy getuigen by den ee=
de, elex refpeftive in ’t ftuck van fynen dienft gedaen , behalven Meefter
Michiel Claefz, die verklaerde by fynen folemnelen eede die hy daer toe dede,
eerft gevraegt fynde , of binnen der Vlecke van den Hage niet en werd geu-
feert , gehouden, ende geobferveert voor Couftume „ foo wanneer ymand
eenig land, huys, ofte erve verkoopt, ende datter by den verkoper uyt nog-
te inne en werd gefeyt ofte bedongen, den verkoper gehouden ís den kooper
van de felve koop waerborgh te ftellen, alft den kooper begeert ofte verfoekt ,
ende een verkoper uferende de vorme van een willig decreet „ doende ’t felve
goed by behoorlyke verkundinge ende fubhaftatien ‚ volgende de Couftume van
den Hage verkopen by den Weth van den Hage, ende in de felve voorwaer-
den vande verkopinge uyt nogte in verhalende ’t felve goed te verwaerbor- P25-
gen, met ’t felve verfwygende, oft fulken verkooper in fulken gevalle ook Je
fchuldig is waerborge te ftellen dan niet; certificeeren ende verklaeren fy ge-
tuigen gelykkelyeken ende uit eenen monde, dat de Couftume van den Hage
fulex es , ende ook nooyt anders en hebben fien nog weten uferen, dat foo
wanneer yemand. eenigh huys , erve, landt ofte zandt verkoopt, het fy by
mondelinge handelinge, ofte by willig Decreet , ende niet expreflelyck ver=
haelen ende expre{leren in heure voorwaerden ende verkopingen, dat fy on-
gehouden fullen fyn, ingevalle van koope eenige waerborge te ftellen ofte
waeringe te doene , ofte datter uyt nogte inne gefeyt en werd , dat fulcken
verkopere, het fy by mondelinge handelinge, ofte by willig Decrete fchuldig
en gehouden es tot allen tyden daer toe vermaent fynde, waerborge van den
felven verkofte goeden te ftellen, ende indien hy kooper ook eenige pennin-
gen van den koop, als nog in handen hadde, fyne handen niet en dorfte yde=
len voor ende aleer hem waerborge gefteld en waere; verklarende die voorfz
Fooft Burgemeefter , ende d'andere Schepenen „ Secretaris ende Taelluyden;,
dat fy uyt faeke van dien queftie hebben geweten, ende vonnifle over wyfen ,
dat den coopers waerborgen toegewefen worden; verklarende voorts, dat hem
luiden nog wel indagtigh es, dat eenen Willem Evertfz Cleermaker hebbende
verkoft eenen Cornelis van Wyngaerden, feekere huys ende erve, ftaende in
’t Noorteynde alhier in den Hage, hadde bedongen te mogen volftaen , mits
fyn verkofte huys doende geven fyn Kerkgeboden na ’t regt ende de Couftu-
me van den Hage, ende dat de voorfz Wyngaerden vernemende ’* felve huys
meerder belaft te fyn dan daer ’t hem de felve Willem mede verkoft hadde,
hadde hem in regten doen roepen , fuftinerende alfo hy by den verkoper bedro-
gen was , mits de verfwegen renten , dat de verkoper fchuldig was ’t felve of tedoen,
ende te loffen , ende hem voorts voor ’t onfeker „ende dat hy meer mogte verfwe-
gen hebben , waerborge te ftellen, al ’t welk hem Wyngaerden by vonniflë
van Schepenen fulex toegewefen worde; verklaerden voort fy getuigen, dat
voor een feekere Couftume alhier in den Hage word geobferveert , wat hui-
fen, erven, ofte landen by Decrete van den Hage verkoft worden, daer die
Wethouders met regt toegebrocht worden omme te verkopen ,,dat niemand
eenige penningen van den felven verkoften goeden by Decrete en mag heffen
nog opbeuren , ofte moeten voor heuren ontfangen penningen cautie ftellen , om
de felve te reftitueren den geenen die namaels fouden mogen komen pretenderen pag,
beter regt daer toe te hebben. Ende want men van allen faeken fchuldig es der 69.
waerheit getuigenifle te geven, des verfogt fynde, foo pebben wy ’t- gemeen
Se
pag.
ÓI
SG RrAaV:E:N::H AG E‚ 45
Segel ten faeken hier onder op gedaen drukken, op ten xix. dag Decembris
anno vyftien hondert twee en feftigh.
D'originael uytgegeven, befegelt, accorderende mit
defen , by my, (was geteykent,)
4. Benninck.
ErlsVe
Wy Burgemeefteren ende Schepenen in den Hage doen kond ende certifi-
ceren mits defen, dat op huyden datum van dezen voor ons gekomen ende ge-
compareert zyn , Adriaen Benninck Secretaris oud omtrent xlviij. jaeren ende
Cornelis Pieterfz vander Heyde, Boode van den Hage oud omtrent xlij. jae-
ren, regtelyk daer toe verdaigt fynde, omme der waerheit getuigenis te ge-
ven, ten verfoeke van Jan van Dorp Willemfz Schout van Monfter , ende
certificeerden de voornoemde Depofanten by den eede, die fy elcx refpeêtive
gedaen hebben, dat hem luiden kennelyk es, ende wel weten, ende van ou-
der haerkomen ook fulcx altoos geften ende geweten hebben , dat foo wanneer
de Bailliuw ofte de Schout van den Hage, uyt faeke van haerluider offitien
L V.
Wy Adriaen vander Aa Schout, Dirk van Alkemade, en Pooft Facobft Burge-
meefteren, Cornelis van Aicken, Facob van Dorp, Symon vander Does , Adriaen van
den Velde , Adriaen Grebber , Facob ClaefZ van Dam Adriaenfe , ende Adriaen Koenen
tot Scheveninge Schepenen, ende Adriaen Bennink Secretaris van den Hage, alle
regtelyken gedaigt, ende Collegialiter vergadert fynde omme der waerheit ge-
tuigenifle te geven, op feekere articulen van Couftnmen hier naer verklaert ,
en dat ten verfoeke van Meefter Heynrix van Monfter; eerft, of in Sche-
pendom niet Couftume en is, dat die geene die van beyde fyden als van Vader
ende Moeder beftorven es, overlydende fonder blyckende blyvende geboorte,
fyn erfgenamen roept van beyde fyden van alle fyn achterblyvende goeden, te
weten, voor d'een helft d'erfgenamen van ’s vaders fyde, ende voor d’'ander
helft d'erfgenamen van ’s moeders fyde, fonder reguard te nemen van waer
ofte wat fyde den overleden de felve fyne goeden aengekomen mogen fyn;
feggen, cerüficeeren , ende verklaren fy getuigen gelykelyken , elex by den
eede refpeêtive in ’t ftuck van heuren dienft gedaen, dat de Couftume van
Schependom alhier in den Hage es, ende nog dagelyks geufeert word, dat
die geene die van beyde fyden als van vader ende moeder beftorven es, over-
Iydende fonder blyckende blyvende geboorte, fyn erfgenamen roupt van bey-
de fyden, van alle fyn agterblyvende goeden, te weeten , voor d'eene helft
d'erfgenamen van ’s vaders fyde, ende voor d'ander helft d'erfgenamen van
's moeders fyde, fonder reguard te hin van waer ofte wat fyden den over-
il leden
Een Boo-
de van
denHage,
is gehou-
den den
Bailliuw
en Schout
van den
Hagete
dienen
om niet,
Hoe goe-
deren na
Schepen-
domsregt
van va-
ders en
moeders
zyde fuc-
cederen
„ende er-
ven.
Turbe
van getui-
gen noo-
pende
erf-fchei-
dinge en
verboden
werk.
de , foo hebben wy ’t gemeen Segel ten faeken hier onder op.gedaen drukken,
46 GC OS TU ME N van
_ feden de felve fyne goeden aengekomen: mogen fyn; voorts gevraegt fynde in
gevalle den overleden alleen van eene fyde, % fy vader ofte moeder beftorven
es, of als dan erven ende fuccederen de goeden alle in de linie van daer fy
gekomen fyn; feggen ende verklaren fy getuigen, dat alwaer ’t foo, dat &
man en wyf te famen in echte ftaete vergaderende, den eenen an d'andere 4
geen goed ter werelt altoos in huwelyk gebrogt en hadde, dat nogtans d'een ij
of d'andere ftervende fonder blyvende blykende geboorte achter te laten, fo &
werden die achtergelaten: goeden gedeelt half en half, fo an de Man als an ’s
Wyfs fyde ; noch gevraegt fynde, foo wanneer een vrouwe defer werelt over-
Iyt fonder blykende blyvende geboorte achter te laten, ende achterlatende voor LR
haer erfgenamen een Broeder van den vollen bedde, ende noch andere Broe-……
ders of Broeders kinderen van den halven bedde , of niet na Couftume van 62.
Schependoms recht des overleden goeden erven ende befterven , eerft d'een Î
helft an-den Broeder van den vollen bedde, ende voort d'ander helft an den
felven Broeder met d'andere halve Broeders ofte Broeders kinderen, in de
plaetfe van heur vader; feggen en verklaren fy getuygen als voren, dat Sche-
pendoms recht fulex es, foo hier voren geinterrogeert es, in der voegen foo
verre de gehele boul groot bevonden werde hondert caroli guldens, dat de
Broeder van den vollen bedde foude eerft d'een helft van de felve fomme van:
hondert caroli guldens, meer ofte minder naer advenant, naer hem trekken,
ende als dan d'andere helft delen jegens den Broeder ofte Broeders kinderen in
den plaetfe van heuren vadere, als gecomen fynde van een half bedde , ende
dat by egale portie ; voorts noch gevraegt fynde „ of men eenig refpeêt ofte
anfchouw foude nemen, van waer ofte wat fyde heur de felve goeden. aange-
komen mogten wefen; feggen neen , dan ten. waere dat bevonden werde, dat
de felfde ofte eenige van den goeden fubjeét reftieutie ofte anders verbonden
waeren by teftamente, huwelykfe voorwaerden ofte anders. Ende want men
van allen faken fchuldig es der waerheit getuigenifle te geven, des verfogt fyn=
op ten derden dag January anno vyftien hondert vier en tfeftig na gemeen
fchryven, |
Na voorgaende Collatie bevonden „ acecordeerende „
by my geteykent,
Â. Benninck.
LL.
Wy Schepenen in den Hage doen kond ende certificeeren mits defen, dat
op huyden datum van defen voor ons gekomen ende gecompareert fyn, reg-
telyken daer toe verdaigt fynde, omme der waerheyt getuygenifle te geven,
by maniere van turbe, ten verfoeke van Mr. Dan van Treflonge , Advocaet in
den Hove van Holland cum fociis , foo hy procedeert, Meefter Aernt Huygenf
oud omtrent Ixvj. jaeren , Claes Pieterfz Goudfmit oud omtrent xlj. jaeren ,
Cornelis Coenraets Mef]ing oud omtrent xlviij. jaeren , Jan Dirckfz Wynverlater
oud omtrent L jaeren, Michiel Willemfz oud omtrent lv. jaeren , Jooft ClaefZ
oud omtrent 1. jaeren, alle Vroetfchappen, Louris Croock oud omtrent xlvij. nao,
jaeren, Jan Wolf oud omtrent lvj. jaeren, Taelluyden alhier in den Hage, 63
Frans Jacobfz Cuyper oud omtrent lv. jaeren, Cornelis Pieters Boodeoud
omtrent . . . jaeren, ende Adriaen Benninck Secretaris van den Hage oud om-
trent |. jaeren, ende cerüificeerden die voornoemde Vroetfchappen, Taelluy-
den, Boode, en Secretaris by den eede , die fylieden refpeêtive in % ftuck
van heuren dienfte gedaen hebben, ende Frans Jacobfz Cuyper by den eede
die hy daer toe dede , dat alhier in den Hage een feer oude Couftume es, dat
foo wie fyn werk by den Boode van den Hage rechtelyken verboden werd,
dat de voorfz perfoon mit ’t felve begonfte werk niet voortgaen en mag, op
verbeurte van xvij. ’s Heeren ponden, maer moet daer mede fuperfederen, »
ende verfoeken aen Schout ende Schepenen om op ’t felve werk te ziee:
| ar
„ende jegens
pas.
Ó4.
foo lange
SGR Á NV- EE N H ALG E. 47
Partyen aen wederfyden horen ende vifiteren ’t gund yegelyk ’t fynen goeden
rechte begeert te produceren, ende als dan daerop difponeren ende regt doen
paer gelegentheit van de faeke, ende foo lange Schout ende Schepenen op ’t
voorfz werk niet geweeft, ende vonniffe daer van gegeven hebben , fo en mag
die geenedien ’t verbot gedaen is, metten felven fyn begonfte werk niet voort-
gaen, maer moet ophouden van vorder te werken ofte doen werken ; alle ’t
welk fy getuygen verklaren fülex te hebben fien uferen , ende obferveeren van
hem luyden gedenken mag tot defen dage toe, ende voor redenen
van wetenfchappe verklaerden de voorfz Mr. Aernt, dat hem fulcx gebeurt
es over de xxx. jaeren geleden, jegens Mr. Gerard Renvoy , ende daerna je-
ens den Gedaegdens van de gemeen Verweerders; Claes Pieterfz, dattet
hem gebeurt es jegens wylen Jan Clementíz, ftootende die muyre , daer queftie
om was , jegens den anderen an ftukken; Cornelis Meffing van gelyken omtrent
de xx. jaeren geleden jegens Seger Lambertfz Vleyshouder; Jan Dirckfe, op
Cornelis Symonfz Tingieter, en Jan Meefter tegens St. Joris ;
Fooft Claefa feyt, dat hy eertyts Schepen geweeft es tot Geervliet , en heeft ’t
felwe mede aldaer fulcx fien ende weeten uferen; Frans Jacobfe, dat hem van
elyken gebeurt is jegens fyn geburen, wylen Heer Jan Govertfz, ende Heer
Pieter Wolbrantfz Canoniek; die voorfz Taelluyden , Boode en Secretaris ver-
klaren „ dat de voorfz Couftume foo notoir es, dat van foo lange fyluyden ge-
dient hebben, ende op ontellicke diverfe erffcheydingen geweeft fyn , nooyt
contrarie en hebben weten noch fien doene. Ende want men &c. op ten xxix.
dag Septembris anno vyftien hondert vier en ’t feftig. (was ondertekent )
A. Benninck.
Er VeTE
de Jacob Claefz Doefz oud omtrent |. jaeren, alle rechtelyken gedaigt fynde
omme der waerheit getuigenifle te geven, ten. verfoeke van Guillaume le Grant
pofanten ook wel gekent hebben Jan Wiggerfe,
Coman Heyn ,
hoek, daerna weder Coman Heyn, die alle overleden fyn, ende nog Jooft van
Moerbeek, Floor
nog in ’t leven fyn, alle welke perfonen fyluyden Depofanten allegader , be-
halven de voorfz Langeveld, feyden , dat altoos by den Bailltuw in den tyt geor-
Schout van Scheveninge, de welke op Scheveninge altoos toefigt heeft gehadt van
B Vech-
Temand
verbod of
interdic-
tie van
timme-
ren of
metzelen
gedaen
zynde,
hoe zig
te gedra-
gen.
Dat de
Schout
van Sche=
wveninge
word ge-
ftelt by
den Bail-
liuw van
den Ha-
ge ; ende
dat de
Schout
als dan
heeft de
pennin-
gen van
alle be-
keurin-
gen Oo
ter Been
de en bin-
nen Sche-
veninge.
Zee-Cou-
ftume
van maar-
noot-
{chap van
de Boots
’t zee va-
rende.
,
Zee-Cou-
ftume op
het maar-
noot-
ichap
48 CO IS a AFM ABN ove KEN
Vechteles-keuren, boeten, breucken, ende Ordonnantien „ vallende foo wel
ep te ftrange als in den Dorpe, fonder dat ooyt andere Subftituyt in de felve
bekeuringe es geweeft, dan de voorfz Schout op Scheveninge , geftelt by den
Bailliuw van den Hage; verklaerde mede de voorfz Cornelis Heynricxs Boon,
alleen dikwyls daer toe gerequireert geweeft te fyn, omme overdaingen (m1)
te gaen van boeten ende breuken, gevallen by tyden van Huyg Janfz, Jooft
van Moerbeek ende Coman Heyn, als Schouten op Scheveninge. Ende want
men &c. Aëtum den xxvij. dag Decembris anno vijftien hondert eenen feftig.
Na collatie gedaen jegens d'originale bevonden ac-
corderende, by my, geteykent,
4. Benninck.
TL valt
Wy Burgemeefteren , Schepenen ende Raden der Stede van den Briel doen
kond ende eertificeeren eenen ygelyken, dat op huyden datum van defen voor
ons gekomen en_gecompareert fyn in perfone, Jacob Leunifz oud omtrent Ì.
jaeren, Lenert Oelen oud omtrent Ij. jaeren, Dirck ‘Thomifz oud omtrent xlv.
jaeren, Jacob Direxfz Coning oud omtrent xlij. jaeren, Gerrit Cornelifz oud
omtrent xxxvlij. jaeren, ende Dirck Reynfz oud omtrent xxiüij. jaeren, alle
Stierluyden binnen den Briele , regtelyk daer toe verdaigt fynde omme der
waerheit getuygenifle te geven, ter inftantie ende verfoeke van Jacob Heynefz
Backer tot Delfshaven , ende hebben die voornoemde Depofanten by heurluy-
der ‘eede getuigt, gedepofeert, ende an Godt Almachtig geaffirmeert, hoe
dat waerachtig es, dat in den Zeevaert gecouftumeert wert, dat foo wanneer
eenige maernootfchap gemaekt werd tuflen-twee Stierluyden ofte meer, ende
het gebeurt, dat een Stierman fyn fchip verfeylt, ofte by {noode avonture in
der zee verlieft , dat die andere maernoots niet vorder gehouden en fyn ve
betalen dan de helft, dat fyluyden tuflen twee anckers verliefen, ende ’t gene
boven dien tot een Hoorenfche gulden waerdig es, fonder eenige koften van
Schipbreekinge ofte Schipverlies te betalen, mer een yegelyk moet fy eygen
fchip betalen „ ten waere daer eenig feeker contraêt gemaekt waere , dat ‘an-
ders vermeldende; feggende voorts de voornoemde Lenert Oêlen, ende Jacob
Dirckfe Koning, dat fyluyden elex heurluyder fchip in zee verloren hebben, a
fonder eenige recompenfie ofte verfet voor ’t fchip van heurluyder Maernoots
gehadt te hebben; ende anders en wiften fy Depofanten diesaengaende niet
meer te depoferen, foo waerlyken moefte henluyden Godt Almachtig helpen.
Ende want men fchuldig es van allen faeken der waerheit getuigenifle te ge-
ven, fonderling des verfogt fynde (als wy nu fyn) foo hebben wy Burgemee-
fters, Schepenen , ende Raden voorfz, ’t Signet onfer voorfz Stede ten fa-
ken beneden op ’t fpatium van defen doen drukken, op ten xj. Decembris
anno vyftien hondert vier endefeftig , in kennifle van my , onderteykend, Serdfteyn.
\ ed
Na collatie gedaen jegens den originael, bevonden
accordeerende by my, geteekent ,
| A. Benninck.
her €
hj
Wy Burgemeefteren ende Schepenen in den Hage doen kond ende certifi-
ceeren mits defen , dat op huyden date ondergefchreven, voor Adriaen vanden
Velde, ende Fan van Ouwen, Schepenen in den Hage, op ten Dorpe van Sche-
veninge gekomen ende gecompareert fyn, Dirk Corneliffe Langeveld oud om-
trent Ixxx. jaeren, Stierman, Vincent Janfz oud omtrent Ixij. jaeren Stierman ,_
Tac
(a) Dat is, dadingen, tranfaêtien, enz.
pag.
65.
66.
pag.
67.
pas.
68
SG R AVEN H AGE. 49
Jacob Adriaenfz Cruyf oud omtrent Ixiij. jaeren Stierman, Claes Lourifzoen
ook oud boven de Ix. jaeren Stierman , Ysbrant Broerfz oud omtrent lviij. jae-
ren Stierman, Lenert Bouwenfz oud omtrent Ixiiij. jaeren Stierman , Jan Mat-
tyfz oud omtrent \viij. jaeren Stierman, Thys Gerriefe oud omtrent lvij. jae-
ren Stierman, Willem Adriaen Gyfle oud omtrent lv. jaeren, Stierman „ ‘Tho-
mas Gerbrantfz t'Hooft oud omtrent 1. jaeren Cock, ‘T'heus Janíz oud omtrent
xliùij. jaeren, ende Maerten Cornelifz oud omtrent lvj. jaeren, al tfamen wo-
nende op ten Dorpe van Scheveninge , alle rechtelyken gedaigt fynde , omme
der waerheyt getuygenifle te geven, ten verfoeke van Cornelifz Eeuwout{z ,
Alias Jonge Langeveld, Stierman op Scheveninge, ende certificeerden de voor-
noemde Depofanten elex by den geftaefden eede die fy daer toe deden, ge-
vraegt fynde op te navolgende articulen , wat de Couftume aldaer es,
eerft of op Scheveninge niet diverfe Maernootfchappen en fyn onder Booten,
Pincken, Schuyten, ende andere Schepen, feggen gelykelyken ja, ende dat-
ter wel vyf of fes derhande Maernootfchappen fyn , foo dat elk een maeckt
een Maernootfchap op hem felven, fulck fy. die accorderen ; te weten, Boot
by Boot, Pink by Pink, ende Schuyt by Schuyt, onderfcheydende den tyt,
dat fy tzee willen varen, van jaeren, weeken, dagen, ende tyden, van
winninge ende verlies, ende Zeenwende na de wint cântig of landig is, té
weten, is de wint landig , foo blyven fy t'zeewaerts, maernoots, en is de wint
cantig , foo ift maernootfchap op hem felven ende foo doet elck fyn beft,
ofte anders moeten fy dan malkanderen in Zee wefende adverteren , hoe fy
’t maernootfchap fullen houden; feggende foo veel meer, dat twee perfonen
maernootfchap gemaekt ofte heurluyder want over den anderen gefchoten heb-
bende, ende een van hen beyden achterblyft, dat de geen die gefalveert word,
is fchuldig den achtergeblevene half te betalen de fchade van anckers, tou,
taeckel, feylen, want, rymen, aes, en diergelyken, fonder te weten, dat,
indien ’t fchip achterbleef , de gefalveerde de helft van *t achtergebleven
{chip fchuldig foude wefen dan te moeten betalen, dan niet; dan hebben wel
geweten , datter meer fyn geweeft die niet betaelt, dan betaelt hebben, over-
mits hemluyden niet geeyft en is geweeft; dat ook nog een maernootfchap
onder de Pinken ende Schuyten es, dat fy malkanderen de fchepen van ftran-
ge in Zee helpen brengen, ofte ook van der Zee op ftrange helpen fteeken;
voorts gevraegt fynde of mede niet waerachtig en es, dat in den Zeevaert ge-
couftumeert word, dat foo wanneer eenige maernootfchap word gemaekt tuf-
fchen twee Stierluyden ofte meer, ende dat gebeurt dat een Stierman fyn {chip
verfeylt, of by fnode avontuur in Zee verlieft, of die andere maernoots niet
vorder gehouden en fyn te betalen dan de eene helft van ’t gunt fy tuflen
twee ankers verliefen , en dat boven een Hoorns gulden waerdig es ‚ fonder
eenige andere koften van fchipbrekinge ofte fchipverlies te betalen , dan of
een ygelyk moet fyn eygen fchip betalen, ofte dat fy eenig ander accord ge-
maekt hebben; feggen fy getuigen gelykelyk, dat fulcx hier langs de ftrange
niet geufeert en word, mer word gebruykt in den Briel, te Brouwershaven, te
Wrefteapelle, ende elders, daer alfulke Booten afvaren; nog gevraegt fynde, oft
gebeurde dat een Stierman fyn fchip verloren hadde, of hy daer eenig verfet
voor foude hebben wan der maernoots ‚ dan niet, ende of niet geufeert en
word, dat foo wanneer ymand eenig maernootfchap met den anderen gemaeckt
heeft, ende ymand van de felve maernooten fyn {chip verlieft , of de felve
maernoot of die fyn fchip agtergelaten heeft, of andere die ’t aengaet , niet
. gehouden en fyn , d'andere maernoots daer van te adverteren, hoe ende in
wat maniere fy metten behouden goeden van ’t verloren fchip fullen handelen,
totten meeften oirbaer ende profyt van den felven maernoots , omme de laften
van ’t felve verloren fchip te helpen dragen, ende dat foo wie anders doet,
maernootfchap behoort te genieten, dan niet; feggen ende tuyghden alle ge-
Iyk by monde, Dirck Corneliffe Langeveld , dat foo verre fulek een den an-
deren niet en moeyt , dat hy daer aen misbruykt ende verbeurt heeft , maer
of hy ganffelyken fyn maernootfchap daer mede verloren heeft dan niet, en
weten fy getuigen niet ende refereren dat tot difcretie van de Rechters, ge
| : ra-
langs de
ftrange
op Sche-
veninge.
Roeren-
de het
maer-
noot-
fchap als
voren,
met ver-
anderin-
ge van
eenige
poinéten. J | ii
eerft Cornelis Cornelifg, Alias Jongeneel, Vroetfchap van den Hage, oud om-…
trent xlvij. jaeren, verklaert by den eede in *t ftuck van fynen dienft gedaen, 59.
50 COS TUME N vaN
dragende voorts eenige van de voorfz getuigen defen aengaende fich tot %
gunt fy onlangs ; als den xj. Maert getuigt hebben ten verfoeke van Jacob
Janfe tot Rotterdamme cum focys. Ende want men van allen faken fchuldig
es der waerheyt getuygenifle te geven „ des verfogt fynde, foo hebben wy t
gemeen Segel ten faeken van den Hage hier onder an gehangen, den xxix.
dag der felver maend anno vyftien hondert vyf en feftig na gemeen fchry-
ven, ende was onderteykend, 4. Bennink. |
Naer voorgaende Collatie bevonden t’accorderen mit-
ten origineele, by my geteekent, |
Benninck.
LX
Wy Burgemeefteren en Schepênen in den Hage doen kond ende certificee-
ren mits defen , dat op huyden datum van defen, voor Adriaen van den Velde
ende Jan van Ouwen, Schepenen van den Hage, op ten Dorpe vân Schevenin-
ge gekomen ende gecompareert fyn de navolgende perfonen, regtelyk verdaigt
fynde omme getuigenifle der waerheit te geven, ten verfoeke van Jacob Janíe
Poorter der Stede van Rotterdamme, als mede-Reeder van Jan Claefz Bol Stier-
man op feekerc agtergebleven Boot van Jan Claefz Bol voorfz , ende certifi-
ceerden fy getuigen elcx by den eede daer toe gedaen als *t behoort en hier |
na volgt, op ’t recollement van de Depofitie by hem luyden gedaen voor Dirk
anfz Verburg , Notaris ende feekere getuigen, ’t gunt hier mede na volgt;
ende Willem Adriaen Ghyf{lz oud omtrent lv. jaeren, by den geftaefden eede
die hy daer toe dede, dat fy Depofanten omttent Pinxter leftleden, fonder den
prefifen dag onthouden te hebben, gefeten hebben op den Dorpe van Scheve-
ninge, ten huyfe van E. Mr. Hendrik Taelmet, Jan Claefe Bol voorfchreven ,
Cornelis Eeuwoutsz Langeveld , en meer ander gefelfchap , ende hoorden door
’t vragen van Jacob Janfz van Rotterdam Requirant alhier , dat de voorfz Lan-
geveld feyde ende bekende, dat hy mette voorfz Jan Claefz Bol maernoot-
fchap gemaekt hadde, omme met heurluyder Booten ofte Schepen te Zee va-
rende neringe te doene, al ’t welk de voorfz Jacob Janfe hoorende leyde dat
in kenniffe van hen getuigen; verklaren mede wel te weten, dat de Boot van
Jan Claefe Bol achtergebleven is in de felve reyfe; verklaren voorts die voorfz
Cornelis Cornelifz Fongeneel by fynen eedt, ende Cornelis Hendericxfz Boon
oud omtrent Ìxx. jaeren, Jan Janfz Druyt mede oud omtrent Ixx. jaeren, Pie-
ter Willemfz oud omtrent Ij. jaeren, Willem Adriaen Gy{lz oud lv. jaeren, —_
Daniel Adriaenfz oud omtrent xlij. jaeren, Cornelis Gerrit{z Nauweroock oud
omtrent xxxvj. jaeren , Baftiaen Maertenfz oud omtrent xxxvj. jaeren , Adriaen
Janfz Coninck, Alias ’t Joetgen oud omtrent xlij. jaeren , Jonge Willeboort
oud omtrent xxxvj. jaeren, ende Hendrik Janfz oud omtrent |. jaeren, elk by
den geftaefden eede die fy daer toe deden, dat de Couftume op den Dorpe
van Scheveninge es, ende van zoo lange fy aldaer gewoont, verkeert, ende de
Zee varende neringe gedaen hebben, fien uferen ende gebruyken hebben, en-
de nog dagelyks onder henluiden gebruykt en onderhouden word , dat twee
Stierluiden mitten anderen afvarende , ter Zee maernootfchap ofte macker-
fchap met den anderen belooft ofte gemaekt hebben, ende alhier afvarende met
twee Schuyten, Pincken, ofte andere Schepen, ende een van beyden fchade
leyd, ’t fy van maften, rymen, feylen, of dat ’t Schip of de Schuyt met
goed achter blyft, dat als dan het Schip, of de Schuyt , die behoude overkomt,
fchuldig is uyt faeke van de felve belofte van maernootfchap , te dragen de
helft van ’t verlies datter foude mogen wefen, ten waere daer ander Contraêt
ofte Accoord ter contrarie gemaekt hadde geweeft; feyde voorts nog de felve
Pieter Willemfz, dat omtrent vyf jaeren geleden, op ten dag dat eenen Ment
Huv-
pag.
pag.
zi
°. GÜRAVe EANOGE, AdG E ooren 0e
Huybertfe Pinck achterbleef, dat hy getuige met Jan Claefe als maernoots de
fchade van de felve achtergebleven Pink hebben moeten helpen betalen ; fey-
‚ den ende tuygden voorts de voorfz Cornelis Gerritfz Nauweroock, ende Pie-
ter Willemfz by heure voorfz eede, dat fy geleden omtrent de voorfz-.vyf jae-
ren, Sondaegs tegens den avond voor Sint Anthonis dag, fonder anders den
dag onthouden te hebben , 't zee gevaren zyn met een Pinck toebehorende
Cornelis Eeuwoutfz Langeveld, ende fyn met eenen Anthonis Janfz afgevaren,
ende gereet wefende by den anderen, hebben heurluyder want over den an-
deren gefchooten, ende alfoo daer een onweder opftack in zee, fyn fyluiden
deur ’t quaed weder van den anderen gefcheyden , fulcx dat de voorfz An-
thonis, God betert, met fchip en goet achtergebleven es; verklaren voorts,
dat hoewel fyluyden geen maernootfchap ofte mactfchap metten felven Antho-
nis gemaekt en hadden in ’ afvaren, ofte in zee wefende, fyluyden. noch-
tans naer Couftume van ’t Zee-regt, des voorfz Anthonis weduwe , ende mede-
Reders van *t achtergebleven fchip ende goed, hebben moeten helpen betalen
de fchade die fy geleden hadden, ende dat overmits fy heurluyden want over
den anderen gefchoten hadden, ende an den anderen gemaernoot waren, fon-
der nogtans eenig mondeling Contraét ofte Accoord gemaekt te hebben, en-
de dat by tuflen-fpreken van Cornelis Hendricxfz Boon, ende Jan Druyt, als
Segsluyden ende Stierluyden op Scheveninge , dië ’t felve verklaerden ook fulcx
waeragtig te wefen; verklarende foo veel meer, dat fyluyden in de felve reys
gevangen hadden drie hondert fchelviffen , die fy ter Heyden verkoften voor
xxvij. L. Hollands , dat fyluyden die weduwe ende Reeders van Anthonis
voorfz (afgetogen de onkoften) daer van hebben moeten betalen die eene
helft, mitsgaders de helft van *t verlies van ’t want; feyden en tuyghden me-
de Reyer Franfe oud omtrent xlij. jaeren, ende Fredrik Cornelifz oud om-
trent xxx. jaeren, by den geftaefden eede daer toe gedaen, als regt es , dat
waerachtig es, dat fy maets van Maerten Jacobfz Lief kind geweeft fyn om-
trent negen of tien jaeren geleden, fonder den perfeêten dag ofte tyt onthou-
den te hebben, ende dat Maerten voorfz eenen Cornelifz Eeuwoutfz, Alias
Jonge Langeveld, alleenlyk toegefeyt hebben , flechtelyken te fteden fonder.
eenige zeevarende neringe gedaen te hebben, door nootfake van ’t weer famen
thuys gekomen fyn, ende dat de voorfz Langeveld, overmits de groote tem-
peeft, achter liet fes of feven riemen, van welke riemen fy getuygen de voorfz
Langeveld, die eene helft hebben moeten helpen betalen, door toefeggen van
zee- ofte maernootfchap , ende dattet de voorfz Langeveld ook wilde heb-
ben, dat fy *t fouden betalen, als fy Depofanten ook gedaen hebben. Ende
-_ want men van allen facken fchuldig es der waerheit getuigenifle te geven, des
verfogt fynde, foo hebben wy ’t gemeen Segel ten faeken hier onder aen ge-
daen hangen, den elfden dag van Maert anno vyftien hondert vyf en ’t feftig
na gemeen fchryven, was onderteeckent. 4. Benninck.
Naer Collatie jegens d'origineele bevonden accordee-
rende als voren, by my, geteyckent,
A. Benninck.
XL
Wy Schout ende Schepenen in den Hage doen kond allen luyden , certifi-
cerende mits defen voor de gerechte waerheit, dat binnen den felven Dorpe
van den Hage geobferveert, ende onderhouden word voor een regt ende ufan-
tie, dat alfulke meubele goeden, als*by eenig perfoon gehuurt hebbende een
huys, ftaende in den Hage, binnen ’ felve gehuurt huys gebrogt fyn, ten
eerften dat hy in ’t huys komt met fyne goeden, terftont en foo geringe fy
daer inne geftelt fyn, verbonden ende verobligeert ftaen voor de huyre van
den felven huyfe , alfo dat de Huysheer of Eygenaer van ’t felve verhuurde
huys van fyn verfchenen half jaer huur betaelt , ende van een half jaer onver-
fchenen huur fyn betalinge verfekerc moet wefen, aleer hy fchuldig es te ge-
G dogen ;
Couftu-
me van't
regt van
huishuy-
re.
s2 GO SHM E MV-AIN
dogen, dat eenige andere Crediteurs van den felven Huurman haer Crediten,
die fy t'achteren mogen wefen, daer aen mogen verbalen ofte doen execute-
ren, alwaert ook foo, dat de felve meubele goeden den felven anderen Credi-
teurs daer te voren by brieven verbonden mogten wefen, mer es de Huysheer —
ofte Eygenaer van den huyfe van fyn huyshuur daer aen geprefereert voor alle
andere , ende mag fulex hem laten toepachten van de felve goeden tot de
waerde van de. verfchenen onbetaelde huur voornoemt, ende ’ furplus van de
felve goeden in arrefte doen houden, tot verfekertheit van betalinge van de
toekomende voorfz verfchynende huure, welk voorfz recht ende ufantie over
twintig, veertig ende vyftig jaeren , ende foo lange ons geheugt , altyt on-
derhouden es geweeft binnen den Hage, ende als nog dagelyex onderhouden
word, ende es ’t felve regt ende ufantie den Inwoonders foo kennelyk ende
notoir ‚, dat niemant queftie daer jegens en moveert; Certificeeren voorts, dat
voor ons gecompareert fyn Heynrick Symonfz, Pouwels Dirckfz ende Cor-paa. —
nelis Jacobfe, Taelmans of Voorfpraeken voor de Vierfchaere van den Hage, 72.
regtelycken daer toe verdaigt fynde, ten verfoeke van Jan Plumeon, ende naer
wy henluyden’tregtende ufantie van den Hage voornoemt gefchreven gelefen
hadden , hebben by heuren eede gefeyt ende verklaert , dat zo lange fyluyden gefre-
quenteert hebben die Vierfchaere van den Hage, ’t welk fommige van henluy-
den wel gedaen hebben over de dertig jaeren, ende andere meer dan tien of
vwaelf jaeren, ’t voornoemde regt ende ufantie , foo als dat by ons getuygt
word, altyt hebben gefien en weten onderhouden tot defen dage toe, welk
regt ende ufantie die Depofanten feyden hen te wefen foo notoir , dat fy nooit
daer jegens hebben gedongen, maer willende doen pagtinge ofte executie aen
eenige meuble goeden, indien die Heer of Eygenaer van dien huyfe, daer ful-
ke meuble goeden ingebrogt fyn, ten agteren is eenige verfchenen huur, ende
van den onverfchenen huur niet verfekert, ende willende betaelt ende verfe-
kert wefen , hebben den felven Eygenaer altoos laeten hebben voorpagtinge
ofte executie aen de voornoemde goeden, totter fomme toe hem verfchenen,
ende nog te verfchynen als voornoemt , ende hebben ’t felve fien en weten plegen
ende uferen tuffen die Crediteurs van wylen Pouwels van den Bocxftel, ende
Jacob Copper, ook tuffen die Crediteurs van Claes Thymanfz ende Neel Lyn-
drayers, ende nog tuflen de Crediteurs van Frans de Slootemaker, tegens
Matte Biermans , welke voornoemde Crediteurs hebbende fpeciael ypoteeke
of verband op de goeden van de voornoemde perfonen, ende uyt dien willen-
de doen executie aen de meubele goeden van de voornoemde heure Schulde-
naers, fyn nogtans die Huysheeren van de huyfen, daer die felve Schuldenaers
inne woonachtigh waren, vooren genoemt, geprefereert geweeft aen de fel-
ve goeden, tot een jaer huur toe , navolgende ’t regt ende ufantie voornoemt
geallegeert, ende hebben [y Depofanten ’t felve tuflen meer andere Partyen
weten uferen, mer mits ’t verloop van den tyt en fouden als nu in ’t particu-
lier geen meer weten te noemen, ook om des willen , dattet felden gebeurt,
datter queftie op valt , overmits die notorite van *t felve regt ende ufantie.
Ende want men van allen faeken fchuldig.es der waerheit getuyg te geven,
foo hebben wy Maerten Adriaenfz , ende San Cornelifg Cammaker , Schepenen van
den Hage defe certificatie onderteykent, ende ’t gemeen Segel van den Ha-
ge hier onder aen gehangen op den xiij. dag van Januario anno vyftien hon-
dert drie ende dertig na ’ fchryven des Bifdoms van Utregt, ende was onder-pag,
teyckent, ML. Adriaenf3, ende }. Cammaker. | 734
Gecollationeert jegens fyn principale uythangende,
bezegelt mit een. groenen waflen zegele„ in een
enckelen fteerte, en accordeert , by my , ge=
teyckent,
A. Berminck,
Ns
LXIE
Pag.
SG RAVENHAGE 53
EXE
Wy Burgemeefters ende Schepenen in den Hage doen kond en certificee-
ren mits defen, dat op huyden datum van defen voor ons gekomen ende ge-
compareert fyn, Pieter Pieterfz Wielmaker oud omtrent Ìxij. jaeren , Cornelis
Janfz Ryekdom oud omtrent Ixj. jaeren, Pieter Florifle Cammaker oud om-
tent lxij. jaeren, Jan Janfz van Meekeren oud omtrent lj. jaeren, Claes van
den Bos oud omtrent xliij. jaeren, en Dirck van Sterveld Joeftefz oud om-
trent xlij. jaeren, regtelyken gedaigt fynde , omme der waerheit getuige-
nifle te geven, ten verfoeke van Gerrit Janfz Paepe Kiftemaker, ende heb-
ben alle de voornoemde getuigen by den geftaefden eede die fyluyden elcx daer
toe deden , en de voornoemde Dirck Pooften/ by den eede als Vroetfchappe
van den Hage gedaen, verklaert waerachtig te fyn, dat foo wanneer ymand
hier binnen den Hage ofte Haeg-Ambagt geinjurieert word, dat die den gee-
nen die hem de injurie aen doet, mag doen inleggen by den Bode van den
Hage, den tyt van xilij. dagen, ende dat den geenen die dan ingeleyt word,
als dan binnen de xiüij. dagen met buyren mag aenfenden , omme ’ felve te
vereenigen ofte veraccorderen, ende dat met Buuren of andere goede Mannen ,
mer indien ’t felfde niet vereenigt nog geaccordeert en word, dat dan de
geenen die d'inlegginge gedaen heeft, gehouden es xxiüj. uren na de xiiij. da-
gen, een Schepen-Soen aen den Schout ende Geregte in te brengen, ten eyn-
de de felfde inlegginge gefoent mag worden by Schepenen, ende dat de Schout
van den Hage als dan den dag prefigeert, ende ’t felve by den Secretaris ge-
teykent word , ende dat de partie fchuldig es na ’t voorfz confent van den
Schout ende Gerechte ende opteykeninge van den Secretaris, ende ge-
houden word by den Boode te gaen , omme partye adverfe den felven
beteyckenden dag te infinueren , ende dit al binnen de voorfz xxüij.
uuren; welverftaende, dat daer altyt een Sondag tuflen beyden moet fyn, die
de Schout ende Geregte partyen leggen tot eenen Schepenen-Zoene, ende
dat tot dien eynde, dat de partyen de felfde injurien nog mogen by Buren ter
neder leggen, ende zoenen voor den Sondag te Vefper tyt, ende indien hem
den felfden dag terftont ofte ten minften binnen ’s daechs fonnefchyn, na dat
hem den dagh geprefigeert es, d'infinuatie niet gedaen es by den voorfz Bo-
de, dat fulke inlegginge geagt werd illufoir ende van onwaerde, ende dat de
geene die d'inlegginge gedaen heeft, die felfde wederomme van nyenlincks be-
hoort te doen, ende dat het felfde fulex geobferveert es, foo lange dat geen
menfchen ter contrarie en gedencken; ende tot meerder kennifle van defen
__ verklaren fy Depofanten , dat fyluiden dickmael en tot diverfe ftonden over
Soenen ende inleggingen gegaen hebben, ende felver fulex hebben weten doen ;
ende tot meerder wetenfchapfeggen Dirk Jooften, ende Claes van den Bofch,
dat hem luiden wel kennelyk is, dat Dirk Jooften voorfz gebeurt is, dat hy
Dirk fekere inlegginge gehadt heeft jegens eenen Claes Maertfz, daer van
mede een dag geprefigeert eude beteyckend was, ende dat partyen op ’t Stadt-
huis vergadert waren, omme den Schepen-Zoen te doen uytten, dat doen de
Schout van den Hage feyde , dat Dirk Jooften te laet op was , ende den Sche-
pen-Zoen niet binnen behoorlyken tyde ingebrogt hadde, dat daeromme Dirk
Jooften by den Schout ende Schepenen in den Vierfchaere gelaft werde, we-
der van nieuwelincks te procedeeren. Ende want men fchuldig es van alle
faeken der waerheit getuigenifle te geven, des verfogt fynde, foo hebben. wy
t gemeen Segel ten fake van den Hage hier onder op gedaen drukken, den
xvj. dag July anno vyftien hondert xj. onderteykend, 7. Wolff.
Na callatie gedaen jegens d'originale bevonden, ac-
cordeerende, by my, geteykent,
A. Benninck.
Stont nog ondergefchreven aldus; rbp. d'originale befegel-
de Certificatie, ende accordeert by my onderteykend, 4. Benninck.
G 2 LXIII.
Couftu-
me van
in te leg-
gen de
geburen
jegens
malkan-
deren in
den Ha-
ge.
Certifi-
catie n0-
pende het
inleggen
van den
eenen
buur je-
gens den
anderen.
_de Couftume ende ftyle es, ende dat fy niet en weten, dat in cas van injurien —
Dat men
van lan-
den , hui-
zen en
andere
roeden ,
die in’t
openbaar
voor
poorten
en kerk-
deuren te
koop ge-
ftelt wer-
den, den
Officier
der Plec-
ke pond-
ED ST W MVEANT vak
laX FI.
54
Wy Burgemeefteren ende Schepenen in den Hage doen kond en certifidee-
fen mits defen, dat op huyden datum van defen voor ons gekomen ende ge-
compareert fyn „ Symon van der Does Schout oud omtrent lix. jaeren, Cornelis
van Hicken oud omtrent lxxitij. jaeren, Meefter Arent Huygefz oud omtrent
Ixvij. jaeren, Meefter Michiel Claefz oud omerent Ixviij. jaeren, Pan Willemfi
van. Dorp Schout van Monfter oud omtrent lvj. jaeren, Jan Claefz Burghard
Taelman oud omtrent lv. jaeren „Frans Bollick oud omtrent xlviij. jaeren,
Cornelis Maertenfg. Drenkwaert oud omtrent xlüij. jaeren , Adriaen dertfz weuer
oud omtrent xlv. jaeren „ Gerrit Janft Paep oud omtrent xxxvj. jaeren, Corne-
lis Pieterfz Bode oud omtrent xlvj. jaeren, ende Adriaen Benninck Secretaris oud
omtrent Ij. jaeren, regtelyk gedaigt fynde omme der waerheit getuigenifle te
geven, ten verfoeke van Jooft van Barlaer burger van den Hage, ende certi-
ficeerden de voornoemde getuigen gefamentlyken by den eede die fy refpeêti-
velyken daer toe deden, ende dat by maniere van turbe op te Couftume ende
ftyl van de Vierfchaer van d'een burger den anderen te injurieeren alhier in
den-Hage , dat foo wanneer men een burger van den Hage wil aenfpreken
met regt, ter caufe dat hy hem geinjurieert foude hebben, dat alfulke geinju=
rieerde moet fyn partie doen bevreden, ende doen inleggen den tyt van veer=
tien dagen, en foo verre fy tegen malkanderen begeren uyt te gaen , mogen
t felfde doen , behoudelyk een ygelyks regt, mits hebbende confent van den
Schoutende ten minften van twee Schepenen , ende fyn gehouden binnen veer=
tien dagen malkanderen aen te feynden by gebuyren, om d'een den anderen te
horen: {preken , ende te befien. of men heurluyden foude mogen accorderen,
ende indien fyluyden met Buyren niet en konnen overeenkomen, fo word daer
van een Schepen-Soen ingebragt; ende. moeten partien , hinc inde, inleggenelk
drie ponden Hollands, ende foo word dan de faeke ten principaele bedon-
gen „ ende by Schepenen gefoent; verklarende voorts, dat % felve alhier fulex
alhier in den Hage anders geprocedeert es geweeft, nog nooyt anders heb-
ben hooren nog; weten uferen „ende niet by citatie ofte daginge 5 feyde de
voorfz Cornelis van. dicken voor redene van wetenfchap, dat hy Schepen van
den Hage geweeft es over de xxx. jaeren, ende altyt fulex heeft gefien ende
weten plegen, ende anders niet. Ende want men van allen faeken fchuldig
es, der waerheit getuigenifle te geven, des verfogt fynde, foo hebben wy ’t
Dag
1e
gemeen Segel ter faeke van den Hage hier onder op gedaen drukken op ten pag. j
vyfden Decembris anno vyftien hondert vyf ende % feftig, ondergeteykend,
ef A. Benninck.
LXIV.
Wy Fooft van Ouwelandt Bailliuw van Delfland, Allert Cornelifg , Vrank Gers
ritfz, Claes Wrankefe „ Cornelis Forif]e, Adriaen Ysbrandfz ende Heyn Cors Welboo-
re Mannen van Delfland, oirconden ende certificeren voor de geregte waer-
heit, hoe dat voor ons gekomen ende gecompareert fyn in haren propren per-
zó
fonen Frans Duyft Dirckfe van Voorhout ‚ wylen Bailliuw van Delfland oud omtrent. -
lij. jaeren „ Gerrit den Harft Dirckfz Schout van ’t Hof van Delft oud omtrent
lvuj. jaeren „ Anthonis YFan/z BrafJer Schout in Maefland oud omtrent Ixxv. jae-
ren, Dirck Willemfg Schout tot Pynaker oud omtrent lviij. jaeren, Adriaen
Claefg Schout tot Nootdorp oud omtrent Ixix. jaeren , Claes Willemf Schout
van Ste. Maertens-regt oud omtrent xlvij. jaeren „ Jooft Hillebrandf2 Schout
van Byeflandt oud omtrent Ixiij. jaeren, Cornelis Cornelifz Schout tot Berckel
oud omtrent xlix.. jaeren, Jan Claefg Schout van Hogeveen oud omtrent xxviij.
jaeren , Cors Forifz Schout van den Vryen Ban oud Iv. jaeren , Claef3 Ariaenft Schout
ten Dorp oud xxxvij. jaeren, ende Jan Willem Facobfz Schout van de Nieuwe
Veen oûd xlij. jaeren „ ende hebben eendragtelyken , elex nogtans apart gehoort
fynde, by maniete van turbe verklaert ,„ getuvgt ‚ ende ‘gedepofeert by en
eede
Pag.
q7-
pag.
78.
SG RAVEN HA GE, 55
eede die fyluyden elex gedaen hebben in ’t ftuck van haerluyder offitie, ende
de voornoemde Frans Duyft by den eede als Vroetfchappe der Stede van Delft
gedaen, ten verfoeke van Anthonis Jacobf Bailliuw ende Schout van den Liere
ende Souteveen, hoe dat waerachtig es, ende een Couftume , foo wanneer
eenige landen, huyfen ofte andere goeden geftelt worden voor de Poorten
ofte Kerkdeuren omme te verkopen , ende die felve landen, huyfen, ofte an-
dere goeden , publick in ’t openbaer voor eenen ygelyken verkoft worden,
ende men mit die felve voorfz goeden ftact te loof ende te bode, dat alsdan de
coper van ’t voorfz goed fchuldig es te betalen den Officier van der Plecke,
binnen wyens Jurifdiêtie de felve landen of andere goeden gelegen fyn, pond-
geld daer of te geven, niet tegenftaende dat nogtans die felve landen ofte huy-
fen of andere goeden verkoft worden buyten die Jurifdiétie, ’t fy binnen Ste-
den of Dorpen, dan daer die felve goeden of landen gelegen mogen wefen ;
anders en wiften fyluyden Affirmanten niet te getuygen; foo waerlyk moft
hem God helpen , ende alle fyn Heyligen. t'Oirconde van defen foo- heeft
Gerrit Dirckfz den Harft van wegen Pooft van Ouwelandt Bailliuw voornoemt,
defe Certificatie open befegelt. Gedaen den xxiij. dag van den maend van
December anno vyftien hondert vyf ende vyftig, my jegenwoordigh , onder-
geteyekent, JW. van Wyk; ende onder op het fpatium befegeld met een roo-
den waffen Segele. |
Gecollationeert jegens d'originale ende accordeert;,
by my, geteykent;,
A. Benninck.
LX V.
Wy ondergefchreve perfonen alle Inwoonders van Rynlandt doen te weten,
dat wy ten verfoeke van Bouwen Janfz Schout van Waflenaer verklaert heb-
ben, als ons wel kennelyk fynde, en bereyd fyn, tot allen tyden vorder daer
toe verfogt fynde, ’t felve by onfen eedt te affirmeren, ’t gund hierna volgt,
dat fo lange als menfchen memorie gedenken kan, altoos in Rynland geufeert
ende geobferveert es geweeft, dat foo wanneer eenig Land of Sant, Boel-
huyfen, Erthuyfen, of eenig ander goed, ’t fy groot of kleyn, in ’topenbaer
voor de Kerk geftelt of te koop geboden word , ende daer dag mede geleyt
word, om * felve goed te verkopen, den Heer fyn pondgeld van fulcx ver-
koft goed verfchenen es, ’t welk ontfangen word by den Schout ofte Boode
van den Dorpe, daer ’t felfde goed leggende es, ende es van elk pond een
oortgen, ende dit al tot lafte van den coper; des t'oirconde foo hebben wy
ondergefchreve onfe hantteycken hier onder geftelt den . . . Decembris an-
no vyftien hondert agt ende vyftigh. Onderftont, gefchreven aldus Gerrit
Andriefz, Cornelis Willemfz , G. Gyklyfz de Crimpen , Cornelis Bruynefz,
Cornelis Luytenfz, J. Wouterfz , Ik Adriaen Symonfz, Matheus van Beren-
dregt, by my Mobryn Wouterfz , Louris N. Willemfz tot Voorfchoten ,
On ded van Stompwyk, by my Cornelis Willemfz van Ryn Theodori-
cus , wefende Schouten en Welgeboren Mannen in Rynland , foo de Schout
van Voorburg Pieter Evertfz, by my Secretaris ondergefchreven verklaert
heeft, defen eenentwintigften Auguftus anno vyftien hondert fes en ’t feftig.
Naer voorgaende Collatie bevonden , accordeerende,
by my geteykent,
A. Benninck.
LXVL
(1) In der faeke hangende voor den Hove van Holland tuffchen jacob Wil-
lemfX p
(x) Deze Sentie werd ook gevonden onder de gedrukte Sententien van den Hoo-
gen en Provincialen Raed, in 4to. de ER pag. 309. en volgende.
)
geld
fchuldig
is.
Roeren-
de goe-
den, die
voor de
Kerke
te koop
gefteld
worden,
Is men
fchuldig
pondgeld
te beta-
len.
Sententie
eroc-
rende ’t
pondgelt
van ver-
kofte
goeden
by den
Geregte.
56 400 SAT De: MEN VvrAN
lemfz van Leyden, Impetrant in Reformatie aen d'een zyde,ende Znthonis-Paets,
Schout tot Soeterwoude, Gedaegde aen d'ander, allegerende d'impetrant,
dat hoewel hy niet gehouden en was in den Gedaegde in geenre manieren,
hadde nogtans de felve Gedaegde hem in regte betrokken voor Schout ende
Buyren van Soeterwoude, contendeerende alfo hy van eenen Floris Dirckfz met
fynen conforten feekeren tyt geleden, voor die Kerke ter vente ofte after (0)
de kanne openbaerlyken gekoft hadde feekere wooninge met haeren toebeho-
ren, dat hy gecondemneert foude fyn den Gedaegde te betalen den feftigften
penning van den coop , die hy feyde hem als Schout te competeren; daer je-
gens de voornoemde Impetrant gefuftineert ende gefeyt hadde, dat of de
voorfz woninge t'anderen tyde ter vente geftelt was geweeft dan niet, dat hem’t
felve niet en toucheerde, want hy die alfulex opgeveild fynde, niet gekoft en
hadde, mer wel een half jaer daernae, ‘ende dat in allen gevalle de felve Im-
petrant op hem niet ontfankelyk en was, nemende mitsdien conclufie tot ab-
folutie van den voorfz eyfch; Buyren, partyen gehoort , hadden den Impe-
trant de kenninge gewonnen , ende den Gedaegde verloren gegeven, welk
vonnifle de Gedaegde betogen hadde voor Bailliuw ende Mannen van Rynland, al-
daer partien wederomme dingplegtig gevallen, ende eyndelyk aen een Hoff-
aert geknogt waeren, al was ’t dat Mannen behoort hadden *t voorfchreve
vonnifle te approberen, ofte den Gedaegde verklaert te hebben, niet ontfan-
‘kelyk op den Impetrant, hadden nogtans hen felven abuferende , den Impe-
trant den Hoffaert verloren, ende den Gedaegde gewonnen gegeven, con-
demneerende mitsdien den Impetrant in de boete van den (p) Hoffaert ende
eyfch van den Gedaegde, ende alfo de Impetrant hem daer by bevoelde feer
befwaert te fyn, hadde ’t felve betogen in reformatie voor defen Hove, en-
_de den Gedaegde doen dagvaerden, concluderende ten dage dienende ofte an-
dere onderhouden, tot nullite ofte correétie van de voorfz vonnifle in queftie
fynde, ende doende dat Mannen van Rynland behoorden gedaen te hebben, de
Gedaegde verklaert foude werden by den voorfz vonnifle van Buyren van Soe-
terwoude te wefen niet befwaert , ende dat ’t felve als goet ende deugdelyk
geapprobeert foude fyn, ende de Gedaegde gecondemneert den Impetrant te
reftitueeren alle ’t geene hy uyt faeke van ’t voorfz vonnifle contentieus fou-
de moeten betalen , foo wel ’t principael als die boeten van den Hoffaert , ma-
kende eyfch van koften, ofte tot anderen fine en conclufie den Impetrant
oirbaerlykfte wefende. Waer jegens de voorfz Gedaegde dede antwoor-
den ende feggen , dat in den Ambagte van Soeterwoude een regt ende Cou-
ftume was , dat foo wanneer eenige roerende ofte onroerende goed daer
wefende , ftaende of leggende, ’ fy land ofte huyfen „by Kerkgeboden ofte an-
derfints openbaerlyk te coope in den felven Ambagte geboden worden , ofte
dat men daer mede voor de kanne fate in den felven Ambagte omme te verko-
pen, dat alsdan den Schout van den felven Ambagte toebehoorde ende ver-
fchenen was ’t pondgeld van den felven opgeveylde goeden, foo verre die
binnen ’t jaer ende fes weeken van den dag van de geboden, ofte van den da-
te dat men daer mede voor de kanne gefeten hadde, verkoft worde, ’t waer of
men een ofte meer fitdagen daer op hielde, ’t waer ook of ’t felve goed ver-
koft werde buyten den Ambagte van Soeterwoude voorfz, of daer binnen,
belopende ’t felve pondgeld van elk pond Hollands, dat ’t verkofte goed gelt,
een oort ftuyvers , ende was de felve Couftume fulex ten aenzien van de In-
woonders van den Ambagte van Soeterwoude onderhouden defe naefte, x,
xx, XXX, Xl, l, Ix, jaeren, ende foo lange dat geen memorie ter contrarie
| | en
Co) After de kanne) dat is, op den zitdag, daar wyn, miffchien doe alleen bier,
gefchonken en ten beften gegeven werd; gelyk thans nog in Rynland en elders
gebruikelyk is in openbaare verkoopingen. zoo volgt ook hierna voor de Rane.
) Hoe dat in zulke gevallen wierd geprocedeert, en hoe een Moffuert wierd
ingebragt , ziet men breed in het 81. Artl. wan de Goftuimen van Rynland , by S.
van Leeuwen pag. 263. en volgende, die ook by zyne aantekeningen die oude ge-
woonte poogt op te helderen, en zig nog tot andere Artikelen gedraagt.
sG AREN GEN H- ALG-E. 57
én was; nu was ’t foo, dat in den jaere vyftien hondert een en dertig de
voorfz Floris Gerritfz met fyn conforten opgeveylt hadde binnen den voorfz
Ambagte van Soeterwoude feker land en woninge met hoeren toebehoren,
gelegen in den felven Ambagte te verkopen, ende dat by Kerkgeboden, ende
openbaerlyk, ende was daer mede voor de kanne gefeten, welk land en wonin-
ge de Impetrant gekogt hadde lange binnen:’s jaers van date van de Kerkge-
boden van de opveylinge in ’t openbaer, ende dat men daer mede voor de kanne
_gefeten hadde, ende daer vooren belooft te betalen een groote fomme van pen-
pag.
go.
Pag.
81
ningen ; hadde ook belooft zekere ’t pondgeld te betalen, fulex hadde d'Impetrant
bekent, ’t felve den Gedaegde fchuldig te wefen, ende hoewel dien agtervol-
gende d'Impetrant fchuldig hadde geweeft ’t pondgeld betaelt te hebben, was
daer van onwillig gebleven, foo dat de Gedaegde hem te dier caufe geroepen.
hadde voor Azinck ende Buyren van Soeterwoude, aldaer fyluyden aen een kennin-
ge gegaen waren , ende hadde die Gedaegde aldaer de kenninge verloren; en-
de want hy hem daerby bevoelde befwaert , hadde ’t felve vonnifle betogen
voor Bailliuw ende Mannen van Rynland, ende naer dat pertien aldaer in ’t lange
gehoort waren, hadden Mannen verklaert, dat Azink ende Buyren voorfz qua-
lyk gewefen, ende de Gedaegde wel beroepen ende gepand hadde, ende dat
hy blyven foude in ’t regt van fyn pandinge, ende mogen procederen tot exe-
cutie van dien , ende gaven voorts den Impetrant den Hoftaert verloren ; welk
vonniffe was goet en deugdelyk, nogtans hadde den Impetrant hem daer van
beklaegt in reformatie voor defen Hove, mits *t welk ontkennende de feyten by
den Impetrant geallegeert, hem prejudicerende, concludeerde de voorfz Ge-
daegde ten fine van niet ontfankelyk, ende by ordine tot approbatie van den
voorfz vonnifle, makende eyfch van koften ofte tot anderen finen ende con-
clufien den Gedaegde oirbaerlicxfte wefende. Tegens welke antwoorde is by
den Impetrant gerepliceert geweeft, «ende by den Gedaegde gedupliceert, mit
meer reden en middelen by elex van de voorfz partien geallegeert, waer van
fy geordonneert fyn geweeft, Aéten te maken , ende op ’*t feyt ofte feyten
daer inne begrepen produêtie te doen, in welke faeke es hinc inde encquefle ge-
daen , diverfe munimenten geproduceert, gerenunchieert van meer te produ-
ceren, gereptocheert, geemployeert by den Impetrant falvatien van regte,
ende de Gedaegde heeft gedient van falvatien, hebben voorts hinc inde gecon-
cludeert in regte, ende regt begeert. ’t Voorfz Hoff met rype deliberatie van
Raede deurgefien ende overgewegen hebbende, alle *t gunt dat ter materie
dienende is, bevind, dat men ’t proces termyneren mag fonder encquefte te
doen op de feyten, begrepen in de reprochien, en de falvatien, ende doen-
de regt op ’t felve proces , in den name ende van wegen des Keyfers van de
Romeynen, Coning van Germanien, van Caftilien, Grave van Holland , Zee-
land, en Vriefland, verklaert den voorfz Impetrant by den vonnifle in queftie
te fyn niet befwaert, ende condemneert hem in de koften van defen procefle,
ter taxatie ende moderatie van den voorfz Hove. Gedaen in den Hage by
Heeren Gerryt van AfJendelft, Riddere, eerfte Raed prefiderende, Pan van Du-
venvoerde, ook Ridder, Meefter Abel van Colfter, Pooft Sasboud, Harman van
. Suyderbuyfen, Nicolaes Nicolay, Willem PynfJen, Cornelis van Mierop, en Cornelis
Suys, Raetsluyden van Holland, ende gepronuncieert den, xxüij. February an-
no vyftien hondert vyf ende dertig flilo Curie, t'oirconde’t Segel van Juftitie
hieraen gehangen, in kenniffe van my , onderftont gefchreven by den Secre-
taris Boyemer. Onderftont nog gefchreven , gecollationeert jegens ’t princi-
pael op ten xviij. dag in Januario anno vyften hondert twee en veertig , en
accordeert van woorde tot woorde, by my onderteykend, Andries Cek, Nota-
ris Publyck by den Hove van Holland geadmitteert.
BA Vdote
Ten verfoeke van den Bailliuw wan den Hage.
Adriaen Bennink Secretaris van den Hage oud omtrent lüij. jaeren, ese
D/
Dat die
van Nieu
Veen ver-
lof moe-
ten vra-
gen aan
den Bail-
liuw van
den Hage,
eer fy
turf mo-
gen del-
ven en
haere na-
men op
laten tey-
kenen.
58 GE@OKS TER AML AB ZN: GV san
hy Depofant , dat van foo lang hem gedenken kan, wefende in den dienfte
van wylen P. Soutvels de Boode, ende daer na van Meefter Jan Plumeon Secreta-
ris van den Hage, by tyden van wylen dernt Boot, Dirk Cobel van den Loo, Vin-
cent van Lebefteyn „ Gysbert van Wyngaerden, ende Jonker Louys tSeraets , wefen-
de in heure tyden Bailliuwen van den Hage, getien ende geweten heeft, dat
die Ingelanden van de Nieuwe Veen, wefende Onderfaten van de felve Off-
cieren als Bailliuwen van den Hage ende Haeg-Ambagt, altoos alleer fyluy-
den eenige turf mogten flaen ofte delven, moften oorlof daer toe komen ha-
len van de voorfz Bailliuwen, ende doen haerluyder namen opteykenen, be-
talende voor de kenniffe ende ’t regt van dien twee ftuyvers, verklarende ’
felve opfchryven ende ’t regt van dien, by tyden van de felve Officieren dik-
wils gedaen en ontfangen te hebben „ ende fo wie ’t felve flachturven ofte del.
ven deden, fonder eerft confent als voren verkregen tehebben, dat die voorfz
Officieren fulk een caufeerden , ende deden roepen voor heurluyder hooge
Vierfchaere , ende eyften fulk een de boete van ten pond verbeurt te hebben;
verklarende fo veel meer voor redenen van wetenfchap , dat hy wefende ge-
committeert Subftituyt van Gysbert van Wyngaerden Bailliuw van den Hage,
alfulke perfonen felver heeft gecaufeert, ende doen roepen hebbende voor de
hooge Vierfchaer van den felven Bailliuw , datter eenige fyn verwonnen , ende
datter ook veel hebben gecompofeert , als blyken fal by de rekeninge by hem
den felven Wyngaerden daer van gedaen , ende gefloten op ten xx. Oétobris pag. —
lix. Schepenen ondergefchreve getoont. Aétum vj. December xvc. Ixvj. pre- 82-
fent, Dorp, van Ouwen. | pag.
En KaNed rl pag.
Wy Prank van Mojalen Schout van den Hage in Holland, oud omtrent xxxvj. |
jaeren, Meefter Michiel van den Berg oud omtrent Ixix. jaeren, ende Claes van P36- —
Dam oud omtrent |. jaeren, Burgemeefters, Jacob van Dorp oud omtrent xlviij. 85
jaeren, Adriaen van de Velde oud omtrent lij. jaeren, Jan van Ouwen oud om-
trent Ixv. jaeren, Pieter de Vries oud omtrent lvj. jaeren, Cornelis MefJing oud
omtrent lij. jaeren, Adriaen van der Lind oud omtrent xxxiüj. jaeren , “ende
_Fonge-Neel Cornelifg van Scheveninge oud omtrent 1. jaeren, Schepenen, Dirk van
Couftu-
me op te
naeftinge
van de
verkofte
huyfen
ende er-
ven b
den Ge-
regte van
denHage.
Alkemade oud omtrent Ixiüj. jaeren , Jooft Jacobfe oud omtrent hij. jaeren,
oude - Burgemeefters , ende Meefter Arent Huygeft oud omtrent lxix. jaeren, _
Vroetfchappe, Lourys Croock Taelman , oud omtrent Ixj. jaeren , Cornelis
Pieterfz Boode oud omtrent xlviij. jaeren , ende Adriaen Benninck Secretaris van
den Hage oud omtrent lij. jaeren, alle regtelyken daer toe gedaigt fynde,
omme der waerheyt getuygemfle te geven, ten verfoeke van Jonkheer Fran-
cois de Cock van Opynen, op feekere interrogatorie van de Couftume ende naec-
ftinge van de huyfen ende erven alhier , die by den Geregte van den Hage
verkoft worden , ende verklaren fy getuygen elex by den eede, die fyluyden
refpeêtive in ’t ftuk van heuren dienft gedaen hadden, eerft op te vrage, dat
fo wanneer in den Hage eenige huyfen of erven verkoft worden by Decrete
van ’t Geregt aldaer, of daer by niet bevoorwaert ende onderfproken werd,
dat die geexecuteerde die koop fal mogen naeften ofte aen hem nemen bin-
nen fes weken eerftkomende , mits opleggende die penningen met dubbelt
rantfoen; verklaren ende tuygen fy Depofanten gelykelyken, dat in de verko-
pingen den geexecuteerden geen naeftinge toegefeyt en werd, mer fo verre
hy binnen den gefetten tyt der naeftinge de penningen daer vooren de verko-
pinge gefchiet, opbrengt, ende alfulken coper betaelt fyn dubbeld rantfoen „
werd by fulken gevalle als meefte geintrefleerde allen anderen geprefereert :
op ’t ij. Articule vermeldende, fo wanneer dat niet bevoorwaert en word, dat
men
* Dewyl deze twee Certificatien by Cretfer tweemael woordelyk gevonden wer-
den, en dezelve reeds hiervooren Num. 61.en62.by ons zyn opgegeven, zoo heb-
ben wy goedgedagt, die alhier uit te laaten.
GRA MENE H AEG E. 59
men ’ felve fulcx in alle Decreten van den Hage onderhout ende geobferveetrt
heeft van allen tyden; tuygen de voorfz Depofanten , dat geen verkopingen
van havfen en erven by den voorfz Geregte gedaen en worden, ofte daer word
econditioneert ende bevoorwaert als op ’t üj. Artykel hierna gefchreven
haet, ende op ’t voorfz ij. Artykele, daer by gevraegt word, foo wanneer
die Geexecuteerde die magt niet en heeft, die penningen met dubbeld rant-
foen binnen fes weken op te brengen, ende binnen die tyt de koop te naeften,
of alsdan die meefte Crediteur die meefte geintrefleert ofte aen hem ten agte-
ren es, daer toe van allen ouden tyden niet en plagt geadmitteert te worden ,
ende fulcx altoos hebben weten uferen , ende dien conform fien wyfen by ’c
Geregte van den Hage ; tuygen ende depoferen fy Depofanten , dat indien
daer iemand is die eygendom, fpeciale ypoteke ofte onderpand heeft, wette-
Iyk voor Schepenen van den Hage gepafleert, op te voorfz verkofte goeden,
die word fo verre hy dat begeert, geprefereert allen anderen alleenelyk aêtie
perfoneel hebbende , alwaer ook haer achterwefen ongelyk groter dan den gee-
nen die hypoteecq ofte onderpant heeft; alle welke Couftume fy Depofanten
verklaren, dat fulcx in den Hage nog dagelyks geufeert ende geobferveert
werd, en altoos alfulex ende ook anders niet hebben weten uferen , van foo
lange fyluyden in den Hage gewoont en gefrequenteert hebben de Juftitie en-
de Vierfchaere aldaer. Ende want men van allen &c. Aétum den vyfden
“dag Januario anno 1568. na gemeen fchryven, ondergeteykend, P. de Dorp ,
A. Huygeft, Schepenen van den Hage, my prefent, M. Benninck. |
DX IK
man van den Hage oud omtrent Ixj. jaeren , Dirk van Alckemade oud omtrent
Ixiiij. jaeren, Jooft Jacobfe oud omtrent … . jaeren, oude-Burgermeefters, ende
Mr. Arent Huygef3 oud omtrent Ixix. jaeren , Vroetfchappe, tuygen al te. fa-
men eendragtelyken , dat in den Hage een Couftume es, ende word nog da-
gelyks fulcx geobferveert ende onderhouden, dat foo wanneer by Decrete van
den Geregte van den Hage verkoft werd eenige huyfinge ende erve, ftaende
in den Hage ofte Haeg-Ambagte, dat in de voorwaerde ende conditien altoos
werd bevoorwaert ende geconditioneert, dat men de coop van de felve huy-
{inge ende erve mag naeften binnen feekeren gefetten dag en tyt, die in de
verkopinge geexpreffeert ende geprefigeert word, mits hebbende beter aétie
ofte regt ‚ ende betalende den eerften coper dubbelt rantfoen ; verklaren voorts ,
dat indien daer ymand is, die eygendom, fpeciale ypoteecque ofte onderpand
heeft, wettelyk voor Schepenen van den Hage gepafleert op de voorfz ver-
kofte goeden, die word foo verre hy dat begeert, geprefereert voor allen an-
deren, alleenelyk aêtie perfoneel hebbende, alwaer ook heur agterwefen on-
gelyk grooter dan de gene die d'ypoteke ofte onderpand heeft. Aétum den v.
dag Januario anno vyftien hondert acht en feftig flilo Loci; ondergeteykent,
F. de Dorp, A. Huygenf, Schepenen van den Hage, my prefent , M. Benninck.
el De. ad
Wy Meefter Michiel van den Berg „ jegenwoordig Burgemeefter oud omtrent
Ixix. jaeren, Sacob van Dorp oud xlviij. jaeren, Adriaen van den Velde oud om-
trent lij. jaeren, Jan van Ouwen oud omtrent Ixv. jaeren , Cornelis Meffing oud
omtrent Ïij. jaeren, Schepenen, Symon van der Does oud omtrent kij. jaeren,
H eer-
Coftume
op de
naeftinge
van huy-
fen en er-
ven in
denHage,
die b
„den Ge-
regte ver-
koft wor-
den.
Naeftin-
Be van
uifen en
landen.
6o GRO AS TE AME INV AN
eertyts Schout, Dirck van Alckemade oud omtrent lxiiij. jaeren, Mr. Arent Hiuy-
gef oud omtrent Ixix. jaeren, Adriaen Grebber oud omtrent |. jaeren , ende
Lourys Croock Taelman oud omtrent Ixj. jaeren , regtelyken gedaigt fynde
omme der waerheit getuygeniffe te geven, ten verfoeke van Andries van den
Berg voor intreft van fyne kinderen, geprocreert by wylen Jonkvrouwe Ma-
ria Pieterfz dogter, ende certificeren de voorn: Depofanten, te weten, Mr.
Michiel van den Bergh, Jacob van Dorp, Adriaen van den Velde , Pan van Ouwen,
Cornelis MefJing , Adriaen van der Lindt, Dirk van Alckemade, Mr. Arent Huygefz,
Adriaen Grebber, en Lourys Crook, by den eede in ’t {luk van hunne ofhtien
gedaen, ende Symon van der Does by den geftaefden eede die hy daer toe dede;
eerft gevraegt fynde, of ymand na de notoire Couftume van ’s Gravenhage
ende Haeg- Ambagt mag naeften , ofte by naeftinge verkrygen eenig Land,
Sand, Huys, Erve, ofte Hof, waer van hy felfs eygenaer pretendeert tefyn,
“of den eygendom felfs feyt te hebben ; tuygen ende feggen fy Depofanten,
dat niemand van huys ende erve naeftinge heeft ‚ dan van huyfen ende erven,
ftaende binnen den Hage ende Haeg-Ambagt, die by Decrete van den Geregte
van den Hage verkoft, ende tyt van nacftinge by hen luyden geftelt worden ,
ende dat van gelyken naeftinge van landen valt, foo verre die by den Gereg-
te van den Hage verkoft werden als vooren, ende van de landen die monde-
ling en by handelinge verkoft worden, dat daer naeftinge valt by den naeften
van den bloede lantsgemeen ofte lantsgelegen fynde; voorts gevraegt fynde,
of ymand uyt kragte van eenige hypoteecque *t fy fpeciael ofte qualyk (q),
gefundeert es eenige naeftinge van landen , gronden , huyfen, ofte erven,
binnen ’s Gravenhage ofte Haeg-Ambagte te doen; feggen ende tuygden, dat
indien daer iemand is die eygendom, fpeciael ypoteecq ofte onderpand heeft,
wettelyk voor Schepenen van den Hage gepafleert op te voorfz verkofte huy-
fen ofte landen , die werd, foo verre hy dat begeert, geprefereert voor al-
len anderen, alleenlyk aêtie perfoneel hebbende ; ende of eygendom of ypo-
teecke ymand regt van naeften ofte naeftinge geeft; feggen ende tuygen dat- - Ë
ter naeftinge van huyfingen, erven, ende landen valt, als hier voren by hem
luyden gedepofeert ftaet. Aldus gedaen den x. dag January anno xvc. Ixvij.
fli Loci, prefent, J.de Dorp, A. Huygenfz , Schepenen van den Hage, my je-
genwoordig, M. Benninck. | | | |
_(r) Maniere, om Vierfchaar te fpannen,
| Zoo van den Bailliu, als van den Schout.
Vonnifle. Ee
… Heer Bailliuw wilt gy horen Von- Myn Heer den Bailliuw van den Ha-
nifle, ik fegge dat gy u Vierfchaere ge ende Haeg-Ambagt is gaen fitten
wel gebannen hebt, daer gy met regt van ’s Coninx wegen als Grave van
mede volftaen meugt. den Lande, omme regt te doen van
LAN hoog, van laege, van crimineel, ci-
vyl, ende alle datter op huyden té
„doen mag wefen, met regt vragende „
d'outfte Schepen, of de Vierfchaere
gefpannen es, daer hy met regt mede
volftaen mag. | shet
Von- Alle
(4) Dit moet zekerlyk zyn gezerael, gelyk de zin ook mede brengt, zynde de-
ze misftellinge KOP en door de verkortinge van ’t zelve woord gzael.
(7) Zie diergelyk Formulier, alleen des Schouts Vierfchaar betreffende, hier
vooren pag. ro, 11. en 12. en onze aanmerkingen daarop. Als mede nog verfchei-
de andere die van ouds in de Vierfchaaren wierden gebruikt , by den Schryver der
Erf-Gravel, Bedien: Gap. XIX.
SG RA V:ENHAGE, Ór
Vonniffe.
Heer &c. Ik fegge en komen fy
niet voort binnen ftaende Vierfchaer ,
ende verantwoorden henluyden als
regt es, datfe boetfchuldig fyn.
Verklaringe, Heer, &c.
De kleyne twee fchellingen, en de
groote tien pond.
Verklaringe, Heer, &c.
De kleyne binnen veertien dagen,
en de grootet’ eynde de fes weken, ten
ware de Bailliuw langer wilde toefven
met gevouge.
Verklaringe, Heer, &c.
Soo verre hy die leyt, en doet als
„regt es.
Vonniffe, Heer, &c.
Over veertien dagen als huyden , ten
_ waere hy die verlengde, als regt es.
Vonniffe, Heer, &c.
Seggen dat hy fyn Vierfchaer wel
‘pag. gefpannen ende verleyt heeft, daer hy
99. met regt mede volftaen mag.
Vonniffe van d’outíte Schepen.
Heer &c. wilt gy horen Vonnifle;,
ik fegge dat den dag alfoo gelegt es,
ende ‘t Geregt verfaempt es, dat gy
regt moogt doen van Koninklyke Ma-
jefteits wegen als Grave van den
Lande. :
Heer &c. Ik fegge dat gy u Vier-
fchacre
Alle den geenen die gedaegt, be-
klaegt met woort ofte wedde befaekt
fyn ofte fullen worden, eyft de Bail-
liuw an der Vierfchaere , een werf ,
anderwerf , derdewerf , en vierde
werf, over regt, ende feyt , en ko-
men fy niet voort binnen ftaende
Vierfchaere , ende verantwoorden
hem als regt es, datfe boetfchuldig
fyn, vragende ’t vonnifle.
Of den Bailliuw eenige boeten ver-
fchynen fullen , hoe groot ofte kleyn
die wefen fullen, vragende vanniffe.
Indien hem eenige boeten verfchy-
nen binnen ftaende Vierfchaer, wan-
neer hy inwinnen fal mogen als regt
es, vragende vonniffe.
_of hy den eenen Regtdag mag leg-
gen uytten anderen, daer hy met regt
mede volftaen mag.
Hoe hy die fchuldig is te verleg-
gen „ daer hy mede met regt volftaen
mag.
Soo verleyt den Bailliuw fynen Regt-
dag van huyden veertien dagen, da-
gende daer jegens den Houwer, of
den Verweerder, jegens den Clager,
ende den Clager jegens den Houwer ,
ende alle den genen die hier en binnen
van fynent wegen befaekt fyn, of be-
faekt fullen worden van fyn gefworen
Dienaer, vragende vonnifle of hy fyn '
Vierfchaer wel ende te regte gefpan-
nen ende verleyd heeft, daer hy met
regt mede volftaen mag.
Van den Schouten Vierfchaer.
Ik vrage u ’t Vonnis , of den dag
alfo geleytes , ende ’t Geregte ver-
faempt es, dat ik kan regt doen van
Koninklyke Majefteyts wegen als Gra-
ve van den Lande.
Soo ban ik myn Vierfchaer van
Koninklyke Majefteyts wegen als Gra-
ve van den Lande, ende van myn
felfs wegen als Schout, verbiedende
dat niemand an den Heyligen en com-
me, nog van daen en fcheyde dan by
oirlof van my 5 ik verbiede dat nie-
H 2 rand
‚dagen, ende de grote t'eynden fes we-
Certifica-
tie, roe-
rende ’%
regt van
ftaende
ligten, te-
gens eens
anders er-
ve.
62
fchaere wel gefpannen hebt als regt
es. |
Heer &c. Ik fegge, en komen fy
niet voort, nog niemant van harent
wegen gemagtigt ‚ verantwoordende dls
regt es, datfe boetfchuldig fyn.
Heer &c. die kleyne twee fchellin-
en, ende de grote twee en veertig
flmelingen. |
Heer &ec. die kleyne binnen veertien
ken, ten waere gy langer vertoefven
wilde met gevouch.
Schout voor ende Schepen na
Ti NGR
_ Wy Schepenen in den Hage doen kond ende certificeeren mits defen , dat
op huyden datum van defen voor ons gekomen ende gecompareert fyn, Dirk
van Alckemade, Vroetfchap, oud omtrent lxiiij, jaeren, Meefter drent Huygefs
oud omtrent Ixx. jaeren , mede Vroetfchap , Meefter Michiel van den Berg,
Burgemeefter , oud omtrent mede Ixx.' jaeren, Symon van der Does oud omtrent
Ixij. jaeren, Leenmannen van Coninklyke Majefteyt, Michiel Willemfë oudom-
trent Ixx. jaeren, mede Vroetfchap, Jot Jacobfz, mede Vroetfchap oud lij.
jaeren, Claes van Dam, mede Burgemeefter oud omtrent Ij. jaeren , Jan van
Meekeren Taelman oud omtrent Ix. jaeren, Willem van Neck oud omtrent xl.
jaeren, mede Vroetfchap , ende Adriaen Bennink oud omtrent lij. jaeren, Se-
cretaris binnen den Hage , als rechtelyken gedaigt en beleyt fynde by maniere
van turbe, omme der waerheit getuigenifle te geven , ten verfoeke van Jan
Michielfz, Bode van den Hove van Holland , beroerende ’t fervituyt ende ’t
regt van ftaende ligten ; ende certificeren fy getuygen by deneede , die fy elex
refpeltive daer toe gedaen hebben, als regt es, hoe dat een oude Couftume
alhier in den Hage es , dat een ygelyk in fyn eygen muur, ende fonderling
daer hy ancker-drop buyten heeft, mag ftellen ftaende ligten, refponderende
tegens eens anders werfve , ende daerin ftellen yfers, om daer niet door te
mogen klimmen, ende dat de felfde, die.de ftaende ligten ftelt, of doet ftel-…
len, geen vynfters nog raemen en mogen hebben, die buyten over eens anders
werve opgaen mogen, maer mag die floppen met ftaende glafen of met ra- pag.
* Dewyl deze Certificatie (zynde de LXXII. in getal ) reets hiervooren No.
XV. woordelyk gedrukt werd gevonden, verfchillende alleen in de maand en on-
dertekeninge, hebben wy mitsdien onnodig geagt, dezelve alhier weder op te ge-
ven. Een gelykluidende vind men nog onder Num. LIL op ’t eynde pag. 44.
CEO SMEED: NIVE ANS VON
_ regt es.
mand met fyn agtinge uyt en ga, hy_
brengtfe wederomme in als regt es;
ik verbiede dat niemand in des anders
woort en fpreekt, hy compter in als
regt es; ik verbiede dat niemand en
fpreke dan regte dingtale, lift, twift
ende alle dat den regte deerlyk es,
ende vrage u ’t Vonnis, of ik myn
Vierfchaer wel gefpannen hebbe, als
Alle de geene die gedaegt, (be-
klaegt) met regt ofte wedde befaekt
fyn ofte fullen werden, eyfch ik an
er Vierfchaer een werf, ander werf, pag.
derde werf, ende vierde werf, over 91. _
regt, ende fegge, en komen fy niet -
voort hog niemand van heurent we-
gen gemagtigt, verantwoordende als
regt es, datfe boetfchuldig fyn, ende
vrage u Vonnifle of fy boetfchuldig
fyn of niet. | | j
Of my eenige boeten. verfchynen ,
hoe groot of kleyn die wefen fullen.
Tot wat dagen de boeten vergou-
den fullen wefen , dat ik die falmogen
inwinnen, als regt es. — Te
&
Wie fchuldig is gerigte te dragen. —
men, Dn
pas.
93.
sG RA VE N HA G E, 63
men, die van binnen open gaen, ende indien partye dat niet en wil gehengen,
of niet en wil befien wefen, fo mag hy daer een fcherm voor doen fetten op
'tfyne. En want men &c. Aétum den xj. dag July anno 1568.
EDO ERN
Wy Schout ende Schepenen van den Hage doen kond ende certificeren ee-
nen gelk voor de geregte waerheit, ten verfoeke van Aernt Janfz Smit tot
Naeltwyk, hoe dat die ufantie ende Couftume van den Hage fulx es, en fo
lange geweeft es, dat geen memorie van menfchen ter contrarie gedenkt, dat
fo wanneer ymand fyn huis en erve ftaende in den Hage verkoopt, dat de fel-
ve coop blyft in fyn effeét en volkomen waerde, fonder datter by ymand eeni-
ge naeftinge valt, ten waere ’t felve huys ende erve verkoft worde by Decre-
te van den Hage, fo mag men de coop van ’t felve huys en erve alfoo ver-
koft, naeften binnen den (s ) tyt by den Gerechte van den Hage daer toe
geordonneert, en dat by de* Crediteurs ofte atie hebbende aen *t felve huys
ende erve, ende by niemand anders, fonder datter eenige andere naeftinge
van huifen en erven in den Hage valt. Ende want men van allen faken fchul-
dig es der waerheit getuigenis te geven, als men des verfogt word, fo hebben
wy des verfogt fynde 't gemeen Segel van den Hage hier onder op gedrukt,
op ten xix. dag in Aprille anno xvc. ende feven en veertig.
EON TV:
_ Wy Vrank van Mojalen Schout van den Hage oud omtrent . . . jaeren, Ja-
cob van Dorp oud omtrent xlviij. jaeren, Adriaen van den Velde oud omtrent liüj.
jaeren, Mr. Jan van Ouwen oud omtrent lxvij. jaeren, Pieter de Vries oud om-
trent lviij. jaeren , Cornelis MefJing oud omtrent lij. jaeren , ende Adriaen van
der Lint oud omtrent xxxvj. jaeren, Schepenen in der tyt, Adriaen Benninck
Secretaris oud omtrent lv. jaeren, Cornelis Pieterfz van der Heyden Bode al-
daer, oud omtrent xlviij. jaeren, Gerrit de Paep oud omtrent xl. jaeren , Jan
van Ryel oud omtrent |. jaeren, ende Jan van Meekeren oud omtrent biij.
jäeren , alle Taelluyden mede aldaer , regtelyken gedaigt fynde, omme der
waerheit getuigenifle te geven op fekere Couftumen hierna volgende, ten ver-
‘foeke van Jeroen Willemf{z, Waerd in den gulden Valk, ende certificeerden
de voornoemde Depofanten by den eede die fy elex in ’t flack van hunne offì-
tien gedaen hebben; eerft gevraegt fynde, of de Couftume der Vierfchaer
van den Hage niet fulcx es, dat niemand en mag excipieren ofte moeten con-
cluderen ten tween fynen; tuychden fy Depofanten al te famen, ja, ende dat-
tet felfde ook over feer lange jaeren gekeurt ende geftatueert is, en nog dage-
Iyks fulex onderhouden word, hem luiden refererende totte keure daer van
fynde, deur welke defe onfe Certificatie getransfixeert es; tuygen voorts fy
Pepofincén al te famen, eeft daerop gevraegt fynde by Dirk Paeu ende Grego-
rius van Moerf]èle, Schepenen , dat waerachtig es, dat op den xxij. dag Oéto-
bris anno xvc. Ixviij. lefleden voor henluiden dingplegtig geweeft fyn de
voorfz Requirant Eyffcher, Eeuwoud Jorifz Waert, als man ende voogt van
Mary Jans dogter fyn huysvrouwe, Waerdinne in de Herberge van de Kogge
alhier Verweerder, ende dat in materie van inlegginge , volgende *t regt en
die Couftume van den Hage, verklaerden ook alle fy getuigen een regt ende
Couftume defer Vierfchaer te fyn, byfonder op ’t ftuck van inlegginge , dat
partyen ten dage dienende als de Verweerder by den Eyffcher voor den dag
dient, den eyfch by gefchrift gefonden ende voorts van als gereet es, ende
Roeren-
de wat
koop van
huyfen
en erven ,
die in den
Hage
naeftbaar
fyn.
Roeren-
de ’tftuk
van inleg-
ginge ,
voor de
Vier-
fchaer
van den
Hage.
fyn
ee In margine van een ander affchrift dezer Certificatie ftond het volgende:
„‚ De tyd van naeftinge breeder in deze geroert, Is zes weeken; zie in ’t Coftuim-
„ boek van den Hage fol. 75. 7. alwaer de principaele , breeder luydende, onder-
„, tekent is by den Secretaris M. Benninck, En verders: de minute dezer hangt
„s aen den Liafle van den zelven jacre ai
&
3
64 GRO 5 WT HI AM AE ANNE VN
fyn getuygen beleyt heeft, dat de Verweerder ten felven dage ook gehouden
es gereet te fyn, en dat hy Verweerder als dan te laet op es, copie van des
Eyffers certificatien ofte recolementen van getuigeniflen te begeren, ten ware
hem ’t felfde williglycken by den eyffer geconfenteert werd, op peyne te be-
talen de koften op dien dage by den Gerechte ende partyen gedaen; tuygen
voorts de voorfz Schout ende Schepenen daer op gevraegtfynde, datdevoorfz
Requirant Eyffer, ende de voorfz Eeuwoud , nomine uxoris Verweerder , ten pag.
felven dage comparerende, ende by den Eyfler eyfch gedaen fynde, endecon- 94 ’
clufie genomen hebbende, dat Louris Croock Taelman van den Verweerder,
foo hy procedeert, eerft excipieerde fchriftelyken , ende de felve overleggen-
de verfogt, dat hem eerft daerop regt gedaen foude worden, alleer hy foude
antwoorden; dat daer jegens van wegen den Eyfler wordende gerepliceert,
fuftineerde mondeling tot rejeétie van d'exceptie, ende dat de Verweerder
fchuldig foude wefen te antwoorden ten principalen , volgende ’t regt ende
Couftume der Vierfchaere, daer op partyen geworden doen vertrekken uyt-
ter Camer, en wederom inkomende, dat de voorfz Lourys by den Schout
werde gelaft, dat hy onvermindert fyn overgeleyde exceptie foude antwoor-
den ten principalen, volgende de Couftume van den Vierfchaere; fulex dat de
felve Louris feyde voor de antwoorde, onvermindert fyn exceptie, dat de
Requirant fynen Schepenen-Soen niet ingebrogt en hadde als recht es, daer
partyen lange dingtalen opmaekten, fo dat den Bode Cornelis Pieterfz, als hy
Bode alhier mede verklaert, gelaft werde fyn Regifter te openen ende Sche-
penen te vertonen als gedaen werde , ende de felve Verweerder bevoelende
daer in niet gefundeert te fyn, feyde voorts ten principalen (fo Schepenen an-
ders geen regt doen en wilden ) dat ten tyde als de woorden in queftie gefpro-
‚ ken waren (’'t welk hy nogtans van wegen fyn Meefter ganflelyk ontkende }
de Verweerders Huisvrouwe daer niet ontrent en was, maer fat met haer ga-
ften aen tafel, feggende voorts, dat of alfo gefchiet hadde geweeft (als neen)
fyn Meeftrefle daer toe deur gramfchap verwekt hadde geweeft by den Eyffer ,
ende ’t felve uit turie gefeyt hadde, overmits den Eyfler haer eerft geflagen
hadde, concludeerde tot niet ontfankelyk, ende dat den Eyfler fynen eyfch
ende conclufie ontfeyt, ende gecondemneert foude worden in de koften ; tuych-
den voorts Gerrit de Paep ende Jan van Mekeren Taelluiden, dat hem luiden
wel voorftaet ende indagtig es, dat de dingtale in der manieren als voorfz es,
fulex gedaen es ‚, fonder nochtans pertinentelyken de felfde onthouden te heb-
ben, mer verklaerden wel te weten, dat de voorfz Verweerder in den naem
van fynder Meeftrefle, behalven fyne exceptie ten principalen , heeft geant-
woort, ende datter lange dingtalen opviel, om ten tween finen (volgende de
voorfz Couftume van der Vierfchaer ) t'antwoorden 5; tuychde voorts de voor-
noemde Janvan Ryel daerop gevraegt fynde, dat Louris ‘Taelman overleggen-
de d'exceptie van Eeuwout Joryfz Huisvrouwe, den Secretaris hem Louris de
felve exceptie eerft dede teykenen, ende hem Louris by den Schout gevraegt
fynde „ wat hy ten principalen wilde antwoorden , feyde dat hy ontkende, dat
fyn Meefters Huisvrouwe eenige injurieufe woorden jegen ofte van den Eyf- pag.
fer gefproken hadde, alfo fy ten felven tyden, alft gebeurt foude fyn, binnen os.
haer huife was, ende of fy eenige injurieufe woorden mogte gefproken hebben
(als neen) dat fy daer toe by den Requirant verwekt was, deur dien fy van
hem geflagen werde, begerende ten principalen niet verder te antwoorden, of
wilde eerft de Certificatien van den Requirant ofte Eyfler gerecolleert heb-
ben. Ende want men van allen faken fchuldig es der waerheit getuigenifle te
geven, des verfogt fynde, foo hebben wy Schepenen voorfz ’t gemeen Segel
ten faeke van den Hage hier onder aen gedaen hangen, op ten mij. dag Ja-
nuary anno 1569. na gemeen fchryven. Ondergeteykent, 7. De Dorp, 4. Huy-
genfz, J. De Ouwen, P. de Vries, Cornelis Mel]ing , A. van der Lind, P. De Paep,
D. Paen Fanfz, G. Moerfele. fitaeanh |
.LXXV.
pag.
96
GRAVEN H ATG :E. 65
EANKSV.
……..
heit be te geven, op een feekere Couftume hierna verklaert ; eerft
ynde, of alhier in den Hage niet een Couftume en es, dat een per-
voo van fyn huisvrouwe, ende certificeerden de voornoemde Depofanten
eedt te doen, of niet begerende te fweren, mer ftellende ’t felve aen den eedt
van den Eyfler, wykt daer mede van fyn regt, ’t welk voor de Vierfchaere
van den Hage genoemt word een Cusbodt, mer den Eyffer accepterende den
eedt, hy doetfe ofte verdraegtfe hem, dat als dan ’t beken word geteykend
met den eedt, ende werd verftaen, dat den Verweerder daer mede confen-
teert in den eyfch en conclufie van den Eyfler, en dat ’t felve fulex dagelyks
alhier word geobferveert. Ende want men van allen faken fchuldig es, der
waerheit getuigenifle te geven, des verfogt fynde, fo hebben wy ’t gemeen
Segel ten faken van den Hage hier onder op gedaen drukken , op ten xxvij.
dag January anno xvc. ende ’t feventig na ’t gemeen fchryven, ende was on-
derteykent, 4. Benninck.
LXXVII.
Roeren-
de van te
procede-
ren van
fchulden,
gemaekt
binnen
’s jaers.
Roeren-
de Cusbot.
Roeren-
de te mo-
en vol-
taen,
mits
doende
de weete
aen die
d’'hypo-
teecq be-
fit; ofte
ter nae-
ter deu-
re.
Nopende
het falaris
van den
Secreta-
risen Bo-
de, we-
gens dag-
vaardin-
_gen.
Certifica-
tie we-
gens de
grootte
derSchol-
mandens,
waarme-
dedieter
vente
werden
gezon-
den.
GO ST DEMEN WAN
1 KARL
66
Wy Burgemeefteren ende Schepenen in den Hage doen kond ende certifi-
ceren mits defen, dat op huyden datum van defen voor ons gekomen en ge-
compareert fyn, Meefter drent Huygefz oud omtrent lxxj. jaeren, Louris Crook
Taelman oud omtrent Ixiij. jaeren, Cornelis van der Heyde Bode oud omtrent
xlix. jaeren, en Adriaen Benninck Secretaris van den Hage , oud omtrent lvj.
jaeren, alle rechtelyken gedaigt fynde, ten verfoeke van Styn van Stapele
om getuigenifle der waerheit te geven, en certificeeren fy Depofanten by den
eede die fy elex refpeétive daer toe deden, dat henluiden kennelyk es, en al- pa
toos hebben gefien en weten couftumeren tot huiden date defen dage toe,‚dat 97.
foo wie aen iemand ten achteren es van renten ofte cuftinge van coop van
land ofte huifen, dat fy de weete van dagen ofte panden doen doene aen den
geenen, die ’t land ofte huife gebruikt of bewoont, ofte ten minften ter nae-
hen doerre ofte lants gelegen , ende dat fy daer mede voor regt op te affirma-
tie van den gefworen Bode van den Hage mogen volftaen, en dat daer op regt
word gedaen. Ende want men &c. Aétum den xj. dag February anno xvc.
en ’t feventig na gemeen fchryven, geteekent, }. van Ouwen, Cornelis Mefling.
LXXVIIL
Ten verfoeke van de jegenwoordige Schepenen, Se-
cretaris en Bode van den Hage, te vragen de navol-
gende Getuigen, wat wetenfchap of kenniffe fy elcx
hebben van ’t gunt hierna volcht.
(+) Of niet waerachtig ende een feer oude Couftume es, dat geen memo=
rie van menfchen ter contrarie en gedenkt, dat Secretaris ende Bode van den
Hage altoos genoten hebben, en nog dagelyks genieten van de partyen ’t naer-
volgende recht en falaris, te weten, de Bode. van iemand alhier in den Hage
te dagen om fchulden ofte civile faken , van elke perfoon een halve ftuiver „en
van te panden een oortgen, en van den genen wonende buiten den Hage tot
Scheveninge , op ’t land, te weten over de Wefterbeek of tot Loosduinen. buiten de
Noortmolen , ende Ooftwaerts buiten den Denneweg ter fyde *t Voorhout , en
buiten de Poten, dubbelt regt, ende in criminele faken dubbeld regt , den Se-
cretaris in ’t verlyden van brieven van Boelfcheydinge ofte van Certificatien
in civile faken , van elke Comparant eene ftuiver ‚ ende in Criminele faken dub-
beld regt.
LXXIX
Wy Burgemeefters ende Schepenen in den Hage oirconden , dat voor ons gekó-
men en gecompareert fyn , Dirk Jacobfz oud omtrent xlij. jaeren , Leendert Croyel
oud omtrent xlv. jaeren , Eghel Pieterfz oud omtrent xlv. jaeren , Cornelis van dic-
ken oud omtrent lxiij. jaeren ‚en Jan Eeuwoutfz oud omtrent xxxiij. jaeren, alle Bur-
gers in den Hage Coopluiden van Viffche, regtelyken gedaigt fynde ten verfoeke
&c. certificeeren waeragtig te wefen , dat die korven daer fy die gedroogde fchollen
en diergelyke gedroochde Vifch in packen, die fy buiten den Lande van Holland ter
vente fenden , niet groter nog kleynder fyn, dan fy waren over de ij. vj. vlij.
Xx. Xij. XVj. XX. XXV. jaeren, welke korven alsdoen ende als nog dagelyks ge-
maekt worden, fonder getal en fonder gewigte. Ende want men van allen
faken fchuldig es, der waerheyt getuygeniffe te geven, des verfogt fynde, fo
hebben wy ’t gemeen Segel ten faken van den Hage hier onder op gedaen Fe
| ken „
(2) Men ziet niet waer toe deze vraegen hier geplactft zyn, dewyl daarop gee-
ne beantwoordinge der getuigen volgt.
gl
pag.
98.
pag.
99.
SGHRIAAN EENH ASG E, 67
ken, op den xiij. Aprilis xve. ende lxxj. naer gemeen fchryven, ondergetey-
kend, P. de Vries, en Adriaen Willemfe Cryep, Schepenen van den Hage, my
prefent, 4. Benninck.
LXXX.
gevraegt fynde ,
ofte kinderen achter te laten , hebbende goeden leggen ,
rende in Schependoms recht, ende ook in Aefdoms recht, of de felfde goe-
den leggende in Schependom nieten behoren te erven en gedeelt te worden na ’t
felve Schependoms recht, alwaert dat de perfoon fterve in Aefdoms-recht, en-
de ter contrarie of iemand ftervende in Schependom , en hebbende goeden
leggen, fulcx voorfzes , in Aefdoms-regt, of de felfde goeden leggende in
Aefdoms-recht van gelyken niet en behoren te erven, ende gedeelt te worden
na Aefdoms-recht ; feggen gelykelyken jae ; Item noch gevraegt fynde, of
geechte man ende wyf geen goeden altoos in huwelyk gebrogt hebbende , ende
d'een of d'andere ftervende in Schependoms-recht ‚ fonder blykende geboorte
achter te laten, of heur luiden goeden dan niet en gaen d'een helft aen d'erf-
genamen van ’s mans, ende d'andere helft aen des wyfs zyde; feggen van ge-
lyken jae. Item nog gevraegt fynde, of iemand achterliet voor erfgenamen
Broeder ofte Sufter, ofte Broeders ofte Sufters kinderen , gekomen wefende
van twee fonderlinge bedden, of na Schependoms recht d'erfgenamen van den
vollen bedde niet en fouden fuccederen, erven, ende befterven , eerft in de
helft van den heelen boel, ende noch in de helft van d'andere helft van den
felven heelen boelg portie porties gelyke met de andere kinderen van ’t halve
bedde; feggen van gelyken mede ja, ende de Couftume fulex hier voren als
die vrage fyn, foo wel in Schependom als Aefdoms-recht geufeert ende geob-
ferveert werd, ende nooit contrarie hebben weten wyfen; tuygen voorts, dat
fy houden voor roerende goeden, lofle en lyfrenten „ obligatien , en aêtien,
infchulden, crediten, geld, filver, goud , gemunt ende ongemunt , klederen ,
kleynodien, huisraet, tin, koper, ende yferwerk, bedden, linden, wollen,
tilbaer have, paerden, koeyen, en alle ander levendig goed, de welke vol-
gen den erfgenamen refpeêtive , te weten , elcx in fyn Ambagts recht van
Schependom ofte Aefdom, ten waere te voren by Huwelykfe voorwaerden,
Contraêten, ofte Teftamenten, anders gedifponeert, ofte dat eenige van de
voorfz goeden fubjeét reftitutie gemaekt waren. Ende want men van allen fa-
ken fchuldig es der waerheit getuigenifle te geven, des verfogt fynde, foo
hebben wy ’t gemeen Segel ten faken hier onder aen gedaen hangen, op ten
xviij. dag Aprillis anno xvc. Ixxij. my prefent, geteykent, Adriaen Willemfz
Criep, A. Huygenf2, Schepenen van den Hage.
KX Xh
Wy Schepenen in den Hage doen kond allen luiden geeftelyke of waerlyke,
Ì bin-
Van fuc-
ceflie van
goeden
roerende
ende on-
roerende
in Sche-
pendom,
en ook in
Aefdom
gelegen ,
hoe en
waer die
fullen
gaen.
Man en- :
de wyf
fterven-
de, waer
haer goe-
den fullen
gaen.
Van kin-
deren van
twee by-
zondere
bedden
gekomen.
Wat goe-
den men
houd
voor roec-
rende
goeden.
Dat een
man zyn
wyfs goe-
den mag
veralie-
neren,
verzet-
ten , ver-
kopen.
Ufantie
van’ taen-
nemen
van ven-
noots, op
Scheve-
linge,
Hoe men
Incas van
arreft,
behoort
te proce-
derene
68 CONS AT MU AM JE INV ÁN
certificerende met kennifle der waerheit , dat een gemeen ufantie es alhier
binnen den Hage van ouden tyden altyt onderhouden, en die als nog onder-
houden word, dat een man fyn wyfs goeden verkopen, verfetten „ belaften,
weggeven, en alieneren mag, gelyk fyn eigen felfs goeden , fonder weder-
feggen van de felve fyn Huisvrouw of iemand anders, ten ware fake , dat de
felve man van fulken regiment ware, dat hem ’t felve by eenige Jugen ofte
Rechters geinterdiceert ware, welke voorfz Couftume wy houden in der waér-
heit, dat overal in den Lande van Holland geobferveert ende onderhouden
word. Des toirconde hebben wy Schepenen voornoemt ; alfo men fehuldig
es, getuigenis der waerheit te geven, onfen gemeen Segel van den Hagehier
onder aen gehangen, op ten xij. dag in Februario anno xvc. en negentien.
LXXXITI.
Wy Burgemeefters en-Schepenen in den Hage oirconden, dat voor ons ge=
komen en gecompareert fyn, Jan Janfz Druyt oud omtrent lxxvj. jaeren, en
Jan Mattyffe oud omtrent Ixiij. jaeren, rechtelyken gedaicht fynde , omme
der waerheit &c., ten verfoeke van Adriaen Florifle van Catwyk, ende certi-
ficeerden die voornoemde Depofanten by den geftaefden eede die fy elex daer
toe deden, daerop gevraegt fynde, dat fy lange tyt van Scheveninge geftiert „
ende ’t zee gevaren hebben, te weten, Jan Janfz over de xl. jaeren, ende
Jan Matryfle omtrent xxij. of xxiij. jaeren, en dat fy wel weten, dat de pag.
maniere ende ufantie op Scheveninge altoos geweeft es, en nog es, van ’t aen- 1oc.
nemen van den Vennoits aldaer , dat fy hem verbinden, en daer op befteden
wat fy in zee verheffen of breken, van want, netten, feylen , ofte anders,
‚en fyluiden wederom levendig aen land kommen, ’% felve verheffen en ’% fa-
men vergelden.
EE KR TPN
Wy Burgemeefteren en Schepenen in den Hage doen kond ende certificeeren
mits defen , dat op huyden datum van defen voor ons gekomen ende gecompareert
fyn, Pooft Facobfz Burgemeefter, oud omtrent Ixxij. jaeren, Jacob Willemfd van Dorp „
Weesmeefter van den Hage oud omtrent lvij. jaeren, Pieter Willemfg de Vries
Vroetfchap van den Hage oud omtrent Ixvj. jaeren, Symon van der Does mede
Vroetfchap oud omtrent Ixxj. jaeren , Adriaen Koenenfg eertyts Schepen oud
omtrent Ìxiij. jaeren, Adriaen Bennink oude Secretaris oud omtrent mede Ixtijs
jaeren, Mathys Bennink jegenwoordige Secretaris oud omtrent xxix. jaeren,
Gerrit de Paep Taelman, oud omtrent xlix. jaeren, Jan vân Mekeren mede
Taelman oud omtrent Ixvij. jaeren, Job Heynrickfz loopende Bode oud om-
trent lxüij. jaeren, en Adriaen Hontkop oud omtrent lv. jaeren, rechtelyken
gedaigt fynde by maniere van turbe, omme getuigenifle der waerheit te
geven , ten verfoeke van Pieter Sanguyn, ende certificeerden de voor-
noemde Depofanten by den eede in ’t ftuck van heurluiden offitie gedaen,
behalven Adriaen Bennink , ende Adriaen Aertfz by den geftaefden eede
die fyluyden elex daer toe deden, dat waerachtig es , dat de Couftume van
den Hage es, en alcyts geobferveert is geweeft, dat fo wie eenige befettinge
doet op eenige goeden foo geld ofte anders, de felve gehouden fyn te proce-
deren op te goeden ofte penningen den eerften regtdag naer de befêttinge
en fo voorts van regtdag tot regtdag, tot den vierden rechtdag toe , fonder
eenige rechtdagen over te laten gaen, ende voor den eerften rechtdag naer ’£
beken ofte verwin te doen panden an den Befetter , ofte an den perfoon die de
goederen ofte penningen toebehoren , ende naer de pandinge den eerften recht-
dag overgeftreeken fynde, den rechtdag daeraen volgende negen groten uyt
te leggen , ende foo ver de eenen rechtdag overftrykt fonder te klagen , ofte
dat de pandinge niet gedaen en werd, terftont naer de vierde klagte voor den
eerften rechtdag daeran volgende, dat alsdan de befettinge van geender wacr-
den en es, ende dat ook van gelyken de negen grooten nietuytgeleyt en en
en
Pag.
101.
SG Re AW BEENS ASG E. 69
den tweden rechtdas naer de pandinge, alsdan mede van geender waer-
en op 5 £
den gehouden en werd, ende alsdan de befettinge of es. Ende want men van
alle faken fchuldig es der waerheit getuigenifle te geven, des verfogt fynde,
foo hebben wy ’t gemeen Segel ten faken van den Hage hier onder op gedaen
drukken, op ten xviij. dag Oétobris anno xvc. ’t feventig ende feven, en was
onderteykent, M. Bennink.
LXXXIV.
(u) Wy Cornelis van decken oud omtrent Ix. jaeren, Willem van Cryep oud
omtrent biij. jaeren, Symon van der Does oud omtrent xlvj. jaeren, Jacob #or-
my oud omtrent xxxilij. jaeren, en Pieter van Zoutelande oud omtrent xxix. jac-
ren, jegenwoordig Schepenen van den Hage, en als de meefte deel van dien
by abfentie van de andere twee onfe Medebroeders, in rechte reprefenterende
t Collegie van de Schepen-bank van den Hage, ende Mathys Bennink Secreta-
ris van den Hage oud omtrent xxxviij. jaeren, Otte van Malfen Secretaris or-
dinaris van den Hove van Holland oud omtrent xl. jaeren, Joof Jacohfz Goud-
fimit oud omtrent xl. jaeren, beyde jegenwoordig Weesmeefters met de voorfz
Willem van Cryep, ook Weesmeefter , reprefenterende ’*t volle Collegie van den
Weeskamere van den Hage, ende Daniel Janft Secretaris van de felve Wees-
kamere in den Hage oud omtrent |. jaeren, Meefter Michiel Claefg oud omtrent
lvj. jaeren , ende Cornelis Symonfz oud omtrent xlvij. jaeren , beyde eertyts
Schepenen ende Weesmeefteren ; ende'nu jegenwoordige Vroetfchappen,
Dirk Jooften ook Vroetfchappe oud omtrent xXxxvj. jaeren, Louris Croock oud
omtrent xlvij. jaeren ende Jan Wolf oud omtrent ook xlvij. jaeren , beyde Voor-
_fpraken ofte Procureurs voor de Vierfchaere van den Hage, alle rechtelyken
pag:
102,
gedaigt fynde , ten verfoeke van Boudewyn Willemfz Schepen van den Hage,
om iegelyk in fyn qualiteit fulex als boven by forme van turbe der waerheit
getuig te geven op te navolgende Art: te weten, dat notoire Couftume ende
ufantie es alhier in den Hage ende Haeg-Ambagt, ende daeromtrent, dat
fcheydende den boul van man en wyf, alle eygen goeden in den boel wefen-
de gemeen fyn, die men niet en bevind voor 't Huwelyk in wettige Huwe-
Iykfe voorwaerden befchreven ende gefpecificeert, ende voor date van ’t hu-
welyk uytte gemeenfchap bedongen en gereferveert te fyn, fo wel die goeden
die iemand van beyden aen ’t huwelyk brengt, als de geene die ftaende Hu-
welyk verkregen waren met coopmanfchap ‚ met oflitie, met arbeydt, met in-
duftrie of clouckheit, en befterften, hoe dattet fy , dat mede daer ter plaetfe
voor een Couftume es, dat Man of Wyf die met fyn kinderen van den over-
leden in gemenen boul fit, ende de felve kinderen geen bewyfinge of fchif-
tinge, nog fcheydinge en doen, achtervolgende die Couftume, al 1ft faeke dat
fulk een Man of Wyf eenig gewin of vermeerderinge van goeden aenkompt,
’: fy met coopmanfchap, met gewin van fynen arbeyt, induftrie, of anders,
hoe dat het fy, dat felve mede in gemeenfchap komt tuflchen die kinderen
van den overleden , en fulken Man of Wyf ter tyt en wylen toe, hy of fy
deûgdelyke bewyfinge gedaen, en volkomentlyk gefcheyden en gedeelt fyn,
alsdan dat fulk gewin of vermeerderinge mede in bewyfinge komt , ende ge-
ror half en half in allen fchyn , of die felve vermeerderinge gefchiet
ware ftaende huwelyke; verklaren ende certificeren by den eede die wy luy-
den elex in ’t accepteren van onfe ftaete ende offitie gedaen hebben, dat wy
luiden die voorfz Art: wel ende rypelyk overgelefen , ende t famen daerop
gecommuniceert en gelet hebben , en dat die Couftume in den Hage ende
Haeg-Ambacht fulcx es, ende nog dagelyks geufeert ende geobferveert vo
on-
_ (u) Deze Certificatie komt nopende de Coftuime, daarin vermelt , woordelyk
over een met de geene, die reets hiervooren Num. XXII. by ons is opgegeven;
dog dewvylze van den anderen in ’t hoofd en a ’t einde in eenige omftandigheden
verfchillen, hebben wyze beide haare ie eaten behouden.
is)
…
Boel-
fcheydin=
ge.
Goede-
ren by
man en
vrouw
ten hu-
welyk
aange-
bragt,zyn
gemeen ,
ten ware
by Huwe-
lykfche
voor-
waarden
anders
was be-
dongen.
Als mede
die na
doode
van de
eerft fter-
vende
werden
verkre-
gen, ZOO
denkinde-
ren geen
bewys
ware ge-
daan.
70 GO SB GEM B Niv. AEN
fonder dat wyluiden ooyt ter contrarie hebben weten uferen. Ende want men
&c. foo hebben wy &c. op ten vij. Aprillis anno xvc. vier en vyftig.
LXXXV.
Wy Burgemeefteren ende Schepenen in ’s Gravenhage oirconden en certi-
ficeren eenen ygelyk, dat voor ons gekomen ende gecompareert fyn , Adriaen
Screvelft oud omtrent lxiij. jaeren, Jacob Cornelifz oud omtrent lvij. jaeren,
Burgemeefteren , Heyman Gillifg , oud-Burgemeefter oud omtrent Ixviij. jaeren ,
Nopende Anthonis van Cats, oud-Burgemeefter, ende jegenwoordig Schepen oud omtrent
het flel- j, jaeren, Hendrik Janfz Nobel eertyts Schepen oud omtrent Ixxiij. jaeren, 4- L
len ad driaen Huygen den ouden oud omtrent lij. jaeren, Jacob Stalpert oud omtrent
edel lvij. jaeren, jegenwoordig Scheperien, Adriaen Bennink Secretaris oud omtrent
verkogte lij. jaeren, Dammas Goudt oud-Burgemeefter oud omtrent lvij. jaeren , Jan
huizen, Janfz Cocq Laekenkoper, eertyts Schepen ende jegenwoordig Weesmeefter
landen, _ oud omtrent xxxviij. jaeren, Geurandt Geuryn/ oud-Burgemeefter, ende jegen-
enz, IN woordig Weesmeefter, oud omtrent lviij. jaeren, en Hendrik Rokufz Smout
denHlage. procureur defer Vierfchaere, oud omtrent lvij. jaeren , regtelyken gedaigt
fynde, omme der waerheit getuigenifle te geven, by maniere van turbe, ten
verfoeke van Claes Cornelis Schepen , ende onfen mede-Broeder in wetten alhier ,
beroerende feekere poinéten van Couftume op het ftuck van waerborge, van
verkofte huyfen, erven, landen , ende onroerende goederen , de Jurifdiëtie
van ’s Gravenhage fubjeêt fynde geobferveert, ende eerft ons voorgelefen fyn-
de, ende wy geexamineert hebbende feekere voorgaende Depofitien (v) en-
de Verklaringe van Wethouders ende andere Praétifyns alhier op ten xix. dag
‚_ Decembris anno xvc. Ixij. gedaen, verklaren eendragtelyken het inhouden der
felver waerachtig te wefen, ende fulex voor een generale Couftume ende ufan-
tie alhier geobferveert te werden; dan vorder gevraegt fynde, of de verkoper
ofte verkopers mogen volftaen, mits by hem ofte henluiden tot fecurite van
den coper ofte copers, tellende waerborge onder verband van hunne perfonen,
ende generalyken haere goederen, dan of de verkoper gehouden es boven dien
te ftellen fufficante fpeciael hypoteecke fubjeét de Jurifdiëtie der Vierfchaere; pag,
certificeren ende verklaren fy getuigen gelykelyken, ende uyt eenen monde, ro.
de Couftume ende gemeene ufantie te wefen, dat de verkoper boven waerbor- __
ge ende verbinteniffe van perfoon ende generale hypoteeke , gehouden is{fpe-
ciale hypoteecke te ftellen fubjeêt de Jurifdiëtie van ’s Gravenhage; verklaren-
de vcor redenen van wetenfchap ’t felve fulcx -altyt gefien onderhouden ende
uferen te hebben, foo lange fyluiden in dienfte van ’s Gravenhage geweeft fyn,
ende boven dien ende tot meerder corroboratie van de felve Couftume fulex
verftaen te hebben uit monde van oude perfonen de voorfz Couftume bekent
geweeft fynde, ende dat fy Depofanten dien volgende diverfe vonniflen heb-
ben weten wyfen by den Geregte voorfz , ende als.nog dagelyks doen. Ende want
men van alle faken fchuldig es der waerheit getuigenifle te geven, des verfogt
fynde , foo hebben wy ’t gemeen Segel ten fake van ’s Gravenhage voor-
noemt hier onder op gedaen drukken, op ten xvj. dag Septembris anno xvjc.
ende twee.
L Kk Ve
Kinderen Wy Schout, Burgemeefteren , Schepenen ende Weesmeefteren van 's Graven-
erven van hage in Holland oirconden ende certificeren mits defen allen ende eenen yge-
hunne Iyken die defen getoont fullen werden , ten verfoeke van Juffrouw Marion
Ouders _ Belfie, eertyts huysvrouwe van Capiteyn Jaques Egger, dat hier in den Ha-
on gig. Ze een oude Couftume ende ufantie es, dat als vader ofte moeder komen te
gezon- overlyden, achterlatende eenige kinderen , ’t fy zoonen ofte dogteren, dat de
fel-
(xv) Te vinden hier vooren Ne. LIJL pag. 44.
pag.
104.
GRAVE NH'AXG E. 7
felve kinderen de gerechte helft van de goeden by hun voorfz vader ofte moe-
der achtergelaten , erven ende delen gelykelyken , elck kindt met een handt
even veel, de vader ofte moeder in ’t leven gebleven d'ander helft, fonder dat
ymand van de kinderen, *t fy zoon ofte dochteren eenig voordeel trekt, ten
ware Leengoederen in den fterfhuyfe bevonden werden, ofte dat by teftamen-
te by de ouders de kinderen eenig legaet werde gemackt, welke Leengoe-
deren fuccederen op ten naeften ende outften nae ’t regt van ’t Leen, ende dat
felve fulex dagelyks onverbreekelyke onderhouden word, ende by memorie
van menfchen nooit ter contrarie en is gedaen geworden. Ende want men
van alle faken fchuldig es ‚ der waerheit getuygenifle te geven (des verfogt
fynde) foo hebben wy 't gemeen Segel ten faken van ’s Gravenhage voornoemt
hier onder op gedaen drukken, op ten leften dag der maent July anno feftien
hondert twee. …
Leke KV IL
Wy Burgemeefteren ende Schepenen in ’s Gravenhage oirconden en certifi-
ceren eenen ygelyken mits defen, dat op huyden datum ondergefchreven voor
ons gekomen en gecompareert fyn, Willem Centen oud omtrent Ixiüij. jae-
ren, Pieter Bartfz oud omtrent xj. jaeren , Jan Willimfz Smit oud omtrent
Jxv. jaeren, Jan Corneliflz oud omtrent xlv. jaeren, ende Floris Lenertfz oud
omtrent xxxj. jaeren, rechtelyken gedaigt fynde, omme der waerheit getui-
genifle te geven, ten verfoeke van Jaecques van der Wyele van de Werve , en cer-
Tificeerden de voorfz Depofanten by den geftaefden eede die fy daer toe de-
den , ende eerft gevraegt of henluyden niet kennelyk en es, 't gund men ey-
_gentlyke noempt Haeg ende Haeg-Ambagt , van outs altoos gerekend es te
{rekken Weftwaerts tot de Beecke aen de Weftfyde van den Hage, Noort
tot de duynen ende feekere afpalinge van dien, ende langs de felve duynen
Ooftwaerts tot feekeren weg genaempt de Lyetweg, ofte Saemweg (w) ge-
legen aen de ooftfyde van de wooninge van Sasbout , ende foo voorts lancx
feekere wateringe ofte floot een weyning zuytwaerts van 't wechgen voor-
noemt, ftrekkende ooftwaerts op tot de fyde toe zuytwaerts tot de fchey-wa-
teringe ofte hooftoaye (x); verklaren fy Depofanten gelykelyken ’t felve waer-
achtig te wefen; ende noch gevraegt of woningen ende landen binnen de
felve limiten gelegen, van outs haere contributie {oo van verpondingen als an-
ders niet altoos betaelt hebben, ende als noch betalen aen de particuliere Col-
leéteurs over Haes-Ambagt voorfeyt, ende niet aen de Colleéteurs van Waf-
fenaer ofte van Eykenduynen metten Polders van, Ooft ende Weftcamp , mits-
gaders Segbrouck daer onder forterende; verklaren fy Depofanten gelykelyken
% felve waerachtig ende haer kennelyk te fyn, voor redenen van wetenfchap
feggen Jan Willemfz ende Floris Lenertíz , dat fy felfs de verpondingen en
margen of fluys-geld over de felve woningen ende landen hebben gecolleêteert
ende ontfangen, ende de voorfz Willem Centen ende Pieter Bartz „ dat fy ge-
_ dient hebben als Ambagtsbewaerders , ende dat by haer Colleéteurs 't gunt
voorfz es over de voorfz woningen ende landen es ontfangen ende geinnet.
Ende want men van allen faken fchuldig es der waerheit getuigenifle te ge-
ven, des verfogt fynde, foo hebben wy t gemeen Segel ten facke van 'sGra-
venhage voorfz hier onder op gedaen drukken, op ten Xx. February anno
feftien hondert ende negen.
Les XXV DIL
(y) Wy Schout, Burgemeefteren, Scepenen, Secretarys ende Boode van den
Hage,
w) In andere affchriften ftaat Raamweg. (x) In andere Hof-caye.
) Van deze en de volgende Certificatie een oude Copie authentik ons ter hand
gekomen zynde, hebben wy goedgedagt dezelve alhier te plaatzen, als behelzende
infgelyks Coftumen van den Hage,
a
J
dert
Leengoe.
deren.
Hoe ver.
re Haags-
Ambagt
ftrekt.
Dever.
eifchtefo»
lemnitei-
ten waar-
genomen
ontrent
aantaftin-
ge van
land en
andere
onroe-
rende
goede-
ren, le-
vert an-
ders niet
uit, dan
{impele
Citatic.
Hoe
Kindskin- \
deren
deylen in
aanbe-
fturvene
goede-
ren.
72 GIO SATU ME ANS vin
Hage , mitsgaders Lourys Croock ende Jan Wolff Taelluyden voor de Vier
fchaere van den Hage, oirconden ende certificeren mitsdefen eenen yegely=
ken, dat zoe wanneer by yemande een aentaftinge ofte aenvanck van landt ofte
andere onroerende goeden gedaen wordt, met alle die folempniteiten daer toe
dienende ende behoorende mit vonniffen van Scepenen, foe men dat couftu-
melic ende gewoenlick is te doene, ende van ouden haircommen gepleecht en
geweeft heeft, dat nochtans de felve folempniteyten anders ende vorder nyet
en ftrecken dan fimpele citatie, omme by partye adverfle contra-anvanck te
moegen doen ofte anders hem oppoferen ende zoe in rechte te coemen; Ende
want men van alle faecken fchuldich es der waerheyt getuychenifle te geven
des verfocht zynde, foe hebben wy ’t gemeen zegel ten faecken hyer onder
op gedaen drucken, ende by den Secretarys over ons allen ende hem onder-
geteyckent den xxvij. dach Meye anno xvc. vier en ’t feftich. Ondergetey-
kent, 4. Benninck. : Er
Gecollationeert jegens d'originale Certificatie beze-
gelt met een groen opgedruckt zegel, en bevon-
den t'accorderen, by my,
J. de Dorp, Notaris.
LXXXIX
Wy Schout, Burgemeefteren, Scepenen en Wethouderen van den Hage
rechtelicken verzocht zynde ter verfoucke van Cornelis Dirixz Wyelmaecker
Requirant, verclaeren by eede , dat ons kennelicke en warachtich es, dat bin-
nen den Hage dagelicx een Coftume van rechte geobferveert en onderhouden
wert, dat alle kintskinderen in befterffenifle van eenige goeden ofte erffenifle
deylen in forme ende maniere als of dezelve kinderen heure vader ofte moeder
(van wat zyde haer erffenifle aengecomen ende beftorven is) aen comen moe-
gen ende in alle fchyne ofte zy noch in ’t leven waeren, ende noch op haer
{toel fittende waeren; Ende want men van allen faecken fchuldich es der waer-
heyt getuygenifle te geven des verfocht zynde, foe hebben wy 't gemeen Ze-
gel ten faeken van den Hage hyer onder op gedaen drucken , den xx. Fe-
bruary anno xvc. zes ende ’t zeftich na gemeen fchryven, ondertekent,
A. Benninck.
Gecollationeert jeghens d'originaele Certificatie be-
zegelt met een groen opgedruêt zegel, en bevon-
den te accorderen, by my,
J-. de Dorp, Notaris.
K O R-
K OCNEBE EN EO U D
Van de voorenftaande
COSTUMEN van ’sGRAVEN-HAGE,
1497.
1519.
1532.
1533.
1535
.
1540.
1542.
1543:
Mitsgaders
Certificatien wegens dezelve;
3. Juli.
if. Febr.
1. Junü.
13. Jan.
24. Febr.
ft Cur.
5. April.
6. April.
ir. Febr.
95. Febr.
21. April.
21. April.
Volgens de ordre der jaaren.
Certificatie van den Bailliu van den Hage wegens zekere pro-
ceduuren voor zyne Vierfchaar met Schepenen gehouden
over den eigendom van een ftuk land. pag. 39
Dat een man zyner Vrouws goederen mag verzetten, ver-
vreemden , verkoopen, enz. zonder wederzeggen van de-
zelve zyne vrouw. 68
Dat men wegens verfchenen en onbetaalde renten maar eens
op een huis mag pagten, en daarna procederen tot verkoo-
pinge van ’t huis. 20
Hoe verre een Huys-heer of eigenaar regt van preferentie
heeft wegens huur , boven alle andere fchuldeiffchers, op
des huurders meubele goederen, die in ’t huis „gevonden
werden. | 5
Sententie van den Hove , waarby den Schout van Soeters
woude werd toegeweezen tot pondgeld den feftigften penning
van de kooppenningen , niettegenftaande de verkoopinge
uit de hand, dog binnen ’sjaars, na dat de verkooper daar-
mede openbaarlyk te koop hadde gezeten, was gedaan. 56
De Schevelingers te Catwyk met hunne pinken aankomende,
zyn aldaar vry van den Hofvifch. 16
Dat de Schout en niet de Bailliu van den Hage in materie
van inlegginge competente Regter Is. 22
Een principaal en borg ieder zyn huis hebbende verbonden,
moet het huis van den principaal eerft werden verkogt, en,
het Capitaal daaruit niet konnende voldaan werden , alsdan
dat van den Borge; dog den Schuldeiffcher langer dan een
jaar wagtende, ts de Borge niet verder gehouden dan tot het
beloop van ’t Capitaal. 2r
Huis of land verkogt zynde om op termynen betaalt te wer-
den, en de kooper daarvan zonder opdragt bezit hebbende
genomen, en daarna faillerende, behoud de verkooper zyn
regt van preferentie, indien,hy de koop by twee of drie ge-
tuigen kan bewyzen; dog mag het huis niet wedernemen,
zoo de andere Crediteuren hem zyn reftant betalen. 20
Een der partyen in een gefpannen Vierfchaar wantale fpree-
kende over vonniffen , dingen of irreverentelyk , mag de Schout
die in boete beflaan, en daarop aan Schepenen vonniffe ver-
zoeken, waarjegens dezelve partye aanftonds moet antwoor-
den; en werd daarop vonnifle gewezen. 18
Een vrouw geaffifteert met een gekooren Voogt, mag huis
en erve koopen en verkoopen. 20
ir. Mei.
74
1543:
1544.
1545.
1547.
KORTE INHOUD
ir. Mei.
20. Sept.
20. Sept.
4. OC.
26. Jan.
15. Febr.
27. Sept.
29. Oët.
D.:Deci
19. April.
| 17. Maert.
1548.
1549.
1550.
I5S1.
Je. Cur.
4. Aug.
15. Jan.
26. Nov.
Van eene zaake mag men driemaal regt fpreeken, mits tel-
kens de koften der eerfter inftantie betaalt werdende. pag. 17
Queftien over erffcheidingen van nieuw of oud werk , enz.
komen ter eerfter inftantie voor Schepenen. En eenig werk
verboden zynde, moet het zelve ftil ftaan, tot dat de inter-
diëtie by vonnifle is afgedaan, op de boete van 17. ponden.
| 16
Beëdigt Relaas van den Bode wegens gedaane interdiëtie van
een glinting. 16
Infinuatie en proteftatie door den Secretaris van den Hage, «
om iemand te doen vertrekken uit een huis , dat verkoot
was om te leveren. En is te remarqueren , dat de Infinuant
was de Heer van Roon, en de geinfinueerde een Advocaat.
18
Beëdigt Relaas van den Bode over een infinuatie gedaan aan
Provifoir en Deeken van Delfland , die de Capel-Meefters
van St. Anthonis kapel op de Geeft, voor hunne Confifto-
rie hadden geroepen om betalinge van Geeftelyke renten. 22
Iemand door de Broodvinders of Weegers bekeurt zynde
over brood, vifch of vleefch ,‚ moet binnen 24. uuren na
Sommatie door den Bode de boete namptiferen of gyzelinge
houden; dog zig willende verweeren, moet de Schout hem
een Regtdag leggen. 2
Salaris van den Bode op publyke verkoopinge van huizen , en
begrootinge van ’t rantzoen. Is
Alle erffeniffen en verfterffeniffen fuccederen binnen den Ha-
ge na Schependoms regt. | I5
Sententie van den Hove , waarby -de Bailliu van den Hage
gecondemneert werd peremptoirlyk voor Schepenen te moe-
ten antwoorden tegens eenen eifch van koften ; en waren
Schepenen uit naame van de Vroetfchap met den burger ge-
voegt. I4
Huizen, erven of land in den Hage of Haag-Ambagt zyn niet
naaftbaar , dan die by Decreet van den Geregte verkogt wer-
den , en dat wel binnen zekeren tyd daar toe geftelt. 63
Miffive van den Hove van Holland aan den Bailliu van den
Hage, omme binnen twee maanden over te zenden zodani-
ge Coftumen als men wil aldaar tot heden toe gebruikt te
hebben. 4
Coftumen van den Hage, beftaande in agtien artikelen, by
de Magiftraat aldaar overgezonden aan den Hove, ingevol-
ge van deszelfs aanfchryvinge. 6-8
Die een huis verkoopt, is gehouden alle laften daarop ftaan-
de behoorlyk op te geven, en eenige verzwegen hebbende,
moet niet alleen ter beloop der opgekome laften, maar ook
voor de verdere onzekere waarborge ftellen. Ig
Leen-goederen behoeven niet verlyd te werden by affterven
of veranderen van den Leen-Heer. 14.
3. Sept. Proceduuren, om een uitweg over eens anders land aan te
13. April.
wyzen. | 36
Repudiatie van een boedel of erffenifle. 42
| 15. April
HA,
ä
KE
a er a
$
ISS.
1552.
1554:
1555:
is. April.
16. April.
2. Junii.
12. Nov.
der COST U ME N- enz. zg
Aanwyzinge van den verzogten uitweg door * Geregt van
Monfter. Pag. 37
Lyf en los-renten, aétien en roerende goederen verkoft
werdende , zyn geen naaftinge onderworpen , dan alleen
door den Debiteur. Die verkogt land wil naaften , moet
alle folemniteiten waarnemen , die in naaftinge vereifcht
werden. Een erffenifle verkogt zynde, waarin roerende en
onroerende goederen werden gevonden , is de koop geen
naaftinge onderworpen. Als mede niet gegeven goed. Nog
ook geen huizen of erven in Haag-Ambagt, dan die door
‘t Geregt by Decreet verkogt werden, I2
Die timmert, moet zynen buurman laaten zeven duimen
voor zynen drop, blyvende overzulks een tuffchen-wyte van
veertien duimen ledig en onbetimmert. 19
Tweede Miffive. van den Hove aan de Magiftraat van den
Hage , ten einde zy haare Coftumen als nog zoude over-
zenden. 9
12. Juli. Een eiffcher zynen eifch te hoog en te breed doende, werd
7. April.
6. Nov.
13. Jan.
27. Juni.
27. Juli.
— 23. Dec.
1556.
15. Jan.
29. Junii.
gecondemneert in de koften en de. Verweerder geabfolveert
van die inftantie. 17
Man en vrouw zonder huwelykfche voorwaarden trouwen-
de, komen alle de aangebragte en ftaande huwelyk verkre-
gene goederen in gemeenfchap. Zoo de langftlevende met
zyne of haare kinderen in gemeenfchap blyft zitten, zonder
aan denzelve uitkoop of behoorlyk bewys te doen , komen
alle winften en ook de vrugten tuflchen den langftlevenden
en de kinderen in ’t gemeen , even of de vermeerderinge
{taande huwelyk was gefchiet. | 23. 69
Naaftinge van landen en folemniteiten daarin te obferveren;
werdende de naafte van den bloede voor eenen ‘ander daarin
geprefereert. 25
Jemand gedaagt zynde om onder eede te kennen of ontken-
nen den geeifchten fchuld, en dezelve den eed prefèntee-
rende ‚ mag egter de eiffcher den eed ophouden, en aan-
neemen zynen eifch met getuigen of anderzints te bewyfen.
3I
Man en vrouw met gemeenfchap van goederen zynde ge-
trouwt en geen teftament hebbende gemaakt ‚moet de langft-
levende na doode van de eerftftervende fcheiden van den hal-
ven boedel. | SI
Alle gefchillen over erffcheidingen, fervituiten, enz. zoo
tuffichen vrye als onvrye perfoonen vallende, werden ter
eerfter inftantie beregt voor Schepenen van den Hage. 15
Landen, huizen, enz. by affixie van billetten verkogt wer-
dende, fchoon niet ten overftaan van 't Geregt, waar on-
der dezelve zyn gelegen, maar elders, zyn pondgeld fchul-
dig. 54
In eene zaake mag men dingen of aanleggen drie kenningen,
mits de eiffcher zynen eifch telkens veranderende. 35
Zoo wie huis of land in erf huur uitgeeft, is fchuldig den de-
biteur van den erf huur te dagvaarden om brieven te pafleren
voor ’t Geregt van den Hage. En hoe verders te procede-
ren in cas van erfhuur, erfpenning of voorrenten. 24
K 1557
76 PORT EUIN HO Deb
1557. 12. Julü.
Tj: DEG,
17 DES
1558. 5. Febt.
1559. io. Febr.
12. Mei.
1560. 12. Jan.
20. Sept.
1561. 31. Jan.
7. Maart.
16. Juli.
9. Sept.
Een huis verkogt zynde, volgt den kooper al ’t géen daarin
aard en nagel-vaft is. pag. 34
Iemand ab inteftato ovérlydende zonder kinderen na té laaten,
werden deszelfs goederen gedeelt half en half by de Vrienden
van ’s vaders en ’s moeders zyde. 29
De kinderen reprefenteren hunne ouders in fucceffien, zoo
wel in linea collaterali als defcendenti; en zulks Ooms en Moeyen-
kinderen met hunne oomen en moeyen. 28
Kinderen uit het twéede bedde konnen in de nalatenfchap
van een halven broeder of zufter uit eerder huwelyk niet ver-
der erven, dan met een halve hand in een half deel. 30
Een gecondemneerde by defauten, op dén Pagtdag compa-
rerênde, mag zig defenderen. 36
Huis of land verkogt zynde, werd de oudfte gehypothequeerde
in Capitaal met het laatfte jaar rente geprefereert voor eenen
jonger , al had die het doen verkoopen; gaande nogtans de
tegtelyke koften voor alles. 35
._Kindskinderen reprefenteren en volgen in de plaatze van hun-
nen Grootvader en Grootmoeder , gelyk kinderen fuccede-
ren in de plaatze van hunnen vader en moeder. — 32
„ Ordonnantie op het fchutten van beeften. 37
Regtdag te Nieuwe Veen te houden voor den middag. 40 8
Dat de Bailliu geen regt van kenningen betaalt van zaaken,
die hy voor des Schouts Vierfchaar aanlegt. 33 p
Vierfchaar te Nieuwe Ween te houden van pagtinge voor mid-
dag, en van fchattinge na ’t middagmaal. OPAE
Zee-regt tot Scheveninge. 26
Dat de Schevelingers met hunne pinken by onweer te Katwyk
landende ‚ en hunnen vifch op ’t ftrand by afllag verkoopen-
de, vry zyn van ’t regt van den Hofvifch. 37
Dat men van vifch, die uit een pink op een wagen werd
geladen en van de wagen zeewaarts infpoelt, niets werd ge-
vordert, al was die verkogt. | 38
(1.) Dat Vrouwen en Geeftelyke perfoonen in alle Contraêten _
moeten hebben een gekooren Voogt. (2.) Dat goederen,
die man en vrouw, zonder alvoorens teftament of Codicil
gemaakt te hebben, ten huwelyk brengen, en {taande hu-
welyk verkregen, gemeen zyn. En ten gden dat de man is
adminiftrateur van zyns Vrouws goederen, en die mag ver-
koopen, alieneeren, enz. zonder toeftemming en byzyn van
zyne vrouw. | 33
Verklaaringe van Schepenen van den Hage , datze het Placcaat
van Keizer Karel van den 4.Oétob.1 540. in alle pointen,en inzon-
derheid dat van de Secreete huwelyken zullen agtervolgen. 37
_Manier van procederen in cas Crimineel. 38 …
De Regtdag te Nieuwe-Veen niet te verlengen van voor den
middag tot na den middag. 49
Maniere van procederen in cas van injurien. | 53
Appointement van Schepenen in een Crimineele zaak van
den Bailliu, om getuigen te hooren, enz. 42
13. Sept.
166r. 13.
1562.
1563.
I 564.
2 Ks
27.
19.
27.
29
20.
der dos U AEENL os, 77
Sept.
Dec.
Dec.
‚Jan.
. Jan.
Vrouws-perfoonen op boelhuizen koopende of borg blyven-
de, verbinden haare en haaren mans goederen. Borgen be-
talende voor den principalen kooper , hebben verhaal op den
kooper en alle zyne goederen. pag. 43
Dat de Schout van Scheveninge werd geftelt door den Bailliu
en niet door den Schout van den Hage. 47
Verkoopers van huizen binnen den Hage moeten waarbor-
ge ftellen; en mogen de penningen by den kooper zoo lang
ingehouden werden. Die penningen van huizen by Decreet
verkogt, wil ligten , moet borge ftellen. 44.
De Bode van den Hage is gehouden den Bailliu en Schout in
officio te dienen zonder Salaris, dog veel te doen hebbende,
geven den Bode eens ’sjaars een vereeringe. 45
Hoe de goederen van een die van vaders en moeders zyde
‚ beftorven is, na Schependoms regt fuccederen en erven. 45
Mei.
. Sept.
Dec.
De vereifchte folemniteiteri waargenomen in ’t aantaften en
aanvaarden van land of andere onroerende goederen, levert
niet verders of anders uit dan enkele dagvaardinge. 73
Verbod of interdiétie van timmeren of metzelen aan iemand
gedaan werdende, hoe zig daarinne te gedragen. zie mede
6
pag. 16. | | 4
Waarnootfchap om in gemeenfchap ter zee te vaaren van de
ftede Briele. | 48
1565. 11. en 29. Mâart. Hoe het voorfz Waarnootfchap te Schevelinge en elders
werd waargenomen. 48. SI
s. Dec. Certificatie nopende het inleggen van den eenen buur jegens
den anderen in cas van injurien. 54
Hoe kindskinderen deylen in aanbefturven goederen. 74
I566,
1568.
21.
IO.
II.
5.
19.
Febr.
Aug.
Van goederen, die men in ’t openbaar by aanplakkinge van
billetten aan de kerk of elders te koop geftelt werden , 1s
_ men pondgeld fchuldig te betalen. 55
‚Nov.
Die van Nieuwe-Veen moeten oorlof aan den Bailliu van den
Hage verzoeken, eer zy turf mogen delven, en hunne naa-
men laaten optekenen, met betalinge van twee ftuivers voor
‘t regt. | 57. 58
Coftume op de naaftinge van verkogte huizen en erven by
Decreet van den Geregte van den Hage. 58. 59
Van huizen, erven, landen, enz. valt in den Hage en Haag-
Ambagt geene naaftinge, dan alleen die by Decreet van t
Geregt verkogt werden, of zoo de EE gefchiedde by
den naaften in den bloede lands gemeen zynde of leggende, 6o
Wegens Servituit van ftaande ligten tegens eens Buurmans
erve. 62
Huis, erve of land in den Hage en Haag - Ambagt verkogt
zynde, en daarna bevonden werdende meer belaft, dan op-
gegeven is, mag de kooper waarborge eiffchen, en is on-
gehouden verdere betalinge te doen. 19
Schulden binnen ’sjaars gemaakt , werden gevordert door
den Bode by pandinge zonder vonnifle, dog moeten, indien ’t
boekfchulden zyn, met eede gefterkt werden. 65
K 2 1569
78
1569.
1570.
rd
15/3.
1577:
1602.
1609.
* Dit formulier hebben wy hier agter gebragt, om dat het geen jaar-tal behelft,
KORTE INHOUD der COSTUMEN.
4.
27.
II.
13.
I8.
18.
3I.
Ió.
20
Jan. Maniere van procedeeren in cas van inlegginge voor de Vier-
fchaare van den Hage. pag. 63
Jan. De eiffcher zynen eifch ftellende ter eede van den Gedaagde,
dewelke de eed weigerende en den zelven overbrengende aan
den eiffcher , wykt daarmede van zyn regt; ’t geen men
voor de Vierfchaar van den Hage Cusbot noemt. 65
Febr. Die een gehypothequeerden fchuld heeft, mag volftaan met
infinuatie aan den bewoonder of bruiker van ’t hypotheek,
of ten naafter deure of land, en kan daarop panden. 66
April. Certificatie over de grootte der fcholmandens, waarmededie
ter vente werden gezonden. ie 66
April. Succeffie ab inteftato gereguleert na ’t Schepertdoms regt, en
verklaaringe wat onder mobilia moet werden gehouden. _ 67
O&t. Maniere van procederen in cas van Arreft. 68
Juli. Kinderen erven van hunne ouders evenveel, uitgezondert in
Leen-goederen. 72
Sept. Certificatie nopende het ftellen van waarborge van verkogte
huizen, landen, enz. in den Hage. zie mede hiervan pag-
I9. 44. Een Ó2. 70
Febr. Hoe verre Haag-Ambagt ftrekt. Ë 73
* Maniere, om Vierfchaar te fpannen zoo van den Bailliu als
van den Schout van den Hage. MEt” ree
- . e
La
ee Ton
BLADWYZER,
den nl eo
Zaaken, zoo in de voorgaande Befchryvinge
als in de Bylaagen verhandelt en vervat.
A. betekent de Aanmerkingen in dit werk en (a) (b) enz.
de letters derzelve. B. de Bylaagen en N. het nummer ;
C. de Coflumen agter bet Werk gevoegt.
À.
AANSPREKERS of Bippers in den
Hage, der zelver getal voorheen veel
_grooter ‚dan thans; by wien beëedigt
wierden; ook wierden daarenboven
eenige Vrouwsperfoonen daartoe ge-
bruikt. bl. 287 (4)
AANTEKENINGEN by den Hage, zie
_ Regifters.
Accys, zie Excys.
Acrens (Geregtelyke) of brieven; de
naamen der Schepenen, die over de-
zelve ftonden, wierden voor 1509.
in dezelve niet uitgedrukt. bl. 99. (4)
ApmiraritTeEiT van Rotterdam. zie
op Arreften.
Apvocaar van den Hage, zie Pen-
_ fionaris. |
des Lands. Mr Jacob van den
Ende in 1568. gevangen genomen en
na Bruflel gebragt. bl. 43
_ Mr. Aelbrecht van Loo ontrent 15oo. tot
dien ftaat verheven , was ook te ge-
Iyk Raad in den Hove van Holland.
Na hem volgde Mr. Frans Coebel,
_Heere van Loo, mede te gelyk Raad
in den zelven Hove, en’ na dezen
Mr. Arent van der Goes. Zwaarigheid
„ontrent den tyd van opvolginge en
bedieninge van Mr. Frans Coebel. bl.
87-89. (/)
ApvocaarTEN en Procureur van de
Societeit. bl. 265.
em — voor ’t Hof; gering getal der-
zelve in 1465. en wat laater; rede
daarvan, B. bl. 333. (a) een der
Raaden was toen dikwils Advocaat
van partye. ibid.
Apvis van den Hove nopende het re-
giftreeren van hypotheeken en opde
preferentie van verloope renten in
TI. Deel.
den age. B. num. 80 bl. 474
Apvor’ of Apvove , welken perfoon
betekent, bl. 226. (9)
AEBECcKEN (Cornelis van) lange jaaren
Schepen, als ook Bewaarder van ’t
Zegel van den Hage, een man van
merkelyke agtinge aldaar. bl. 230. (11)
AMmBAGT van Nieu-veen, zie Nieuwe-
veen.
zie Neering.
zie Weft- Ambacht van den
Hage.
AMPTEN, zie Officien, ook op Hollan-
ders en Mechelaars.
Alle ampten en bediefingen
van den Hage, hoe gering ook, ftonden
ter begevinge van den Graaf. bl. 403
(a) gelyk ook dat in andere Steden by
ufurpatie; dog dezelve door het op-
fchieten van penningen weder beko-
men. bl. 406. van Bode, Schouten
Secretaris, met de Noordmolen, in
pand bezeten by de Regeerders van
den Hage van 15os tot 158r. uit wat
hoofde; dog zyn naderhand weder
gekomen aan de Rekenkamer. bl. 404
Armuuis, zie Diakonie-Armhuis.
ARRESTEN uit hoofden van quotifa-
tien en contributien zyn de Edelen en
Suppooften van den Hove ook on-
derworpen „bl. 258. (n) Door de Ad-
miraliteiet van Rotterdam tegens ver-
fcheide Burgers vanden Hage en Sup-
pooften van den Hove aangevangen
bl. 259. K